اقبالىق حازىرەت - (پوەما)
جۇپىنى كيىز ۇيلەر،
جۇتاڭ تىرلىك
وتىرعان شال -كەمپىرلەر ءتاۋبا قىلىپ.
كوز اشقالى ەس جيىپ كورگەنى وسى.
تۇسكەن ساتتە ءابدىلدا ويىنا وسى،
بۇزىلادى ءاماندا كوڭىل حوشى،
كەدەيلىك كەزەنەسىن كەپتىرگەن ەل،
توز-توز عىپ بەرەكەسىن كەتىرگەن ەل.
تۇرمىسى تۇرالاعان سورلى قازاق،
قاتارىنا كىرەرمە جەتىلگەن ەل،
كۇن تۋار ما وزگە ەلدەي كوتەرەر بەل.
سونى ويلاپ ءجيى-جيى باسى قاتىپ،
سىلەلەپ اۋىر ويدان قونار جاتىپ.
دەگەن وي
قايتپەك كەرەك، قايتپەك كەرەك،
مازالاپ ءابدىلدانى تولعانتتى ەرەك.
بولسا دا اسا العىر ءتىپتى زەرەك،
تىرەلدى تىعىرىققا جول تابا الماي،
شەشىمدى قايدان تاپپاق ەلدەن ەرەك.
شاپانىن يىنىنە ءىلىپ سىرتقا شىقتى،
ساپ جاتقان قويشىسىنا قيعىلىقتى
بارقىراعان باي داۋسىن ەستىگەندە،
ءابدىلدا اڭداعان ەد ءبىر سۇمدىقتى.
-قويدى نەگە جايمايسىڭ ورىستەتىپ؟
كۇننەن كۇنگە بارادى كۇيى كەتىپ،
اكەڭنىڭ... قوي قىرىلسا قۇرتام سەنى،
سەن، نالەت، بىلمەي ءجۇرسىڭ ءالى مەنى.
-بايەكە، ورىستەتەر ءورىس قايدا؟
قىلتاناق قالماعانىن بۇل ماڭايدا.
كەتكەنىن كۇنگە كۇيىپ، جەلمەن ۇشىپ،
وزىڭىزگە ايتتىم عوي قايتا-قايتا.
-پاتشاعار، نە قىل دەيسىڭ سەن قۇدايعا؟-
دەپ مەنى كيىز ۇيدەن شىقتىڭ قۋىپ،
وعان دا ۋاقىت ءوتتى ايداي جۋىق.
كۇز كەلدى كۇنى ەرتەڭ قىس تۇسەدى،
جۇت بولسا...
-جاپ اۋزىڭدى، قۇداي ساقتار!
پالەنى شاقىرماڭدار، ءزانتالاقتار!
ءابدىلدا تىڭداپ تۇرعان وسى ءسوزدى
ويعا ازىق العان ەدى تىڭ ءبىر اقپار.
ءاي، قۇداي، قالاي مۇنى ساقتاماقشى
ەلگە كىم باسشى قىلعان اقىماقتى؟
-ىزدەيىن كۇن كورىستىڭ جاڭا قامىن،
قالاداعى بايلارعا جالدانامىن.
كورەيىك سولاي كاۋزاپ تىرلىك قامىن،
شاي ۇستىندە وتباسىنا سىرىن اشتى.
بوپ وتىرمىن قالاعا جىلجىماقشى،
-قازان باققان ەركەككە ءسان ەمەس،- دەپ،
-اناجان، دەدى مىنا ءسىز ايتپاقشى.
ەشكىم وعان قالاعا بار دەمەدى،
بىردە ءبىرى جانە دە قال دەمەدى.
قالادان ءساتى ءتۇسىپ تابىس تاپسا،
وتباسى سالدە بولسا الدەنەدى،
دەگەن وي ۇلكەندەردى مەڭدەگەن-دى.
وسى ءۇمىت جەتەگىندە اكە-شەشە
باتالارىن بەرىسىپ «بار» دەگەن-دى.
-ەڭسەڭدى ەل قاتارلى كوتەر ەندى،
جيىرماداسىڭ شولجاڭداۋ جەتەر ەندى.
ءوز ويىنا جىميىپ ءوزى كۇلىپ،
قاسىنان ايماقتىڭ بۇل وتە بەردى.
ء-اي، جىگىت، ءبىر مينۋتقا توقتاشى!- دەپ،
ءبىر بەيتانىس كەس-كەستەپ توتەلەدى.
-اتىم، اكبار، تاشكەنتتىڭ وزبەگىمىن،
«سارت» دەيدى وسىنداعى اقىماقتار.
-بەستاۋدىڭ قازاعىمىن، ءابدىلدامىن،
دەي المان ونداعىلار مەنى ماقتار.
-پەندەسىن ءبىز سياقتى قۇداي ساقتار.
ەكەۋى وسىلايشا ازىلدەسىپ،
از-مازىراق سىر انداپ تۇردى دا ەسىپ،
شارۋالارىنىڭ ءتۇيىنىن ايتتى شەشىپ.
شارۋالارىن ايتقان كوكەي تەسىپ.
-ساۋداگەرمىن،
قالاعا كەلگەن ەدىم ىزدەپ ءناسىپ،
-ال وندا ءقازىر مۇندا كەمە كەلەد
كەمەدەن جۇك تۇسىرەر ادام كەرەك.
-تاپتىم دەپ ەسەپتەڭىز،
تەك، اكا، ەڭبەگىمدى جەپ كەتپەڭىز.
-ۋادە،- دەگەن ەدى بۇعان اناۋ.
-ۋادە قۇداي اتى دەپ تۇرسىڭ-اۋ.
اكاسى ءسوزىن تولىق ۇقپاسا دا،
باس ءيىپ، بايەك بولىپ تۇردى شۇلعىپ.
ايلاققا كەمە كەلىپ توقتاعاندا،
ءار تۇستا قارا قۇرا توپتالعاندا،
اكاسى سول زاماتتا ەرتىپ مۇنى،
كەمەگە ءوز ۇيىندەي ەرتىپ كىردى.
سول جەردە كىلتىن اشىپ قويماسىنىڭ:
-ال، مالاي، مەنىڭ جۇگىم ءبارى وسىنىڭ.
بىر-بىرلەپ سىرتقا شىعار، تەك اسىقپا،
شىعامىن مەن دالاعا كەڭ اشىققا.
مەن ساعان كورسەتەمىن قويار جەردى.
ءابىلدا سىرتقا تاسىپ جاشىكتەردى،
ايانباي بۇرقىراتىپ توكتى تەردى.
جاشىكتەر تولعان جەمىس: الما، ءجۇزىم،
جەمىسى جاڭا تۇسكەن قوڭىر كۇزدىڭ.
ال اكبار جاشىكتەردى قاتارلاپ تۇر،
مىنا جەر ساتىپ العان ورىن ءبىزدىڭ.
دەپ بىرەۋ قاسىما كەپ اقىرىپ تۇر،
جانجالعا بەيشارانى شاقىرىپ تۇر.
ءابدىلدا جەتىپ كەلىپ جانىنا ونىڭ
كورسەت دەپ قاعازىڭدى اقىرعان-دى
سول ساتتە الگى جىم بوپ تىنا قالدى.
-ۇستاڭدار، توناۋشىلار، توناۋشىلار،
ءبىزدى ۇپتەپ كەتپەكشى عوي، ءسىرا، بۇلار.
الدەكىم ايقاي سالدى «اكەندى» دەپ،
جۇرتتى توناپ الۋعا بۇلار قۇمار.
مۇنى كورگەن اكباردىڭ زارەسى ۇشىپ،
ءابىلدانىڭ بوساتپاي قولىن قىسىپ.
-قاراعىم، كەم قىلمايمىن سىباعاڭدى،
قاسىمنان كەتپەشى دەپ جىلاعان-دى.
بۇيرىققا بارما ءراۋا،
بارما داۋا
ەكەۋى ءتىل تابىستى مىناڭ قارا.
اكانى تەسپەي سورماق پىسىقايلار
بولدى ەندى كادىمگىدەي ارتىن ويلار.
ء-ابدىلدا بۇل قالانىڭ ءوز ادامى،
اۋلاق ءجۇر وشىكتىرسەڭ پالە سايلار،-
دەسەتىن بىر-بىرىنە حالگە جەتكەن،
اكباردىڭ وسى جايعا كوزى جەتكەن.
ءابدىلداعا شاي-پۇلىن اياماعان،
ايتاتىن اكىرەڭدەمەي ءسوزىن ەپپەن.
اۋىلدا
بازاردان ءابدىلدانى كوزى شالعان،
مىنا جۇرت بىتىنىڭا ەسىن العان.
كەنجە ۇلى ءابدىلداسى سارتتا مالاي،
دەسەڭدەر تەكسەرتىڭدەر ءسوزىم جالعان.
قاڭقۋ ءسوز اۋىل ءۇيدى ارالاعان،
جۇرەگىن اناسىنىڭ جارالاعان.
كۇندەردىڭ بىرىندە كوشكەن ەلدەي
ءابدىلدا سارتىن ەرتىپ كەلە قالعان.
ءابدىلدا كوشىر ەمەس، كوشىر بالا،
اللانىڭ جارىلقاۋىن مىناڭ قارا.
الگى سارت الدەنە دەپ ايتا قالسا،
سويلەيدى ءابدىلداعا جاۋتاڭ قاعا.
بىتىنىڭ شاراسىنان ماي كەتپەگەن،
جۇتتا دا جايى جوق ەد ەتپەتتەگەن.
قولدا باردى ۇقساتىپ، جوقتى تاۋىپ،
ۇستاۋدا ەد از اعايىن ەلدى ەپپەنەن.
اعايىنعا كۇيى تومەن بىرەر مالدى
قىستان امان شىعۋعا كەلمەس ءحالى،
كۇزدە سويىپ بارىنە ۇلەستىرگەن.
ءوزىن-وزى اقتادى بۇل امالى
ولار دا قۋناقى ەد وزگە جۇرتتان.
بايلاردىڭ اراسىندا بىتى سىرتتان
دەيدى ەكەن مۇنى ەستىگەن اكبار اكا.
ءبىرشاما وتىرىپتى بولىپ اڭ-تاڭ.
...دەگەندە قىس اياعى جاقىندادى،
اكپار اكا: «ءاي، ءابدىلدا، -دەگەن ەد،- مەنى تىڭدا،
كوپ ەكەن باي ورىستار مىنا قىردا.
سولارمەن قايتەر ەدى ساۋدا قىلسام».
ء-اي، اكا، نەندەي ساۋدا ايتشى تۋرا.
-وگىزدەرىن ايتامىن، وگىزدەرىن
سالماقتارى ۇزەردەي جەردىڭ بەلىن.
سولاردى اتىپ الىپ تاشكەنت اسساق،
ەڭبەگىمىز جانار ەد سەنىڭ، مەنىڭ.
سول كۇننەن كەرەكۋدىڭ ماڭىنداعى
دەريەۆنيا، سەلوعا سابىلعان-دى.
ەڭبەكتەرى اقتالىپ اقىرىندا،
كەپىلگە الاتىن مال تابىلعان-دى.
اللا قاعىپ
شىققالى ءۇش جارىم اي بۇلار جولدا،
قالدى ارتتا تالاي اۋىل وڭ مەن سولدا.
شاڭ بوراپ قالىڭ مالدىڭ تۇياعىنان،
-جاراتقان جولىمىزدى ءوزىڭ وڭدا،-
دەپ قويىپ مال سوڭىنان ەرگەندەردىڭ،
بەينەتىن جول بويىندا كورگەندەرىن
كەلەدى از سوزبەنەن تۇيىندەگىم .
دەسەڭشى ەل باسىنان نە كەشپەيدى،
بۇل سوزگە كەلىس مەيلى، ەگەس مەيلى.
قاراقشىنىڭ سوڭدارىنان ەرە شىققان،
كوزىنە توگىلگەن قان ەلەستەيدى.
كەلگەنشە كۇتكەن ەدى وسى ماڭعا،
تۇتىگىپ اپتاپ پەنەن قارا شاڭعا.
ازاپتان كۇنى ەرتەڭ قۇتىلامىن،
مەن تۇگىل ءىزىم قالماس وسى ماڭدا.
ال ونىڭ قارا تۇندە قالباڭ قاققان
كىم ءبىلسىن تاپ بولعانىن بۇل قاي جاقتان،
ايتەۋىر كەزىككەنەن سۇرار ەدى.
-اكەلسەم الار ما ەدىڭدەر مال ءبىر جاقتان؟
-جوق، -دەستى،- نيشلاكتاردا مال وتپەيدى،
ءبىر ۋىس جەرىن اركىم وبەكتەيدى.
ويتكەنى مال ۇستاۋعا جەر جەتپەيدى،
تاشكەنتتە مالىڭ سەنىڭ وتەر، بالكىم.
ول جاقتا ەتتى ۇقساتار ەل كوپ دەيدى.
وسىلاي تاۋى قايتىپ ءپاتشاعاردىڭ
تۇسىنا تايانعاندا تاشكەنت ءشاردىڭ
سول ءتۇنى ءبىر بايلامعا كەلگەنى انىق.
مىنالاردىڭ مالدارىن تارتىپ الىپ،
مالدى ايداپ كەرى قاراي اياڭدارمىن.
مىلتىعىن اسىقپاستان الىپ وقتاپ،
«اكەڭدى» دەپ ءبىر مىقتاپ الدى بوقتاپ.
ءبىر قاتىن ارىسىم دەپ سەنى جوقتاپ،
مەن ءۇشىن قۇربانىمسىڭ وققا بايلار،
سونان سوڭ قوندى اتقا كۇلىپ ساق-ساق.
ءابدىلدا تاڭ نامازىن وقىپ تۇردى،
ەرەكشە كۇندەگىدەن شالقىپ نۇرى.
-وسىنى اتسام بولدى باسقالارىن
كورمەيمىن ىزىڭداعان شىبىن قۇرلى.
قاراقشى قاراۋىلعا الىپ ونى،
تاقادى شۇرىپپەگە بارىپ قولى.
سول ساتتە جەر مەن كوكتى شاڭمەن جاۋىپ،
بۇرقىراپ ۇيىتقي سوقتى قۇيىن دولى.
اتى ۇركىپ الدەنەدەن اسپانعا اتتى،
سارت ەتىپ، باسى جەرگە ءتيدى قاتتى.
اياعى ۇزەڭگىدەن شىقپاي قالىپ،
ات تۋلاپ تۋلاقتاي قىپ سۇيرەپ باقتى.
قىر اسىپ ءا دەگەنشە كەتە باردى،
كودەدە اققان قاننىڭ ءىزى قالدى.
اپىراي، قاراقشىنى كورە تۇرىپ،
قۇدايعا تۇردى ءابدىلدا قۇلدىق ۇرىپ.
ءابدىلدا:
-بىزدەردى ءبىر اللانىڭ ءوزى قاقتى،
ەلگە امان قايتار بولساق ءتىپتى جاقسى.
وسىلاي كورىنگەنگە سىر اشساڭدار،
كەك الار ءتىسىن باسقان سان قاراقشى.
ەشكىمگە ايتپاق تۇگىل جاق اشپاڭدار،
بۇل مەنىڭ تىيىم ءسوزىم تالاسپاڭدار،-
دەگەن سوڭ ولار دا ساپ تيىلعان-دى
ءابدىلدا اتا-اناسىن قيىرداعى
ساعىنىپ ءبىر ءسات ەسكە الا تۇرىپ:
-ولارمەن امان-ەسەن قاۋىشتىر،- دەپ
سول ساتتە ءبىر اللاعا سيىنعان-دى.
بەيمالىم ۇستاز
كەرەكۋدەن مال ايداپ شىققان كۇنى،
ءبىر كەرەمەت تاڭقالىپتى ەرەك مۇنى.
تۇسىنە اق سالدەلى مولدا كىرىپ،
تەربەتەدى الديلەپ ءازيز ءۇنى.
وقىدى ۇزاق ۋاقىت ايات باعدار،
تالاي ءتۇن اياتپەنەن تەربەپ جانىن،
ۇقتىرىپ قاعيداسىن مۇسىلماننىڭ،
«وقى» دەپ كەتەرىندە قايتالايدى.
-قاراعىم،- وقۋدا دەپ بولاشاعىڭ،
قارت ۇستاز جوق بولاتىن بەينە ساعىم.
اقىرى، تاشكەنتكە دە كەلىپ جەتتى.
مەشىتتىڭ تابالدىرىعىنان اتتاي بەرىپ،
ادام ايتسا نانعىسىز كوردى كەپتى.
قارسى الدىنا تۇسىندە كورگەن ۇستاز،
سان باعدار جولىقپاستان بەرگەن ۇستاز
-كەل، كەل!- دەپ قۇشاق جايا قارسى الىپ تۇر.
ىلەستى «ءجۇر» دەگەن سوڭ ۇستازىنا.
دەگەنمەن دەگەن ەدى تالاي سان قاپ.
وقۋعا تانىتادى العىرلىعىن،
بىلۋگە قۇشتارلاندى ءبىلىم سىرىن.
ارادا ءۇش جىل وتكەن كەزەڭ ەدى،
الدەكىم ۋلى ءتىلىن بەزەپ ەندى.
-سەنىڭدەر ءابدىلدانىڭ كۇنى ءبىتتى،
ەشتەڭەگە جاراماي قالدى ءتىپتى.
بۇحاراعا سول كەتىپ قالا ما دەپ،
جۇرەدى كوڭىلىڭ ابدەن بولىپ كۇپتى.
ءبىر اكام بۇل ىسكە ارالاسىپ،
اركىمدەردىڭ كورىكتى تامىرىن باسىپ.
ءابدىلدانىڭ ۇلتىن ايتقان كەزدە،
قارا تابان قازاققا اۋىلى قاشىق،
بۇيىرمايدى ول جاقتان دەپتى ءناسىپ.
جالعىز ورىن ونداعى مەنىكى دەپ،
حايىر اكاڭ تۇر ءقازىر ءۇمىتى ۇدەپ.
جەڭىسىمە مەن سولاي سەنىپ تۇرمىن،
ءابدىلدانى تىرىدەي كومىپ تۇرمىن.
وسى ءسوزدى ءابدىلدا ەستىپ قالىپ،
ول حايىرا بەتتەدى ايباتتانىپ.
ىزا بولىپ نامىستان كۇيىپ-جانىپ،
يىعىنا ۇستازى قولىن سالىپ.
ەر سوڭىمنان دەيدى دە كەتتى الىپ،
ۇستازى ەدى حايىردىڭ زارەسى ۇشتى،
ءىس ءبۇلىندى.
قۇرىدىم، قۇلاتادى ىشتەن شالىپ،
ءابدىلدا ۇستازىمەن ۇيگە كىرگەن.
ۇستازى «وتىر» دەدى وعان بىردەن،
ال ءوزى ەكەۋىنە شاي قامداعان،
تاراعان جۇزىندەگى مانا كىربىڭ.
سونان سوڭ شاكىرتىنە شاي ۇسىنىپ،
ءابدىلدا وسى ساتتە ءسال قىسىلعان.
-شايدى مەن قۇيسام قايتەد،- دەگەن ەدى،
-قولايسىز.
-نە بار دەيسىڭ وندا تۇرعان،
ءسىز مەنىڭ قوناعىمسىز، شاكىرت بالا،
كۇنى ەرتەڭ كۇنىڭ تۋار بولار دارا.
سوندا سەن ۇستازىڭدى ەسىڭە الىپ،
يماندى بولسىن دەرسىڭ سول بەيشارا.
سەنىڭىز قۇداي ءۇشىن كەلەر كۇنگە،
جەڭىسكە جەتەرىڭە ءتۇپ تۇبىندە.
كەيبىرەۋ كوزگە ىلمەس نازار سالىپ،
بايلىق پەن بيىك مانساپ بىلاي قالىپ.
كوگىنە تۋعان ەلدىڭ ءبىلىم الىپ،
شىعارىڭ، اينالايىن، سەنىڭ انىق.
بولعاندار باسەكەلەس جولدا قالىپ،
شىققاندا ءوز كۇشىڭمەن قانات قاعىپ.
ءومىردىڭ ون سان جىلى وتەرى انىق،
وسىنى ۇستاعايسىڭ ويدا بەرىك.
ادامعا ايعاي ەمەس اقىل كەرەك،
ايعايشىل ءبىلىم تاياز پەندەلەردەن
دوستارى كەتەرى انىق اقىر جەرىپ.
سەن مۇندا وقىعالى ءۇش جىل ءوتتى،
بەتكە الار بۇحارانى مەزگىل جەتتى،-
دەگەندە شاكىرتى وعان بايانداعان
باياعى تۇسىندەگى كورگەن كەپتى.
-سولاي دە،- دەدى ۇستازى تىڭداپ بولىپ،
جانارىنا ىستىق جاس تۇردى تولىپ.
ء-بارى وڭاي ءبىر اللاعا،- دەدى داعى
ورنىنان كوتەرىلدى باتا بەرىپ.
بۇحارا مەدرەسەسىنە قيىرداعى
ەلدەردەن سانسىز شاكىرت جيىلادى.
سولاردىڭ كوپشىلىگى ءابدىلدانىڭ
تالاسسىز بىلىمىنە ۇيىر ءالى.
ءابدىلدانىڭ اقبالىق اتانۋى
-عۇلامالار سىنىنا كەلىپ پە ەڭ سەن؟
ابدىلدامەن وتىرعان سۇراسىپ ءجون.
جىگىت ونى تىركەدى تىزىمگە ەندى،
ءابدىلدا بىتى ۇلى ەڭ سوڭى سەن
سەگىز بولماي كەلگەيسىڭ وسى جەرگە،
تەك، باۋىرىم، كەشىگىپ قالا كورمە،-
دەگەن ەدى.
ەسىكتەن كىرگەن تۇستا:
-كەل، ءابدىلدا،- دەدى،- شىق تورگە.
ءتۇس تالاسا سىناققا بۇل دا ەنگەن،
ءتىرى جان جوق كەلدى-اۋ دەپ كوڭىل بولگەن.
توردە وتىرعان ءبىر ۋىس قاۋساعان شال
ءاتى-جونىن سۇرادى مۇنىڭ تولىق.
-قۇراندى كىم ءتۇسىردى؟
قورعايتىن كىم؟- دەپ سۇرادى.
بۇل ساۋال تالايلاردىڭ قاققان شاڭىن.
مۇحاممەد دەپ شاتىسىپ كەيبىرەۋلەر،
بىلەتىندەر ەتىستى جىمىڭ-جىمىڭ.
-اللا،- دەدى تۇسىرگەن ونى كوكتەن،
كىم قورعاسىن ونى ارتىق قۇدىرەتتەن.
-كىمنەن قورقۋ كەرەگىن بىلەمىسىڭ؟
ء-بىر اللادان،- دەگەندە كۇلىم ەتكەن.
عۇلامالارعا سونان سوڭ باسىن يزەپ،
ىزەت قىلىپ وتىردى ەندى ءسىز دەپ.
ءبىر عۇلاما:
-باحارا، ءتاۋبا، ءماريام، يۋنىس،
قيامەت سۇرەلەرىن جاتقا ايتىڭىز،
سونان سوڭ مازمۇنداڭىز،-
دەگەنىندە مۇدىرمەي جاۋاپ بەردى بىردەن
باس عۇلاما:
-ىرزاسىز با؟ « ءيا» دەگەن.
-شاكىرتكە ءبىز دە ىرزامىز.
بىلەسىز بە شىعىستىڭ شايىرلەرىن؟
-دەي المايمىن، ارينە، كوپ بىلەمىن،
ومار حاييام، ناۋاي، ساعدي، ءفزۋليدىڭ
جاتقا ايتىپ ءبىراز جىرىن
تالداپ كەتتى تانىتىپ جاڭا قىرىن.
سان پاندەردەن سونان سوڭ ساۋال بولعان،
جاۋابىنا عۇلامالار كوڭىلى تولعان.
باس عۇلاما:
-دەيمىز عوي ءبىز ادەتتە ءبىلىم – تەڭىز،
مىنا بالىق
تۇڭعيعىنا سۇڭگىتتى ءبىزدى اپارىپ.
بۇل «اقبالىق» دەڭىزشى، بۇل – اقبالىق.
اۋزى ءۋالى بۇل اكاڭ سەنى تانىپ،
باتا بەرەم بۇعان دەپ تۇر سۇرانىپ.
وسىلايشا عۇلاما باتا بەرىپ،
ورىندالدى اللانىڭ ءامىرى ۇلىق.
ءبىلىمنىڭ 21 جىل قازىپ كەنىن،
ارمانسىز قاتالاعان باستى ءشولىن.
حازىرەت اتاعىن اپ ايبىنى اسىپ،
ورالدى بەستاۋداعى اڭساپ ەلىن.
بۇحارادا ءبىر شاكىرتكە ۇشىراسىپ،
تانىستى ءتوس قاعىسىپ قۇشاقتاسىپ.
قايتاردا الگى جىگىت امانات دەپ،
مۇساعا حات بەرگەن ەد كوڭىلى تاسىپ.
دەگەن ەد «مۇسا مىرزا – ناعاشى اعام،
جيەنى جۇرگەندىگىن ەسەن-امان.
بۇل جاقتا جەتكىزە گور ول كىسىگە،
بولماسىن دەپ ايتتى دە ماعان الاڭ».
سول حاتقا مۇسا مىرزا كوزىن سالعان،
وپىر-اۋ نە بوپ باراد مىنا جالعان؟
جيەنى ءحادىربيبىنى قالىڭ مالسىز
ۇزات دەپ اقبالىققا قولقا سالعان.
اقبالىق قالىڭسىز قىز مۇسا مىرزا
اشكوزدى اعايىندار بولار ما ىرزا؟
قالىڭسىز ۇزاتسا دا كەدەي بولماس،
سەبەبىن اشىپ جازسا تىم قۇرىسا.
دەگەن وي مۇسانى دا مازالاعان،
جيەنى اقىلعا كەندە ەمەس ەد پايىمدى ەدى،
ەل ءۇشىن جان قيۋعا دايىن ەدى.
قارىنداسىن اتاسا اقبالىققا،
بولار ما ءبىر قاسيەتىن باعالاعان.
شاقىرىپ يگى جاقسى، سىرلاستارىن،
مۇسا مىرزا ولارعا سىر اشقان-دى.
حازىرەت شاريعاتقا جۇيرىك شىعار،
بىلە مە شاريعاتتان بۇل باسقانى.
قازاقتىڭ وتكەن-كەتكەن جايىن قوزعاپ،
بيلەردىڭ بيلىگىنەن قۇردى تۇزاق.
اقبالىق ءارى شەشەن، ءارى تاپقىر،
تاريحتىڭ توسكەيىنە كەتەدى ۇزاپ.
جاقسىلارعا ءجون بىلەر ىلدىرمەدى،
كەيبىرى سۇيسىنگەنىن جاسىرا الماي،
«وپىر-اي، وپىر-اي!- دەپ مىڭگىرلەدى.
وڭاشا يگى جاقسىلار قالعان تۇستا،
جيەنىن قالىڭ مالسىز اقبالىققا
ۇزاتپاق ەكەندىگىن بىلدىرگەن-دى.
وسىلاي بولدى اقبالىق قالىڭدىقتى،
«مۇسا مىرزا بىزدەردىڭ قۇدامىز» دەپ
بەستاۋدا ءيسى سىرىم داۋرىعىستى.
قالىڭسىز مۇسا مىرزا قىز بەردى دەپ،
اتاعى مۇسانىڭ دا شىقتى كۇشتى.
اقبالىقتىڭ يشاراسى
-توردەن سىرىل، ءارى وتىر، ءتور – مەنىكى،
ءۇي يەسى جاراتپاي مەڭمەندىكتى.
ء-اي، قاراعىم، سەنى مەن شاقىردىم با؟
قويمايسىڭ با باس ارتىق ەسەرلىكتى!
-بىلەمىسىڭ، ءاي، توبەت، جەر كىمدىكى؟
بىلمەسەڭ، جەر دە، ءتور دە ءبىل مەنىكى!
ويتكەنى مىرزا بارعان جەردە ءتور سەنىكى.
قالاساڭ بولاد دەپ ەد جەر سەنىكى،
دەگەن ەد سوندىقتان دا ءتور مەنىكى.
-مىرزاڭ كىم؟ ول كىسىنىڭ اتى بار ما؟
-جۇرت وسى شوقىرىندا باسىن قارعا.
اتى جوق. ونىڭ اتى – مىرزا، مىرزا.
كوكتە قۇداي،
جەردە ول بولساڭ ىرزا.
ەرىكسىز وسى سوزگە كۋا بولعان،
اقبالىق ... مىرزاڭ كىم سۇراعانشا.
-شاريعاتتا مىرزا كىم ايتشى، شىراق؟
-جەر مەن كوكتى جاراتقان قۇداي مىرزا.
جاندى جانسىز ءبارىن دە قىلعان ىرزا،
ال بىزدە مىرزا اتىن يەمدەنگەن،
تانىماساڭ باسىڭدى يەم دەگەن،
ءبۇيى بولىپ قالاسام تيەم دەگەن،
اۋىلىمنىڭ ماڭىنان سالەم بەرمەي وتسەڭ،
سەنى وڭدىرماي ۇرادى كيەم دەيتىن،
اياق استى ءبىر مىرزا پايدا بولدى.
كۇنى-تۇنى كۇزەتشى توريد جولدى.
سالەم بەرمەي پالەگە وتەمىز دەپ،
دۇرە جەگەن ارقامىز سان كۇپ بوپ بولدى.
ءبىزدى قويشى مولدانى اڭدىپ تۇرىپ،
سالەم بەرمەي ءوتتىڭ دەپ قىلعىندىرىپ،
ساقالىنان جەتەلەپ دۇرە سوعىپ،
انا جىلى تانىتتى سويقان قىلىق.
-ال جۇرت قايدا؟
-وي، اقا، كەشىرىڭىز جۇرتىڭىز كىم؟
مىرزا اقىرسا، بالاداي بولادى جىم.
ونى قوي مولدانى ايتشى قانشا ۇرسا دا،
«مىرزا دە» دەپ جەر تەپكىلەپ بۇيىرسا دا،
«دوڭىزدى دوڭىز» دەيمىن دەپ قايتالادى.
ء-اي، اكە، مىرزا دەشى ەرەگەسپە،
قايتەمىز ءولىپ كەتسەڭ وسى ەگەس
سۇيەگىنە ۇرپاقتىن تاڭبا ەمەس پە؟
ءبىر جۇتىم قىمىز ءۇشىن ارىن ساتقان.
ءبىر مولدا ولە قالساڭ ورنىڭ دوزاق،
تارتادى ماڭگىلىككە جانى ازاپ،-
دەپ جوقتى ايتىپ بىلجىراعان.
اقبالىق ءبولىپ ءسوزىن بىلاي دەدى:
-قايتەرسىڭ، ول – ادامنىڭ بەيشاراسى،
ايتسە دە تابىلماي ما ءبىر شاراسى؟
بۇل ءسوزدى بالتاباي ەر وزىنشە ۇقتى،
بۇل ماعان اقبالاقتىڭ يشاراسى.
سول تۇننەن اتىن ءبىراز تاڭ اسىردى،
قارا تۇندە قامشى سىلتەپ الاسۇردى.
اتىنا قارعىپ ءمىنىپ ، قارعىپ ءتۇسىپ،
سەزىندى ءوزىن جەڭىل بالا سىندى.
اسىقپاي تۇسكە قاراي اتىن ەرتتەپ،
-ال، مىرزا، نە ساعان، نە ماعان سەرت،-
دەدى، مىرزا اۋىلىن بەتكە الدى،
بايەككە اۋىل الدى توقتاي قالدى.
سۇلادى كوك قۇراققا كوزىن جۇمىپ،
اتى تۇر كوك قۇراقتى ءۇزىپ جۇلىپ.
اكەڭدى... بوقتىق بوراپ اۋىل جاقتان
كەلەدى اتقا قونعان بىرەر جىگىت.
بۇل داعى جۇيرىگىنە قارعىپ ءمىنىپ،
جورتاڭداپ العا قاراي كەتتى ءجۇرىپ.
اتتىلار ۇباق-شۇباق كەلەدى ۇشىپ،
سونان سوڭ الگىلەرگە قارسى شاپتى.
قامشىسىن سىلتەگەندە كەتكەن ۇشىپ
جىگىتكە قاراماستان
قۋعىنشى توپقا تۇرە ارالاسقان.
ءاپ- ساتتە بىرنەشەۋىن تۇسىرگەن سوڭ،
اي- تۇيگە ەندى ايالداپ قاراماستان،
مىرزانىڭ اۋىلىنا كەلگەن كىرىپ.
زارەسى ۇشقان جاندار زىر جۇگىرىپ،
-ويباي، مىرزا، قامشىگەر بالتاباي بۇل،
كەتەدى قارمايدى ەلدى قىرىپ.
ء-اي، -دەدى ول سالەم بەرمەي مىرزاعا،- سەن
راۋا مۇنىڭ ۇشىپ ءتىرى كومسەم،
ايتسە دە ايبىندى كەشىرەمىن،
اتىڭدى استىڭداعى ماعان بەرسەڭ.
وسى ءسات تاقىمىنا قىسىپ الىپ،
تانىتتى ايۋانعا كۇشىن انىق،
-كەشىر، اعا، كەشىر!- دەپ ەڭىرەدى،
بوساتپاساڭ تاقىمىندا بولام قارىق.
اتاساڭ شىن اتىڭدى بوساتامىن،
-مىرزا اتىم، مىرزا مەنىڭ...
-ولتىرمەي سەنى، ءسىرا، كەلمەس ءجونىڭ،
ولگەندە شىن اتىڭدى ەل بىلەدى،
دەگەندە دەپ قورس ەتتى «قابىش» ەدىم.
وسى ءسات تاقىمىنان الدى جۇلىپ،
اناۋ تۇر «قابىشپىن» دەپ قاسقىرشا ۇلىپ.
وسىلاي جۇرتىنا ەستىرتكەن ەد،
شىن اتىن ايۋاننىڭ جۇرتتى جيىپ.
-قابىش دە، قابىش دە،- دەپ جۇرت شۋلاستى،
ءبىز سورلى مىرزا دەپپىز بۇل تۋلاقتى.
-اعايىن،- دەدى سول ءسات بالتاباي ەر،-
وي سالعان ماعان اقاڭ يشاراسى،
ءاماندا اسقان جانعا مەيماناسى.
ەسىنە سالۋ دەدى ول ەلدىككە سىن،
ەكەنىن ەلدىڭ قورى، بەيشاراسى.
ء-اي، سەنىڭ اتىڭ كىم؟- دەپ تاعى اقىردى.
-قابىش، قابىش!
بايعۇستىڭ ەسى كىردى، كىردى اقىلى،
دەسىپ ەل جاتقانىندا بالتاباي ەر
ات باسىن اۋىلىنا بۇردى اقىرى.
اقبالىق پەن ابايدىڭ سىناسۋى
سەمەيدىڭ دۋمانى ارتىق، شۋى بولەك،
كۇنىنە ءبىر جاڭالىق، ءبىر تىڭ دەرەك.
ايگىلى التى الاشقا اتتارى ەرەك،
وقىعان زيالىنىڭ كوبى وسىندا،
اتايدى سەمەي حالقى ابايدى ەرەك.
سول سەمەي بۇگىن تاعى شۋلاپ كەتتى،
كۇنى ەرتەڭ اقبالىقتىڭ سوتى دەپتى.
ۇستىنەن ارىز قىلعان قابىش ەكەن،
ونى ما اقبالىق حازىرەت تەپكىلەپتى.
-جوق، حازىرەت ماڭىنا بارعان ەمەس،
«مىرزامىن» دەپ اللامەن قىلىپتى ەگەس.
حازىرەتتىڭ يشاراسىمەن بالتاباي ەر
جۇرت الدىندا قابىشتى ەتىپتى جەر.
سونىمەن سوت بولادى بۇگىن دەستى،
سوت ماڭىنا جينالدى ەسسىز ەستى.
حازىرەت اق پاتشانى بوقتاپتى دەپ،
ءوزارا الدەكىمدەر كۇڭكىلدەستى.
اقبالىق كەلە جاتتى توپتى جارىپ،
ۇسىنعان كەيبىرەۋدىڭ قولىن الىپ.
قاسقايىپ قارسى الدىنان شىعا كەلگەن
ابايعا سالەم بەردى توقتاپ تانىپ.
-ۋاقىت تار سىزگە قويار ساۋالىم بار؟-
دەدى اباي.
-سۇراڭىز ال.
-قازاقتا ەكىقابات ايەلدەردى
الباستى باساد دەگەن ءاپسانا بار.
ماعان سونىڭ ءمانىسىن ۇعىندىرساڭ.
-اپىراي ۇستامايتىن جەردەن ۇستاپ،
قايتەيىن، اباي مەنى تۇرسىڭ قىستاپ.
-بۇل جەردە بوساناتىن ايەل مەن دە،
ال باساتىن الباستى... سىزگە ۇقساپ.
دۋ كۇلكى سوتتىڭ الدىن كەتتى كەرنەپ،
ءسوز قۋعان قازاق ءۇشىن بۇل ءبىر ەرمەك
قۇشاعىن اشىپ اباي اقبالىققا
-كەل، كەل، باۋىرىم،
تاۋىپ كەتتىڭ تار جەردە تىڭ ءبىر ورنەك،-
دەگەندە ەل اۋزىندا اڭىز قالعان،
سول سوتتى بىلە المادىم نەمەن تىندى.
اياعى سيىر قۇيىمشاق بولعان سىن-دى.
سارىتاۋدا مەشىت مەدرەسە سالدىرتقان-دى،
جەر-جەردەن ۇستازداردى الدىرتقانى،
ءبىز ءۇشىن دەرەك دەر ەم اسا قۇندى.
سان بالا ۇستاز الدىن كورىپ ەندى،
اقبالىقتى تالاسسىز تۇلعا تانىپ،
سوڭىنان ۇستاز تۇتىپ ەرىپ ەدى.
يسلام ءدىنىن ەلىنە تارتۋ ەتكەن،
تۇندىكتىڭ توڭىرەگىندە ءومىرى وتكەن.
قىزىل شات، قارا شاتى قىس جايلاعان،
جاز جايلاعان،
شارىقتاپ التى الاشقا اتى كەتكەن.
اقبالىق تۋعان ەلدىڭ تۇلەگى ەدى،
ارتىندا قالعان سانسىز تۇلەگى ەندى.
ساليحيدەن حازىرەتتەن باستاۋ الىپ،
اقىرى سادىق پەن شۇكىرلەرگە تىرەلەدى.
شۇكىردى جاس كەزىمدە كوزىم كورگەن،
كەش ءبىلدىم اقبالىقتاي اسىل ەردەن.
ساباق اپ يسلام ءدىنىڭ قورعاعانىڭ،
زامانعا قارسى تۇرىپ مەڭىرەۋ مەڭمەن.
سۇلەيمەن بايازيتوۆ
You Might Also Like
-
ۇ.جولداسوۆ ورىندايتىن اندە ايتىلعانداي „بالانىڭ ءبارى باقىتتى بولۋى ءۇشىن جارالعان”. باقىتسىز ءومىردىڭ ءمانى جوق. الەمدە بارلىق پەندە وزىنشە باقىتتى. ال، بۇگىنگى قىزداردىڭ باقىتتى بولماۋعا ...
-
«ۇشى-قيىرى جوق تەڭىزدەي شەكسىز دالانى نەشە الۋان ءشوپ باسىپ،ۇلبىرەگەن ناپ-نازىك گۇلدەر بەينە جاسىل داستارقانداي بوپ جايىلادى»،-دەپ شوقان ءۋاليحانوۆ ايتپاقشى...
