ءجيى-جيى كەلىپ تۇرىڭىز!..
ءدۇيىم جۇرتقا بەلگىلى ءبىر جازۋشى جاقىندا ءوزىنىڭ الپىس جاسقا تولعانىن تويلادى. ال وقىرمان قاۋىم ونىڭ جاسىن الپىستان الدەقايدا ۇلكەن دەيدى. ءسىرا، اتاق-داڭق ادامدى ەرتە ەگدە تارتقىزىپ، ەلگە قارتايتىپ كورسەتەتىن شىعار، وعان الدا جاسار جاسىنان ەپتەپ ۇلەس بەرىپ تە قوياتىن شىعار.
ول ول ما، اتاقتى جازۋشىلاردى قارت دەۋمەن قاتار، ولاردى شىندىعىنان اسىرا شىلقىعان باي دەپ ويلايتىن دا ادەت بار. بولماعاندا شە؟! اقشاسىز اتاق شىعا ما؟! كىم سەنەدى وعان؟! ونىڭ ءۇيى دۇنيە-مۇلىككە تولى عوي! مەبەلىنە، مىسالى، اتتى كىسى ءتۇسىپ، جاياۋ كىسى جاتىپ قارايتىن بولار!..
مەن اڭگىمە ەتىپ وتىرعان جازۋشىنى ءوزى ايتقان جاسىنان كوپ ۇلكەن دەۋگە نەگىز بار دا ەدى. ويتكەنى، الاي-دۇلەي ءومىر سۇرگەن باسقالار سياقتى ول دا تىم ەرتە قارتايىپ، مىج-مىج بوپ مىقشيىپ قالعان-دى. ونى شىلقىعان باي دەۋگە دە، ارينە، سەبەپ بار ەدى. بىرىنشىدەن، ول ءارقاشان سىپايى كيىنىپ جۇرەدى. ۇيىندە كيىمى ءۇيىلىپ جاتپاسا دا، وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن تىگىلگەن بەس كوستيۋمى سول سۋ جاڭا كۇيىندە ءىلۋلى تۇر جانە قايسىسى بولسا دا وعان جاراسا كەتەدى. ەكىنشىدەن، ەگەر ول قالتاسىندا ون سوم اقشاسى بولسا، ونى پەيىلدەنە، جومارتتانا ۇستايتىنى سونشاما، ون سومى ون مىڭ سومداي بوپ كورىنەدى. ال شىندىعىندا اقشاسى ءبىر كۇن بار، ءبىر كۇن جوق بولىپ جۇرەدى، تەك ونىسىن سەزدىرمەيدى.
اقىرىندا ونىڭ اتاق-داڭقى ابىروي بولۋدان الدى. ءداستۇر وزگەردى مە، داقپىرت ءتاسىلى وزگەردى مە، ايتەۋىر، ونىڭ شىعارمالارى باسىلمايتىن بولدى. گازەت-جۋرنالدار ونى قولقالاۋدى قويدى. كىتاپ باسپالارى دا تىلەكتەرىن تىيدى. قولىنا قالام عانا ۇستاعان، ءومىر بويى جازۋشىلىقپەن عانا اينالىسقان ادام ەندى ءقايتۋى كەرەك؟ ول مەن ءالى دە باياعىمدايمىن دەپ ءبىلدى. ونىسى بەكەر مە الدە؟ بەكەر بولسا: وقىرماندار ونى نەگە ۇمىتپاي ءجۇر، كوشەدە كەزدەسكەندە نەگە تانيدى ونى، اتىن نەگە اتاسادى؟..
ول گازەتتە ۇزاق ۋاقىت قىزمەت ىستەدى. ءبىراق، قىرسىققاندا قىمىران ءىرىپ دەگەندەي، گازەتتەردە ءقازىر قارت جۋرناليستەردىڭ بىرەۋى دە جوق. ايتپەسە، ەسكى كوز جولداستارىنا بارىپ، كانە، ماعان جۇمىس بەرە قوي دەر ەدى. جاس قىزمەتكەرلەردى تانىمايدى. ال جاستار ونى، اتاقتى جازۋشىنى، ارينە، بىلەدى، كەزدەسە قالعاندا ءتىپتى، «ۇستاز» دەپ سىپايى سالەمدەسەدى دە.
ءيا، بۇرىن ونى گازەت اتاۋلىنىڭ ءبارى قوشەمەتتەپ قارسى الاتىن. ونىڭ ءباسپاسوزدى سىيلايتىنىن بىلەتىندەر كەيدە ماقالا، كەيدە فەلەتون جازدىرىپ، كەيدە اۋدارما جاساتىپ الاتىن...
ءبىر كۇنى ول تاڭەرتەڭ ساندەنىپ كيىندى، باياعىدا ءوزىنىڭ رومانى باسىلعان، ەجەلدەن بايلانىسى بار گازەتكە كىرىپ-شىققىسى كەلدى. بۇرىن قاشان بارسىن جولى اشىق بولاتىن ونى ەسىك كوزىندە شۆەيسار توقتاتىپ:
— سىزگە كىم كەرەك؟ — دەدى.
ول باس رەداكتوردا بۇيىمتايى بارىن ايتتى.
— ءسىزدى كىم دەپ ايتايىن؟
ول ءوزىنىڭ ءاتى-جونىن اتادى. ءسىرا، شۆەيسار ەسىنە ءتۇسىردى بىلەم، ورنىنان تەز تۇرىپ:
— ءقازىر، اپەندىم! — دەدى دە، باس رەداكتورعا تەلەفون سوقتى، سونسوڭ: — كىرىڭىز، اپەندىم، كۇتىپ وتىر، — دەپ قالبالاقتادى.
جازۋشى باس رەداكتوردىڭ كابينەتىنە بارىپ كىردى. كابينەت يەسى بەيتانىس بولسا دا الدىنان ءيىلىپ شىعىپ، قۇرمەتتەپ قولىن الىپ سالەمدەسىپ، تورلەتىپ وتىرعىزدى، قىمباتتى قوناعىنىڭ نە ىشكىسى كەلەتىنىن سىپايىلاپ سۇرادى.
— ءبىر قۇلاقباس كوفە بولسا، قانتى ازىراعىنان.
باس رەداكتور ەندى: «ال، اپەندىم، نە بۇيىمتايىڭىز بار؟» دەيتىن شىعار. جوق، سىپايى ادام ءبۇيتىپ توتەسىنەن توڭق ەتكىزىپ قويىپ قالمايدى، ول: «سىزدەرگە قىلشا موينىمىز تالشا بوپ قىزمەت ىستەۋگە ءارقاشان ءازىرمىز»، دەپ الىستان وراعىتىپ بايقايدى. سوندا وعان نە دەۋى كەرەك؟ جۇمىس ىزدەپ كەلدىم دەي المايدى... سونى الدىن الا ويلاعان جازۋشى:
— اپەندىم، ماعان ءسىزدىڭ ماقالالارىڭىز، ءسوز ساپتاۋىڭىز ۇنايدى، — دەدى.
— تىم ماقتاپ جىبەردىڭىز-اۋ، ۇستاز...
— باسماقالالارىڭىزدى ءارقاشان سۇيسىنە وقيمىن...
— راقمەت، ۇستاز، توبەمدى ءتىپتى كوككە جەتكىزىپ تاستادىڭىز...
— جول-جونەكەي كىرىپ-شىعايىن دەپ بۇرىلعانىم عوي...
— مۇنىڭىز عاجاپ ىزگىلىك، ۇستاز...
— قىزمەتىڭىزگە بوگەت جاساعان جوقپىن با؟
— و نە دەگەنىڭىز! ءسىزدىڭ كەلگەنىڭىز — ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە، ۇستاز!..
كوفە ءىشىلدى، سىپايىگەرشىلىك ءراسىمى جاسالىپ بولدى. ەندى نە وتىرىس بار؟
باس رەداكتور ونىڭ نە شارۋامەن كەلگەنىن سۇرار. كوپتەن بەرى جولاماي جۇرگەن جازۋشىنى قۇداي ءوزى ايداپ كەلدى عوي... جازۋشى كورىنبەي كەتكەن سەبەبىن ايتار، ال باس رەداكتور، ارينە: «دايىن رومانىڭىز جوق پا، ۇستاز؟ ەگەر بولسا، ونى ءبىزدىڭ گازەتكە بەرۋگە كەلىسسەڭىز، ءبىز شەكسىز العىس ايتار ەدىك...» دەر. جازۋشى وعان: «وكىنىشكە قاراي، الا كەلگەن ەشتەڭەم جوق. الايدا مەن ءقازىر ەكى رومان جازىپ ءجۇرمىن، سونىڭ بىرەۋى جۋىقتا دايىن بوپ قالار...» دەپ جاۋاپ بەرەر.
ءبىراق، ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى بۇل ارناعا تۇسپەي-اق قويدى. سونسوڭ جازۋشى ءسوزدىڭ بەتىن باسقا بۇردى:
— ءسىز ساياساتپەن دە شۇعىلداناسىز، بارلىق جاڭالىقتى ءبىلىپ وتىراسىز. ياعني پرەمەر-مينيستردىڭ سوڭعى ءسوزى جونىندە قانداي پىكىردەسىز؟
ول سۇراقتى قويۋىن قويسا دا، ونىسىنا ىشتەي وكىندى، ويتكەنى، باس رەداكتوردىڭ شۇبىرتپا جاۋابىن ىقىلاسپەن تىڭداعان دا جوق، ۇققان دا جوق.
ەكەۋى ءبىراز ماسەلەلەردى اڭگىمەلەدى، ءبىراق باس رەداكتور نە رومانىڭىزدى، نە اڭگىمەڭىزدى اكەلىڭىز دەپ ءتىس جارمادى.
— جارايدى، رۇقسات ەتسەڭىز مەن قايتايىن، قىزمەتىڭىزگە كەدەرگى جاسامايىن.
— و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز! وتىرىڭىز، اسىقپاڭىز!
ءبىز ءبىر جاساپ قالدىق!.. ءجيى-جيى كەلىپ تۇرىڭىز، ۇستاز!..
جازۋشى ساتىمەن ءتۇسىپ كەلە جاتىپ: «جاڭاعىنىڭ «ءجيى-جيى كەلىپ تۇرىڭىز» دەگەنى نەسى؟ قالجاعى ما، شىنى ما؟ الدە جەتە تانىسپاي جاتىپ: پالەندى جازىپ بەرىڭىز، دەپ قولقا سالۋعا ىڭعايسىزداندى ما ەكەن؟..» دەپ ويلادى. «باس رەداكتور كەلەسى جولى مەنەن ماقالا سۇرايتىن-اق شىعار. بۇل جولى ماقالانىڭ دىلگىرلى بولماعان شىعار...»
اتاقتى جازۋشى ەندى اياڭداپ باسقا گازەتكە باردى. ونداعى باسپا يەسىمەن كەزدەسۋدى ويلادى، باياعىدا ونىڭ مارقۇم اكەسى مەن ەكەۋى جولداس-جورا بولىپ ەدى، — سونى ايتىپ، وتكەن-كەتكەندى ەسكە الىپ، سونسوڭ جۇمىس جايىن قۇلاققاعىس ەتە سالار...
— سىزگە كىم كەرەك؟ — دەدى شۆەيسار.
ول باسپاشىنى كورگىسى كەلەتىنىن ايتتى. باسپاشى ەۆروپاعا اتتانىپ كەتىپتى. جازۋشى كەتەر-كەتپەسىن بىلمەي ەسىك كوزىندە ەكى ويلى بوپ ءسال-پال تۇردى دا:
— ولاي بولسا، ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسىمەن اڭگىمەلەسىپ شىعايىن، — دەدى.
— كىم كەلىپ تۇر دەيىن؟
ول ءاتى-جونىن ايتتى. ونى ىشكە كىرگىزدى.
ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مەن ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى الگى باس رەداكتورمەن سويلەسكەندەي شامادا بولدى. تەك بۇل جولى ول قاجەت ونى-مۇنىنى جازىپ بەرۋگە ءازىر ەكەنىن، گازەتكە ارناپ كوپتەن بەرى اڭگىمە جازىپ تا جۇرگەنىن ەسكەرتىپ باقتى.
— اپەندىم، ءسىز ەرتەرەكتەگى دۇنيەلەردى بىلە بەرمەيتىن شىعارسىز؟ — دەدى ول.
— و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز! ءبارى دە ەسىمدە! ءسىزدىڭ اڭگىمەلەرىڭىزدى تۇگەل وقىدىم. ءسىزدىڭ كەيبىر عاجاپ اڭگىمەلەرىڭىزدى ۇمىتۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس!
— وندايدى قازىردە دە جازادى، — دەدى جازۋشى. — انىعىراعىن ايتقاندا... ول ەندى... ارينە، تۋرا سونداي بولماعانمەن... جاقسى اڭگىمە جازۋ — جالپى وڭاي شارۋا ەمەس...
— ول تۇسىنىكتى عوي، ۇستاز! سىزدەرشە جازاتىندار ءقازىر تابىلا قويار ما ەكەن؟!
جازۋشى: «كوزىڭە اق تۇسكەننەن ساۋمىسىڭ؟! جازاتىن ادام قارسى الدىڭدا وتىرعان جوق پا؟!» — دەپ اقىرىپ جىبەرە جازدادى.
قوشتاساردا مەڭگەرۋشى دە:
— بىزگە ءجيى-جيى كەلىپ تۇرىڭىز، ۇستاز. ەسىگىمىز اشىق، ءتورىمىز ءازىر، — دەدى.
جازۋشى ءبىر اپتا بويى رەداكسيالاردى ارالاپ، باسپا يەلەرىمەن دە، رەداكتورلارمەن دە، سەكرەتارلارمەن دە سويلەستى. بىرىمەن اۋدارما، تۇسىنىكتەمە تۋرالى، ەكىنشىسىمەن — رومان جايىندا اڭگىمەلەستى. ءبارىنىڭ بار-جوق ايتاتىنى: «ءجيى-جيى كەلىپ تۇرىڭىز!» عانا. ءقايسىبىر رەداكسيالارعا ەكى رەت، ءۇش رەت بارسا دا، ەشكىم وعان زاكاز دا بەرگەن جوق، قىزمەت تە ۇسىنعان جوق. ءسىرا، ءبارى دە سىپايىگەرشىلىك ساقتاعان بولار. نەمەسە، اتاقتى جازۋشىنىڭ جاعدايى ءبىزسىز دە جاقسى دەپ ويلاعان شىعار.
جازۋشى ەندى ماعان جۇمىس بەرىڭدەر، قىزمەتكە الىڭدار دەپ تۋراسىن ايتۋعا بەل بۋدى. ول وزىنە رەداكتوردىڭ، ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنىڭ، ادەبي قىزمەتكەردىڭ، شولۋشىنىڭ، نەمەسە تىم قۇرىسا ءتىلشىنىڭ ورنى بۇيىرمايتىنىن، ارينە، ءبىلدى. ونداي ورىنداردى ول سۇرامايدى دا. وعان تاپقانى تاماعىنا جەتەرلىك جۇمىس قانا كەرەك!..
ول رەداكسيالاردى ارالاپ شىقتى. وزىنە كورسەتىلگەن قوشەمەت، «ۇستاز، ۇستاز» دەگەن قولپاشتاۋ سوزدەر اۋزىنا قاقپاق بولدى دا، جاعدايىنىڭ اۋىر ەكەنىن ايتا الماي مىسى قۇرىدى. تۇعىردان ءتۇسىپ تۇرماعان سوڭ ۇيدە وتىرا-وتىرا ءىشىڭ پىسادى ەكەن، ۋاقىت وتكىزۋ ءۇشىن ونى-مۇنى ءبىر جۇمىس ىزدەمەسەم بولاتىن ەمەس دەپ ەمەۋرىن جاساپ تا بايقادى.
«ءپالى، ۇستاز، و نە دەگەنىڭىز! مۇنىڭىز ىڭعايسىز عوي. ءبىزدىڭ گازەتتە سىزگە لايىق جۇمىس قايدان بولسىن... ونى-مۇنى جۇمىس دەگەنىڭىز نە؟ بىزدە سىزگە ۇسىنۋعا تاتىرلىق جۇمىس مۇلدە جوق. بىزگە رەنجي كورمەڭىز، ۇستاز!» — دەستى وعان.
سونسوڭ ول ءىشىم پىستى، ءويتتى-بۇيتتى دەگەندى قويدى دا، اقشا تابۋى كەرەك ەكەنىن، جان ساقتاۋ ءۇشىن ءتىپتى كوررەكتور بوپ ىستەۋگە دە ءازىر ەكەنىن ايتاتىن بولدى.
— و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز! — دەستى وعان. — نە ايتىپ وتىرسىز؟ كوررەكتورلىق جۇمىستىڭ سىزگە قاجەتى قانشا؟! ونىڭىز نە؟..
جازۋشى تىزە بۇكپەدى. كوررەكتورلىق بولماسا، باسقا كەز كەلگەن جۇمىسقا دا ريزا...
— قالجاعىڭىز تاۋسىلمايدى-اۋ، ۇستاز! — دەستى وعان.
سودان كەيىن ول كەلەسى رەداكسيادا توتەسىنەن ءبىر-اق تارتىپ، پاتەراقىنى تولەي الماي جۇرگەنىنە ءۇش اي بولعانىن، قارىزعا بەلشەدەن باتقانىن ايتىپ سالدى. قانداي جۇمىسقا بولسىن قۋانا-قۋانا كەلىسەدى... گازەتتە پالەنباي جىل ىستەگەن ەڭبەگى بار ەمەس پە...
— اللا ساقتاسىن! ءبىزدى رەنجىتكىڭىز كەلە مە، ۇستاز؟ — دەستى وعان. — قالجىڭىڭىز قىزىق ەكەن. ونى-مۇنى جۇمىس دەگەنىڭىز نە، ۇستاز؟!
كەلەسى گازەتتە ول مۇلدە اقتارىلدى. اشتىق از-اق الدىندا ءجۇرمىن دەدى. ۇستىندەگى كيىمىنەن باسقانىڭ ءبارىن ساتىپ بولعان. ەندى ايتار نەسى قالدى! تۇندە ىستەيتىن جۇمىس بولسا دا، ايتەۋىر بىردەڭە تاۋىپ بەرىڭدەر دەپ ءوتىندى...
— و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز! سىزدەي اتاقتى جازۋشىعا ونى-مۇنى جۇمىس جاراسا ما ەكەن؟! و، اللا! ءسىزدى ءويتىپ كىم مازاق ەتە الماق! و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز!..
«و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز»! — دەگەن ءسوزدى العاش ەستىگەندە ول ءوزىنىڭ سىيلى ەكەنىن سەزىنىپ، مارقايىپ قالعانداي بولۋشى ەدى، ەندى بۇل ءسوزدىڭ وزىنەن تەزىرەك قۇتىلۋ ءۇشىن ايتىلاتىنىن ۇقتى...
سوندا دا رەداكسيالاردى قىدىرىپ، جۇمىس ىزدەي بەردى.
قايدا بارسا دا: «و نە دەگەنىڭىز، ۇستاز!.. بىزگە ءجيى-جيى كەلىپ تۇرىڭىز!..» — دەگەننەن باسقا جاۋاپ ەستىمەدى.
قۇرعاق قاسىق اۋىز جىرتادى...
ورىسشادان اۋدارعان عابباس قابىشيەۆ
You Might Also Like
-
وزدەرى ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جارىققا كەلىپ، جاستىڭ شاقتارىن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىندا وتكىزگەن مەنىڭ قۇربى-قۇرداستارىمنىڭ بارىندە دەرلىك ءبىر قىزىڭ مىنەز بار. ول مىنەز قازىرگى قايس...
-
امەريكانىڭ قايىرىمدى «دجارت قورىنان» تەگىن كومەك العان امەريكاندىق ءبىر توپ ەكونوميستەر الىس ساپارلارعا اتتاندى. كورنەكتى ەكونوميستەر ناشار دامىعان ەلدەردە بولىپ، ولاردىڭ نەگە ناشار دامى...
