InfoHub Logo

ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جاقان سماقوۆ «وتان»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك. وقۋشىلارعا وتان تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. وتان ءوزىنىڭ تۇراتىن جەرى رەتىندە ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردىڭ تۋعان ەلى، وتانى تۋرالى سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك. وقۋشىلاردى وتانىن سۇيەتىن، پاتريوت بولۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، وي شاقىرۋ،
كورنەكىلىك: ينتەراكتيۆتى تاقتا

ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق
سالەم ساعان التىن كۇن!
سالەم ساعان كوك اسپان!
سالەم ساعان جەر انا!
سالەم ساعان دوستارىم!

2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
- بالالار ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟ قارتقوجانىڭ تۋعان جەرى
- ءماتىن نە تۋرالى؟
- وسى ماتىننەن كەشكى اۋىل كورىنىستەرىن ايتىپ بەرىڭدەرشى؟
- قارتقوجاعا كەشكى اۋىل سۋرەتى قالاي كورىندى؟
- ورىستەن قايتقان مال تۋرالى نە دەلىنگەن؟
- اۋىل ادامدارى قانداي قاربالاس ۇستىندە؟
- قارتقوجاعا نەلەر قاتتى اسەر ەتتى؟
- ول ءوز تۋعان جەرىن جاقسى كوردى مە؟
- ءوز تۋعان جەرىن سۇيمەيتىن قانداي ادام؟
( ساناسىز، اقىلسىز، اقىماق، جەتەسىز،، زەردەسىز ادام)
- ءبىز وتانىمىزدى، ەلىمىزدى سۇيەمىز. تۋعان ەل، تۋعان جەرسىز ادامنىڭ كۇنى جوق.
- بالالار، «تۋعان جەرسىز ادامنىڭ كۇنى جوق» - دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- تۋعان ەل، تۋعان جەر دەگەن سوزدەر ادامنىڭ جۇرەگىنە جىلى اسەر ەتەدى.
- تۋعان ەلىن، وسكەن جەرىن ءسۇيۋ ءار ادامنىڭ پارىزى.
- ءار ادام تۋىپ وسكەن جەرىن ايالايدى، قاستەرلەيدى، قورعايدى، ماقتان تۇتادى

3. وي شاقىرۋ
- ال ەندى وسى تۋىپ - وسكەن جەرىمىزدى تاعى قالاي اتاۋعا بولادى؟ وتان
- وتان دەگەن نە؟ ( وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ)

4. توپتاستىرۋ 1 سلايد
مىنە بالالار وسىنىڭ بارلىعى ءار ادامنىڭ كىشكەنە وتانى. وسىنداي كىشكەنە وتانداردان كەڭ وتان شىعادى.
- ەندەشە مەنىڭ، سەنىڭ، ءبىزدىڭ تۋعان ەلىمىز، تۋعان جەرىمىز قالاي اتالادى؟
- ءيا بالالار. ءبىزدىڭ وتان انامىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى
ءبىزدىڭ اتا -*بابالارىمىز، اكەلەرىمىز قازاقستاندا تۋىپ ءوستى. بىزدە وسىندا تۋىپ وستىك. ءوز انا تىلىمىزدە سويلەيمىز. مۇنداعىنىڭ ءبارى بىزگە ەتەنە جاقىن. سوندىقتان ونى ءبىز وتانىمىز دەيمىز. وتانىمىز ءبىزدى نانىمەن، سۋىمەن اسىرادى. دۇنيە جۇزىندە قازاقستاننان باسقا مەملەكەتتەر كوپ. ءبىراق انا ءار ادامدا بىرەۋ – اق. ەندەشە وتان - انا دا ول ءۇشىن بىرەۋ. قازاقستاننىڭ كوپ بولىگىن دالالى جەرلەر الىپ جاتىر. جەرىمىزدىڭ ۇشى – قيىرى جوق بايتاق دالاسى، جاسىل ورماندارى، حالىق داستارحانىن اق نانعا تولتىرعان ەگىستىگى، سۋى ءمولدىر وزەندەرى، پايدالى قازبالارى وتە كوپ.
قازاقستاندا باسقا ۇلتتىڭ وكىلدەرى دە كوپتەپ تۇرادى. ولار ءبىر - بىرىمەن تاتۋ – ءتاتتى. ( سلايد 2)
- ال ەندى وسى قازاقستان قانداي ەل؟ (تاۋەلسىز، ەگەمەندى)
- ەلىمىز ەگەمەندىگى قاشان الدى؟ (1991 ج 16 جەلتوقسان)
(سلايد 4 ءتۇسىندىرۋ)
- وتانىمىزدىڭ استاناسى قاي قالا؟
- قازاق حالقىن باسقا ەل قايدان بىلەدى؟
( ەلتاڭبا، ءانۇران، تۋىمىز ارقىلى )

5. كارتامەن جۇمىس
- تاقتادان نە كورىپ تۇرمىز بالالار؟
- بۇل قازاقستاننىڭ كارتاسى
- نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
- استانا قاي جەردە ورنالاسقان؟ ( سولتۇستىكتە)
- ءبىزدىڭ تۇرعان جەرىمىز شە؟ (قاراعاندى وبلىسىنىڭ تەرريتورياسى، نەگىزىنەن، سارىارقانىڭ ورتا بولىگىنە ورنالاسقان)

6. ءسوزجۇمباق شەشۋ
- ءقازىر بىزگە بالالار ءسوزجۇمباق بەرىلگەن. سول ءسوزجۇمباقتى شەشۋ ارقىلى ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن بىلەمىز
1. ۇلتتار بىرلىگى، تاتۋلىعى
2. مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزدىڭ ءبىرى
3. ۇلتتىڭ اتى
4. سەنى ومىرگە اكەلگەن مەيىرىمدى جان
قارا ءتۇستى توركوزدىڭ ىشىندەگى ءسوزدى ءبارىمىز داۋىستاپ وقيىق. وتان
- ەندەشە بالالار بۇگىن ءبىز سەندەرمەن بەلگىلى بالالار اقىنى جاقان سماقوۆتىڭ وتان دەگەن ولەڭىن وتەمىز. جازۋشى اعامىز ءوزىنىڭ وتانعا دەگەن ىستىق سەزىمىن ولەڭمەن جەتكىزەدى
- ( داپتەرگە كۇندى جازىپ، تاقىرىپتى جازدىرۋ)
(اۆتور تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ)
سماقوۆ جاقان سماقوۆ جاقان (1932 - 1974)
سماقوۆ جاقان 1932 جىلى قاراعاندى وبلىسى جاڭاارقا اۋدانى، ىنتالى اۋىلىندا تۋعان. سول جەردە ورتا مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ جۋرناليستيكا ءبولىمىن بىتىرگەن. العاشقى ولەڭى دە سوندا وقىپ جۇرگەندە جازىلعان. «مەنى بالالار تاقىرىبى ءاردايىم قىزىقتىراتىن» - دەپ جازىپتى ول ءوزىنىڭ قىسقا عانا ءومىربايانىندا. 1953 جىلى پارتيا تىڭ جەردى يگەرۋ جۇمىسىن قولعا العاندا، «پيونەر» جۋرنالىندا «ارام ءشوپ پەن بيداي» دەگەن العاشقى ولەڭى شىقتى.

جاقان سماقوۆتىڭ ەلۋىنشى - الپىسىنشى جىلدارى «سىيلىق»، «قاز - قاز باس»، «جاستىق سىرى»، «ويىندار مەن جۇمباقتار»، «كۇلدىرگەن»، «سىلدىرماق»، «ءجۇز ءبىر جۇمباق»، «قاراقات»، «تامشى» دەگەن ولەڭدەر جيناعى باسىلدى. بۇلاردان باسقا «ءبىزدىڭ اتاي تۇسەكەڭ، قارتايمايتىن كىسى ەكەن»، «مەنىڭ بوپەم»، «عاجايىپ بۇلتتار»، «ساياحات» دەپ اتالعان سۋرەت كىتاپشالارىن باستىردى.
جاقان سماقوۆتىڭ ناعىز بالالار اقىنى ەكەنىن وقىرماندارىنا ابدەن تانىتقان كىتابى - «جالىن» باسپاسى 1976 جىلى شىعارعان «جاڭعىرىق» اتتى تاڭدامالى ولەڭدەر جيناعى. «تالاپاي» - كىتابى دا (1984) قازاق بالالار ادەبيەتىنە قوسقان جاڭالىق رەتىندە قابىلداندى.

اقىن پوەزياسىنىڭ ايرىقشا ءبىر سالاسى - جۇمباقتارى. بۇلاردا ءماندى مازمۇن، تاپقىرلىق، كوركەمدىك سىرلارى بار.
وسى ءتارىزدى جۇمباقتارىن وقي بەرگىڭ كەلەدى. ج. سماقوۆتىڭ قازاق بالالار ادەبيەتىنە ەنگىزگەن تاعى ءبىر جاڭالىعى - اسەرلى، ارەكەتتى ويىندار. بۇل رەتتە حالىقتىڭ «سوقىر تەكە»، «تالاپاي» سياقتى ويىندارىن دا شەبەر جانداندىرا بىلگەن.
اقىن جۇمباق، جاڭىلتپاش، ويىن ولەڭدەرىندە بالدىرعاندارعا ءتىل ۇيرەتۋ جاعىن قاتتى قاداعالاعان، ماقساتتى ماعىنا بەرىپ جازعان.
جاقان سماقوۆتىڭ شىعارمالارىن وقىعان ادام ونىڭ تۋماسىنان بولەك جانىن ۇعىپ، ءتىلىن ءبىلىپ، سىرلاسۋعا جارالعان دارىندى اقىن ەكەنىنە كوڭىلى ابدەن سەنىپ، كوزى ابدەن جەتەدى.
قالام ۇستاعاننان بالالارعا، اسىرەسە بالدىرعاندارعا ارناپ ولەڭ جازعان اقىن، وزىندىك ەرەكشەلىگى تانىلعان شاعىندا، دەنساۋلىعى ناشارلاپ، قىرىق ەكى جاسىندا قايتىس بولدى
7 – سلايد

ءىۇ. سەرگىتۋ ءساتى
ورنىمىزدان تۇرايىق،
قانات قاعىپ الايىق.
اققۋ بولىپ ۇشايىق،
ۇشىپ - ۇشىپ الايىق.
كولدە جۇزگەن بالىقتاي،
ءجۇزىپ - ءجۇزىپ الايىق.
شايانعا ۇقساپ بىلپىلداپ،
قانە ايناعا قارايىق.
7. وقۋلىقپەن جۇمىس
ا) ءمۇعالىمنىڭ وقۋى
ءا) وقۋشىلاردىڭ وقۋى
ب) وسى ولەڭدى اقىن قانداي كوڭىل كۇنمەن جازعان دەپ ويلايسىڭدار؟
ۆ) اقىن وتاندى نەگە تەڭەيدى؟
8. داپتەرمەن جۇمىس
ولەڭدى پايدالانىپ وتانعا، اسپانعا، تاۋعا، گۇلگە قاتىستى كوركەم سوزدەردى تاۋىپ جازۋ
وتان – ۇلى وتان، ءموپ - ءمولدىر اسپان، اسقار تاۋ، قاۋىزىن اشقان گۇل.
9. پوەزيا مينۋتى
قازاقستان وتان تۋعان جەر تۋرالى ولەڭ تاقپاقتارىن سۇراۋ، جازعان ەسسەلەرىن وقۋ
10. جالعاسىن تاپ ويىنى
1. وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس..........
2. وتاندى ءسۇيۋ -...................
3. وتانسىز ادام -................
4. وتان وتتان دا..................

11. قورىتىندى
- سونىمەن بالالار بۇگىنگى ساباق سەندەرگە ۇنادى ما؟
- نەسىمەن؟ - وتان دەگەن نە؟
- ءقازىر تاقتاعا كۇن شىعادى. سول كۇننىڭ ساۋلەسىندەگى تەڭەۋلەردى بارلىعىمىز بىرگە ايتامىز.
قوناقجاي
بارشامىزعا قىمبات
باتىر
كەڭ پەيىل
كوپ ۇلتتى
ونەرلى تابيعاتى تاماشا
قارقىندى دامۋ ۇستىندە
- بۇل تۋى كوكتە جەلبىرەپ، شىڭدارى اسپانمەن تالاسقان ءبىزدىڭ وتانىمىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى
ءوز وتاندارىڭنىڭ كوركەيۋىنە سەندەر قانداي ۇلەس قوسۋداسىڭدار؟
- مەكتەپكە كەلىپ، ساباقتى جاقسى وقىپ، تاربيەلى بولۋ
ۇيگە تاپسىرما
تاقپاقتى جاتتاۋ. 8 تاپسىرمانى ۇيدە ورىنداۋ
باعالاۋ