ەل رامىزدەرى تۋرالى تۇسىنىك
ەل رامىزدەرى تۋرالى تۇسىنىك
مەملەكەتتىك رامىزدەر ەلىمىزدىڭ وزىندىك ءومىر سالتىن، بۇكىل بولمىس ەرەكشەلىگىن، ايرىقشا ارمان - اڭسارىن، باسقالارمەن بايلانىس مۇراتىن بىلدىرەتىن بەلگى. مىسالى ولارعا مەملەكەتتىك تۋ، ەلتاڭبا، ەلدىڭ ءانۇرانىن جاتقىزامىز.
1992 جىلدىڭ 4 ماۋسىمى ەل تاريحىنداعى ەرەكشە مارتەبەلى كۇن بولىپ تاريحتا قالدى. تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەس جايىن جىلنامالاعان جاس عالىم بۇل كۇنگە سوقپاي كەتۋى مۇمكىن ەمەس. بۇل جولى دا ەلدىگىمىز سىنعا ءتۇسىپ، ەرتەڭىمىز سىنعا ءتۇسىپ، ەرتەڭىمىز ءۇشىن جان بەرىپ، جان الىسقان شايقاسقا كۋا بولدىق. ءتۇپ تامىرى تەرەڭدە جاتقان وي جارىسى، سان قيلى پىكىر، سان سالا ءسوزدىڭ ساراسىنان تايماي، كوكەيدەگىنى كوپشىلىك قولدايتىن ساتكە جەتكىزۋ ءۇشىن ناعىز ازاماتتىق بەلسەندىلىك، تەرەڭ بىلىمدىلىك پەن تايسالمايتىن كۇرەسكەرلىك، ەڭ باستىسى قيىننان جول تاباتىن دانالىق كەرەك ەدى. مۇندا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز ن: ءا: نازاربايەۆ تۋ شاعانىن ءسۇيىپ تۇرىپ: «مازمۇنىنا ونەگەسى جاراسقان تاۋەلسىزدىكتىڭ قاسيەتتى تۋى ماڭگى جەلبىرەسىن، كۇنىمىز ماڭگى سونبەسىن!
... ۇلتتىق رۋحتى وسىنشاما كەمەل جەتكىزگەن ەلتاڭبا الەمدە سيرەك كەزدەسەدى دەسەك تە، ارتىق بولماس. ايبىنىمىزدى اسىرىپ، رۋحىمىزدى اسپانداتار ەلتاڭبامىز قۇتتى بولسىن!»- دەپ تەبىرەندى. بۇعان بۇكىل حالقىمىز بولىپ قۋاندىق. ال اقىن بولسا:
ەندى بۇگىن ولگەن تۋىم ءتىرىلدى،
ءانۇرانىم جالعاپ الدى عۇمىردى.
بوساعادا قالىپ كەلگەن ەلتاڭبام،
باياعىشا تورىمە كەپ ءىلىندى.- دەپ ۇلى قۋانىشقا ولەڭنەن شاشۋ شاشتى.
ەل - جۇرت، ەڭ الدىمەن، جاڭا نىشانداردان ءوزىنىڭ ءتول تاريحىنىڭ ۇشقىندارىن، ءوزىنىڭ ءتول حالىقتىق رۋحىنىڭ تىنىسىن سەزىنىپ، شاتتىققا بولەندى. ونىڭ ۇستىنە ولاردا كوركەمونەر تىلىمەن ەل ساياساتىنىڭ تەمىر قازىعىنا اينالىپ وتىرعان بەيبىتشىلىككە، ىنتىماقتاستىققا، بىرلىك پەن بىتىمدىلىككە دەگەن ۇمتىلىس نيەتى ۇتىمدى ورنەكتەلگەن. بۇكىل بولمىس - بىتىمدەرىن ىزگىلىك لەبى ەسكەن رامىزدەرىمىزدەن الەمدىك وركەنيەت اياسىندا قول سوزعان اق پەيىلىمىز دە ايقىن اڭعارىلادى.
قاسيەتتى كوك بايراق... الاشتىڭ العى تاريحىنان از - كەم حابارى بار ادامنىڭ قاي - قايسىسىنىڭ كوزىنە دە بىردەن جىلى ۇشىرايتىنى ءسوزسىز. سونىمەن بىرگە ول جالپى ادامزاتتىق مادەنيەت قاينارىنان سۋسىنداعان، تەك قانا ىزگىلىك يدەياسىنا نەگىزدەلگەن ونەر تۋىندىسى.
تۋىمىزداعى زەڭگىر كوك ادام بالاسى ءتۇيسىنىپ قابىلداپ، قولدانىپ جۇرگەن بوياۋلاردىڭ ەڭ ءبىر رەڭدىلىگى قاتارىنا جاتادى. ول تابيعاتتىڭ ءوزى جاسايتىن عالامات گۇل شوعىرى - كەمپىرقوساق بولمىسىنداعى قاسيەتتى جەتى بوياۋدىڭ ءبىرى.
«نايزاسىز ەر بولمايدى، تاڭباسىز ەل بولمايدى» دەگەن قاناتتى ءسوز – كونەنىڭ كوزى.
شەڭبەر ىشىندەگى نەگىزگى نىشان - بەلگى، ەلتاڭبا يدەياسىنىڭ ەڭ باستى جۇگىن ارقالاپ تۇرعان، ارينە، شاڭىراق. ءبىراق تۋرا كوشىرە سالعان سۋرەت ەمەس. كولەمى، اۋقىم - اياسى سەزىلىپ تۇرعانىمەن، كەرەك ماتەريالدان قاز تۇرعىزىلا قويعان كيىز ءۇي دەۋگە دە بولمايدى. شىنايى شەبەرلىكپەن شەندەستىرىلگەن تۇنگى - اسپان كۇمبەزىندەگى اسىل شىراق - كۇن بەينەسىن ەلەستەتسە، ۋىقتارى - ودان تاراپ جاتقان التىن ساۋلەلەردەي اسەر قالدىرادى. قيسىنىن تاۋىپ، كەرەگەلەردىڭ كورىنىسىن دە بەرە العان. ءار بولشەگى اسەم ايشىقتالعان شاڭىراق الدىمەن ءوز حالقىمىز، ودان قالدى قاتار تىرشىلىك كەشكەن باسقا ۇلت وكىلدەرى بار بىرلەسىپ، كەرەگە - ۋىقتاي كىرىگىپ، كۇش - جىگەر جۇمساپ اياعىنان تىك تۇرعىزۋعا كىرىسكەن قاسيەتتى وتاۋىمىز – تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدى مەڭزەگەندەي بولادى دا تۇرادى.
«ءانۇران – اسىل قازىنا» - دەمەكشى، ەلىمىزدىڭ ءانۇرانى ايباتتى دەپ، اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا ابدەن بولادى. رەسمي سەرەمونيالاردا ءانۇران ورىندالۋ بارىسىندا تىڭداۋشىلار تۇرىپ، وڭ قولىنىڭ الاقانىن كوكىرەگىنىڭ سول جاعىنا قويادى.
مۋزىكاسى: كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتىكى، سوزدەرى: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتىكى
(1956)، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىكى (2005)
«مەنىڭ قازاقستانىم» ءانۇران
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى.
ءانۇراننىڭ وسى نۇسقاسى 2006 ج. قاڭتاردىڭ 7 - ءشى كۇنىندە قابىلدانعان.
التىن كۇن اسپانى،
التىن ءدان دالاسى،
ەرلىكتىڭ داستانى —
ەلىمە قاراشى!
ەجەلدەن ەر دەگەن،
داڭقىمىز شىقتى عوي،
نامىسىن بەرمەگەن،
قازاعىم مىقتى عوي!
قايىرماسى (1 رەت):
مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم،
گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن،
جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم!
تۋعان جەرىم مەنىڭ — قازاقستانىم!
ۇرپاققا جول اشقان،
كەڭ بايتاق جەرىم بار.
بىرلىگى جاراسقان،
تاۋەلسىز ەلىم بار.
قارسى العان ۋاقىتتى،
ماڭگىلىك دوسىنداي.
ءبىزدىڭ ەل باقىتتى،
ءبىزدىڭ ەل وسىنداي!
قايىرماسى (2 رەت):
مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم،
گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن،
جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم!
تۋعان جەرىم مەنىڭ — قازاقستانىم!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى 2006 جىلدىڭ 7 قاڭتارىنان باستاپ مەملەكەتتىك مارتەبەگە يە بولۋ دارەجەسىنە سايكەستەندىرەتىن وزگەرىستەر ەنگىزىلگەننەن كەيىن، اتاقتى بولعان، 1956 جىلدا جازىلعان «مەنiڭ قازاقستانىم» («موي كازاحستان») ءانى بولدى.
ءاننىڭ ماتىنىنە وزگەرىستەردى ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەنگىزگەندىكتەن ءماتىننىڭ اۆتورى رەتىندە كورسەتىلەدى. سونداي - اق، ءانۇراندى تىڭداۋ ەرەجەسى وزگەرتىلدى.
مەملەكەتتىك رامىزدەر ەلىمىزدىڭ وزىندىك ءومىر سالتىن، بۇكىل بولمىس ەرەكشەلىگىن، ايرىقشا ارمان - اڭسارىن، باسقالارمەن بايلانىس مۇراتىن بىلدىرەتىن بەلگى. مىسالى ولارعا مەملەكەتتىك تۋ، ەلتاڭبا، ەلدىڭ ءانۇرانىن جاتقىزامىز.
1992 جىلدىڭ 4 ماۋسىمى ەل تاريحىنداعى ەرەكشە مارتەبەلى كۇن بولىپ تاريحتا قالدى. تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەس جايىن جىلنامالاعان جاس عالىم بۇل كۇنگە سوقپاي كەتۋى مۇمكىن ەمەس. بۇل جولى دا ەلدىگىمىز سىنعا ءتۇسىپ، ەرتەڭىمىز سىنعا ءتۇسىپ، ەرتەڭىمىز ءۇشىن جان بەرىپ، جان الىسقان شايقاسقا كۋا بولدىق. ءتۇپ تامىرى تەرەڭدە جاتقان وي جارىسى، سان قيلى پىكىر، سان سالا ءسوزدىڭ ساراسىنان تايماي، كوكەيدەگىنى كوپشىلىك قولدايتىن ساتكە جەتكىزۋ ءۇشىن ناعىز ازاماتتىق بەلسەندىلىك، تەرەڭ بىلىمدىلىك پەن تايسالمايتىن كۇرەسكەرلىك، ەڭ باستىسى قيىننان جول تاباتىن دانالىق كەرەك ەدى. مۇندا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز ن: ءا: نازاربايەۆ تۋ شاعانىن ءسۇيىپ تۇرىپ: «مازمۇنىنا ونەگەسى جاراسقان تاۋەلسىزدىكتىڭ قاسيەتتى تۋى ماڭگى جەلبىرەسىن، كۇنىمىز ماڭگى سونبەسىن!
... ۇلتتىق رۋحتى وسىنشاما كەمەل جەتكىزگەن ەلتاڭبا الەمدە سيرەك كەزدەسەدى دەسەك تە، ارتىق بولماس. ايبىنىمىزدى اسىرىپ، رۋحىمىزدى اسپانداتار ەلتاڭبامىز قۇتتى بولسىن!»- دەپ تەبىرەندى. بۇعان بۇكىل حالقىمىز بولىپ قۋاندىق. ال اقىن بولسا:
ەندى بۇگىن ولگەن تۋىم ءتىرىلدى،
ءانۇرانىم جالعاپ الدى عۇمىردى.
بوساعادا قالىپ كەلگەن ەلتاڭبام،
باياعىشا تورىمە كەپ ءىلىندى.- دەپ ۇلى قۋانىشقا ولەڭنەن شاشۋ شاشتى.
ەل - جۇرت، ەڭ الدىمەن، جاڭا نىشانداردان ءوزىنىڭ ءتول تاريحىنىڭ ۇشقىندارىن، ءوزىنىڭ ءتول حالىقتىق رۋحىنىڭ تىنىسىن سەزىنىپ، شاتتىققا بولەندى. ونىڭ ۇستىنە ولاردا كوركەمونەر تىلىمەن ەل ساياساتىنىڭ تەمىر قازىعىنا اينالىپ وتىرعان بەيبىتشىلىككە، ىنتىماقتاستىققا، بىرلىك پەن بىتىمدىلىككە دەگەن ۇمتىلىس نيەتى ۇتىمدى ورنەكتەلگەن. بۇكىل بولمىس - بىتىمدەرىن ىزگىلىك لەبى ەسكەن رامىزدەرىمىزدەن الەمدىك وركەنيەت اياسىندا قول سوزعان اق پەيىلىمىز دە ايقىن اڭعارىلادى.
قاسيەتتى كوك بايراق... الاشتىڭ العى تاريحىنان از - كەم حابارى بار ادامنىڭ قاي - قايسىسىنىڭ كوزىنە دە بىردەن جىلى ۇشىرايتىنى ءسوزسىز. سونىمەن بىرگە ول جالپى ادامزاتتىق مادەنيەت قاينارىنان سۋسىنداعان، تەك قانا ىزگىلىك يدەياسىنا نەگىزدەلگەن ونەر تۋىندىسى.
تۋىمىزداعى زەڭگىر كوك ادام بالاسى ءتۇيسىنىپ قابىلداپ، قولدانىپ جۇرگەن بوياۋلاردىڭ ەڭ ءبىر رەڭدىلىگى قاتارىنا جاتادى. ول تابيعاتتىڭ ءوزى جاسايتىن عالامات گۇل شوعىرى - كەمپىرقوساق بولمىسىنداعى قاسيەتتى جەتى بوياۋدىڭ ءبىرى.
«نايزاسىز ەر بولمايدى، تاڭباسىز ەل بولمايدى» دەگەن قاناتتى ءسوز – كونەنىڭ كوزى.
شەڭبەر ىشىندەگى نەگىزگى نىشان - بەلگى، ەلتاڭبا يدەياسىنىڭ ەڭ باستى جۇگىن ارقالاپ تۇرعان، ارينە، شاڭىراق. ءبىراق تۋرا كوشىرە سالعان سۋرەت ەمەس. كولەمى، اۋقىم - اياسى سەزىلىپ تۇرعانىمەن، كەرەك ماتەريالدان قاز تۇرعىزىلا قويعان كيىز ءۇي دەۋگە دە بولمايدى. شىنايى شەبەرلىكپەن شەندەستىرىلگەن تۇنگى - اسپان كۇمبەزىندەگى اسىل شىراق - كۇن بەينەسىن ەلەستەتسە، ۋىقتارى - ودان تاراپ جاتقان التىن ساۋلەلەردەي اسەر قالدىرادى. قيسىنىن تاۋىپ، كەرەگەلەردىڭ كورىنىسىن دە بەرە العان. ءار بولشەگى اسەم ايشىقتالعان شاڭىراق الدىمەن ءوز حالقىمىز، ودان قالدى قاتار تىرشىلىك كەشكەن باسقا ۇلت وكىلدەرى بار بىرلەسىپ، كەرەگە - ۋىقتاي كىرىگىپ، كۇش - جىگەر جۇمساپ اياعىنان تىك تۇرعىزۋعا كىرىسكەن قاسيەتتى وتاۋىمىز – تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدى مەڭزەگەندەي بولادى دا تۇرادى.
«ءانۇران – اسىل قازىنا» - دەمەكشى، ەلىمىزدىڭ ءانۇرانى ايباتتى دەپ، اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا ابدەن بولادى. رەسمي سەرەمونيالاردا ءانۇران ورىندالۋ بارىسىندا تىڭداۋشىلار تۇرىپ، وڭ قولىنىڭ الاقانىن كوكىرەگىنىڭ سول جاعىنا قويادى.
مۋزىكاسى: كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتىكى، سوزدەرى: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتىكى
(1956)، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىكى (2005)
«مەنىڭ قازاقستانىم» ءانۇران
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى.
ءانۇراننىڭ وسى نۇسقاسى 2006 ج. قاڭتاردىڭ 7 - ءشى كۇنىندە قابىلدانعان.
التىن كۇن اسپانى،
التىن ءدان دالاسى،
ەرلىكتىڭ داستانى —
ەلىمە قاراشى!
ەجەلدەن ەر دەگەن،
داڭقىمىز شىقتى عوي،
نامىسىن بەرمەگەن،
قازاعىم مىقتى عوي!
قايىرماسى (1 رەت):
مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم،
گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن،
جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم!
تۋعان جەرىم مەنىڭ — قازاقستانىم!
ۇرپاققا جول اشقان،
كەڭ بايتاق جەرىم بار.
بىرلىگى جاراسقان،
تاۋەلسىز ەلىم بار.
قارسى العان ۋاقىتتى،
ماڭگىلىك دوسىنداي.
ءبىزدىڭ ەل باقىتتى،
ءبىزدىڭ ەل وسىنداي!
قايىرماسى (2 رەت):
مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم،
گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن،
جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم!
تۋعان جەرىم مەنىڭ — قازاقستانىم!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى 2006 جىلدىڭ 7 قاڭتارىنان باستاپ مەملەكەتتىك مارتەبەگە يە بولۋ دارەجەسىنە سايكەستەندىرەتىن وزگەرىستەر ەنگىزىلگەننەن كەيىن، اتاقتى بولعان، 1956 جىلدا جازىلعان «مەنiڭ قازاقستانىم» («موي كازاحستان») ءانى بولدى.
ءاننىڭ ماتىنىنە وزگەرىستەردى ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەنگىزگەندىكتەن ءماتىننىڭ اۆتورى رەتىندە كورسەتىلەدى. سونداي - اق، ءانۇراندى تىڭداۋ ەرەجەسى وزگەرتىلدى.
You Might Also Like
-
ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى نىعايىپ، ەرتەڭىنە سەنىممەن قادام باسقان شاعىندا زامانىنا ساي ادامىن تاربيەلەۋ باستى مىندەت. وسى ورەلى جولدا ۇرپاق ونەگەسى، ولاردىڭ ادامدىق بولمىسى جايلى وي تولعاپ، رۋحاني - ادا...
-
قازاق حالقىنىڭ ادەت - عۇرىپتارى. اشامايعا مىنگىزۋ. (پرەزەنتاسياسىمەن)
