InfoHub Logo

1960 جىل ەدى، العاشقى ايلارىنىڭ ءبىرى بولاتىن. بىرەر اي عانا بۇرىن “لەنينشىل جاس” گازەتىنە ادەبي قىزمەتكەر بولىپ ورنالاسقانمىن، سول كەزگى رەداكتور ءابدىساتتار (جۇرتتىڭ ءبارى ساتتار دەيتىن) بولدەكبايەۆتىڭ ءوزى اۋىلدا جۇرگەن جەرىمنەن ارنايى جەدەلحات جىبەرىپ، شاقىرىپ العان.

ول كەزدە تۇنگى كەزەكشىلەردىڭ ەرتەڭگى شىققالى جاتقان گازەتتىڭ بىرەر داناسىن رەداكتوردىڭ ۇيىنە اپارىپ كورسەتىپ قايتاتىن داعدىسى بولۋشى ەدى. ءبىر كۇنى مەن دە كەزەكشى بولا قالدىم دا، رەداكتورعا گازەت اپارۋ مىندەتى ماعان جۇكتەلدى. سەكرەتاريات جىگىتتەرى جازىپ بەرگەن ادرەس بويىنشا رەداكتوردىڭ ءۇيىن تەز تاۋىپ الىپ، پاتەرىنىڭ ەسىگىن جۇرەكسىنە قاقتىم-اۋ دەيمىن. ەسىكتى ماعان ورتا بويلىدان ءسال جوعارى، دەمبەلشەلەۋ كەلگەن قىزىلشىرايلى جىگىت اشتى. قويۋ ەدى دەۋگە كەلىڭكىرەمەيتىن جىلتىر قارا شاشىن تىگىسىن جاتقىزا تارايدى ەكەن، بىردەن سونى بايقادىم. مەنىڭ قانداي شارۋامەن جۇرگەن كىسى ەكەنىمدى ايتقىزباي-اق سەزدى بىلەم، قولىمداعى گازەتتى الىپ، كەرى بۇرىلا بەرگەندە ارقى جاعىنان ەكى كوزى كۇلىمدەپ ساتتار اعامنىڭ دا سۇلباسى كورىنگەن. كۇنىنە نەشە دۇركىن كەزىگىپ جۇرەتىن ءوز قىزمەتكەرىمىن عوي، ول كىسى دە ماعان ءىلتيپات بىلدىرە: “كەل، كەل، ساكەن، بەرى، تورگە شىق!” — دەپ جاتىر. مەن الىپ كەلگەن گازەتتەرگە قول سوزا بەرىپ، جاڭاعى ماعان ەسىك اشقان جىگىتكە:

— ساعان ايتا بەرەتىن ساكەن وسى، — دەدى دە، ەندى ماعان قاراپ: — بۇل كاكىمجان قازىبايەۆ دەگەن اعاڭ، تانىسىپ قوي، سەنى سۇراپ ءجۇرۋشى ەدى، جاقسى بولدى-اۋ ءوزى! — دەگەندى قوسىپ قويدى.

مەن ەلەڭ ەتە ءتۇستىم. ءوزىن العاش رەت كورىپ تۇرعانىممەن، كاكىمجان قازىبايەۆتىڭ اتى-جونىنە مەن كوپتەن بەرى-اق قانىق ەدىم. رەسپۋبليكالىق باسپا ءسوز بەتتەرىنەن ونىڭ ۋىتتى دا ۇتقىر، ويلى دا وڭدى، ءبىز سياقتى جاڭا تالاپ جاستاردىڭ ناعىز بارماق جالاپ وقۋىنا لايىق ماتەريالدارىن كورىپ تۇراتىنمىن. ونىڭ ۇستىنە ءوزىم سول “لەنينشىل جاس” (قازىرگى “جاس الاش”) گازەتىنە قىزمەتكە كەلگەلى رەداكسياداعى ۇلكەن-كىشى ارىپتەستەرىم اۋزىنان ۇدايى عانا: “كاكىمجان ءويتۋشى ەدى، كاكىمجان ءبۇيتۋشى ەدى. كاكىمجان ولاي دەيتىن، كاكىمجان بىلاي دەيتىن، كاكىمجان ايتۋشى ەدى، كاكىمجان بولسا بىلاي ەتەر ەدى!” — دەگەن سياقتى سوزدەردىڭ قانشاسىن ەستىپ، سونىڭ دا ءبىرازى قۇلاعىمنىڭ تۇبىندە ۇزىلمەي تۇرىپ العان. مەن كەلەردەن ءبىراز عانا بۇرىن باسقا جۇمىسقا اۋىسىپ كەتكەن كاكىمجان ەسىمدى ادامنىڭ ءيىسى دە، ءىزى دە ءالى سايراپ، اينالا سەزىلىپ تۇراتىنى بايقالاتىن. الگىندەي قيماس ىقىلاس، جارىم ىرىس جاقسى سوزدەردى ەستىگەن سايىن دا، سول ادامنىڭ ءوزىن ءبىر كورۋگە اڭسارىم اۋا بەرگەن. مىنە، ەندى ول دا مەنى بىلەتىن بولىپ شىقتى. “سەن جايىندا سۇراي بەرەتىن”، — دەپ رەداكتوردىڭ ءوزى ايتىپ تۇر.

رەداكتورىم اۋدارىپ-توڭكەرىپ، گازەت بەتتەرىن اقتارىپ كەتتى دە، مەن بولسام كاكەڭنىڭ ءار ءسوزىن اڭدىپ، اۋزىنا قاراي بەرىپپىن. سونى سەزدى مە، كىم ءبىلسىن، كاكەڭ دە ماعان جىلىۇشىراي قاراپ، سوزگە تارتىپ، ونى-مۇنى سۇراعان بولىپ جاتتى. ۇيدە باسقا دا كىسىلەر بار ما ەدى، ول جاعى ەسىمدە قالماپتى، بىرەۋى ءوز رەداكتورىم، بىرەۋى اينالاسىنا، اسىرەسە ءبىز سياقتى جاستارعا ۇلگى بولا باستاعان تانىمال جۋرناليست، سول ەكەۋىنىڭ دە مەنى قومسىنباي، تەڭ تۇتا سويلەسكەندىگىنىڭ وزىنە قىمسىنىپ، تەرلەپ-تەپشىپ، ايتەۋىر بىردەڭەلەر ايتسام كەرەك، كاكەڭنىڭ نە دەپ، نە قويعانى ەسىمدە قالماپتى.

بۇگىندە ەسەپتەپ كورسەم، كاكەڭدەر ول كەزدە وتىزدىڭ و جاق، بۇ جاعىنداعى جىگىتتەر ەكەن-اۋ! جيىرمانىڭ ۇستىنە ەندى شىققان ءبىز ءۇشىن تىم ەرەسەك، بايسالدى اعا بولىپ كورىنەتىن ەدى.

كاكەڭ وندا الماتى وبلىستىق “كوممۋنيزم تاڭى” (قازىرگى “جەتىسۋ”) گازەتى رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ىستەپ جۇرسە كەرەك.

ءبىر جىلعا جەتەر-جەتپەس مەزگىلدە مەن الدەنە سەبەپپەن قورجىنىمدى ارقالاي قايقايىپ ەلگە قايتتىم دا، ۇيالى دەپ اتالاتىن بالىقشىلار اۋىلىندا ءمۇعالىم بولىپ ءجۇردىم. ءبىر كۇنى سونداعى بالىقشىلار ۇجىمشارىنىڭ ءتوراعاسى توكەن رىسبەكوۆ دەيتىن ازامات مەنى ىزدەپ تاۋىپ: “ساعان الماتىدان كاكىمجان قازىبايەۆ تەلەفون سوعىپ جاتىر، ماعان قايتكەندە دە حابارلاستىرشى دەپ تاپسىرىپ ەدى، ءجۇرشى، كەڭسەگە بارىپ سويلەسەيىك”، — دەپ كابينەتىنە ەرتىپ كىردى دە، انە-مىنە دەگەنشە كاكەڭمەن دە بايلانىستىرعان.

امان-ساۋلىقتان سوڭ كاكىمجان اعام:

— ساكەن، بىزدە، پارتوتدەلدە ءبىر بوس ورىن بولىپ تۇر. كەلەم دەسەڭ — ءدال ءقازىر بۇيرىق بەرگىزە بەرەم. قالاي قارايسىڭ؟ — دەپ سۇرادى.

الماتىدان اۋىلعا ورالعانىما دا نەبارى بىرەر ايدىڭ ءجۇزى بولعانىن، شوشاڭداپ، ارى-بەرى شاپقىلاي بەرۋىم قالاي بولار ەكەن؟ بيىلشا جىلى ورنىمنان قوزعالماي، وسىندا قالا تۇرايىن دا، تاعىسىن تاعى كورە جاتارمىز دەگەندى ايتتىم.

كاكەڭ:

— و جاعىن، ەندى ءوزىڭ ءبىل. مەن، ايتەۋىر، سەن “لەنينشىل جاسقا” وكپەلەپ كەتتى مە دەپ، وزىمىزدە ورىن بولىپ جاتقان سوڭ..، شاقىرىپ تۇرعانىم عوي، — دەدى.

مەن اعاما كوپتەن-كوپ راحمەتىمدى جاۋدىرىپ، ءوز پىكىرىمدە قالا بەردىم. الماتىدان الىستاپ كەتكەن مەنى ۇمىتپاي، ەسىنە الىپ، ىزدەستىرىپ جۇرگەن ادامعا ءىشىم جىلىپ، ەلجىرەي رازى بولعانىمنىڭ دا نەسىن جاسىرايىن.

... اراعا بىرەر جىل سالىپ بارىپ، اقىرى سول “جەتىسۋ” گازەتىنە مەنشىكتى ءتىلشى بولىپ ورنالاستىم دا، كاكەڭنىڭ تىكەلەي قاراماعىنا كوشتىم. گازەت رەداكتورى ءابدۋالي قاراعۇلوۆ بولعانىمەن، رەداكسيانىڭ ىشكى جۇمىستارىنىڭ ءبارى دەرلىك كاكەڭنىڭ قولىنان وتەتىنى بايقالاتىن.

مەن الاكول، اندرەيەۆ، سارقانت اۋداندارى بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشى ەدىم. مەنشىكتى تىلشىدە مازا دەگەن بولمايدى ەكەن. رەداكسيادا ىستەيتىن جىگىتتەردىڭ ءارقايسىسى-اق سەنى وزىنە عانا مەنشىكتەپ الىپ، شەتىنەن وكتەم سويلەپ، باستىق بولعىسى كەلەدى. ۇيىپ-توگىپ تاپسىرمالار بەرىپ جاتادى. بىرىنە ۇلگەرىپ، بىرىنە ۇلگەرمەي قالاسىڭ. ايتقاندى تەز ورىنداي قويمادىڭ دەپ دىگەرلەپ، كەيدە ءتىپتى قوقان-لوقى جاساپ تا “بول-بولدىڭ” استىنا الا دىڭكەڭدى قۇرتاتىندارى جانە بار. سولارعا شىداماي، بىرەۋلەرىمەن ءجۇز شايىسىپ تا قالىپ، بىردە كاكەڭنىڭ وزىنە شاعىمداندىم.

— جىگىتتەردىڭ وندايى بار، — دەدى كاكەڭ سابىرمەن، — ءبىراق سەن ولار ايتتى ەكەن دەپ الاشاپقىن بولىپ جۇگىرە بەرمە. تاسەمەن اعاڭمەن (حات جانە تىلشىلەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى) كەلىسىپ ال دا، ايلىق، توقساندىق جوسپار جاساپ، سول بويىنشا جۇمىس ىستە. ءىسىڭ دە سوندا ءونىمدى بولادى، جىگىتتەردىڭ ايقايىنان دا قۇتىلاسىڭ.

تۇپ-تۋرا سولاي ىستەدىم. ەندى ءبىرىن تىڭداپ، ءبىرىن تىڭداماي ءوز بەتىممەن جۇمىس جۇرگىزە باستاعان سوڭ با، كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر بۇرىنعىداي دىگەرلەپ، دىكەڭدەي بەرمەي، رەداكسياداعى ءوزىم سياقتى جاس جىگىتتەر دە مەنى جايىنا قالدىرىپ ەدى.

ءماريا ەكەۋمىز ءۇي بولىپ، وتاۋ كوتەرگەلى جاتقاندا دا سونى الدەكىمدەر ارقىلى ەستىپ-بىلگەن كاكەڭ ءبىزدىڭ ۇيگە تەلەفون سوعىپ ەدى: “وۋ، ساكەن، قۇتتى بولسىن ءبارى. تويىڭا ءبىزدى شاقىرماۋشى ما ەدىڭ؟” — دەگەن. “سىزدەر كەلەسىزدەر مە؟” — دەپ سۇراپپىن عوي مەن بەيباق. “ە، شاقىرساڭ — نەگە بارمايمىز، بارامىز”، — دەپ كۇلدى و كىسى.

تاعى دا بىرەر كۇننەن سوڭ كاكەڭنىڭ ءوزى تەلەفون شالىپ:

— سەنىڭ تويىڭا ىشىپ-جەۋدەن دە، ءسوز سويلەۋ جاعىنان دا الدارىنا جان سالمايتىن ەكى ازاماتتى جىبەرىپ وتىرمىز، ءبارىمىز قاتىسپادى دەپ وكپەلەمە، — دەگەنى دە بار ەدى.

ءسويتىپ ءبىزدىڭ ۇيلەنۋ تويىمىزعا گازەت رەداكتورىنىڭ كاكەڭنەن كەيىنگى ورىنباسارى سارباس اقتايەۆ پەن الگىندە ايتقان تاسەمەن جۇسىپوۆتەر رەداكسيا اتىنان سىي-سياپاتتارىمەن كەلىپ، قاتىسىپ قايتقان بولاتىن. ءاتى-جونى كوپشىلىككە ءالى ءمالىم بولا قويماعان جاس ازاماتتىڭ ەل ىشىندەگى مەرەيىن ويلاپ، بارىنە باس-كوز بولىپ جۇرگەن تاعى دا سول كاكىمجان اعام ەدى.

وسى ءبىر تۇستا تالدىقورعان ءوز الدىنا قايتادان دەربەس شاڭىراق كوتەرىپ، الماتى وبلىسىنان ءبولىنىپ شىقتى دا، مەن قايدا بارۋدى بىلمەي كاكەڭە تاعى تەلەفون سوعىپ ەدىم.

— ساكەن، — دەگەن كاكەڭ، — ەگەر بىزگە، اپپاراتقا كەلەم دەسەڭ، ورنىڭ ءازىر، وسى ءقازىر-اق پريكاز (بۇيرىق) بەرگىزەم. ءبىراق باسپانا جاعى قالاي بولار ەكەن؟ ءوزىڭ جاڭا ۇيلەنگەن جىگىتسىڭ، ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى سىزات تا كەيدە سول باسپانا جەتىسپەۋىنەن تۋىنداپ جاتاتىن ەدى. قابىرعاڭمەن كەڭەس، ويلان. تالدىقورعانعا رەداكتور بولىپ بايانجان مادييەۆ بارعالى جاتىر. سەنى جاقسى بىلەدى، مەن دە ايتىپ قويارمىن. وندا بارساڭ پاتەر ماسەلەسى دە تەزىرەك شەشىلىپ قالۋى مۇمكىن. قىسقاسى، ءوزىڭ ويلانىپ، ءوزىڭ شەش.

مەن دە الدى-ارتىمدى ويلانا كەلە، تالدىقورعانعا تابان تىرەگەنىم دۇرىس بولاتىن شىعار-اۋ دەپ ۇيعاردىم.

سونىڭ ارتىنشا كاكىمجان اعا پارتيانىڭ ورتالىق كوميتەتىنە جاۋاپتى قىزمەتكە اۋىستى دا، سونداعى ساپار بايجانوۆ ەكەۋى تالدىقورعانعا سوعىپ، جاڭا ۇيىمداسىپ جاتقان وبلىستىق گازەت قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزگەندەرى دە ەستە قالىپتى.

ءوز باسىما ۇيىپ-توگىپ جاقسىلىق جاساي قويىپ ەدى دەسەم، ءسىرا، جالعان ايتقاندىق بولىپ شىعار ەدى، ءبىراق ۇدايى عانا مەنى دە، مەن سياقتى قاستەك بايانبايەۆ، سايىن مۇراتبەكوۆ، تۇرسىنزادا ەسىمجانوۆتاردى، وزىنەن ەكى-ۇش جاس قانا كىشى قۇداش مۇقاشيەۆ، ادىلبەك ءابايدىلدانوۆتاردى كوزىنەن تاسا قىلماي، بىرىمىزدەن ءبىرىمىزدى سۇراستىرىپ، ىزدەستىرىپ، قامقور قولىن سوزعىسى كەلىپ جۇرەتىنى اڭعارىلىپ تۇرۋشى ەدى. قايسىسىنا قانشالىق شاراپاتى ءتيدى، و جاعىن ەندى... سول اتتارى اتالعان ازاماتتاردىڭ ءوز ىشتەرى بىلەتىن شىعار. كەسىپ-پىشىپ ەشتەڭە دەي المايمىن.

جاسىراتىنى جوق، كىسىنىڭ ءبىتىم-بولمىسىن، قادىر-قاسيەتىن كوبىنە-كوپ ءوز باسىمىزعا جاساعان جاقسىلىعىمەن عانا ولشەگىمىز كەلىپ تۇراتىن پەندەلىگىمىز دە بار عوي، سول كاكەڭ كەيىن ورتالىق كوميتەت حاتشىلىعىنا كوتەرىلگەن كەزدە دە بىردەن كومەك قولىن سوزا قويمادى دەپ، سىرتتاي رەنىش بىلدىرە، بۇرتيىپ جۇرەتىندەرىمىز بولعان.

سوناۋ ءبىر جىلى قارا تەڭىزدىڭ كاۆكاز جاعىنداعى پيسۋندادا دەمالىپ جاتىپ، سوندا كەزىككەن حايدوللا تىلەمىسوۆ اعامنان:

— كاكەڭمەن ارادان قىل وتپەس دوس سياقتى ەدىڭىز، ءقازىر قالايسىزدار؟ — دەپ سۇراپ قالعانىم بار.

حايدەكەڭ مارقۇم، نە كەرەك، ادال دا اياۋلى جاقسىنىڭ ءبىرى ەدى. مەنىڭ سۇراعىمنىڭ ارعى استارىن ايتقىزباي اڭعارىپ، كۇلە ءتۇسىپ وتىردى دا:

— ءقازىر سيرەگىرەك ۇشىراسامىز. كاكىمجان، ءوزىڭ بىلەسىڭ، تەز ورلەپ، بيىكتەپ كەتتى دە، جان-جاعىنا قارايلاي بەرۋگە مۇرشاسى بولماي بارادى-اۋ دەيمىن، — دەپ ءبىر قويعان.

— جولىعا قالساڭىز، ول كىسىگە ايتىپ قويىڭىزشى، — دەدىم مەن حايدەكەڭە، — سوڭىندا ءبىز سياقتى سەنىمدى ىنىلەرى بارىن دا ۇمىتىپ كەتپەي، بۇرىنعىداي قارايلاي ءجۇرسىن دەپ.

— جارايدى، جولىقسام — ايتايىن، — دەگەن حايدەكەڭ.

الماتىدا تاعى ءبىر كەزىككەندە حايدەكەڭ:

— سالەمىڭدى جەتكىزدىم كاكىمجانعا، — ول دا ەلەڭدەپ، “ءاي، ول تەنتەك ءىشۋ جاعىن قايتتى ەكەن؟ جاعدايى قالاي ءوزىنىڭ؟” — دەپ سۇراپ جاتتى دەگەنى بار.

— ءيا، سوسىن، — دەيمىن عوي مەن ەلەڭدەپ.

— ساكەن اراق ىشپەك تۇگىلى، تەمەكىنىڭ ءوزىن دە تاستاعالى ءجۇر دەپ ايتتىم، — دەدى حايدەكەڭ.

— دۇرىس ايتقان ەكەنسىز.

كاكىمجان اعامنىڭ ءىشۋ جاعىن سۇراۋىندا دا ءمان بار ەدى. بىرەر جىل بۇرىن كەڭەس جازۋشىلارىنىڭ قازاقستانداعى ونكۇندىگى وتكەن بولاتىن. ءبىزدىڭ دە جازۋشىلار وداعىندا قىزمەت ىستەيتىن كەزىمىز، سول ونكۇندىك اياقتالاردا ۇكىمەت اتىنان بەرىلگەن قورىتىندى بانكەتكە شاقىرىلعان ەدىك. قاليحان ىسقاق، رامازان توقتاروۆ جانە باسقا بىرەر زامانداستارىم بار، ۇزىن-ۇزىن ستولداردىڭ ءبىرىنىڭ شەت جاعىن الا جايعاسىپ ەدىك. مەنىڭ قاراما-قارسىمدا سول كەزگى پارتيا قىزمەتىندە جۇرگەن تەلمان ساۋرانبەكوۆ، ودان تورگە قاراي كاكەڭ مەن شەريازدان ەلەۋكەنوۆ وتىرعان. كاكەڭنىڭ قازتاگ-تا ديرەكتور كەزى. بانكەتتى كۇللى كەڭەس جازۋشىلارىنىڭ باسشىسى گەورگيي ماركوۆ پەن قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى حاتشىسى ساتتار يماشيەۆتار باسقارعان. قولدى-اياققا تۇرماي زىر جۇگىرگەن داياشىلار كوبىمىز كورە دە قويماعان تاعام ءتۇرىنىڭ جەتى اتاسىن تاسىپ، اركىمنىڭ قالاۋىمەن الدىمىزداعى رومكەلەرگە اراق پەن شاراپتىڭ دا ءتۇر-تۇرىن تولتىرۋمەن الەك. تومەندەگى تورت-بەسەۋمىزدىڭ كىم سويلەپ، كىم قويىپ جاتقانىندا جۇمىسىمىز دا بولمادى-اۋ دەيمىن، وزىمىزگە ءسوز تيمەيتىنىن بىلدىك تە، بىر-بىرىمىزگە ىمداسىپ، جىمداسىپ، الدىمىزداعى ۇلكەن-كىشى ىدىستاردى بوساتۋمەن اۋرە بولعانبىز. اسىرەسە رومكەلەر جاعىنىڭ ءتۇبىن قاعا توڭكەرە بەردىك پە، نەمەنە، سونىڭ ءبارىن كوز قيىعىمەن باعىپ-قاعىپ وتىر ەكەن، الگى قىلدىرىقتاي رومكەنىڭ تاعى ءبىرىن شالقايا ءتۇسىپ اۋزىما اپارا بەرگەن ماعان قاراپ، كاكەڭ قاباعىن تۇيە:

— نە كورىندى-ەي، ساعان! — دەپ كۇڭك ەتە تۇسكەنى. داۋسى ءزىلدى شىقتى. قاقالىپ-شاشالىپ مەن قالدىم.

جاقتىرماعانى بەسەنەدەن بەلگىلى ەدى، ءىشىمدى تارتا قويدىم. ءبىراق بولارى بولىپ، بوياۋى ءسىڭىپ دەگەندەي، توي دا اياقتالىپ قالعان ەدى، امال قانشا.

ءسىرا، كاكەڭ مەن جايلى سۇراعاندا حايدەكەڭە سونى مەڭزەگەن بولۋى كەرەك.

بىردە مەن قىزمەت ىستەپ جۇرگەن “جازۋشى” باسپاسىنىڭ ءىشى اياق-استى دۇرلىگىسىپ، ابىر-سابىر بولدى دا قالدى. ورتالىق كوميتەتتىڭ حاتشىسى باستاپ، باسپاكوم ءتوراعاسى قوستاپ دەگەندەي، ءبىر توپ باسشىلار باسپا ءۇيىن ارالاپ كورۋگە كەلە جاتىر ەكەن. كابينەت، ستولدارىڭدى تارتىپكە كەلتىرىپ، تازالاپ، ارى-بەرى ساپىرىلىسپاي، تىنىش قانا ورىندارىڭنان تاپجىلماي وتىرىڭدار دەگەن تاپسىرما الىپ جاتىرمىز.

باسقالارىن قايدام، ءبىزدىڭ باسپا ورنالاسقان بەسىنشى قاباتتا مۇلگىگەن تىنىشتىق دەگەن بولمايتىن. كەلىمدى-كەتىمدى اۆتورلار دا كوپ، شەتىنەن باسقان جەرى سىقىرلاعان ايگىلى جازۋشىلار، باسپا جۇمىسىنىڭ رەتى دە سولاي، ۇزىننان ۇزاق سوزىلىپ جاتقان ءدالىز بويى ۇدايى عانا قايشىلاسقان ادامنان بوساماۋشى ەدى. سونىڭ ءبارىن بىلە تۇرا وسىنشا ابىگەرگە تۇسىرگەن بەلسەندىلەرگە قاراتا: “وسىنشا كوزبوياۋشىلىقتىڭ قاجەتى قانشا؟” — دەپ مەن الەك. “سەن-اق بۇيرەكتەن سيراق شىعارماي جۇرمەيدى ەكەنسىڭ، ءوزىڭ ءبىلشى”، — دەپ بەلسەندىلەر رەنجيدى.

ءبىر كەزدە الگى ءدالىزدىڭ باسپا ديرەكتورى وتىراتىن باسىنان باستاپ قازداي تىزىلە قاتار تۇزەپ كەلە جاتقان باسشىلاردىڭ قاراسى دا كورىندى-اۋ. تىزبەك الدىندا كاكىمجان قازىبايەۆ، ودان ءبىر يىق كەم شەريازدان ەلەۋكەنوۆ بولىپ، سولاردىڭ سوڭىنا ىلەسكەن كىلەڭ عانا شەندىلەر مەن شەكپەندىلەردەن تۇراتىن قالىڭ نوكەر.

ماناعى بەلسەندىلەردىڭ: “ويباي، بىردە-بىرىڭ دالىزگە شىعۋشى بولماڭدار!” دەگەن تىيىمىنا قاراماي، مەن ءوز كابينەتىمنىڭ ەسىگىنىڭ الدىندا سولارعا قاراپ تۇر ەدىم، ءدال قاسىمنان وتە بەرە الگى قالىڭ ءنوپىردىڭ الدىندا ءجىتى ادىمداپ كەلە جاتقان كاكىمجان اعام مەنى كورىپ، جالت بۇرىلدى دا:

— ساكەن، امانسىڭ با؟ حال-كۇي قالاي؟ — دەپ قول بەرىپ امانداستى. ونىڭ ىستەگەنىن مەنى تانيتىن، تانىمايتىن باسقالارى دا اينىتپاي قايتالادى.

مەن دە: “بۇرىلار ما ەكەن، بولماسا باس يزەپ وتە شىعار ما ەكەن؟” — دەپ ادەيى تۇر ەدىم. سونى سەزگەندەي، كاكەڭنىڭ ادەيى مويىن بۇرىپ، قولىمدى العانىنا ءىشىم جىلىپ-اق قالدى. “ۇلىق بولساڭ — كىشىك بول” — دەگەن دە وسى شىعار-اۋ، ءسىرا، دەپ تە ويلادىم.

... كاكەڭمەن سوڭعى رەت 1989 جىلدىڭ قوڭىر كۇزىندە ماسكەۋدە، سونداعى ءوزىمىزدىڭ تۇراقتى وكىلدىكتىڭ قوناق ۇيىندە كەزىگىپ قالىپ ەدىم. مەن باسپالداقپەن تومەنگە ءتۇسىپ بارا جاتقامىن، كاكىمجان اعام جوعارى ورلەپ كەلەدى ەكەن، قاراما-قارسى ۇشىراسا كەتتىك. جىك-جاپار بولا امانداسقان سول جەردە بىرەر اۋىز ءتىل ايقاستىرىپ تا قالدىق. كاكەڭ پاريجدەن كەلە جاتىر ەكەن. كوڭىلى ورنىقتى كورىنگەن.

— قاسىمدا ماعاۋين مۇحتار بار، ول ءقازىر ادەبيەتشىلەردىڭ ورتالىق ۇيىنە كەتتى دە، مەن دەمالايىن دەپ بولمەمە بارا جاتىر ەدىم، — دەدى كاكەڭ. — بۇل ءبىر ايتا جۇرەرلىكتەي ايدىك ساپار بولدى. پاريجدە ءبىزدى فرانسيا پرەزيدەنتى ميتتەراننىڭ ءوزى قابىلدادى. ۇلكەن اسەرمەن ورالىپ كەلەمىز.

“بولمەگە ءجۇر، اڭگىمەلەسەيىك” — دەر مە ەكەن دەپ دامەلەنىپ-اق تۇر ەدىم، ولاي دەي قويمادى. سول سىپايى قالپىندا جىلى قوشتاسىپ، ءارقايسىمىز ءوز جونىمىزگە كەتە بەرگەمىز.

سول قوناق ءۇيدىڭ اسحاناسىندا تاعى دا بىرەر رەت كەزدەيسوق ۇشىراسىپ قالىپ، ول كىسىنى كەزەككە تۇرعىزباي تاماق تاسىپ بەرىپ ءجۇردىم. كوكەمىز كوپ اشىلا قويعان جوق. اڭگىمەمىز دە وتباسىلىق ونى-مۇنىدان ۇزاماي، ءۇزىلىپ قالا بەرىپ ەدى.

بۇل — كاكەڭنىڭ وك حاتشىلىعىنان كەتىپ، “قازاقستان كوممۋنيسى” جۋرنالىندا باس رەداكتور بولىپ جۇرگەن كەزى بولاتىن...

جارتى ايعا جەتتى مە، جەتپەدى مە، ايتەۋىر، مەن الماتىعا ورالا بەرگەندە قارسى الدىمنان كاكەڭنىڭ قايتىس بولعانى جايلى قارالى حابار دا سۋماڭ ەتىپ شىعا كەلىپ ەدى.

كۇللى قالا قيماي قوشتاسىپ، جىلاپ-ەڭىرەي ءجۇرىپ، سوڭعى ساپارىنا شىعارىپ سالعانبىز. سوڭىنداعى ادال جار، ازامات بولعان بالالارى مەن توم-توم كىتاپتارى دا اڭىراپ قالا بەرىپ ەدى...

---