بايشەشەك
قىستىڭ ۇسكىرىك جەلى سوعىپ تۇرعان، ال ۇيشىكتىڭ ءىشى ءارى جىلى، ءارى جايلى ەدى. وندا گۇل تىعىلىپ جاتتى. ول ءوزىنىڭ ۇيشىگى باداناسىنىڭ ىشىنە جاسىرىنىپ قار باسقان جەر استىندا جاتقان-دى. بىردە جاڭبىر جاۋدى. تامشىلار قاردىڭ قىرتىسىن تەسىپ ءوتىپ، گۇلدىڭ باداناسىن ۇرعىلاي باستادى. ولار جەر بەتىندەگى جارىق دۇنيە جايىندا جىر قىپ ايتتى. ءوزى نازىك، ءارى وجەت كۇن ساۋلەسى ولاردىڭ ىزىمەن ىلە-شالا قاردان ءوتىپ كەلىپ بادانانى جىلىتا باستادى.
— بۇل كىم؟ كىرە بەر! – دەدى گۇل.
— كىرە المايمىن! – دەدى كۇن ساۋلەسى. ەسىكتى اشۋعا ءالى ءالىم جەتپەيدى. جازعا دەيىن شىداي تۇر، سول كەزدە كۇشەيەم.
— ال جاز قاشان بولادى؟ – دەدى گۇل، ول مۇنى كۇن ساۋلەسى جەر استىنا جەتكەن سايىن قايتالاپ سۇراۋمەن بولدى. ءبىراق جازعا دەيىن ءالى ۇزاق بولاتىن، توڭىرەكتى تۇگەل قار باسىپ، ءار ءتۇن سايىن سۋ قاتىپ مۇزعا اينالاتىن.
— ابدەن قاجىتتى-اۋ! – دەدى گۇل. بۇكىل تۇلا بويىم سىزداپ بارادى! مەن كەرىلىپ-سوزىلىپ، بويىمدى جازىپ، ەركىندىككە شىعۋىم كەرەك؛ جازعا باسىمدى ءيىپ، وعان قايىرلى تاڭ تىلەۋگە ءتيىسپىن. Ox، شىركىن، ءويتۋ قانداي باقىت!
گۇل ورنىنان تۇرىپ، جەردىڭ جىلۋىنان، ەرىگەن سۋ مەن كۇن نۇرىنان ابدەن ءجىبىپ تۇرعان قابىعىن جارىپ ءوتىپ بويىن جازدى. جىڭىشكە جاپىراقشالارمەن تىعىز كومكەرىلگەن كوكشىل ءبۇردى كوتەرگەن جىڭىشكە ساباق ورگە ۇمتىلىپ، قاردىڭ استىنان ءبىر-اق شىقتى. قار سۇپ-سۋىق ەكەن، ءبىراق جارىق ءتۇسىپ تۇر، ونى تەسىپ ءوتۋ ونشا قيىن بولمادى، ال كۇننىڭ ساۋلەسى جاقىن بولعاندا دا سونشالىق جاقىندا ەكەن، ءتىپتى بۇرىن تاپ مۇندايلىق جاقىنداماعان. ولار قوڭىراۋلاتىپ، اندەتە جونەلدى:
— حوش كەلدىڭ! حوش كەلدىڭ!
گۇلقاردان شىعىپ، جارىق كۇننىڭ الەمىنە قاراي ۇمتىلدى.
كۇن نۇرى ونى سونشالىقتى نازىكتىكپەن ايمالاپ ءسۇيىپ ەدى، گۇل ءبۇر جارىپ قويا بەردى. اشىلعان گۇل اپپاق قارعا ۇقساپ، كوكشىل جولاقتارىمەن تۇرلەنە ءارى قۋانىپ، ءارى ۇيالا باسىن تومەن سالدى. ونى كورىپ، كۇن ساۋلەسى اندەتە جونەلدى:
— قانداي عاجاپ گۇل! نەتكەن نازىكسىڭ، تازاسىڭ! سەن ءبىرىنشىسىڭ، جالعىزسىڭ! ءبىزدىڭ سۇيىكتىمىزسىڭ! سەن اۋىل مەن قالاعا جازدىڭ، جاز بولعاندا دا جىلى جازدىڭ حابارىن جەتكىزەسىڭ. قار بىتكەن ەرىپ كەتەدى، سۋىق جەل جوعالادى! ءبىزدىڭ داۋرەنىمىز كەلەدى! بارلىعى كوكتەيدى. سەنىڭ دە سان الۋان دوستارىڭ تابىلادى: سيرەن، شىلىك، كەيىنىرەك رايحان، ال ءبىراق سەن ءبىزدىڭ ءبىرىنشىمىزسىڭ، سونداي نازىكسىڭ، سونشالىق ءمولدىرسىڭ.
گۇلدى كەرەمەت قۋانىش كەرنەدى، وعان بۇكىل اۋا اندەتىپ، ساباعىمەن بارلىق جاپىراقتارى نۇر شۋاققا شومىلىپ جاتقان تارىزدەندى؛ كوزگە نازىك، تالدىرماش كورىنگەنىمەن، گۇل ءوزىنىڭ بالعىن ادەمىلىگىنىڭ اركاسىندا ءبىر ءتۇرلى كۇشتى سەكىلدەندى. اقشىل كوركىمەن كوز تارتقان گۇل جازدى بارىنشا ماداقتادى. الايدا جازعا دەيىن ءالى الىس ەدى، كۇن كوزىن بۇلت بۇركەپ، ونمەننەن وتەردەي ىزعار سوقتى.
— سەن ەرتەرەك كەلدىڭ! – دەستى جاۋىن-شاشىن مەن جەل. ءبىز ساعان ءوز كۇشىمىزدى ءالى كورسەتەمىز! ءبىزدى دۇرىستاپ تانيتىن بولاسىڭ! ادەمىلىگىڭدى كورسەتىپ كولەڭدەمەي-اق ۇيىڭدە وتىرا تۇرساڭ قايتەتىن ەدى. ءالى سەنىڭ ۋاقىتىڭ كەلە قويعان جوق.
سۋىق قايتادان ءتۇستى. كۇن كوزى كورىنبەيتىن وڭكەي ءبىر سۇرەڭسىز كۇندەر ءوتىپ جاتتى. ءالسىز، تيتىمدەي گۇلدىڭ تۇگى قالماي قاتىپ قالاتىنداي-اق بوپ اۋا رايى قاتتى بۇزىلدى. ايتكەنمەن گۇل ءوزىن مۇنداي كۇشتىمىن دەپ ويلامايتىن: جارقىن مىنەزدىلىكپەن تۇبىندە ءبارىبىر جاز كەلەدى دەگەن سەنىم وعان كۇش قوستى. ول جازعا دەگەن سەنىمىن بەرىك ساقتادى، ال ونىڭ جازدى كۇتكەنىن كۇن نۇرى دا قوستادى. قار جاپالاقتاپ قاتتى جاۋسا دا مۇزداي ىزعار سوقسا دا، باسىن ءسال ءيىپ قانا، اق گۇل اق قاردا سول بويى ماحابباتقا، سەنىم مەن ۇمىتكە بولەنگەن كۇيى تۇرا بەردى.
— سەن سىناسىڭ، – دەدى ولار. ءۇسيسىڭ، قۋرايسىڭ! سەن بۇل جەردەن نە ىزدەدىڭ؟ كۇن ساۋلەسىنە نەگە سەندىڭ؟ ول سەنى الدادى. تارت ەندى سازايىڭدى، اقىماق. قاراي كور جازدىڭ حابارشىسىن!
تاڭەرتەڭ اياز قىسقاندا:
— اقىماق! – دەدى گۇل دە ءوزى قايتالاپ.
— جازدىڭ حابارشىسىن قاراڭدار! – دەپ قۋاندى باققا جۇگىرە شىققان بالالار. قاراڭدارشى، قانداي عاجاپ، قانداي ادەمى، ەڭ ءبىرىنشى عوي، جالعىز ءوزى.
ول سوزدەر گۇلگە كۇن نۇرىنىڭ جىلۋىنداي جايلى اسەر ەتتى. قۋانعانىنان، ءتىپتى ءوزىن جۇلىپ العانىن دا بايقاماي قالدى. ونى بالانىڭ الاقانى ايمالاپ، بالانىڭ ەرنى ءسۇيىپ جاتتى، ونى جىلى بولمەگە اكەلدى، وعان ءبىر مەيىرىمدى كوزدەر قادالدى، اپارىپ سۋعا سالدى، سۋدىڭ سەرگىتىپ، جانداندىرىپ جىبەرگەنى سونشالىق گۇل بەينە كەنەت جاز كەلگەندەي اسەرلەندى.
ءۇي يەسىنىڭ جاقىندا عانا ءدىني وقۋدى بىتىرگەن قىزى بار-دى، ال ونىڭ ءبىر شەبەرگە كومەكشى بولىپ ىستەيتىن تانىس جىگىتى بار بولاتىن، ول دا جاقىندا سونداي وقۋ بىتىرگەن-تىن. سونىڭ باسىن اينالدىرايىنشى! – دەدى قىز، ءسويتتى دە نازىك گۇلدى الىپ گۇل جايىندا ولەڭ جازىلعان جۇمساق قاعازدىڭ ىشىنە سالدى. الگى ولەڭنىڭ العاشقى جولى بىلاي باستالاتىن:
بايشەشەك ايتتى كۇبىرلەپ:
«تاعى دا جاز كەلدى دەپ».
ولەڭنىڭ سوڭى دا سول سوزدەرمەن اياقتالاتىن، ال ونىڭ استىندا قوسىمشا جازىلعان مىناداي سوزدەر بار-دى:
«ال مەن ساعان ايتامىن،
ماحاببات بىزگە كەلدى دەپ!»
سۇلۋ بيكەش تە جىلىلىق پەن كۇن شۋاققا بولەيمىن دەپ ۋادە بەردى. سونى ايتىپ ولەڭمەن حات جازدى دا، ونى گۇلمەن بىرگە پوشتاعا سالىپ جىبەردى. اينالاسىنىڭ ءبارى قاراڭعى بولىپ كەتكەسىن، گۇل قايتادان بادانامنىڭ ىشىنە كىرىپ كەتكەن ەكەم دەپ قالدى. ءسويتىپ بايشەشەك جولعا شىقتى: ول پوشتا قاپشىعىنىڭ ىشىندە بولدى، ونى جان-جاعىنان قىسىپ، باسىپ، مازاسىن كەتىردى، سۇيسىنەتىندەي ەشتەڭە كورمەدى. ايتكەنمەن ءار نارسەنىڭ اياعى بولادى ەمەس پە. جولاۋشىلىق تا ءبىتتى-اۋ. جاس جىگىت حاتتى اشىپ وقىعان سوڭ، قۋانعانىنان گۇلدى ءسۇيىپ-سۇيىپ الدى؛ سونان سوڭ ونى ولەڭمەن قوسىپ، قوبديدىڭ ىشىنە سالىپ قويدى، ونىڭ ءىشى تولى ادەمى حاتتار ەكەن، تەك ءبارىنىڭ دە گ ۇلى جوق، كۇن ساۋلەلەرى ايتپاقشى، مۇندا دا ەڭ ءبىرىنشى جانە بىردەن-بىر گۇل ءوزى بولىپ شىقتى، سونى ويلاۋدىڭ ءوزى سۇمدىق راقات ەدى وعان.
ءوزى جايىندا قانشا ويلايمىن دەسە دە ەركى ەدى، بۇكىل جاز بويى، ۇزاق قىس بويى ويلادى، سودان قايتادان جاز كەلگەن كەزدە، گۇل جىگىتتىڭ كوزىنە ءتۇسىپ قالدى. بۇل جولى جاس جىگىت گۇلدى كورىپ تيتتەي دە قۋانبادى: حاتتى جۇلىپ اپ، لاقتىرىپ كەپ جىبەرگەندە، گۇل سۋسىپ ەدەنگە ءتۇستى. راس، گۇل ابدەن كەۋىپ، قابىسا قاتىپ قالعان بولاتىن، ءبىراق سوعان بولا ونى لاقتىرىپ تاستاۋ كەرەك دەگەن ۇعىم تۋمايدى عوي. دەگەنمەن، حات پەن ولەڭ جانىپ جاتقان وتتىڭ ىشىنەن گورى ەدەندە جاتۋ الدەقايدا ارتىق-تىن. مۇنىڭ ءوزى قالاي بولدى؟ ءاي، مۇنداي-مۇنداي بولىپ تۇرادى عوي!
جاز كەلە جاتقاندىعىن ەرتە كوكتەمدە حابارلاپ، بايشەشەك الدامشى بولعان، ءبىراق ونىسى ەش ءزىلى جوق ءازىل-دى. ماحاببات جايىندا حابار بەرىپ الىپ قىز دا ارتىنان الدامشى بولىپ شىقتى، ول، ارينە، وتە ءزىلدى ءازىل. ال ناعىز جازدىڭ ءوزى كەلگەن شاقتا قىزدىڭ كوڭىلى باسقا جىگىتكە اۋىپ كەتىپتى.
تاڭەرتەڭ كۇن نۇرى ەدەنگە سالىپ قويعان سۋرەت قۇساپ جاتقان كىشكەنتاي بايشەشەككە ءتۇستى.
ەدەن جۋىپ جۇرگەن قىزمەتشى ايەل گۇلدى الىپ ءبىر كىتاپتىڭ اراسىنا سالا سالدى، جاڭا شاڭ ءسۇرتىپ جۇرگەنىمدە، سول كىتاپتاردىڭ اراسىنان ءتۇسىپ قالعان بولار دەپ ويلادى. گۇل تاعى دا ولەڭدەردىڭ ورتاسىندا قالدى، بۇل جولى ولەڭدەر تاسقا باسىلعان بولاتىن، ال ونداي ولەڭدەر قولمەن جازىلعانعا قاراعاندا بەدەلدىلەۋ عوي، ءتىپتى بولماعان كۇندە قىمباتىراق قوي.
جىلدار ءوتىپ جاتتى. كىتاپ سورەدە تۇرا بەردى؛ كۇندەردە ءبىر كۇن ونى الدەكىم قولىنا الدى، اشىپ وقىدى. بۇل ءبىر جاقسى كىتاپ ەدى: دات اقىنى امبروزيۋس ستۋبانىن ولەڭدەرى مەن اندەرى بولاتىن، وقۋعا تۇراتىن-اق دۇنيەلەر-تىن. كىتاپتى وقىپ وتىرعان كىسى كەلەسى بەتىن اشتى.
اح، – دەپ قالدى ەرىكسىزدەن ەرىكسىز، مۇندا بايشەشەك جاتىر عوي، ءبىرىنشى بوپ كوكتەيتىن البىرت گۇل عوي بۇل! مەنىڭشە، ونى مۇندا بەكەردەن-بەكەر سالعان جوق شىعار! قايران امبروزيۋس ستۋب! ول دا ءبىر تىم ەرتە كوكتەگەن بايشەشەك سەكىلدى ەدى، سوندىقتان دا ىزعارلى جەل، قار مەن سۋىق تەك سونىڭ ۇلەسىنە ءتيدى. قۇددى ىدىس ىشىندەگى سۋعا سالىپ قويعان بايشەشەككە، سۇيىسپەنشىلىك حاتىنىڭ اراسىنان شىققان گۇل قۇساپ، ول ءوزىنىڭ تۋعان ارالى فيۋندە ءار پومەششيكتىڭ ءۇيىن ءبىر ساعالاپ قىدىرۋمەن ءوتتى، وعان ەشكىم دە تەرەڭ ءمان بەرمەدى؛ ال ول اڭعىرت، قيسىندى-قيسىنسىز قىلىقتارى بار، الايدا جاستىعىن ماڭگى ساقتاپ قالعان بىردەن-بىر جانە ەڭ العاشقى دات اقىنى ەدى عوي. ءا، تيتىمدەي بايشەشەك، اقىندى ەسكە ءتۇسىرىپ سەن وسىندا جاتا بەر، سەنى مۇندا بەكەر سالماعان ەكەن!
ءسويتىپ، بايشەشەك سول كىتاپتىڭ اراسىندا قالدى. تاماشا ولەڭ كىتاپتىڭ ىشىندە جاتقاندىعى جانە گۇلدى جىرلاعان جاس جىگىتتىڭ دە البىرت بولىپ، قاسقايىپ قىسقا قارسى شىعۋ وعان تەكتەن-تەك ەمەس سياقتاندى، سولاي سەزىنۋ ونى ۇلكەن راقاتقا بولەدى. گۇل ءبارىن دە ءوز ىڭعايىنا بەيىمدەپ ءتۇسىندى، ءبىز دە ءار نارسەنى ءوز ىڭعايىمىزعا بەيىمدەۋگە يكەمبىز عوي.
كىشكەنتاي البىرت بايشەشەك جايىنداعى ەرتەگىمىز دە وسىمەن اياقتالدى.
اۋدارعان ب.نۇروۆ
You Might Also Like
-
باياعىدا ءبىر ءسانقوي بولىپتى. ونىڭ جاتسا-تۇرسا بار ويلايتىنى ەتىكتىڭ قالىبى، تاراق جانە تاماشا ءبىر ءساندى جاعا بولىپتى. مىنە، اڭگىمەمىز دە سول جايىندا بولماق.
-
2007-جىلدىڭ كۇڭىرەنگەن كۇزى. مۇڭ جامىلعان، تۇڭعيىق تىلسىم سىرعا تولى جاپىراقتار تىزبەگى، بەينە ءبىر ساعىنىش حاتتارى ىسپەتتى. اق قايىڭنان ساۋدىراپ ءتۇسىپ جاتىر...
