ريەۆماتويدتىق ارتريت

ەتيولوگياسى

ريەۆماتويدتىق ءارتريتتىڭ دامۋ سەبەپتەرى بەلگىسىز، دەگەنمەن ونىڭ دامۋىندا كەلەسى فاكتورلارعا ءمان بەرىلۋدە.

1. گەن ەرەكشەلىكتەرى. ريەۆماتويدتىق ارتريتكە شالدىققانداردىڭ قانداس تۋىستارىندا وسى دەرت 4 ەسە ءجيى كەزدەسەدى. بۇل ءنىا جۇيەسىنىڭ انتيگەندىك كۇرىلىمىنىڭ ەرەكشەلىگىنەن بولۋى مۇمكىن، ناۋقاستاردىڭ HLA جۇيەسىندە DR1، DR4، DRW4، DW14 — انتيگەندەرى ءجيى انىقتالادى.

2. ينفەكسيالىق اگەنتتەر. سوڭعى كەزدە يممۋندىق جاسۋشالاردىڭ (ۆ-ليمفوسيتتەردىڭ) زاقىمدانۋىنا الىپ كەلەتىن كەيبىر ۆيرۋستارعا -رەتروۆيرۋسقا، گەرپەس، قىزامىق ۆيرۋسىنا، سيتومەگالوۆيرۋسقا، اسىرەسە ەپستاين-بارر ۆيرۋسىنا جانە ميكوپلازماعا، سترەپتوكوكتارعا كوپ ءمان بەرىلەدى. ەپستاين-بارر ۆيرۋسىنىڭ ريەۆماتويدتىق ءارتريتتىڭ دامۋىنا قاتىسۋ مۇمكىندىگىن دالەلدەيتىن مالىمەتتەر انىقتالعان:

ا) ريەۆماتويدتىق ارتريتپەن اۋىراتىنداردىڭ 80%-دا ەپستاين-بارر ۆيرۋسىنا انتيدەنەلەر ءتيترىنىڭ بيىكتىگى؛
ب) اتالمىش ۆيرۋستىڭ ريەۆماتويدتىق فاكتوردىڭ تۇزىلۋىنە سەپتىگىن تيگىزۋ مۇمكىندىگى؛
ۆ) وسى ۆيرۋستىڭ ريەۆماتويدتىق ارتريتپەن اۋىراتىن ناۋقاستاردىڭ ۆ-ليمفوسيتتەرىندە ءجيى تابىلۋى؛
گ) ۆيرۋستىڭ كەيبىر كومپونەنتتەرىنىڭ DW4، DW14، DR مولەكۋلاسىنداعى b- تىزبەكتىڭ ءبىر بولشەگىنە ۇقساستىعى.

بەلگىسىز ءبىر گەن كەمىستىگى ەپستاين-بار ۆيرۋسىنىڭ ورگانيزمدە ۇزاق ساقتالۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى-مىس. ۆيرۋستىڭ ورگانيزمدە ۇزاق تىرشىلىك ەتۋىنەن ت-جاسۋشالاردىڭ سۋپرەسسورلىق قاسيەتى تومەندەيدى جانە ۆ-ليمفوسيتتەردە يممۋنوگلوبۋليندەردىڭ ءتۇزىلۋى بۇزىلادى. ءبىراق بۇل مالىمەتتەرگە قاراماستان، ۆيرۋستاردىڭ ريەۆماتويدتىق ءارتريتى تىكەلەي دامىتۋى دالەلدەنبەگەن. دەگەنمەن، ينفەكسيا كوپ جاعدايلاردا، ريەۆماتويدتىق ءارتريتتىڭ دامۋىنا تۇرتكى بولادى. ريەۆماتويدتىق ءارتريتتىڭ دامۋى يممۋندىق جۇيەنىڭ تۋا كەمىستىگىنەن، اسىرەسە ت-سۋپرەسسورلار فۋنكسياسىنىڭ تاپشىلىعىنان بولۋى ىقتيمال.

پاتوگەنەزى

پاتوگەنەزى تولىق انىقتالماعان، بولجاۋلار بويىنشا جوعارىدا اتالعان اسەرلەر كەلەسى جوبامەن تىندەردى زاقىمداۋى مۇمكىن. بۋىن تىنىنە تروپتى بەلگىسىز ءبىر اگەنت سينوۆيي قاباتىن مەكەندەپ، يممۋندىق رەاكسيانى قوزدىرادى. وسىدان اگرەگاسيالانعان IgG جانە IgA، Igم (انتيگەن ءرولىن اتقاراتىن) تۇزىلەدى. سينوۆييدەگى پلازمالىق جاسۋشالار مەن ليمفوسيتتەر بۇل IgG Fس1 فراگمەنتىنە قارسى Igم جانە ا،G كلاستارىنا جاتاتىن انتيانتيدەنەلەردى (ريەۆماتويدتىق فاكتوردى) تۇزە باستايدى. قۇرىلىمى بۇرىس، ياعني يممۋندىق جۇيەگە بوگدە بوپ تانىلاتىن يممۋنگلوبۋليندەرگە قارسى تۇزىلگەن انتيدەنەلەردىڭ قوسىندىسى ريەۆماتويدتىق فاكتور (رف) دەپ اتالادى. وسى انتيانتيدەنەلەردىڭ (رف)، انتيگەننىڭ جانە كومپلەمەنتتەردىڭ قاتىسۋىمەن سينوۆيالىق قابىق پەن سينوۆيالىق سۇيىقتىقتا يممۋندىق كومپلەكستەر تۇزىلەدى. يممۋندىق كومپلەكستەردى جويۋ ماقساتىمەن سينوۆيي قابىعىنا نەيتروفيلدەر، ماكروفاگتار جينالادى. يممۋندىق كومپلەكستەردى جويۋ ناتيجەسىندە بۇلاردان ءتۇرلى قابىنۋ مەدياتورلارى — ليمفوكيندەر، ليزوسومالىك فەرمەنتتەر، لەيكوتريەندەر، پروستاگلانديندەر، بوس وتتەگى راديكالدارى ت.ب. بولىنەدى. اتالمىش زاتتار، اسىرەسە، بوس راديكالدار ءسىڭىر مەن سۇيەكتى زاقىمدايدى.

يممۋندىق جۇيەنىن بەلگىسىز ءبىر كەمىستىگىنەن، ورگانيزم يممۋندىق كومپلەكستەردەن ءجوندى تازارتىلمايدى، سوندىقتان بۋىن قۋىسىندا ءبىر باستالعان قابىنۋ پروسەسى سوزىلمالىعا اينالىپ، توقتاۋسىز ورىستەيدى. ريەۆماتويدتىق ارتريتكە بۋىنداردىن قابىنۋىمەن قاتار يممۋنكومپلەكستىك ۆاسكۋليتتىڭ دامۋى ءتان. سوندىقتان بۇل اۋرۋدا بۋىننان تىس جۇيەلى زاقىمدانۋلار دا بولادى.

پاتومارفولوگياسى

ريەۆماتويدتىق ارتريتتە سينوۆيالىق قابىقتا قابىنۋ جانە پروليفەراسيا پروسەستەرى قاتار جۇرەدى. ەڭ الدىمەن، سينوۆيي قابىعى ليمفوسيتتەرمەن جانە مونونۋكلەارلارمەن ينفيلتراسيالانادى. كەيىننەن سينوۆيالىك جاسۋشالار يروليفەراسيالانادى، سودان سينوۆيي قابىنىڭ بۇرتىكتەرى گيپەرتروفيالانادى جانە بۋىننىڭ شەت ايماعىنان باستاپ «پاننۋس» اتالاتىن ىسىك ءتارىزدى اگرەسسيالى گرانۋلياسيالىق ءتىن وسە باستايدى. پاننۋستىڭ قۇرامى پروليفەراسيللانىپ جاتقان فيبروبلاستتاردان جانە ليمفوسيتتەر مەن ماكروفاگتاردان تۇرادى. توقتاۋسىز وسەتىن پاننۋس شەمىرشەككە ەنىپ، كۇيرەتىپ جويادى، بۋىننىڭ كۋىسىن تولتىرىپ بىتەيدى، وسىلايشا جۇرە بارا بۋىننىڭ فيبروزىنا، كونتراكتۋراسىنا الىپ كەلەدى. شەمىرشەگى جويىلعان سۇيەكتىڭ ەپيفيزى دە بۇزىلادى، بەتى تىشقان كەمىرگەندەي كەتىكتەنەدى. ۇيلەسىمدىلىكتىڭ جويىلۋىنان كەيبىر سۇيەكتىڭ باسى ۇياسىنان تايادى، وسىدان بۋىندار قيسايىپ دەفورماسيالانادى. كەي بۋىنداردا سۇيەكتىڭ باستارى بىر-بىرىمەن ءبىتىسىپ، سۇيەكتىك انكيلوزعا اكەلەدى. ريەۆماتويدتىق ارتريتتە قابىنۋ جانە فيبروز پروسەسى بۇكىل بۋىن قابىن، سىڭىرلەرىن قامتيدى، زاقىمدانعان تىندەر جۇرە كەلە ءبۇرىسىپ، قىسقارادى. وسىلاردىڭ بارلىعى بۋىن قوزعالىسىنىڭ شەكتەلۋىنە جانە اۋىر دەفورماسيالارعا اكەلەدى.

كلينيكالىق كورىنىسى

كلينيكالىق كورىنىسىنەن ريەۆماتويدتىق ارتريت ەكىگە ءبولىپ قارالادى. ءبىرىنشىسى — بۋىندىق ءتۇرى، ريەۆماتويدتىق ارتريتپەن اۋىرعانداردىڭ 80%-دا كەزدەسەتىن. ونىڭ باستى بەلگىسى — بۋىنداردىڭ قابىنۋى مەن دەفورماسياسى. ەكىنشىسى — بۋىن — ۆيسەرالدى ءتۇرى. بۇل تۇرىندە بۋىنمەن بىرگە ءتۇرلى اعزالار زاقىمدانادى. كوبىنە ريەۆماتويدتىق ارتريت باياۋ باستالادى. ءبىراق، كەيدە ونىڭ باستاماسى بيىك قىزبادان، بۋىنداردىڭ بىردەن قاتاڭ سىرەسۋىنەن، ءىسىنىپ اۋىرسىنۋىنان ءجىتى باستالادى. ريەۆماتويدتىق ارتريت باستالعان شاعىندا ەڭ الدىمەن ءوزىنىن «سۇيىكتى» بۋىندارىن زاقىمدايدى: الاقان-ساۋساق، پروكسيمالدى فالانگاارالىق، كەيىندەۋ — تابان-باقاي جانە تىلەرسەك بۋىندارىن. بۇل اۋرۋعا بۋىنداردىڭ سيممەتريالى زاقىمدانۋى ءتان. جۇرە بارا پاتولوگيالىك پروسەسس مەڭدەپ، كوپتەگەن بۋىندارعا تارالادى. ءبىراق ريەۆماتويدتىق ارتريت تيىسپەيتىن بۋىندار دا بار: ومىرتقا جوتاسىنىڭ بەل جانە كەۋدە بولىگىنىڭ، ءديستالدى ساۋساقارالىق، Vء-شى پروكسيمالدى فالانگاارالىق (شىناشاقتىق). بۇل ەرەكشەلىك ريەۆماتويدتىق ءارتريتتى وزگە ارتريتتەردەن ايىرۋعا كومەكتەسەدى. ريەۆماتويدتىق ءارتريتتىڭ باياۋ ورىستەيتىن ءتۇرى ەڭ الدىمەن بۋىنداردىڭ ۇيقىدان ويانعان كەزدە سىرەسۋىنەن باستالادى. سىرەسۋدىڭ قاتاڭدىعى مەن سوزىلۋ ۋاقىتى قابىنۋ پروسەسىنىڭ دەڭگەيىنە تاۋەلدى. ءمينيمالدى اكتيۆتىلىكتە — 30-60 مينۋت، اۋىرلاۋ جاعدايدا — تۇسكە، ءتىپتى كەشكە دەيىن سوزىلادى. باستاپقى شاقتا سىرەسۋ بۋىڭدى ءبىراز جازىپ بۇككەن سوڭ، بىرتىڭدەپ جويىلادى، ءبىراق جۇرە-بارا كۇشەيىپ، ادامنىڭ قيمىلىن شەكتەيدى. ناۋقاستار سىرەسۋدى ءارتۇرلى سۋرەتتەيدى: «تار پەرچاتكا» (جۇدىرىقتى جۇما الماۋ)، «كورسەت» بەلگىسى (دەنەنىڭ سىرەسۋىنەن ۇيقىدان كەيىن توسەكتەن تۇرا الماۋ، ت.ب.) سىرەسۋدىڭ سەبەبى — ەندوگەندىك گيدروكورتيزون ءبولىنۋىنىن سيركادياندىق ىرعاعىنىڭ بۇزىلىسى. قالىپتىدا گيدروكورتيزون ءبولىنۋىنىڭ بيىك شىڭى ساعات 7-8 شاماسىندا. ريەۆماتويدتىق ارتريتگە بۇل كەزەڭ كەشتەۋ ۋاقىتقا ىعىسادى. جۇرە كەلە ەكسسۋداسيا پروسەسى كۇشەيىپ، سىرەسۋمەن بىرگە بۋىنداردىڭ اۋىرسىنۋى، ءىسىنۋى، تەرىسىنىڭ قىزارۋى پايدا بولادى. ىسىنگەن ۇساق بۋىڭدار ۇرشىق تارىزدەنەدى. ەگەردە بۋىننىڭ قۋىسىنا سۇيىقتىق مول جينالسا، وندا فليۋكتۋاسيا بايقالادى. ريەۆماتويدتىق ارتريتتە بۋىنداردىڭ اۋىرسىنۋى قابىنۋ ءتيپتى، ياعني بۋىنداردىڭ اۋىرسىنۋى ءتۇن اۋا، تاڭ اتا كۇشەيەدى. بۋىن قابىنىڭ ىسىنۋىنەن، بۇلشىق ەتتىڭ رەفلەكستىك تۇيىلۋىنەن جانە اۋىرسىنۋدان بۋىنداردىڭ قوزعالىسى ەداۋىر شەكتەلەدى. بۋىننىڭ جازىلىپ، بۇگىلۋى قيىنداپ، ازاپقا اينالادى. كەيدە دەرت ءبىر بۋىندى زاقىمداۋى مۇمكىن (مونوارتريت). بۇل جاعدايدا وسى بۋىننىڭ ەرتەدە جاراقاتتانعانى انىقتالادى.

ريەۆماتويدتىق ءارتريتتىڭ، جوعارىدا سۋرەتتەگەن ەرتە ەكسسۋداتتى ساتىسى، شامامەن ءبىر جىلداي ۋاقىت الادى. وسى ۋاقىتتا ناۋقاستاردىڭ 15-20%-دا رەميسسيا بولادى، كەيبىرەۋلەرىندە ءارتريتتىڭ بەلگىلەرى ءبىرشاما باسىلادى، ءبىراق كوبىندە كەسەل ءوربىپ، كەلەسى ەكسسۋداتتىق-پروليفەراسيالىق ساتىسىنا اۋىسادى. بۇل ساتىدا كەسەلدىڭ بەلگىلەرى «جايىلىپ» شىعادى. جالپى بەلگىلەر پايدا بولادى: السىزدىك، دەنە قىزۋىنىڭ شامالى كوتەرىلۋى، استەنيا، تابەتتىڭ ناشارلاۋى. بۋىندار قايتىمسىز زاقىمدانادى. پروليفەراسيانىڭ كۇشەيۋىنەن بۋىن جۋاندايدى، بۋىن قابىنىڭ ءتىنى قالىندايدى. بۇل وزگەرىستەردەن بۋىنداردىڭ ءپاسسيۆتى قوزعالىساندا «سەرىپپەلىلىك» قاسيەت پايدا بولادى. فيبروزدىڭ كۇشەيۋىنەن بۋىنداردىڭ قابى، سىڭىرلەرى ءبۇرىسىپ قىسقارادى، شەمىرشەكتەرى جويىلادى، سۇيەكتەردىڭ باسى ۇياسىنان شىعۋىنان بۋىندار قيسايادى، اقىرىندا انكيلوز قالىپتاسادى. سونىمەن قاتار بۋىن ماڭى تىنىندە، تەرىدە تروفيكالىق وزگەرىستەر بولادى.