InfoHub Logo

شاعىن قالادا اناسى مەن بالاسى تۇراتىن ەدى. كوپتەگەن انالار سەكىلدى ول دا بالاسىنا جاقسى تاربيە بەرىپ، ونىڭ بولاشاققا دايىن، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋى ءۇشىن بارىن سالىپ-باقتى. دەگەنمەن بالاسىنىڭ جاسى وسە كەلە وعان ءسوزىن وتكىزۋ قيىنداي ءتۇستى. اراسىنداعى تالاس-تارتىس تا كوبەيۋدە. اناسى بالاسىنا «شۋلاما، كيىمدەرىڭدى جينا، ساباعىڭدى وقى» دەپ قانشا ايتسا دا، بالاسى تىڭدامايتىن بولدى.

ءبىر كۇنى بالاسىن مەكتەپكە اپارىپ كەلە جاتقاندا، جولدىڭ بويىندا داۋىلپاز ويناپ ايۋدى بيلەتىپ وتىرعان ءبىر ادامدى كورەدى. ىشتەي «مەن بالاما ءسوزىمدى وتكىزە الماي جۇرگەندە، مىنا كىسى ايۋدى باعىندىرىپ الىپتى» دەگەن وي كەلەدى. سوسىن اناسى الگى كىسىگە جاقىنداپ امانداستى دا:

— ماعان مىنا ونەرىڭىزدىڭ قۇپياسىن اشىڭىزشى، — دەيدى.

— ونى قايتپەكسىز؟

— ءسىز ايۋدىڭ وزىنە «ونەر» ۇيرەتىپسىز، ال مەن ءبىر بالاما ءسوزىمدى وتكىزە الماي ابدەن شارشادىم، — دەيدى.

— مەن سىزگە ءبىر وڭاي جولىن ايتايىن. ءسىز ودان دا بالاڭىزدى ماعان ءبىر اپتا ساباقتان كەيىن جىبەرىپ تۇرىڭىز، مەن تاربيەلەپ بەرەيىن، — دەيدى.

اناسى قۋانىپ ءسوزىن ماقۇلداپ بالاسىن ايۋ تاربيەشىسىنە جىبەرىپ تۇرادى. ءۇش-تورت كۇن وتكەندە بالاسىنىڭ وزگەرگەنىن بايقاي باستايدى. ءبىر اپتادان سوڭ بالاسى تۇبەيگەيلى وزگەرىپ باسقا ادام بولىپ شىعا كەلەدى. اناسىنىڭ ايتقاندارىن ەكى ەتپەي ورىنداپ جۇرەدى. مەكتەپتەگى ءمۇعالىمى دە تاڭ قالادى. الايدا ارادا ون كۇن وتكەندە ءمۇعالىمى اناسىن مەكتەپكە شاقىرتادى. ءمۇعالىمى:

—بالاڭىزعا نە بولعانىن تۇسىنبەدىم، تۇسىنىكسىز ارەكەتتەر جاسايتىندى شىعاردى.

— نە ىستەپ ءجۇر سوندا؟

— بۇرىن ساباعىن وقىماسا دا وزىمەن ءوزى تىنىش وتىراتىن. ال ءقازىر بالالاردىڭ مازاسىن الاتىن بولدى. باسقالاردىڭ زاتتارىن رۇقساتسىز الادى، — دەيدى.
اناسىنىڭ توبەسىنەن جاي تۇسكەندەي بولدى. مەكتەپتەن شىعا سالا ايۋ تاربيەشىسىن ىزدەي جونەلدى، ءبىراق تاپپادى. باسقالاردان سۇراستىرىپ ەدى، كۇنى كەشە دۇنيە سالعانىن ەستىدى. نە ىستەرىن بىلمەي ۇيىنە كەلە جاتقاندا كورشىسى بايقاپ قالىپ:

—كورشىم-اۋ ساعان نە بولعان، سالىڭ سۋعا كەتىپ، باسىڭ سالبىراپ كەتىپتى عوي؟

—ءيا، بالام ونەرىن قايتا باستادى. ءتىپتى بۇرىنعىدان دا تۇسىنىكسىز ارەكەتتەر شىعاراتىن بولىپتى. مۇعالىمىنەن تاعى دا شاعىم ءتۇستى.

—الاڭداما مەنىڭ ءبىر تانىسىم كوشىپ كەلدى. بالاڭدى سوعان اپارايىق. ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى. سول كىسىمەن سويلەسىپ كور.

اناسى ۋاقىت جوعالتپاي دەرەۋ بالاسىن كورشىسىنىڭ تانىسىنا الىپ باردى. ول بالاسىن قاراپ، زەرتتەپ وتىرىپ: «بالاڭىزدا ءبىر ەرەكشەلىك بار، ناقتى تۇسىنە الماي وتىرمىن. تاعى ەكى-ۇش كۇن كەلىڭىز»، — دەيدى.

تولىق زەرتتەپ بولعان سوڭ الگى كىسى:

—حانىم، بالاڭىزعا نە ىستەگەنسىز؟ بالاڭىزعا جان-جانۋارلارعا ءتان قىلىقتار بايقالادىعوي.

—مەن ەشتەڭە ىستەمەدىم. تەك تاربيەلەپ بەرسىن دەپ ايۋ تاربيەشىسىنە اپارعان ەدىم. باسىندا ءبارى جاقسى بولعان، كەيىن ءبىر ءتۇرلى قىلىقتار شىعارا باستادى.

—باسە، بالاڭىز سەزىنە الۋ قابىلەتىن جوعالتقان. ياعني، سەزىمدەرى جارالانعان.

— قالاي سوندا؟ اناعىراق ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىزشى.

—ايۋ تاربيەشىسىنە اپاردىم دەدىڭىز بە؟ ادامدى اڭ «تاربيەلەيتىن» ادىسپەن تاربيەلەگەن جارامايدى. اڭعا قولدانىلاتىن تاربيە ءتۇرى ادامعا جۇرمەيدى. «ايۋعا ناماز ۇيرەتكەن تاياق» دەمەكشى، ايۋدى جازامەن، تاياقپەن تاربيەلەيدى. بالاڭىزدى ماعان جۇيەلى تۇردە اكەپ وتىرىڭىز، جاقىن كۇندەرى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ ەمدەپ شىعارامىز. ەندىگى ەسىڭىزدە بولسىن، اڭدى تاربيەلەگەندەي (جازامەن، ۇرۋمەن) ادامدى تاربيەلەي المايسىڭ. سىزگە ايۋدى قالاي تاربيەلەيتىنىن ايتىپ بەرەيىن.

نەگىزىندە تاربيەلەيتىن ايۋدى توردىڭ ىشىنە كىرگىزەدى. توردىڭ ەدەنى تەمىردەن جاسالعان. ايۋ تورعا كىرگەن سوڭ ەدەننىڭ استىنا وت جاعادى، ەدەن قىزا باستايدى. سول كەزدە قولىنا داۋىلپازىن الىپ ايۋ تاربيەشىسى كەلەدى. وت جانىپ قىزا باستاعان كەزدە الگى كىسى داۋىلپازدى ۇرلەي باستايدى. تاباندارى قىزا باساتاعان ايۋ ءبىر ورىندا تۇرا الماي تاباندارىن جەردەن كەزەك-كەزەك كوتەرىپ تىپىرشي باستايدى. داۋىلپازدى جىلدام ۇرلەي باستاعاندا وتتىڭ قىزۋى دا ءورشي ءتۇسىپ، ايۋ جان ۇشىرا «بيلەي» جونەلەدى. وتتىڭ قىزۋى باسەڭدەگەندە ايۋ تاربيەشىسى دە داۋىلپازدى ءجاي ۇرلەيدى. وسى جاعداي بىرنەشە كۇن بويى سان رەت قايتالانادى.

ايۋدىڭ ساناسىنا ابدەن سىڭگەن بۇل ادەت، داۋىلپازدىڭ ءۇنى ەستىلە باستاعاندا-اق تاباندارىم كۇيەدى دەپ ويلاپ «بيلەي» باستايدى.

مىنە، ءبىز تامسانا تاماشالايتىن ايۋدىڭ ءبيىنىڭ قۇپياسى وسى. ءبىز اۋەنگە بيلەپ جاتىر دەپ ويلايتىن ايۋ، نەگىزى، رۋحاني جارالانعان، پسيحولوگياسى بۇزىلعان ايۋ. ول اۋەندى ەستىگەندە ءلاززاتتانىپ بيلەپ جاتقان جوق، كەرىسىنشە، «اياعىم كۇيەدى» دەپ تىپىرشۋدا.

وزدەرىڭىز دە بايقاعاندارىڭىزداي، جازا — تاربيە ءتۇرى ەمەس. جازانىڭ كومەگىمەن بالانى «تاربيەلەۋگە» تىرىسساڭىز، بالانىڭ سەزىمدەرى جارالانىپ، ىس-ارەكەتتەرىندە اۋىتقۋلار پايدا بولادى.

ە.ەرتاي ۇلى “بالانى جازاسىز تاربيەلە” كىتابىنان

---