InfoHub Logo

قازىرگى مەديسينالىق كومەكتىڭ ەڭ العاشقى ەلەمەنتتەرى — دۇنيەگە سول العاشقى ادامدار قاۋىمى مەن بىرگە كەلگەن كارى قۇبىلىس. ەجەلگى كۇن — كورىس قامى، اڭ اۋلاۋ، تابيعات قۇبىلىس-تارىنىڭ ءارتۇرلى اپاتتارى، توپ-تايپالار اراسىنداعى قاقتىعىسۋلار سول قاۋىم مۇشەلەرى ىشىندە جاراقاتتانۋ، قانتوگىستەر تۋعىزۋى زاڭدى جايتتار. وسىنداي قاۋىپ-قاتەرگە ۇشىراعان ءوز قانداستارىنا قولدان كەلگەن كومەگىن كورسەتۋ، ولارعا قامقورلىق جاساۋ قازىرگى مەديسينالىق كومەكتىڭ العاشقى رۋحاني، ادامگەرشىلىك ماسەلەلەرى دە ءوزىنىڭ نەگىزىن ارىدەن، سول جوعارىدا ايتىلعان العاشقى قاۋىم مۇشەلەرى اراسىنداعى ءوزارا كومەك كورسەتۋ ارەكەتىنەن الادى. ارينە، ولار قوعامنىڭ تاريحي دامۋ بارىسىندا ءوز مەزگىلىنىڭ رۋحاني دەڭگەيىنە، قوعام مۇشەلەرىنىڭ تالاپ-تىلەكتەرىنە سايكەس وزگەرىپ وتىرۋى ءسوزسىز. ءىزسىز جوعالىپ كەتپەي، عاسىرلار پەردەسىنىڭ ساڭلاۋلارىنان ءوتىپ، ءبىزدىڭ ۋاقىتقا ءارتۇرلى قۇجاتتار ارقىلى جەتكەن دەرەكتەردىڭ ءوزى وسىنى دالەلدەيدى.

ەرتەدەگى ۆاۆيلون، ەگيپەت، ينديا، جۇڭگو قولجازبالارىندا دارىگەرلەر، ولار-دىڭ جۇمىستارى جانە ولارعا قويىلاتىن تالاپتار جونىندە مالىمەتتەر كەزدەسەدى، وسى تۇرعىدا مەديسينانىڭ مورالدىق — ەتيكالىق جاقتارىن زەرتتەۋشىلەردىڭ كوپشىلىگى جاڭا داۋىرگە دەيىنگى V — IV عاسىرلار شاماسىنداعى ءۇندى حالىق ەپوسى «ايۋر-ۆەدى»-نى مىسالعا كەلتىرەدى /س.س. يۋدين، 1967، ي.ا. كاسسيرسكيي، 1970، ە.پ. چەبوتاريەۆا، 1970، ب.ۆ. پەتروۆسكيي، 1988 ت.ب./. وسى ەرتە عاسىرلار كۋاسىندە سول ءتۇستاعى قاۋىمنىڭ دارىگەرلەر جونىندەگى كوزقاراسى بەرىلگەن. دارىگەرلەردىڭ نەگىزگى رۋحاني، ادامگەرشىلك قاسيەتتەرى رەتىندە وزگەگە جاڭاشىرلىق، تىلەكتەستىك، توزىمدىلىك، ۇستامدىلىق سياقتى سيپاتتار كورسە-تىلگەن. دارىگەرلەردىڭ ەڭ باستى مىندەتى اۋرۋ ادامنىڭ ومىردەن ءۇمىتىن ۇزبەۋ، سۇرقوستان ايىعىپ كەتەتىنە كۇمانسىز سەندىرۋ دەپ كورسەتىلگەن. بۇلاي بولۋى زاڭدى دا. سەبەبى قاي ۋاقىتتا، جەر شارىنىڭ قاي تۇكپىرىندە بولماسىن ادام جانىنىڭ اراشا-لارى بولاتىن ەمشىلەرگە قوعام مۇشەلەرىنىڭ نەمقۇرايلى قاراۋى — مۇمكىن ەمەس قۇبىلىس. ونداي جانداردى ءوزىنىڭ ءمۇقتاج، زارداپقا ۇشىراعان قانداس باۋىرلارىنا كومەك كەرسەتۋگە يتەرمەلەيتىن كۇشتىڭ ءوزى ولاردىڭ بويىنداعى ابزال ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر ەكەنى دە راس.

مەديسينانىڭ، دارىگەرلىك جۇمىستىڭ كوپتەگەن ماڭىزدى قاعيدالارى ءار ءتۇرلى ەسكى تاريحي ەسكەرتكىشتەردە كەزدەسكەن-مەن ونىڭ بەلگىلى جۇيەمەن جيناقتالعان، قازىرگى مەديسينانىڭ دەونتولوگيالىق-ەتيكالىق ماسەلەرىنىڭ عىلىمي نەگىزى بولىپ سانالاتىن، ۋاقىت سىنىنان مۇدىرمەي ءوتىپ بۇگىنگى دارىگەرلەر قاۋىمىنا ءوزىنىڭ تولىق ماعىناسىندا جەتكەن ەڭبەك — ەرتەدەگى گرەكتىڭ ءارى فيلوسوف، ءارى عالىم دارىگەرى گيپپوكراتتىڭ «كلياتۆاسىنىڭ» قازىرگى مەديسيناداعى ماڭىزى سونشاما، ول ۋاقىت الشاقتىعىنا قاراماي /2500 جىل/ سوڭعى كەزدەگى كوپتەگەن دەونتولوگيالىق-ەتيكالىق قۇجاتتارعا نەگىز بولىپ وتىر. مىسالى، XX عاسىردىڭ باسىندا پايدا بولعان رەسەي دارىگەرلەرىنىڭ «فاكۋلتەتسكوەوبەششانيە»، 1948جىلى جارىق كورگەن دۇنيەجۇزى دارىگەرلەر اسسامبلەياسىنىڭ «جەنيەۆا دەكلاراسياسى»، 1971 جىلى جارىق كورگەن «سوۆەتتەر وداعى دارىگەرىنىڭ انتى» بارلىعى دا گيپپوكرات «انتىنىڭ» كوشىر-مەسى دەۋگە بولادى. 1969 جىلى پاريجدە وتكەن مەديسينانىڭ دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرىنە ارنالعان حالىقارالىق كونگرەستە «گيپپوكراتتىڭ انتىنا» تەك ءبىر عانا «بۇكىل ءومىرباقي وقۋعا انت وتەمىن» / كليانۋس وبۋچاتسيا ۆسيۋ جيزن/ دەگەن سويلەم قوسىلعان. گيپپوكرات «انتىنىڭ» وشپەس زور ماڭىزى، قازىرگى مەديسينا تاجىريبەسىندە الاتىن ورنى وسىدان -اق ايقىن كورىنىپ تۇرعان جوقپا؟

ورتا عاسىرلاردا مەديسينانىڭ ورتالىعى بىرتىندەپ شىعىس، ورتا ازيا، اراب ەلدەرىنە اۋىسادى. بۇل ەلدەردە مەديسينانىڭ تەوريالىق-تاجىريبەلىك جاقتارىمەن قاتار رۋحاني، ەتيكالىق-دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرى دە دامۋ-جەتىسۋ تاپتى. دۇنيە ءجۇزى مەديسينا عىلىمىنا وشپەسى ءىز قالدىرعاڭ ابۋ الي حۋسەين يبن ابداللاح /دۇنيە جۇزىنە لاتىنشا اۆيسەننا دەگەن ەسىممەن بەلگىلى 980-1037 جىلدارى ءومىر سۇرگەن/ ءوزىنىڭ مەديسينا سالاسىنداعى عىلىمي ەڭبەك-تەرىندە دارىگەرلىك جۇمىستىڭ ەتيكالىق – دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرىنە ۇلكەن ءمان بەرگەن. ونىڭ مەديسينا سالاسىنداعى نەگىزگى ەڭبەگى «دارىگەرلىك عىلىمدار نەگىزى» /كانون ۆراچەبنوي ناۋكي/ تەك قانا ءوز زامانى ەمەس بەس عاسىر بويى ءحىى-حVءىى عاسىرلار/ بۇكىل باتىستىڭ، شىعىستىڭ مەديسينالىق ۋنيۆەر-سيتەتتەرىنىڭ نەگىزگى وقۋ ءقۇرالى بولىپ، 35 رەت قايتا باسىلىم كوردى. بەس عاسىر بويى بۇكىل دۇنيە ءجۇزى مەديسينا عىلىمىنا نەگىز بولعان عالىمنىڭ بۇل ەڭبەگى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جوعالتقان جوق. وزبەكستان عالىمدارىنىڭ وراسان زور ەڭبەگى ارقاسىندا بۇكىل تۇرىك تەكتەس حالىقتاردىڭ ۇلى باباسى ءارى ماقتانىشى اۆيسەننانىڭ مەديسينا جونىندەگى ەڭبەكتەرى اراب تىلىنەن ورىسشاعا اۋدارىلىپ 6 توم بولىپ، 1954-1960 جىلدار اراسىندا تاشكەنتتە باسىلىپ شىقتى. عالىمنىڭ بۇل ەڭبەگىندە دارىگەرلەردىڭ ادامگەرشىلىك، مورالدىق قاسيەتتەرىنە ۇلكەن ءمان بەرىلگەا ەمدەۋ بارىسىندا دارىگەر اۋرۋ ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىنە كوڭىل ءبولىپ، ونىڭ بويىنداعى قورقىنىش-ۋايىمدى جويۋ كەرەك دەپ ساناعان. بۇل بۇگىنگى پسيحوتەراپيانىڭ ەڭ العاشقى عىلىمي-پراكتيكا-لىق نەگىزى دەپ ساناۋعا بولادى. اۆيسەننا دارىگەرلەردىڭ ادام-گەرشىلىك، يماندىلىق، رۋحاني قاسيەتتەرىمەن قاتار ونىڭ دەنساۋلىعىنا، اقىل-وي قابىلەتىنە، دەنە مۇشەلەرىنىڭ سەزىم—تالدىعىنا وتە ۇلكەن ءمان بەرگەك ونىڭ كەلەشەك دارىگەرلەرگە: قوياتىن قاتاڭ تالاپتارىنىڭ ىشىندە بۇكىل دۇنيە ءجۇزى دارىگەر-لەرىنە جاقسى بەلگىلى، تەمەندەگى پىكىرلەرى مازمۇن تەرەڭدىگىمەن دە، شەشەندىك كوركەمدىگىمەن دە سۇيسىندىرەدى: «دارىگەردە قىران بۇركىتتىڭ كوزى، جاس قىزدىڭ جۇمساق قولى، جىلاننىڭ ارباۋشى دانىشپاندىعى، ارىستاننىڭ ايبارلى جۇرەگى بولۋى كەرەك». بارلىق دارىگەرلەرگە، ونىڭ ىشىندە حيرۋرگتەرگە قويىلاتىن نەگىزگى قاتاڭتالاپتار. بابانىڭ بۇل تالاپتارى-دەونتولوگيا-لىق تالاپتاردىڭ نەگىزى، ونىڭ وشپەس، مەديسينا عىلىمىمەن بىرگەجاساي بەرەتىن وزەكتى جەلىسى.

كاپيتاليستىك قوعام داۋىرىندە مەديسينانىڭ مورالدىق ەتيكالىق نەگىزىنە جوعارىداعى ايتىلعان جالپى تالاپتارمەن قاتار دارىگەرلىك تاجىريبەنىڭ جەكە، تار ماسەلەلەرى — دارىگەردىڭ كاسىپتىك قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى، ولاردى اتقارۋدىڭ ءتيىمدى جولدارى، قوعامعا قاتىسى ت.ب. سياقتى كاسىپتىك جۇيەلەر ايقىن دالا باستادى. مىنە، وسىعان بايلانىستى XIX عاسىردىڭ باسىندا جوعارىدا ايتىلعان موسەلەلەردى قامتيتىن ادەيى «دەونتولوگيا» دەگەن /گرەكشە deon — مىندەتتى، Logos — ۋچەنيە، عىلىم/ تەرمين پايدا بولدى. اعىلشىن فيلوسوفى، قۇقىق جانە مورال زەرتتەۋشىسى ي.بەنتام ادامنىڭ بەلگىلى كاسىپتىك تارتىپ-ارەكەتتەرىن زەرتتەيتىن عىلىم سالاسىن «دەونتولوگيا» دەپ اتاپ، ونىڭ ءار ءتۇرلى ماماندىق سالاسىنا ەنۋىنە جاعداي جاسادى. /«دەونتولوگيا يلي ناۋكا و مورالي».

سونىمەن، بۇگىنگى كۇنگى تۇسىنىك بويىنشا مەديسينالىق دەونتولوگيا دارىگەردىڭ مورالدىق، ەتيكالىق، ادامگەرشىلىك كەلبەتىڭ ونىڭ ءوز جۇمىسىنا بايلانىستى قوعام، حالىق الدىنداعى بورىشىڭ اۋرۋ ادامدارعا، ءوز ارىپتەستەرىنە، اۋرۋدىڭ جاقىن-جۋىقتارىنا قارىم-قاتىناسىڭ كاسىپتىك ءوسۋ، وقىپ-ۇيرەنۋ جولدارىن جانە ءوز جۇمىسىن اۋرۋلاردىڭ مۇددەسىنە سايكەس ۇيىمداستىرۋ جولدارىن قامتيدى. كورىپ وتىرسىزدار، دارىگەرلىك دەونتولوگيا وتە ماڭىزدى جانە كولەمدى ماسەلەلەردى قامتيدى. ول جالپى مورال تۋرالى عىلىم-ەتيكامەن تىكەلەي بايلانىستى، دارىگەرلىك ەتيكا ەسەبىن-دە تۇسىنىلەدى. سوندىقتان دارىگەرلىك تاجىريبەدە دەونتولوگيا-لىق قاعيدالاردىڭ ساقتالۋى نە بۇزىلۋى زاڭ جۇيەلەرىمەن ەمەس جالپى مورالدىق، ادامگەرشىلىك تالاپتارمەن، قوعام-دىق پىكىر، كوزقاراس كۇشىمەن رەتتەلەدى. سوعان قاراپ دەون-تولوگيالىق قاعيدالاردى بۇزۋ وڭاي، قاتاڭ ساقتالۋى مىندەتتى ەمەس تالاپتار ەكەن دەگەن تۇسىنىك تۋماۋى كەرەك. دەونتولوگيا-لىق قاعيدالاردىڭ كۇشىنىڭ ءوزى دە وسى ايىرماشىلىعىندا. سىرتتان، زاڭ جۇيەلەرىمەن باقىلاۋ مورالدىق، ار-ۇجداندىق باقىلاۋدان الدە قايدا ءالسىز، كەيدە بۇزىلاتىن قاعيدا. زاڭدى بۇزۋ دا، ونىڭ تەكسەرۋىنەن وڭاي قۇتىلۋ دا ومىردە ءجيى كەزدەسەتىن قۇبىلىستار. ال ناعىز دارىگەر ءۇشىن ءوزىنىڭ مورالدىق، ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن بۇزۋ، ءوزىڭىڭ ار-ۇجدانىن الداۋ، ونىڭ «بارلىق ۋاقىتتا ساق» تەكسەرۋىنەن قۇتىلۋ مۇمكىن ەمەس نارسە. ناعىز دارىگەر ءۇشىن مەديسينانىڭ دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرى كاسىپتىك زاڭدار، نۇسقاۋلار جيىنتىعى ەمەس، رۋحاني، ادامگەرشىلىك بورىش، ادام دەنساۋ-لىعىنا دەگەن جۇرەك سوعىسى، ار-ۇجداندىق بۇلجىماس قاعيدا. جان جاك رۋسسو ايتقانداي، «كونستيتۋسيادا جازىلعان زاڭدار ەمەس، ءار دارىگەردىڭ جۇرەگىنە جازىلعان» بۇزىلماس قاعيدالار. مەديسينالىق دەونتولوگيانىڭ دارىگەر ءۇشىن شەكسىز تاجىريبە-لىك ماڭىزى ونىڭ وسى ەرەكشەلىگىندە.

XIX عاسىردا مەديسينانىڭ دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرىنە رەسەيدە دە ۇلكەن ماڭىز بەرىلىپ، الدىڭعى قاتارلى ورىس دارىگەرلەرى /م.يا.مۋدروۆ، ن.ي.پيروگوۆ، س.پ.بوتكين ت.ب./ ءوز ەڭبەكتەرىندە دارىگەرلىك تاجىريبەنىڭ مورالدىق-ەتيكالىق جاقتارىنا، دارىگەردىڭ قوعام الدىنداعى، مۇقتاج اۋرۋ كىسى الدىنداعى بورىشى تۋرالى وتە باعالى پىكىرلەر ايتتى. 1917 جىلعى قازان توڭكەرىسىنە دەيىن مەديسينالىق جوعارعى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ شىققان دارىگەرلەر «فاكۋلتەتتىك ۋادە» /فاكۋلتەتسكوە وبەششانيە/ قابىلداپ، ونىڭ ءوز تاجىريبەسىندە مۇقيات ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتىپ وتىردى. بۇل «ۋادەنىڭ» تولىق تەكستىسى وقۋ ورنىن بىتىرگەندىگى تۋرالى دارىگەرلىك ديپلومدا جازىلاتىن. ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، بۇل ۇلكەن تاربيەلىك ماڭىزى بار، جاس دارىگەرلەرگە بارلىق ۋاقىتتا ونىڭ حالىق الدىنداعى قاسيەتتى بورىشىن ۇنەمى ەسكە سالىپ وتىراتىن جاعداي. («فاكۋلتەتسكوە وبەششانيە» تەكستىسى قازاق تىلىندە كىتاپ سوڭىندا كەلتىرىلدى). الدىڭعى قاتارلى ورىس دارىگەرى م.يا.مۋدروۆ رەسەي مەديسيناسى تاجىريبەسىندە ءبىرىنشى بولىپ مەديسينانىڭ مورالدىق-رۋحاني، جاناشىرلىق، گۋمانيستىك جاقتارىنا وتە ۇلكەن كوڭىل ءبولدى. ول ءوزىنىڭ 1813 جىلعى موسكۆا ۋنيۆەرسيتەتىندە سويلەگەن سوزىندە /«سلوۆو و بلاگو-چەستيي ي نراۆستۆەننىح كاچەستۆاح گيپپوكراتوۆا ۆراچا»/جانە كەيىنگى ەڭبەكتەرىندە /«سلوۆو و سپوسوبە ۋچيت ي ۋچيتسيا مەديسينە پراكتيچەسكوي» ت.ب./ دارىگەرلەردىڭ ەڭ كەرەكتى قاسيەتتەرى؛ «اۋرۋ ادامنىڭ مۇددەسىن جوعارى ۇستاۋ، ولارعا تەگىن كومەك كورسەتۋ، اۋرۋدى قۇرمەتتەي ءبىلۋ، ادالدىق، وتە جوعارى رۋحاني-مورالدىق تازالىق، اسقان ادامگەرشىلىك» -دەپ انىقتادى. دارىگەرلەرگە وتە جوعارى كاسىپتىك بىلىمدىلىك كەرەك ەكەنىن باسا كورسەتەدى. ول دارىگەرلەردىڭ ءبىلىم دارەجەسى جونىندە: «ورتاشا دارەجەلى ءبىلىمدى دارىگەردىڭ پايداسىنان زيانى كوپ» — دەيدى. م.يا.مۋدروۆ ورىس عالىم-دارىگەرلەرىنىڭ ىشىندە العاش رەت ەمدەۋ بارىسىندا اۋرۋدىڭ پسيحولوگيالىق كوڭىل-كۇيىنە، ونىڭ جاندۇنيەسىنە اسەر ەتۋ كەرەك ەكەنىن، ءار اۋرۋدىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ ەم جاساۋ كەرەكتىگىن تالاپ ەتتى. قورىتا ايتقاندا، ماتۆەي ياكوۆليەۆيچتى ورىستىڭ گيپپوكراتى، رەسەيلىك مەديسيناداعى دەونتولوگيا نەگىزىن قالاۋشى دەۋگە تولىق مۇمكىندىك بار.

جوعارىدا ايتىلعان دەونتولوگيالىق قاعيدالار كەيىنگى الدىڭعى قاتارلى ورىس عالىمدارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە جالعاۋ، دامۋ تاپتى. بۇل تۇرعىدا س.پ.بوتكيننىڭ كلينيكالىق لەكسيا-لارى، ن.ي.پيروگوۆتىڭ دەرپت حيرۋرگيالىق كلينيكاسىنىڭ جۇمىسى جايلى ەسەپتەرى، ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى جاريالان-عان كۇندەلىكتەرى مەديسينانىڭ دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرىنە جان-جاقتى جاۋاپ بەرەتىن ەڭبەكتەر. ورىستىڭ اتاقتى حيرۋرگى ن.ي.پيروگوۆ حيرۋرگيالىق ادەبيەتتەردە العاش رەت حيرۋرگيا تاجىريبەسىندە كەزدەسەتىن قاتە-كەمشىلىكتەر، دارىگەردىڭ وعان كوزقاراسى جايلى وتە ماڭىزدى دەونتولوگيالىق ماسەلەنى كوتەردى. ول ءار حيرۋرگتىڭ، ونىڭ ىشىندەگى جاس ماماندار تاربيەلەيتىن جەتەكشى ۇستاز حيرۋرگتەردىڭ ءوز قاتەسىن جاسىر-ماي جاريا ەتىل وتىرۋىن سول قاتەلەردى تالداۋ نەگىزىندە جاستاردى تاربيەلەۋ، ولاردى بولاشاق قاتە-كەمشىلىكتەردەن ساقتاندىرۋدى تالاپ ەتتى. جانە وسى قاعيدانى ءوز تاجىريبەسىن-دە بۇلجىتپاي ساقتاپ، ءوز كلينيكاسىندا ورىن العان قاتەلەردى مەزگىل-مەزگىل جاريالاپ وتىردى.

قوعام ومىرىندە كاپيتاليستىك، نارىقتىق ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستاردىڭ دامۋى مەديسينا سالاسىنا دا ءوز اسەرىن تيگىزبەي قويمادى. ونىڭ دەونتولوگيالىق نەگىزىنە مەديسينالىق كومەكتىڭ قارجىلانۋ شارتتارى، دارىگەرلەر ەڭبەگىنىڭ ماتەريالدىق جاقتارى دا ەندى. اقىرى، جەكەمەنشىك ەمدەۋ ورىندارىمەن قاتار تەگىن، مەملەكەتتىك قارجىعا نەگىزدەلگەن ەمدەۋ مەكەمەلەرى پايدا بولدى. مىنە، وسى تۇستاعى دەونتولوگيالىق قاعيدالاردى تالداعاندا باسقا باتىس ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا رەسەيدە مورالدىق، دەموكراتيا-لىق اعىمدار باسىم بولعانىنا كوز جەتەدى. بۇل سول ۋاقىتتاعى رەسەي قوعامىنداعى ساياسي فيلوسوفيالىق كوزقاراستاردىڭ، الدىڭعى قاتارلى ينتەلليگەنسيانىڭ قوعامدىق قوزعالىس-تارىنا بايلانىستى /ن.د.دوبروليۋبوۆ، ن.گ.چەرنىشيەۆسكيي، ۆ.گ.بەلينسكيي، ت.ب./ پروگرەسسيۆتى باعىتتار بولدى. بۇنىڭ ايقىن مىسالى رەتىندە XIX عاسىرداعى شەتكى ايماقتارداعى مەديسينانىڭ دامۋى /زەمسكايا مەديسينا/ ەڭ پروگرەسسيۆتى الدىڭعى قاتارلى ورىس دارىگەرلەرىنىڭ ورتالىقتان قاشىق، شەت ايماقتاردا ايانباي ەڭبەك ەتۋى دالەل بولا الادى. ەڭ ماڭىزدىسى ولاردىڭ ءوز مىندەتتەرىنە كوزقاراسى، كۇندىز-تۇنى ايانباي حالىق ءۇشىن قىزمەت ەتۋى، سول كەزدەگى رەسەيدەگى ەڭ نەگىزگى توپ كەدەي شارۋالارعا تەگىن دارىگەرلىك كومەك كورسەتۋى بولادى. ن.ي.پيروگوۆ، س.پ.بوتكين سياقتى الدىڭعى قاتارلى دارىگەر-لەر رەسەيدە مەديسينانىڭ مورالدىق ەتيكالىق ەرەجەلەر جۇيەسىن جاساۋ ماسەلەسىن كوتەردى. — ورىس حيرۋرگتەرىنىڭ X سەزىندە حيرۋرگتەر اراسىندا «ار-ۇجدان سوتىن» /سۋد چەستي/ ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى قويىلىپ، ول كوپتەگەن قالالاردا جۇزەگە اسىرىلدى. كوپتەگەن شەت ايماقتاردا «دارىگەرلەردىڭ ەتيكالىق ەرەجەلەر جيناقتارى» قابىلداندى.

1917 جىلى رەسەي يمپەرياسىندا بولعان توڭكەرىس، سونىڭ ناتيجەسىندە ومىرگە كەلگەن كەڭەستەر وداعى جانە وندا ۇستەمدىك ەتكەن كوممۋنيستىك يدەولوگيا مەديسينانىڭ دەون-تولوگيالىق ماسەلەلەرىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن اسەر ەتتى. مەديسي-نانىڭ بۇل تۇستاعى مورالدىق، ەتيكالىق، دەونتولوگيالىق ماسەلەلەرىنىڭ دامۋ بارىسى-وعان سوۆەتتىك مەملەكەتتىك قۇرى-لىستىڭ، كوممۋنيستىك يدەولوگيانىڭ تيگىزگەن اسەرلەرى، ازىرگە جابۋلى، زەرتتەۋسىز ماسەلەلەر. بۇنداي زەرتتەۋلەر — الداعى ۋاقىت ۇلەسى، كەلەشەك موراليست زەرتتەۋشىلەردىڭ ازاماتتىق بورىشى.

---