InfoHub Logo

"اقتاستاعى احيكو" قويىلىمى وتكەنىنە كوپ ۋاقىت وتپەسە دە ول جايلى بىرنەشە پىكىرلەر مەن تالداۋلار جازىلىپ تا، ايتىلىپ تا جاتىر. بەلگىلى جۋرناليستەر، ادەبيەتشىلەر قويىلىمنىڭ ارتىق-كەم تۇستارىنا توقتالىپ، باسپا ءسوز بەتتەرىنە جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى. سولاردىڭ ءىزىن سۋىتپاي جاس ادەبيەتشى كۇلتەگىن اسپان ۇلى جان جاقتى عىلىمي تالداۋ جاساپتى. قويىلىمنىڭ كوركەمدىك الەمىنە جاسالعان شولۋدى وقي وتىرىڭىزدار!

«ءالى-اق تۋار ادىلەتتىڭ اق تاڭى»  كەيۋانا

تاريح داڭعىلىنان وتكەن قالىڭ كوش ىشىنەن ءسان-سالتاناتى جاراسىپ، جىبەك-زۇبارجات جامىلعان اشەكەيلى اربا-كۇيمەلەر مەن جانتۇرشىگەرلىك ازاپتىڭ ايقايى، وڭىپ-توزعان پورترەتتەر سىعالاپ تۇرادى. تاريحي سانانى قايتا تۇزەۋ ءىسى كەز كەلگەن بەلىم بەكەم بولسىن دەگەن ەلدىڭ نەگىزگى ءۋازيپاسى. ءدۇر ءداۋىردىڭ عازيز عاسىرعا ءوز بۇيىرىعى مەن سىباعاسىن ۇلەستىرىلگەنى لاۋقۇل ماقپۇزدان ءمالىم ءىس-تى. كوپ جۇرتقا شۇلەن تاراتقان ءتاڭىرى جازعانى بۇلجىماس كەپيەت زاڭى. سول كوپ جۇراعاتتىڭ ىشىندە كوكتۇركىدەن كوگەرىپ-ونگەن قازاق حالقىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىنىڭ كوبى ءالى كۇنگى اشىلماعان جۇمباق كۇيىندە. بايتاق تاۋاريحتا يگەرىلمەگەن تاقىرىپ، كوبەسى سوگىلىپ ىزدەۋشىسىن تاپپاعان دۇنيە تاعى «كوپ». قاسىرەت نە مامىرستان شاق، ءبارىبىر، ۇلت وتكەنىن الالاماي تۋرالىقپەن، زور ىقىلاسپەن، ماحابباتپەن تانۋى ءتيىس. بۇل ونىڭ تابيعي قۇقى. ۇلت پەن ۇلىستار باسىنان وتكەرگەن ۋاقيعا وقشاۋ بولۋى مۇمكىن ەمەس، بار ارەكەت ادامزاتتىڭ ورتاق مۇحيتىنا بارىپ قۇيادى. تابيعات — كومپونەنتتەردىڭ ماكسيمۋمدىق ۇيلەسىم كارتيناسى، كومپونەنت دەگەنىمىز بارلىق ءسوز تاپتارىن قامتيدى.

ماعجاننىڭ قاپاستاعى ءقالىن تانىپ، كورسەتكىم كەلەدى دەگەن ءبىر اعامنىڭ تىلەگى كەلەدى ويعا. ءيا. وتكەنىن تانىماي بولاشاققا الشاڭداپ بارۋ قاتەرلى. تاعدىردىڭ سالعانىنان تۇقىمى سەڭ سوققانداي كۇيرەپ، قارا جەرگە سۋداي ءسىڭىپ كەتە جازداعان ءۇمىتشىل ۇلتتىڭ باعىن باپتاپ، كوشىن تۇزەگەن اقيقاتتىڭ اقتىعىنا كۇمان جوق. اق قۇدايعا جاق.

ازىپ-تولعان ون ەكىنىڭ ءبىرى اقىراپتىڭ اينالاسى قازاق قايتقانىمەن قايتا قاۋىشقانداي، قايمىعىپ-قۋانىپ «قورىققانى مەن قۋانىشى بىردەي» ەرەكشە كۇي كەشتى. بۇدان وزگە رەاكسيا كۇتۋ بەكەر. قازاقفيلم «اناعا اپارار جولدىڭ» قاسيەتىن ۇقتىرىپ، اكەمتەاتر «اقتاستاعى احيكونىڭ» قازاقپەن-ادامزاتپەن جاپسارلاس تاعدىرىن تانىتتى. ۇلكەن شارۋا. توقمەيىلسۋگە بولماس، وسى قىزۋمەن قاۋزاۋ-ىزدەنىس جالعانۋى ءتيىس. بۇگىنگى ءسوز «اقتاستاعى احيكونىڭ» اقجارما جان الەمىنە ارناۋلى اڭگىمە. جان ازىعى تىرەك قازىعىنا اينالعان، ويكوزى سەزگىش كورۋشىنى كۇيىنىشكە بوكتىرىپ، كوڭىلىن كوبىكتەتكەن قويىلىمدى پەسسيميزمگە بالاپ، ەڭسەنى ەزگىش دەۋ قاتا تۇجىرىم. جوعارىدا ايتقانداي، كورگەن قۇقاي-قورلىعى مول، قاسكوي ءۇلبى ءۇرىپ تومپايتقان ءداۋىر دورباسىن ارقالاعان ارقالى حالىقتىڭ تراگەدياسىن باسقى ساپقا ءتۇزۋ زاڭدى.

تاريحي سانا تايقازانىن قايتا قالىپتاپ، قاقپاعىن قۇيۋ — مادەنيەتتىڭ ەنشىسى. جالاڭ اقپاراتتاندىرۋ جان-دىلمەن سەزىنۋ سىزىعىنا جەتكىزبەسى انىق — تىم شابان. كىسى جالقى الەمىمەن وتكەن-الدىڭعىسى، ءىشى-سىرتىن، ءاستى-ۇستى مەن سىرت-اينالاسىن ۇعىنۋىندا ونەردىڭ جاردەمى ولشەۋسىز. ادەبيەت، تەاتر، بەينەلەۋ، ان-كۇي مەن بي... ءبارى-بارى «ءبىر اتانىڭ بالالارى». جاندى اعزانىڭ قاي بولىگى دەرتتى بولسا، بار بولشەگى بىرگە بولىسىپ، كۇرەسەدى، مەدەتى سارقىسا قوسىلا سىرقىراي اۋىرادى، ءبىر بولىسەدى. مادەنيەتتىڭ دە مانەرى سول اۋەز.

وسى تۇستا الاش قايراتكەرى س.ءسادۋاقاسوۆتىڭ «تەاتر — جاندى كىتاپ. كىتاپتان تەاتردىڭ ءورىسى كەڭ. كىتاپ — جالعىز حات تانۋشىلاردىڭ قارۋى، تەاتر — كوپشىلىكتىڭ قارۋى» دەۋى كوڭىلگە قونىمدى، سيتۋاسيا شىندىعىن اشادى. رۋحاني مازمۇن جاعىنان تولىسۋدى قاجەتسىنەتىن اۋىر دا اجارلى جانر — دراماتۋرگيانى «ادەبيەتتىڭ بەكزاداسى» دەپ بويسۇنعان قالامگەر مادينا وماروۆانىڭ «اقتاستاعى احيكوسى» جاڭا ولجا. ادالدىڭ ارقانى ۇزىن. احيكونىڭ سەنىمى — ىشكى كۇشى. سەنىمىنە ادالدىعى. اۆتور بىردە «ۇلتتىڭ شارشاۋى ەتنيكالىق قۇندىلىقتارىن، رۋحاني بازالارىن جوعالتۋىمەن ايقىندالادى، ومىرگە قۇشتارلىقتىڭ، جاڭارۋعا، وركەندەۋگە ىجدىھاتتىلىقتىڭ بولماۋى — بۇكىلۇلتتىق سيپات الاتىن بولسا، ارينە، قورقىنىشتى كارتينا» دەگەنى پەسانىڭ وتكەن مەن بۇگىنگى ءمانىن اڭعارتسا كەرەك-تى.

رەجيسسەر اسحات ماەمەروۆ پەن دراماتۋرگ مادينا وماروۆانىڭ شىعارماسىنا ارقاۋ بولعان جازىقسىز جانداردىڭ جاپا شەككەن جارتىكەش تالماۋىت تاعدىرلارى. كەڭەستىك اۋدانى كەڭ، اۋانى تار تەمىر شارباقتىڭ ىشىندەگى ءمۇشھىل حالدەر. تاۋاريحتىڭ قان جۇققان، توتىققان سارعىش پاراقتارىندا 1932 جىلى لاگەرلەر باس باسقارماسى قۇرامىنداعى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرلەرىنىڭ سانى 11-گە جەتكەنى، ال 1944 جىلدارى 58 لاگەر جانە 424 ەڭبەكپەن تۇزەۋ كولونياسى قاتاڭ رەجيمدە جۇمىس جاساعانى ايتىلادى. 1930 جىلى قۇرىلعان كارلاگتىڭ ون جىلدان سوڭعى «باعىندىرعان بيىگى» لاگەرلەر باس باسقارماسى قۇرامىنداعى «ەڭ ءىرى قۇرىلىم» ستاتۋسى. ءسويتىپ از ۋاقىت ىشىندە كارلاگ ەڭ ۇلكەن جانە ايگىلى لاگەرلەردىڭ قاتارىنان سانالعان. 1939 جىلى ىىحك-نىڭ 42 لاگەرى اراسىندا كارلاگ تۇتقىندار سانى جاعىنان 9-شى ورىنعا يە بولدى، ياعني — 35 مىڭ 72 ءولىمشى جۇرەك يەلەرى. ال بۇل كەزدە لاگەر كونتينگەنتى سانى 1 ملن 668 مىڭ 200 ادامعا جەتكەن ەدى. ارينە، بۇل ءبىر عانا جيىرماجىلدىقتىڭ ستاتيستيكاسى.

بۇل قاساپ قامىتىن جالعىز قازاق ەمەس، جات اتا ۇرپاقتارى دا كيىپ كورگەن. الەمدى وزىندىك وتكەنىنە ءۇڭىلتىپ، مۇڭىن بولىسكەن ءساتتى تۋىندىلاردىڭ باتىس جۇرتىندا ءداستۇرلى مەكتەبى قالىپتاسقان. ۇلتتىق مىنەز تالعاماي كوپتىڭ كوڭىلىن اقتارعان «وبلاۆا» («Le rafle»، 2010)، «مالچيك ۆ پولوساتوي پيجامە» («The boy in the stryped pyjamas»، 2008)، «سپيسوك شيندلەرا» («Schindler's List»، 1993)، «پيانيست» («The Pianist»، 2002)، «پوبەگ يز زامكا كولديس» («Colditz»، 2005)، «سۋد ناد بوگوم» («God on Trial»، 2008)، «جيزن پرەكراسنا» («La Vita e bella»، 1997) فيلم-سپەكتاكلدەرىنىڭ جەتىستىكتەرىن  كادەگە جاراتۋ — دۇرىس بايلام. ءبىر قىزىعى بارلىعىنا ورتاق بەلگى، تەڭدەي فينيش — ومىرگە ورالۋ كونسەپسياسى.

«جاڭا تۋعان سابيدەن باستاپ ەڭكەيگەن ەگدە كەمپىر-شالعا دەيىن شەمىرىكپەستەن جۇتاتىن» كارلاگتى «اجال ماشيناسى» دەپ اقيقات تاراپىنان ايىپتايتىن احيكو تەسۋرو ءرولى ءوز ويىنشىسىن تاپقان. تۇتقىندار ىشىنەن احيكو بەينەسى — د. اقمولدانىڭ ويىنى قويىلىمنىڭ قايتالانباس اكتەرلىك جەمىس-كوركى. ونىڭ ويناۋىندا وتكىزگىشتىك كوەفيسەنتى جوعارىلاي تۇسەدى. سەزىم-كۇيدى كورۋشىسىنە تەز ءام نانىمدى سىڭىرەدى. ىشكى ديالەكتيكالىق قايشىلىقتاردى ءدال اشۋ — ونىڭ ادەتى. زىمىستان بوراندى شاقتىڭ شيىر-شيىر سۋرەتتەرى سانا ساۋلەسىن تاۋسىپ تاستاماق. الىستاعى ارمان مەن تاياۋ تۇرعان تاجالدىڭ قايسى جارىلقايدى؟!

كونفليكت — وزدىگىنشە تۋمايدى، ءومىردىڭ ءار دەڭگەيلى، دۇرىسى ءار ءتۇرلى كەيىپكەرلەردىڭ كۇرەس ۇستىندە كورىنەتىن، كوپقىرلى حاراكتەرلەردى اشاتىن كۇش. ول — درامالىق ارەكەتتىڭ سيۋجەتتىك سەرىپپەسى، جانى، تامىرسوقتىرار ساف تىنىسى. حاراكتەرلەر قاقتىعىسى قوعام-ۋاقىت قۇبىلىسىن تانىتۋى ءتيىس. بۇل رەتتە احيكو مەن احمەت — مۇراتتاس، رۋحتاس جاندار، جەندەتتەردىڭ جانجەمىرگىش زور تابەتى؛ الاپيعىل ستەپاننىڭ «ەگويكۋسستۆوسى»؛ جازىقسىز ۇلدارىنا جاۋاپتى اكەلەر (ءسادۋاقاس، سەيفوللا)؛ ۇنەمى «ساۋاتسىز»، «سورلى» دەپ سوگىس ەستيتىن ءانشى-اقىن، ونەرپاز قازاق جىگىتتەرى؛ توقساننىڭ ۇشىندە «لاگەر ديرەكتورىنا كارىن توككەن» ابىز-اقساقال مەن «وشكەنى قايتا جانعان» قارت كەيۋانا... ءبارى-بارى كولليزيانىڭ (يدەيالار قايشىلىعى) قانات جايۋىنا جاعداي تۋعىزادى. كونفليكتىنىڭ ومىرلىك نە جاساندى بولۋى، نە ونىڭ قوعامدىق ءمانى، تيپتىلىگى، — بارلىعى يدەيالىق-كوركەمدىك جاعىنان تالداۋعا كىرەدى. ءومىر شىندىعىنىڭ قاي دارەجەدە سۋرەتتەلگەندىگىن بەلگىلەۋگە كوبىرەك كوڭىل بولگەن ءجون. سوقتىعىستار اركەز جاڭا ءتيپتىڭ، ايقىن كۇيلەردىڭ ارالىق جاڭا ءحالىن تۋدىرماۋشى ما ەدى؟! ءدال سول ىزبەن ايتىلعان وبرازدار ورتا جولدا تۇرالاپ قالماي ارەكەتتە الدەنەشە رەت بوياۋىن قانىقتىرا تۇسەدى. بۇل پەسا كوركەمدىگىنە قاتىستى. ونىڭ ءتىرىلىپ، اياق-قولىن باۋىرىنا امان-ەسەن جيۋى بولەك اڭگىمە. شاماسى، «كوكجيەكتەن قىلتيىپ شەتى كورىنگەن تاعى ءبىر وبرازعا جان بىتىرگىسى كەلەتىن» ىزدەنگىش، اڭعارىمپاز اۆتور كەيىپكەردى اكتەرگە ارناپ جازعان بولۋ كەرەك. قاي كەيىپكەر كىمنىڭ ەنشىسىنە بۇيىراتىنىن بىلگەندەي-اق.

پەرسوناجدار جۇيەسى بارىنشا جيناقى، شاشاۋى جوق. قارت دالانىڭ جاس وركەنىن قىناداي قىرىپ، ورتالاعانى مەن قارياسىنىڭ كوڭىلىن قۇسادان كەپتىرگەن قانقاساپ قىزىل جاعالىلار — زۇلىمدىق سيمۆولى. قوندىرما يدەيانى سۇيرەتىپ جازۋدىڭ شارتتىلىعى دەپ بىلەتىن جاعىمدى-جاعىمسىز جىكتەلىمى تاريحي تاقىرىپ بولعاندىقتان ءوز جانىن جوعالتپاعان. بۇل — زاڭدى دا. قۇدىق قۇلقىنى ءۇشىن ادامتوزگىسىز ازاپتى قولدان تۋعىزۋ — اقتاۋعا كەلمەيتىن، لاجسىز قالىپقا سالۋعا تۋرا كەلەتىن قىلمىس. ءبىردىڭ ەمەس — مىڭنىڭ تاعدىرى. ەلدىك مۇرات، جۇرت وبالى تۋراسىندا اڭگىمە قوزعالا قالسا، ايىپتى تاراپتىڭ ايقىندالۋى شارت. ادەبيەت — ءتۇپنۇسقا. تۇيەنى قازانعا، باتىردى قابىرگە تۇسىرگەن قىزىل كوزدىڭ قانقۇشتار ءىسىن كىم ءسۇيسىن، كىم اقتاسىن؟!

«امالى جەتسە اقىلى جەتپەي، اقىلى جەتكەنگە امالى جەتپەي اينالا تولى اقىلدى دۇشپاندارمەن الىسىپ، تالاي بايتەرەكتىڭ تامىرىن قيىپ، توبەسىن كۇيدىرگەندەر» (قاسەن قاريانىڭ ءسوزى) مونولوگى مەڭزەۋ ارقىلى كۇللى زۇلىمدىق كۇشى ءومىر فيلوسوفياسى كونتەكسىندە «ەسىڭىزدە بولسىن ءبىز مىندەتتى تۇردە قايتىپ كەلەمىز، قايتىپ كەلەمىز!»، «ءبىز ءتىرى جۇرمەسەك تە ءبىز سياقتىلاردىڭ ءىزى مەن كولەڭكەسى جەر بەتىندە قالادى» دەپ قاراستىرىلادى.  جۇرەكتەرىندە ەكىجۇزدىلىك وسكىنى قىلاڭداعان جەندەتتەردىڭ دوقتان ەتىپ سەس سەزدىرۋى كورۋشىسىن اشىندىرماي قويمايدى. اتتەگەن-ايى تەرگەۋشىلەردىڭ داۋىس قويۋ، ميميكالارى ءبىر-بىرىن ءجيى قايتالاپ، وزىندىك دارالىق بەلگىسىن تاپپاۋى.  (ءانشى جىگىت شاقىرىلادى)  — ەي، سورلى، جاپون شپيون ەكەنىڭدى مويىندايسىڭ با؟  — (ارەڭ) ءيا، جاپون شپيون ەكەنىمدى مويىندايمىن، ءبىراق جاپون دەگەن كىم؟ ...تىم بولماسا ءبىلىپ ولەيىن.  — مىناۋ كونترريەۆوليۋسيونەرشىلەر جاعىندا وسىنداي قايتپاس قايسار جىگىتتەردىڭ بار ەكەندىگىن ءبىز مويىندايمىز! (باسىنان تارس ەتە قالادى)  ءبىراق ونىڭ قايتپاس قايسارلىعىنان نە پايدا؟ ءولدى دە قالدى سورلى! (شولمەكتەن اراق ىشەدى جەندەتتەر)

كورىنىستىڭ ەڭ جوعارى نۇكتەسى — تاپانشا داۋىسى ەكىنشى كۇنى قويىلۋىندا تەحنيكالىق نە سامارقاۋلىقتان تۋعان ولقىلىقتىڭ ورنىن ءۇش رەت شۇرىپپەنى باسىپ، «اجالى جوق ەكەن» دەپ كۇلۋمەن تولتىرۋعا تىرىسقانى، ارينە، يمپروۆيزاتورلىق. ءبىراق، ارەكەتتەنۋ ءتۇبى ءساتسىز اياقتالدى. كىدىرىس ۇزاپ، ۋاقىتتى قارۋىن تۇزەۋمەن ىسىراپ ەتىپ الدى. وسى سۋرەتتەردەن كەيىن احيكونىڭ «مويىندايمىن، مويىندايمىن، مەن شپيونمىن! قول قويىپ بەرەمىن. مەن شپيونمىن، مەن شپيونمىن» دەۋى تاپانشانىڭ سۋىق تارسىلىنان كەيىن عانا ماندىرەك، جاندى بولۋشى ەدى. كەمشىلىك قايتالانبايدى دەگەن ويدامىز. ءبىرىنشى كۇنگى ۇرەي ۇدەتكەن جالبارىنىش پەن جەندەتتىڭ شوقمەيىل كۇلكىسى قاتار قابىسىپ زور ەكپىن تۋدىرعان ەتىن. ءتاسىرى زور ۇرەي عايىپتان ەمەس، ويلاماعان اۋىر سوققىدان تۋۋى ءتيىس.

دارىندى «قولىڭا قۇدايدىڭ الماس قىلىش بەرگەنىمەن بىردەي، تەك يگىلىككە پايدالانۋىڭ كەرەك» دەپ بىلەتىن جازۋشى گۋماندىق يدەياسىن كورەرمەنگە مۇلدەم جوعالتقىزىپ، بىردە قايتا جاقتىرىپ، كۇدەرىن ءۇزىپ-جالعاتىپ وتىرادى. بۇل شەبەرلىك — كورۋشىگە الدا نە بولارىن بىلدىرمەۋ، بىلگەن كۇندە بارار جولدىڭ ءحالىن سەزدىرمەي، قۇپيا قالدىرۋ. ساحناعا ءۇڭىلۋشىنىڭ كوڭىلىن ءبىر ساتكە مۇلگۋگە مۇرسات بەرمەس جەتەكشى كۇش — سپەكتاكلدىڭ باستى كاپيتالى.

ءورتتى سەلىن كوكتەن توككەن بۇ قىسمەتتىڭ قايىرىنان ءۇمىت ەتىپ، كەلەر كۇننىڭ جارىعىن جۇرەگىنە توقىعان اقساقال اقايدىڭ قاسەنى ويىنىن بەكجان تۇرىس ءوز بيىگىنە قينالماي جەتكەردى. كوز كورگەننەن وي تۇيگەن، يمان تۇنعان كوكىرەك، ابىز ءتىلى وزىنە جاراستى، كەستەلى. داۋىرىنە ساي شۇرايلى. اكتەردىڭ تابيعاتىنا تۋرالاي ءدىلمار، ءسوزۋار، بەينەلى شىققان. يمانى بەرىك، سالماقتى، ۇرپاعىنىڭ باقىتىنا سەنىپ، تىلەك ەتەتىن، ەشكىمنەن سەسكەنبەيتىن، ءتىپتى ءزالىم ستەپاننىڭ قولىن قايىرىپ جىبەرەتىن اقساقال وبرازىنا ءسۇيسىنىپ، ىشتەي تىلەۋلەس بولىپ وتىراسىز. قاي بوياۋى كەم دەيتىن شيكى كەيىپكەر ەمەس. ەرلەرى ءۇزىلىسسىز ەزگىدەن ەسى شىعىپ، ەڭسەسى تۇسەر شاقتا «ءجا، بوساماڭدار، بوساما، بالام» دەپ دەمەپ-سۇيەگەن ەلدىكتىڭ جارشىسى ەل ابىزىنا لايىق دارەجەدە «بۇل ەل تۋماي جاتىپ تالاي زوبالاڭ كوردى، تالاي نارسەدەن تارىعىپ تا، تورىعىپ تا وسكەن. ءبىرجولا ۇنسىزدىككە بەرىلمەي، ىشتەي مەدەت ەتكەن ۇرپاقتىڭ وكىلىمىز. ...جاراتقان يەم جابىققانىن كورىپ جەبەر، تارىققانىن كورىپ دەمەر» دەپ ەرتەڭگى كۇنگە قول سوزادى. اقىلدى اكتەردىڭ ءرولى جالپى ادامگەرشىلىك ساپاسىن كورسەتۋ جاعىنا تالاپتاناتىنى بەلگىلى.

 قاقىراتىپ كەتكەن كەسەلدى كەزەڭ قۇيىنى ساحنانى سالقىنداتىپ وتىرادى. كامەرا كورىنىستەرىندە ءبارى بىردەي مۇڭدى بولعانىمەن (تاۋقىمەت — ورتاق)، حاراكتەرلەر كارتاسىندا كۇردەلىلىك ساقتالعان. نومىرلەنگەن جانداردىڭ ساپقا ءتۇزىلۋ مودەلى، مالىمدەۋلەرى ءارقيلى. رەجيسسەردىڭ اباقتى ۇجىمىن كوپۇندى ەتىپ جاساقتاۋى وڭ شەشىم. ءارقايسى ءوز الدىنا حاراكتەر. «ءبىر حاراكتەرگە كۇش بەرۋ ءۇشىن، ەكىنشى حاراكتەردى ناشارلاتۋعا بولمايدى. دراماتۋرگتىڭ مىندەتى — ءبارىن كۇشەيتۋ» (ديدرو). قاتەلىككە جول بەرمەگەنى قۋانتادى. وڭاشا وي-تولعانىسى مولىراق ىشكى مونولوگ، كورەرمەنگە قاراتا ايتىلعان بايانداۋشى-گەروي ءسوزى، ءوزارا ارەكەتتەسكەن ديالوگ تا جەتكىلىكتى ءارى ءوز ورنىمەن. ءبىرسىدىرعى وداداي كورىنەر، ءبىراق ءتورت تۇياعىن تەڭ باسقان پەسانىڭ باعى بەس ەلى بولسا نە دەرسىز؟!

تەاتردىڭ ارەكەتكە قۇرىلعان تابيعاتىن جەتە سەزىنگەن ارتىستەر قاۋىمى جاۋاپتىلىقپەن قاراعان. سپەكتاكل سايىن سان الۋان ءومىر كەشىپ جۇرگەن دۋلىعانىڭ دۇنيەتانىم دورباسى باي، قورى جەتكىلىكتى. ءارتىس شىعارماشىلىعىنىڭ تۇرلەنۋ ونەرى پرينسيپىنە ساي احيكو وينالىمى «مويىندامايمىن» مەن «مويىندايمىننىڭ» اراسىندا ءتاۋىر رەڭك كورسەتكەن. «تۇسىنبەستىك بولار» دەپ وتىرعان ون بەس جاسار بوزبالا كوز الدىندا وققا ۇشقان ءانشى قازاق جىگىتىنىڭ كورىنىسىنەن كەيىن شيمايلانعان باعىنىشتى سانانىڭ ابدىراعان، شاتىپ-اپتىققان، قاتتى قىسىمنىڭ قۇرساۋىندا قالىپ قويعان كۇردەلى كۇيىن سەزىنەدى.  — مەن شپيون ەمەسپىن؟  — ەندى؟..  — مەن اقىنمىن!  الاش تۋى استىندا كۇن سونگەنشە سونبەيمىز،  كەڭ دالاسىن ەشكىمنىڭ قۇرىعىنا بەرمەيمىز.  قانداي شايتان كەلسە دە الداۋىنا كونبەيمىز،  جاسايدى الاش، جاساسىن الاش، جاساسىن!  — ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ... ءو-وي، سەن سولاردىڭ يتاياعىن جالاعان يت دەيدى عوي، ا؟ سولاي ما؟

تيپتىك حاراكتەرلەردى تيپتىك جاعدايدا اشۋدان وزگە جول تابۋ مۇمكىن ەمەستىگىن ايتتىق. قاقتىعىس دامۋىندا ماعىنالىق جيناقتىلىق، ءجۇزى وتكىر از سوزدىلىك ءونىمدى فۋنكسيا رەتىندە بەلگىلەنەدى. ءتىل — جۇرەكتىڭ ءشومىشى، ءار كەيىپكەر ءوز مىنەزىنە ءتان تىلدە سويلەۋى ءتيىس. «ءتىل جۇرەكتىڭ ايتقانىنا كونسە، جالعان شىقپايتىنىن» (اباي) سۋرەتكەر جاقسى بىلەدى. «تاعدىردىڭ شەشىمىمەن سول ءبىر ەلگە بايلاندىم، باتاڭدى بەر، ەركىمە جىبەر» دەگەن ۇلىنىڭ قالاۋىن اكە كوڭىلقيماستىقپەن شاراسىز قابىل قىلدى. اكە ءسوزىن شىعىنداماي باسىنان سيپاپ باتاسىن ىمداپ، يشارا ەتتى. بۇ دا — اۆتوردىڭ مىنەزىنەن بولسا كەرەك. تۋرا بايلام. كوڭىل اڭعارىپ وتىرعاندى قايتا جايۋ ارتىق. «تەجەۋ سەزىمىنسىز سۋرەتكەردىڭ، اسىرەسە دراماتۋرگتىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس» (ل.تولستوي). كەيىپكەر قارۋ-قۋاتى، مۇڭ-شۋاعى، كۇيىن قىرىق قۇبىلتاتىن كۇش — ءسوز. مۇندا جۇك دراماتۋرگكە تۇسەدى. اركىم وزىنە جاراسىپ تۇر، شىعارماشىلىق تەجەگىشى دەر كەزىندە قولدانىلعان.

«اتادان جالعىز»، ەلگەزەك اقىن احمەتتىڭ احيكوعا اماناتىن تابىستار ءساتى تالاي اقتاڭگەر ازاماتتاردىڭ بەينەسىن ەلەستەدى. ەرىكسىز باس يەسىڭ. اقساقال قاسەن ۇمىتسىزدىككە توقتاۋ سالىپ، دەمەسىن ايتقاندا العاش بوپ ەڭسە كوتەرىپ، كۇش العان دا اقىن احمەت. ويتكەنى ول اقىن عوي. ا.اسحاتۇلىنا «بىلەسىڭ بە، مەن قورقام. قانمەن جازىلعان جىرلارىمدى كەلەر ۇرپاق وقي الماي ما دەپ قورقام، احيكو!» دەگەن كۇدىك-نازى قۇيىپ قويعانداي جاراسا قالعان. ال مىنەز تانىتار تۇسى جوقتىڭ قاسى. كوزىندە وت جانىپ، قاناتىن كەڭ سەريتىن جىرلاۋ زاماتى سولعىنداۋ. ءبىزدىڭ ەتالونعا اينالعان ءور رۋحتى جانداردىڭ ەت پەن سۇيەكتەن جارالعانىن ەسكە سالىپ، سوندا دا تۋرالىعىنان تايماعانى تاڭداندىرىپ-كۇرسىنتەدى.

«ءيا، مەن ۇرىمىن. ۇيدە ءتورت شيتتەي بالا-شاعام اشتىقتان جانۇشىرىپ شىرىلداعاننان ءبىر ۋىس بيداي ۇرلاعانىم راس» دەيتىن تەرگەۋدەگى تۇتقىن ايەلدى كورىپ، كورۋشىلەردىڭ كوڭىلىنەن «بۇلارى نەسى» دەپ زالىمدارعا قارسى لاعىنەت جاۋدىرتادى. انانىڭ مەيىرىمىنە قارسى قاستاندىققا، كۇڭگىرت كابينەتتەگى تەرگەۋ، باسقاشا ايتقاندا «مويىنداتۋ» ۇدەرىسىنە ۇركي قاراعان احيكو «بۇلاي بولمايدى، بۇلاي بولمايدى عوي (داۋىس كوتەرىلە بەرەدى). نە ءۇشىن، وسىنىڭ ءبارى نە ءۇشىن، كىم ءۇشىن، نەگە مەن، نەگە-ە مەن؟» دەي بەرگەندە مۋزىكالىق ارلەۋ ءوز سيقىرىن ىسكە اسىرادى. ەرەكشە كۇي كەشەسىز. بار تامىرىڭىز تۋلاپ، بويدى جۇلىن جيىرىپ الادى. اۋىرلاپ قالاسىز.

ەتنوحاراكتەر سىلەمدەرى بۇلدىراپ، كوكتەن تومەن تونگەندە قارا جەر بەتىن تۇمان بۇركەپ تۇرعانداي. ارينە، قازاقتىڭ رولىندەگىلەر مىنەزى كوڭىل نانارلىق، تابيعي، وندا تالاس جوق. ايتارىمىز، «اتا-اناسىمەن ويشا سويلەسەتىن» جاپون جەتكىنشەگىنىڭ پسيحوپورترەتى العاشقى كورىنىستەردە ۇلتتىق كولوريتتىك شتيرحتاردى قاجەتسىنىپ تۇر. قاپاس تابالدىرىعىنان كەيىنگى قازاق ىشىندە قازاققا بەيىمدىلىك، ەتنواداپتاسيالانۋ تۇسىنىكتى، ورىندى.

ىشكى داۋىس ۇلتتىق بولمىستى اشۋعا ايقىن قىزمەت ەتەدى. كەيىنگى بولىمدە بۇركەنىپ، ءبۇرىسىپ جاتقان بالانىڭ ىشكى داۋىسىن تىڭداپ كورىڭىز: «سەن تەمىردەن مىقتى جاپون بالاسىسىڭ، وزگەگە ۇلگى بوپ، جاپون حالقىنىڭ قانداي ەل ەكەنىن كورسەتۋ كەرەك!» دەيدى. داتكە مەدەت بەرگەن سامۋرايتەكتىلىك جاپون حالقىنىڭ ەتنوپسيحولوگياسى.

ركسفر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58 بابى بويىنشا 10 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان ايىپسىز احيكونى اباقتى باسقا قىرىنان تانىتادى. ءانشى. سالماقتى. ىزەتتى. گ.وسپانوۆ ويناۋىنداعى كارتاشىداي قاق-سوعى جوق، ءوز جاسىنا ءتان، تاربيەلى. «عۇمىرىن ونەرگە ارناعان سۋرەتشىنىڭ ءار ءساتى قيمىلدان تۇرادى. ول توقتاعان ەمەس، ءبىر كەزدە سۋرەتشى ۇيىقتاپ كەتەدى. تۇسىندە سارعايعان جاپىراقتار، كۇز مەزگىلى جانە كەرەمەت تابيعات...». اۋىر جۇمىستان پانا ىزدەگەن «جاندايشاپ» ەرتەگىشى-تۇتقىننىڭ تىڭداۋشىسى ستەپان تەك قان ءتۇستى عانا بىلەتىن. سول بوياۋمەن عانا ەلەستەتە الاتىن. وعان كوك، سارى، اق پەن جاسىل دا قانتۇستەس. بەيسانا كالپىندا قان تۇسىمەن ساناسىنداعى سۇمسۋرەتتى اجال اۋىزىنداعى كارتيناسىنا بەينەلەيدى. زورلىق-زومبىلىق اتموسفەراسىن قويۋلاتا تۇسكەن باستى جايت سۋرەتشى ستەپاننىڭ كوپقىرتىستى ىشكى الەمى. ول اۋەلى — ادام، ونەرپاز. ءبىر كەمدىگى — تۇنەكتى پسيحيكاعا بەيىم. ونەرپازدان زاۋال كۇتۋ دە زاڭدىلىق. قولىنداعى قۇرالى ەسى اۋسا، ەسەپسىز سەرمەپ قوڭسىسىن مەرتىكتىرۋ مۇمكىندىگىن اۆتور سانالى تۇردە اڭعارتقىسى كەلگەن سياقتى. ق. قىستاقبايەۆتىڭ جۇرەگىنەن سۇزىلگەن ستەپاننىڭ وتكىر ساحنالىق بەينەلىلىگى ومىردەن باز كەشكەنىن ويداعىداي بەرە الدى. كۇردەلى وبراز. تامىرىنا تاۋداي تالانت، قۋاتتى قابىلەت دارىسا دا ىزگىلىگى جوعالعاننىڭ ءتۇبى تاۋانى شاعىلماق.

اعا اكتەرلاردىڭ ىشىنەن بولات ءابدىلمانوۆتىڭ ويىنى ادەتىنشە «اپاما جەزدەم ساي» كەيپىندە. ومىرلىك ساباعى مەن جاس مولشەرى، دايىندىعى ءوزارا استاسىپ، تىستەرى كىرىككەن ساعاتتىڭ باراباندارىنداي بايىپپەن ءقادىرلى وبرازدالعان. قازاقتىڭ قارياسىن كورگەندە قۋانىشپەن قۇشاق جايعان، ابىزىنا اۋىز سالعان قىزىلداردىڭ ىسىنە قابىرعاسى قايىساتىن، پەرزەنتىنە پەيىلى تۇسكەن، حاتىن يىسكەپ وقىپ، ءانىن جاتقا شىرقايتىن تيپتىك قازاق اكەسى. «تاۋ ىشىندە» ءانىن سەيفوللالىق رۋحتا مۇڭعا شىلاپ اۋەزدەتەدى.

وسىلاردان كەيىن «احمەت، ءبىزدىڭ جاپونيادا كۇن تۋرا وسىلاي شىعادى» دەپ كۇيدىرىپ كۇلدىرەتىن احيكونىڭ ديالوگى. ارالىق كوڭىل سەرگىتەر نوتا قاجەت تۇسىندا قويىلعان. ەگىلگەن كورۋشىنىڭ قابىلداۋ قاپشىعىن قايتا سىلكۋگە تاپتىرماس امال.

قويىلىمنىڭ تاعى ءبىر جاڭالىعى — داناگۇل تەمىرسۇلتانوۆانىڭ ارىسى مەن بوتاسىن ىزدەپ بوزداعان، بويىنا سىيماعان انالىق مەيىرىن بوتەندى «بولەك» دەمەي، ءناسىل-ۇلتىن ايىرىپ جاتپاي برونيسلاۆ، البەرت پەن كاتيا، پوشتاگەرلەردى ءولىمشى كۇيدەن اياقتاندىرعان، ەل ءسۇيسىنىپ «اقتاماق» اتانعان كەيۋانانى سومداۋى. «ماڭگىلىك بالا بەينەدەگى» لايلامەن كەرەگەسى كەڭەيەگەن اكتريسادان ەگدە تارتقان انا وبرازىن تابۋ قيىندىق تۋدىرمادى. اجارىن قيمىلى مەن بەت-الپەتىندەگى، ىرعاقتىق وزگەرىستەر ىزاعا بۋىپ، ۇمىتپەن شۇيىلە قاراتىپ، قارالى حابارلاۋدا ازالاپ، ءبىر بالاسى ەكەۋ بولعاندا ىرزاشىلىقپەن باتاسىن بەرگىزدى. زامانىندا «كارلاگتا جاپا شەگىپ، حالىق جاۋى دەپ جالادان جالا اتىلىپ كەتكەن مىنا ازاماتتاردىڭ قانىن كىمگە جۇكتەيسىڭدەر. ۇلتىمنىڭ التىن دىڭگەكتەرى، الىپ بايتەرەكتەرىن نەگە، نە ءۇشىن قۇلاتتىڭدار؟» دەگەن انا ازاسىنا قۇلاق تۇرەر ەشكىم تابىلماعانىمەن ۋاقىت ءوز تىڭداۋشىسىنا جەتكىزدى. 25 جاسىندا 24 كەلىدە شىعار-شىقپاس جانى بار ءجۇزى جات جىگىتتى ادام ەتكەن جاننىڭ مەيىرىمىندە شەك بار ما. قازىرگى بايراقتىڭ استىندا جۇرگەندەر جىگىت تۇگىل بەيكۇنا، بالاۋسا ءسابيدى باۋىرىنا باسۋعا قۇلىقسىز. بالكىم پەيىل-سۇيۋى تاردىڭ جۇرەگىنەن ءسابيدىڭ شاتتىعىنا ورىن تابىلا قويماس. ءيا، سونىمەن، داناگۇل دارىنى «احمەتىمنىڭ اما-نا-ا-تى عوي» دەي بەرگەندە جارىقتانىپ، ءيىرىمى ۇيىعىپ بارىپ، جاراتقاننىڭ ۇلىنان بۇيىرتقان جىرتىسىمەن قاۋىشار كەزى ءومىردىڭ وزىنەن اۋماي قالعان. پەسا سوڭىندا اق كيمەشەك كيگەن ەل اناسىنىڭ كوڭىلى جاۋىننان كەيىنگى كەرىلگىش كەمپىرقوساقتاي تۇرلەنىپ، شۇكىرلەپ سالا بەرەدى. ءارتىس جاساعان وبراز ۇلتتىق تەرەڭدىگىمەن، كوركەمدىك شىندىعىمەن، ساحنالىق دالدىگىمەن دارا شىققان.

جىلاۋشى د.انارباي ءرولى ساحنالىق سۋرەتتەۋدە سوندايلىق شىنايىلىق تاپقان. ونىڭ ەڭىرەۋى ەرەكشە، وكسىك پەن كۇلتۇستەس كۇلكىنىڭ تابى بار. ارەكەتتەرىندەگى سىرتقى سوققىدان رەاكسياشىلدىعى، وقىس قوزعالىسى، دايىندىقسىز-جاساندىلىقتان تازالىعى ەرىكسىز سەندىرەدى. ەكىنشى پلانداعى كەيىپكەر ەكەندىگىنە قاراماستان نازارىڭدى الادى. بۇنى باعالاعان لازىم. باعى اشىلسىن دەپ تىلەك ەتەمىز.

شىعارمانىڭ سوڭعى سەكۋندتارى يدەولوگيالىق جۇكتەمەگە ارنالعان. شابلوندىق ۇكىمەت شارتى بولسا دا، تاريح تورناداسىندا پانا تاپقانداردىڭ ايتارى بار. تىرلىگىنىڭ ءالسىز جارىعى سونەر شاعىندا، ءنوپىر جۇرتقا قورعان بولىپ، سان مىڭ رۋحتى امانات ەتىپ قابىلداپ، «كوبەسىن بۇزباي، ارالارىن سيرەتپەي، وتان-انالارىنا جىبەرگەن» قازاق حالقىنا ەكىنشى، ءۇشىنشى جاق تاراپىنان العىس ايتىلادى.

«ءوز وتانىمدى سۇيمەگەندىكتەن ەمەس، سەنىڭ الدىڭدا بورىشتار بولعاندىقتان، ىنتىماقتىڭ ۇياسى، جەرۇيىق مەكەن قازاقستان ەندى مەنىڭ دە وتانىم» دەپ ورالۋى تالاي تۋعان قانداسقا وي سالاتىن ساۋاپتى مويىنداۋ. ءبىراق بۇگىنگى قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى «ىنتىماقتى ۇياعا» قوناق بولىپ كىرگەندى ەسىرتىپ، قوجايىندىق قۇتتاعىنا قوندىرىپ، ەسىك سىندىرىپ، تابا-اياق سىندىرىپ، سىرتقا بەزە قالۋ جاعىن ەسكەرۋ قاجەت. ورايى كەلگەندە ايتىلعان وي دەرسىز.

پەسا پوەتيكاسىنا زور ەنەرگيا سىڭىرەتىن، الىنباس قامال ازۋ ءتىستى سىزداتىپ، جانىڭدى ۇشىرا جازدايتىن نازىك تالشىقتىڭ قۇدىرەتىندەي نە بولۋ مۇمكىن؟ ول، ءدوپ دەتال — شىعارما باعى. بۇلار تەمىر قاسىق-توستاعانداردىڭ جامىراعان سىقىر-سىقىرى؛ اشقۇرساق بويعا قۋات دارىتار قۇرتتىڭ ۇنتاعىنا دەيىن جەردەن جانتالاسا تەرىپ، بارماعىنداعى تابىن سورىپ تالعاجاۋ ەتكەن ءساتى؛ «تەڭىزدىڭ، بالىقتىڭ ءيىسى شىققان، اكە جازۋىمەن» جازىلعان حات. مىنا كورىنىستەر شىنايىلىعىمەن ونىڭ تۇتاس كوركەمدىك سيپاتىنا كەپىل بولعان.

ءار وبرازدىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن تولىق جارقىراتا ءبىلۋ — كەيىپكەرى كوپ پەسساعا اۋىر مىندەت. ساحنالىق رەاليزم ادىسىنە نەگىزدەلگەن تاريحي-دەرەكتى درامانىڭ پوليفونيالىق پلاتفورماسى كىم-كىمدى دە وزىنە ەرىكسىز ەلىكتىرىپ، اسەم اسەرگە بولەيدى. اقسقال مەمۋارشى احيكو تەسۋرونىڭ جاندى ەستەلىگى — تۋىندىنىڭ شىندىعىن ايقىنداۋدا العىشارتتىق تۇششىمدى ماتەريالدار قورىن قۇرايدى. كوز كورگەنىن كوز ۇشىندا تۇرعان قالپىندا قايتا ايتىپ بەرگەن قاھارماننىڭ امانات جانى امان بولۋى تاريحتىڭ قۇتتى ءناسىبى. ەگەر جاندى كۋاگەر جارىق الەمدە بولماعاندا «سينتەزدىك ونەر» ۇجىمى ءتاۋىر تۋىندى جاساپ، كورۋشى دە سونشالىق شىنايى سەزىنە الار ما ەدى؟!

ماتەريالدىق جابدىقتاۋ باعامىنا قاتىستى دەكوراسيالىق كوركەمدەۋدى جاساعان سۋرەتشىنىڭ كوركەمدىك ويلاۋ جۇيەسىنە كۇمانىمىز جوق. قويىلىمنىڭ پلاستيكالىق شەشىمى — بارلىق ماعىنادا دا «سۇلۋ». دەكوراسيا سپەكتاكلدىڭ مازمۇنىن بايىتىپ، ءۇن قوسىپ وتىرادى. ءبىر اينالعانى شىر اينالىپ، زار زامانى زورايىپ تار زامانعا اينالدى. تەمىر «شىمىلدىق» تۇرمە تىنىسىنىڭ تارلىعىن جەتكىزۋدە زور كادەگە جاراعان. وقپىندى قاقپاننىڭ تار ءورىسىن كەڭ ساحنادا ۇقساتا بىلگەن. تۇتقىنداردىڭ تۇرعىن-تۇرمىستىق جۇپىنى جاعدايىن كورسەتۋدە توزعان تۇرمە كيىمى مەن ءالسىز جارىق كوپ سەپ ەتكەن. جاپون جەرىندەگى اۋرا ساكۋرا مەن اسا سىپايى حالىق مادەنيەتى ساتىمەن تۋعان. كەڭەستىك كوزدەن قىزارتىپ قان شىعارۋ. قىزىل ءتۇس ساحنا ءوڭىن قيۋ-قازانعا ۇندەستىرگەن. «الىستاعى سورلى انامدى ساعىندىم» دەيتىن سەزىمتال جىگىتتىڭ ساعىنىشىنا سارى جارىق قۇيۋ تابىلعان اقىل. شەيىت بولعان اقتاڭداقتاردىڭ اقىرعى مەزەتىندەگى ىشكى اقتىعى، جازىقسىزدىعى — اق كيىممەن، قارالى حابار مەن اباقتى جاپقانداعى سىرتتاعى تۋىستىڭ قارالى كۇيى — قارا جامىلعىمەن اسەردى ەسەلەي تۇسكەن. ماۋىتى-پايى، ماقپال كويلەك، قىزىلدى-جاسىل كيىمدەر جارقىن شاقتىڭ بەلگىسى. بايتەرەكتىڭ ميفوپوەتيكاداعى «ءومىر اعاشى» ۇعىمىن عاسىرلار اۋدارىپ قايتا جانداندىرۋ، ەسكەرتكىش ەسەبىندەگى قۋارعان قارا تالعا ءمان ۇستەۋ — كوپميسسيالى مەتودتىڭ ماۋەسى. بۇلار رەجيسسەر مەن قويۋشى-كيىم سۋرەتشىسىنىڭ ەڭبەگى. «اقىن احمەت اتىلىپ كەتكەن» دەگەن سۋىت حابار وقىلعاندا حور ەرەكشە ەففەكت ۇستەيدى. جاپون حالىق مۋزىكاسى، سوت ۇكىمى جاريالانىمى... تۇتاس قويىلىمعا تۇزدىق بولعان مۋزىكانىڭ الار ورنى ايرىقشا. قاتتى-اقىرىن، ۇدەپ-باياۋلاعان ساز اۋىسىمدارىندا ناقىشىنا ساي اشەكەي تاققانداي قۋانىشتى اسەرگە بولەنەسىز.

بىردە عابەڭ (عابيت) «ابايدان» العان العاش اسەرىن «ءسوز بەن كيىم وبرازدىكى، وبراز پەسانىكى، پوستانوۆكا اسقاردىكى» دەپ جەتكىزىپ ەدى. بۇگىن دە ءبۇتىندى كوردىك، كوردىك تە بەيىل بەردىك. ءسوز جازۋشىعا، دەكوراسيا سۋرەتشىگە، وبراز ارتىسكە بۇيرەك تارتقىش دەرتتەن ادا ءتاۋىر تۋىندى.  قورىتا تۇجىرساق، ءومىر ءۇشىن كۇرەس — ادامنىڭ ءبىز بىلمەگەن مۇمكىنشىلىكتەرىن اشاتىن، تاريحي-قوعامدىق فورماسيانىڭ، تۇلعا جاعدايىنىڭ وزگەرۋىنە قاراي جاڭارىپ وتىراتىن، ءتۇر-سيپاتى قۇبىلمالى تاقىرىپ. «ءتۇپ ماقساتىم، كوزدەگەنىم — ىزگىلىك» دەپ بەكىگەن اۆتورعا جاز ءىشىن ارالار اق شاعالالى ءۇمىت ارتامىز.

زەرتتەۋ تۇيىنىنە سايكەس، «اقتاستاعى احيكو» قازاق رۋحىنىڭ رەزونانسىنان تۋعان جالپىادامزاتتىق ورتاق مادەني ءونىم. حالىقتىڭ ار-ۇجدانىنا ىقپال جاساي الاتىن، اتا-بابا اماناتى مەن وتكەرگەن ناۋبەتىنىڭ جاۋاپتىلىعىن سەزىندىرىپ، امال جۇكتەيتىن قازاق تەاترىنداعى تىڭ تابىس. جاي تابىس ەمەس، ەل تالابى مەن تالعاۋىن كوتەرگەن، قاتالاعان ءشولىن باسىپ، كوڭىل جۇباتقان ىرىسى مول تابىس.

مىڭ قارعاعا ءبىر كەسەك. وسىلايشا الەم جايلاعان زۇلىمدىققا قارسى الاتاۋدىڭ ەتەگىندە جان تازارتىپ، اۋىردان ايىراتىن اۋەزدى ىزگىلىك گيمنى شىرقالدى. «قار جاۋدى، ءىز جوعالدى» ۇكىمى جۇرمەس، تۇراقتى قورجىننان ورىن الار، كەلەشەگىنەن ۇمىتكەر دۇنيە تۋدى. الىپ كۇننىڭ نۇرى كەمگەن كۇرەڭ كۇزدە ماتاۋ كورىپ، «كوزگە كورىنبەيتىن، اق پەن قارانىڭ، قاراڭعىلىق پەن جارىقتىڭ اراسىنداعى مايداندا»، «قانىشەرلەر مەن اقىل-ەسىنەن اداسقاندار ءۇشىن جۇماق» بولعان جاۋىزدار دۇزاعىنىڭ بۇعاۋىن بۇزىپ شىققان قاھارماندار ءۇشىن ەسكەرتكىش ورناتىلدى.

كۇلتەگىن اسپان ۇلى

---