كوزبەن كورگەن...وتىرىك
... سول ۇيگە قاراي ماڭايلاۋعا جۇرەگى داۋالايتىن ەمەس. ءبىراق، بارماسقا لاجى قايسى؟ ادەيىلەپ كەلە جاتقان شارۋاسىنىڭ ءوزى سوندا بولىپ تۇرسا، بۇلتارار ءجونى جوق. اياعىن ساناپ باسقان جىگىتتىڭ ەكى كوزى — كوشە تابانىندا. كوڭىل تۇپكىرىنە كومىلگەن سوناۋ يت جىلعى كورىنىستەر كوز الدىندا بۇلدىر-بۇلدىر ەلەستەپ وتەدى.
... وندا ەرلاننىڭ نەبارى ون-ون ءبىر جاستاعى كەزى ەدى. ءۇشىنشىنى ءبىتىرىپ، جازعى دەمالىسقا شىققانى سول بولاتىن. قارت اكەسى اياق استىنان ساپارعا جينالدى. ءوزى ەس بىلگەلى تۋىسقانشىل كىسى وسى جولى سوناۋ الىستاعى قالاعا ەرلاندى دا الا كەتپەك.
— وندا كىمگە بارامىز، اتا؟ — دەدى بالا.
— كىمگە بولۋشى ەدى؟ جايساڭدا الەن اعاڭنان باسقا كىم بار؟..
اۋىلدىڭ قاي بالاسى قىدىرعاندى جەك كورسىن. ەرلان دا «ۋرالاپ»، تۇرعان ورنىندا ىرشىپ-ىرشىپ ءتۇستى.
— ءبىر-بىرىڭدى كورمەي، ابدەن جات باۋىر بولىپ كەتتىڭدەر ءتىپتى. ول نەمە دە تىكباقاي. ءوستىپ ءوزىمىز بارماساق، ارالاسىپ تۇرۋدى بىلمەيدى. ەرتەڭ مەنىڭ كوزىم جۇمىلا قالسا، مىنا تۇرلەرىڭمەن ءبىر-بىرىڭدى تانىماي كەتەرسىڭدەر...
اتاسى ەكى كۇننىڭ بىرىندە ەسكە الىپ، ەسىمىن جاتتاپ وتىراتىن الەن اعانى ەرلان قايدان بىلمەسىن. اۋىل-ايماقتان ۇزاپ كوپ الىسقا شىقپاعان قارتتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، الەن جاستايىنان قالاشىل بولعان ناعىز قاراتاياق. ورىسشا مايپاڭداتا جونەلگەندە، كوك كوز جولداستارىنىڭ وزدەرى جاڭىلادى. قولىنان كەلمەيتىنى جوق، ىسمەر. كەلىنشەگى دە اق قاعازداي تازا، پىسىق-شيراق، قالانىڭ قىزى. قىسقاسى تىلەن بابانىڭ مۇقىم ورەن-جارانىنان شىققان كوزىقاراقتى «گورودسكوي» — ازىرشە جالعىز الەن. تەك، اتتەڭ...
ءتىل ۇشىنا كەلىپ، ار جاعى ايتىلماي قالاتىن «تەك، اتتەڭنىڭ» نە ەكەنىنە ەرلان وي جۇگىرتىپ كورگەن ەمەس. اكەسىنەن قادالىپ سۇراۋدى دا بىلمەپتى. الەن اعاسى بۇعان دەيىن بىر-ەكى رەت اۋىلعا كەلىپ قايتقان. سوندا ونىڭ اراق ءىشىپ، اجەپتەۋىر قىزىپ قالعانىن بايقاپ ەدى. «ە-ە، اتام اعانىڭ وسىنىسىن ايتادى ەكەن عوي» دەدى ەسكە الىپ. ايتپەسە، اتاسىنىڭ ماقتاعانىنداي بار سەكىلدى. سول كەزدەگى اۋىل ەركەكتەرىنىڭ اۋەستىگى شامالى شوقپارداي گالستۋكتى جاعاسىنا استارلاپ بايلاپ الىپتى. كيىمى دە ءبىرسىدىرعى جيناقى. قىزىپ وتىرىپ قارلىعىڭقى داۋىسپەن ورىسشالاپ سالعان ءۇنى دە وزىنشە اسەرلى. بارىنەن بۇرىن اعاشتان ويىنشىق ماشينا جاساپ، جامان ءىنىسىن قاتتى قۋانتقانىن ايتساڭشى.
جەڭگەسى دە ەسىندە. كارىس كەلبەتتى قولتوقپاقتاي عانا اعاسىنا قاراعاندا، سۇڭعاقتاۋ كورىنىپ ەدى. ەندى سونداي «گورودسكوي» اعانىڭ بۇرىن كورمەگەن ۇيىنە بارۋ، تىرشىلىگىمەن تانىسۋ — قۋانىش ەمەي، نەمەنە.
ارينە، وسىدان اتتاي شيرەك عاسىر بۇرىنعى سول ساپاردىڭ ۇساق-تۇيەگىنە دەيىن قۇنتتاپ، ەستە تۇتاس جاڭعىرتۋ مۇمكىن ەمەس. ايتەۋىر سول جولى ەرلان ءوز ومىرىندە الىس ساپارعا العاش رەت شىعىپ ەدى.
شالعايداعى فەرمادان كورشى اۋداننىڭ ورتالىعىنا جەتۋ ءىشىن كولىكتەن كولىككە اۋىسا وتىرىپ، ءبىراز مەحنات شەككەندەرى جادىندا. ۇزاق جولدا اۋىرىپ، جۇرەگى اينىپ دەگەندەي مازاسى ابدەن كەتسە دە، سىر بەرمەي شىداپ باققان. سويتسە، اتاسى (جاسىنىڭ ۇلكەندىگىنە وراي ەرلان اكەسىن «اتا» دەپ اتاۋشى ەدى) «قالا، قارا، ءشارى» دەپ دابىرايتىپ جۇرگەنى اۋدان ورتالىعى اقجاردان ءسال عانا قالقىڭقى جەر ەكەن. ەرلان كورسەم دەپ قيالداپ، ىشتەي اڭساپ كەلگەن كوپ قاباتتى بيىك ۇيلەر جوق، ەكى ءتاجىلى ەتىپ سالىنعانداردىڭ ءوزى نەكەن-ساياق. اسفالت — ورتالىق كوشەلەردە عانا. تەك اقجارعا قاراعاندا الدەقايدا اۋماقتى ءارى تارتىپپەن سالىنعان كورىنەدى.
شاعىن قالانىڭ شەت جاعىنداعى كوك قاقپالى شاتىرلى ۇيلەردىڭ ءبىرى الەن اعانىكى بولىپ شىقتى. ساڭعىرلاعان كوپ بولمەلى كەڭ باسپانانىڭ تۇرعىنى ۇشەۋ-اق - اعا-جەڭگەسى جانە ولاردىڭ رايحان دەگەن كىشكەنە قىزدارى. ارىپ-اشىپ، ارتىنىپ-تارتىنىپ قارت پەن بالاسى كىرىپ كەلگەندە، ءۇي يەلەرى مارە-سارە بولدى دا قالدى. قولدان تۇسكەن قورجىندى سارا جەڭگەي اس ۇيگە الا جونەلدى دە، بىلدىرلاعان رايحان اتاسىنىڭ قويىن-قونىشتارىن تىنتكىلەۋگە كىرىستى. كەلگەن سايىن ءدامدى-تاتتى اكەلىپ، اقساقال كىشكەنتايدى ابدەن جامان ۇيرەتىپ قويعان كورىنەدى.
قالانى اسىرا ماقتاپ جۇرگەن اتاسىنىڭ سوزىنە كوڭىلى پاسەيىپ قالعان ەرلان ەندى عانا جادىرايىن دەدى. اعا-جەڭگەسى قالجىڭ سوزگە ءبىر كىسىدەي جۇيرىك ادامدار ەكەن، اۋىل-ايماقتىڭ اماندىعىن سۇراپ، وزدەرىنشە ءماز. بۇرىن ءدامىن تاتپاعان ءار ءتۇرلى تاماقتى ەرلاننىڭ اۋزىنا تىقپالاپ جۇرگەن جەڭگەيدىڭ دە شىعارعا جانى بولەك. سىقىلىقتاعان كۇمبىر كۇلكىسى، اس ۇستاۋى قانداي! الەن اعا سىرنايعا قوسىلىپ ءان سالعاندا، تىڭداعان جاندى ەرىكسىز ەلىتىپ، ەلجىرەتىپ اكەتەدى...
ەرتەڭىندە بارلىعى جاياۋلاپ قالا ارالادى. تانيتىن كورشى-قولاڭ اتاسىن شاقىرىپ، ءدام تاتقىزدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وسىناۋ العاشقى ساپاردىڭ اسەرى اپ-ادەمى بولىپ قالىپتاسىپ كەلە جاتىر ەدى. شات-شادىمان كوڭىلدىڭ مال ءتۇسىپ، ويرانداپ كەتكەن باقشاداي اڭكى-تاڭكىسى شىققانى اياق استىنان. ۇيىتقي سوققان بورانداي بىردەن-اق ءورشي جونەلگەن ۇرىس-كەرىستىڭ نەدەن باستالعانى ەسىندە جوق. ايتەۋىر، ءسوز ەتۋگە ارزىمايتىن الدەنەگە ءىلىنىسىپ وتىرعان اعا-جەڭگەسى كەلە-كەلە، شاپتىعىپ ايقايلاستى دا كەتتى. ەركىنە جىبەرىپ قاراپ وتىرساڭ، ءبىر-بىرىن ءتۇتىپ جەۋدەن تايىنار ەمەس. قىسىق كوزدەرى قانتالاپ كەتكەن اعاسى جەڭگەسىنىڭ جەلكە جاعىنا تۇرىپ، تەبىتىپ-تەبىنىپ قويادى. ۇرىس-كەرىسكە ابدەن توسەلىپ العان جاننىڭ كەيپىمەن سارا دا بەت باقتىرار ەمەس. الگىندە عانا سىڭعىرلاپ تۇرعان ادەمى كۇمىس كۇلكىسى كومىرگە اينالىپ جۇرە بەرگەندەي. جارىقشاق ۇنمەن شاڭقىلداي ايعايلاعاندا، قوس قۇلاقتى قاباتتاپ باسىپ، بەت الدى بەزە جونەلگەننەن باسقا امال جوق سەكىلدى.
ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا ءبۇيتىپ جانجالداسقان جانداردى كورمەگەن ەرلان العاشىندا شىنىمەن قاتتى ساستى. جان-جاعىنا جىپىلىقتاي قاراپ، «اتا، اتا» دەي بەردى بار بولعانى. ەسىرىك، اششى ايعايدىڭ قاسىندا جاسىق داۋسى اش قوزىنىڭ ەستىلەر-ەستىلمەس ماڭىراعانىنداي تىم ءالجۋاز. ەكى جاق تا ابدەن كارىنە ءمىنىپ، تابان تىرەسە ۇرىسقا كىرىسكەن ساتتە اراشا ءسوز دە ادىرا قالدى. ايعاي-ۇيعايعا جوق ءناتى جۋاس شالدىڭ:
— ءاي، بالالار، ءاي! سابىر، سابىر! ءبىر اشۋىڭدى بەر ەندى، ءاي، باتىرەكەسى... — دەگەن باسالقى ءسوزى قۇلاققا ىلىنبەي، بوسقا قور بولدى.
موماقان عانا تىنىش ۇيادا وسكەن ەرلانعا مىنا سالعىلاسۋ جان اياسپاس قىرىق پىشاق توبەلەستەن ءبىر دە كەم بولىپ كورىنگەن جوق. ساپارعا شىعار الدىندا اۋىلداعى بالا اتاۋلىعا ءىشى كەپكەنشە ماقتانعانى قايدا؟ «وي، وسىلاي دا وسىلاي. قالاداعى اعامنىڭ ۇيىنە بارامىن... قىزىققا ابدەن قارىق بولامىن» دەپ. ال، كوردى قىزىقتى.
ۇدەپ ءورشي تۇسكەن شاڭ-شۇڭعا كىشكەنە قىز رايحاننىڭ باقىرىپ جىلاۋى قوسىلىپ، ءۇي-ىشى ازان-قازان.
لاپىلداعان كەشەگى كوڭىل، قالادان العان ادەمى اسەر لەزدە ساپ تىيىلىپتى. وتكەن جولى اتاسىنىڭ «اتتەڭ» دەگەنى وسى ۇرىس-كەرىسكە بايلانىستى بولدى ما ەكەن؟
... شال مەن بالانىڭ اتتانار ساتتە قايتا تانىعانى — سول العاشقى كۇنگى جايدارى قاس-قاباق. تىمىق دۇنيەنى ۇيقى-تۇيقى ەتىپ وتكەن دولى داۋىل اياق استىنان كۇرت تىنشي قالعان ءتارىزدى. ەكەۋى ءتىپتى تۇك بولماعانداي زىر جۇگىرىپ ءجۇرىپ، مەيمانداردى قۇرمەتپەن شىعارىپ سالدى. قورجىندى يىعىنا اسىپ، ءجىتى ادىمداعان الەن اعا اۆتوستانسياعا جەتكەنشە كۇلدىرگى اڭگىمەلەر ايتىپ، اۋىز جاپقان جوق...
مۇنداي قيسىنسىز كەرەعارلىققا تاڭىرقاعان بالانىڭ قولىنان قاسىنداعى ۇلكەندەرگە كەزەك جالتاقتاپ، قاراي بەرگەننەن باسقا نە كەلسىن. ات تەپكەندەي بولعان اقىلى ايران-اسىر.
دەگەنمەن، قالاعا قالاي بارىپ قايتقانىن اۋىل بالالارىنا اڭىزدان ارمەن تامىلجىتا ايتىپ ءجۇردى. اكەسىنىڭ تۋعان ءىنىسى قويشىباي قىلجاقپاس ءارى تىك مىنەزدى ادام. موسقال تارتىپ قالعانىنا قاراماستان، ۇلكەن-كىشى دەمەي، قىلجاقتاپ ويناي بەرەدى. ساپار جايىن تاقۋالاپ سۇراپ وتىرىپ، ونىڭ:
— جەڭەشەڭ كورسەتكەن شىعار ساعان قىزىقتىڭ كوكەسىن، — دەگەنى تۇيەدەن تۇسكەندەي ەتىپ. سوسىن اتاسى ەكەۋى ەشكىمگە ءتىس جارماستان تەك ىشكە ءتۇيىپ قايتقان سۇرەڭسىز وقيعانى كوزبەن كورگەندەي سول قالپى تاپتىشتەپ ايتىپ بەرسىن. سىرتتاي نوبايلاپ جەتكىزسە دە، ءوز سوزىنە تيتتەي دە كۇمان كەلتىرمەيتىن اسا سەنىمدى ادامنىڭ ءتۇرى. قانى تامشىلاعان مۇنداي شىندىققا ەشتەڭە دەي الماي، ەرلان قاراداي قىزىقتىرادى:
— ونى قايدان ءبىلدىڭىز، كوكە!
— ە، و كەلىننىڭ سىرىن كىم بىلمەيدى. ماڭىنا جان جۋىتپاي، بەتتەن الىپ، توسكە شاۋىپ وتىرسا... انا جىلى تاستاتايىن دەپ-اق بارىپ ەدىم، الەن اعاڭ اقىلىمدى تىڭداماي، جەر قىلىپ قايتاردى مەنى. ونىڭ اكەسى، سەنىڭ اكەڭ، مەن بىرگە تۋعان ءۇش شالمىز. الەننىڭ اكەسى تۋعان اعامىز ەمەس پە؟ سول كىسىنىڭ ارۋاعىن سىيلاپ قانا قولىم بارمادى، ايتپەسە، لاقشا باقىرتىپ، تەپكىلەپ كەتەتىن ەدىم.
— ءتىپتى، مىنەزىن قويشى، ءبىر ءۇيدىڭ ورنىن جايتاڭداتىپ ۇستاپ وتىرسا، ەشتەڭە دەر مە دەدىك. قاعىنعاندا بۇل قاتىن...
— ەي، سەن دە ءبىر... — دەدى مانادان سيرەك مۇرتىن تاراعىشتاپ، ۇندەمەي وتىرعانىن ەرلاننىڭ اكەسى دومبىعىڭقى كىشكەنە كوزدەرىمەن ىنىسىنە نىعىرتا قاراپ. — بالانىڭ كوزىنشە سونشا قايداعىنى قوڭىرسىتىپ. نە كەرەك سونداي بىقسىق ءسوز؟..
ءناتى جۋاس شالدىڭ ۇلكەندىك قىلىپ كوسەمسىگەن ءتۇرى ەدى، ادۋىن قويشىباي ونى قۇلاعىنا دا قىستىرماستان، داۋىس كوتەرىپ، ورشەلەنىپ كەتتى:
— ەمەشەگىڭ ءۇزىلىپ اكەتىپ بارا جاتسا، ءوزىڭ عانا بار. سونشا جەرگە بالانىڭ قاڭىرسىعىن تۇتەتىپ نە اكەڭنىڭ قۇنى بار ەدى! ۇلگى-ونەگەنى سول بەدەۋ بەتپاق قاتىننان الايىق پا ەندى؟ كورگەنىڭ سول بولسا، جەتىستىرىپسىڭ...
نە نارسەنى دە كوزگە شۇقىپ، باسقا ساباپ ايتاتىن ايبارلى وتاعاسى ءدال ءقازىر ەشتەڭەدەن تايىنار ەمەس. ۇستى-ۇستىنە باستىرمالاي سويلەپ، مىڭگىرلەي اقتالعان اتاسىن تىقسىرىپ بارادى. ەكى شالدىڭ ەرەگەس سوزىنەن ەرلاننىڭ ەرىكسىز ەكشەپ، ەسىنە تۇتىپ قالعانى مىناۋ:
الەن — ءبىر كىندىكتەن جالعىز جىگىت. اعايىن اراسىنان تىسقارى جاستايىنان ءشارلى جەردە وسكەن ول ەر جەتىپ، اسكەر قىزمەتىنە بارىپ قايتقاننان كەيىن ەلگە جولاماي كەتىپتى. «جالعىز قاڭعىپ نە وپا تاباسىڭ؟ ارامىزعا كەل. باسىڭا ءۇي تىگىپ، باۋىرىڭا قازان سالايىق. بەلىنەن باسىپ تۇرىپ، قالاعان قىزىڭدى اپەرەيىك» دەگەن جاناشىر ءسوزدى قۇلاعىنا دا ىلمەگەن. سالت باستى، ساباۋ قامشىلى جىگىتتى اعايىن-تۋعاننىڭ اراسىنان الىستاتىپ اكەتكەن قانداي قۇدىرەت ەكەنىن كىم ءبىلسىن. جايساڭ قالاسىندا ءجۇرىپ جۇمىسقا ورنالاسقان، ۇيلەنگەن، ءۇي سالىپ العان. قويشىباي كوكەسىنىڭ ايتۋىنشا، سارا جەڭگەيدىڭ دە بالا ۇعىمىنا سىيىسا قويمايتىن كۇڭگىرت تاريحى بار سياقتى.
— ىزديىپ قالعان نەمەنى اۋىلعا ەرتىپ كەلگەننەن-اق جاقتىرماپ ەدىم، — دەدى ول كىسى ىزبارىنان ايىعا قويماي. — بەتتەن العان بەتپاق، كىسى سىيلامايتىن كىساپىر ەكەنىن ءبىر كورگەننەن-اق ءبىلدىم. «تاستا، اپەرەيىك وسى اۋىلدىڭ قاراشۇناق بالپىاياق ءبىر قىزىن» دەگەنىمە كوندى مە الەن؟ بالا تاۋىپ، قىزىعىن كورسەتىپ وتىرسا ءبىر ءجون عوي.
وسى جەردە ەرلان ەلەڭ ەتە قالىپ، باتىلسىزداۋ مىڭگىرلەگەن بولدى.
— انا كىم... رايحان...
— وي، ءتاڭىر العىر-اۋ، مەن نە ايتىپ وتىرمىن ساعان؟ انا كىشكەنە قىز توركىن جاعىنان باۋىرعا سالىپ العان ءبىر جىلبىسقا عوي...
سوندا بارىپ قانا ەرلان قالاعا جۇرەر الدىندا اتاسىنىڭ «تەك، اتتەڭ!..» دەگەن اششى وكىنىشىنىڭ ءمانىسىن ەپتەپ ۇققانداي بولدى. ءيا، ءيا، وسى جاعدايعا بايلانىستى قۇسالانادى ەكەن عوي قايران قاريا.
اتاسى ماقتاۋىن جەتكىزىپ، ايدىڭ ءار جاعىنا ءبىر-اق شىعارعان اعا-جەڭگەسىن قويشىباي كوكەسى وسىلايشا ىسكە العىسىز ەتىپ، مۇلدە سۇمىرەيتىپ تاستاعانى. بۇل اڭگىمەدەن سوڭ ەرلان ەداۋىر ۋاقىت ەس جيا الماي ءجۇردى. سوندا قايسىسىنا سەنىپ، قايسىسىنا دەن قويماق؟ ەستىگەنى قانشالىقتى ەكىۇداي بولسا، كورگەنى دە — ءوزارا ۇيلەسپەستەي سونشاما كەرەعار. ءومىردىڭ تەك كۇڭگەي جاعىن كورۋگە بەيىم اتاسى بايعۇستىڭ ءىنىسى مەن كەلىنىنە نەعىپ شاڭ جۋىتپايتىنىن كىم ءبىلسىن؟
نە كەرەك، قيالىندا ءقادىر تۇتقان اعا-جەڭگەگە دەگەن ىقىلاس سودان كەيىن-اق ىزعار كەۋلەگەن بولمەدەي سالقىنداپ سالا بەردى عوي. سوندا دا اكەسىنە ەرىپ، ەر جەتكەنشە قالاعا بارعىشتاۋىن قويعان جوق. العاشقىداي اساۋ قۇشتارلىق بولماسا دا، «الەن-سارا» دەپ دەگبىرى قاشقان شالدىڭ كوڭىلىن قيماي، ىلەسە بەرەتىن. ال، قالاعا بارا قالسا، كورەتىنى -ابدەن ءزارازاپ قىلىپ بىتكەن سول بەلگىلى جايتتار. جازىڭقى قاباق، جارقىن جۇزبەن قارسى العان ءۇي يەلەرى مەيماندار جاتا-جاستانا جاتقان ەكى-ۇش كۇننىڭ ىشىندە ءوز سىرلارىن ايتەۋىر ءبىر الدىرىپ ۇلگىرەدى. نەگە ويتەدى ەكەن؟ الدە ىشىمدىكتىڭ اسەرى مە؟ الدە وزدەرىنەن تۋعان ءبىر بالانىڭ جوقتىعى كۇيزەلتەدى مە؟ اتاسىنىڭ بۇلارعا ەرەكشە ىقىلاس بۇراتىنى دا، بالكىم، سونى تۇسىنگەندىكتەن شىعار...
جالعىز قويشىباي كوكەسىن عانا ەمەس، سارا جەڭگەسىن دە جاقتىرىپ جاتقان وزگە اعايىن-جۇراعات شامالى. «ەل-جۇرتقا وسىنشاما سۇيكىمى جوق جانداردى اتامنىڭ سونشالىقتى جاقسى كورەتىنى نەسى؟» دەگەن ساۋالدى بەتكە ۇستاپ، قالاعا بارۋدان قاشقاقتاۋدى دا شىعارا باستادى.
تامىزىپ-تامىزىپ قانا سويلەيتىن اكەسىنىڭ جالعىز ءۋاجى:
— ە-ە، بالامىسىڭ دەگەن. وتباسى، وشاق قاسى بولعاسىن، ىدىس-اياق سىلدىرلاماي تۇرا ما؟ دارداي باسىمىزبەن بەرەكە دەگەن بولىپ، اركەنىڭ قىلىعىن قىلىپ قايتەمىز؟ ول دا — ءبىر اتانىڭ ۇرپاعى... ۇلكەن اعامىزدىڭ بالاسى. كوزى تىرىمدە كوڭىلدەن شەت قىلا المايمىن ونى.
اسا ءبىر نازىك قيماستىقپەن ايتىلعان «ول» ادامنىڭ كىم ەكەنىن جەتكىنشەك ەرلانعا قازبالاي ۇقتىرۋدىڭ قاجەتى دە جوق ەدى. بۇرىننان بەكىگەن بەرىك ۋادەسىنەن اتاسى ەشقاشان تايىپ كورگەن جوق: قىبىرلاپ كەۋدەدە جانى جۇرگەندە قالامەن ەكى ارانى قارا جول قىپ توزدىرۋدان ەشقاشان قاجىعان ەمەس.
اراقاتىناستىڭ پىشاق كەستى ساپ تىيىلۋى — اتاسى كوز جۇمعانان كەيىن. ەسەيگەننەن كەيىن ەرلان وتان الدىنداعى ازاماتتىق بورىشىن وتەپ، اسكەرگە كەتتى. سوندا جۇرگەندە، الەن اعاسى قايتىس بولدى دەگەن قارالى حابار الدى. مىندەتىنەن بوساپ كەلگەسىن، جەڭگەسىنە بارىپ، كوڭىل ايتىپ قايتقان. سودان كەيىن ولاي قاراي تىشقان ءىزىن سالعان جوق. الىستاعى استاناعا بارىپ، جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇستى. ونى ءبىتىرىپ، جولداما بويىنشا جۇمىسقا جىبەرىلگەن جاعىندا ءبىرجولا تياناقتاپ قالىپ قويدى ەمەس پە؟ ياعني، بىلايشا ايتقاندا، ءقازىر ەرلان الەن اعاسىنان كەيىن — تىلەن بابانىڭ اۋلەتىنەن شىققان ەكىنشى قالالىق، كوزىقاراقتى ازامات.
ەندى، مىنە، اق قاعازداي پاك كوڭىلىن سۇرەڭسىز سەزىمگە بولەپ، جايسىز اسەر قالدىرعان قالاعا ونشاقتى جىلدان كەيىن ءبىر-اق اياق باسىپ تۇرعانى. سوندا دا كەلە قويماس ەدى، كوڭىلىن الاڭداتقان وسى ءبىر توسىن جاي بولماسا.
تەحنيكۋمدى ەندى عانا بىتىرگەن قارىنداسى وسى قالاعا جۇمىسقا جىبەرىلىپتى. جالعىز ەمەس، كۇيەۋىمەن. ەكى جاستىڭ ءۇي بولىپ، باس قۇرعانىنا — بىرەر ايدىڭ عانا ءجۇزى. «باسقا باسپانانىڭ رەتى كەلمەگەنسىن، ازىرشە سارا تاتەيدىڭ ۇيىندە تۇرىپ جاتىرمىز» دەپ حابارلاسقان. كەيىن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەندە، قارىنداسى تاتەيدىڭ ۇيىندە جاعدايلارىنىڭ ونشا كەلىسپەي جۇرگەنىن شەتپۇشپاقتاپ سەزدىرىپ ەدى. ەڭبەككە ەندى ارالاسىپ، جاڭا ۇيلەنىپ جاتقان جاستارعا وسىنداي قىسىلشاڭ كەزدە قولۇشىن بەرۋى تۋىستىق پارىزى ەمەس پە؟ «بارىپ، شارۋالارىڭدى رەتتەپ قايتامىن» دەپ ۋادە ەتكەن. ءبىراق، جەر مويىنى قاشىق، ناۋقان قىزعان ۋاقىتتا جۇمىستان بوسانىپ شىعۋ وڭايشىلىقپەن ورايى كەلەتىن شارۋا ەمەس. سونان ءتيىستى ەڭبەك دەمالىسىنا قولى جەتكەن كۇنى كىدىرمەستەن جولعا شىققان بەتى ەدى.
سارا جەڭگەيدىڭ سىرى وزىنە ءمالىم، قاقاڭداعان قازىمىر كىسىنىڭ جاس جۇبايلارعا جايسىز تيەتىنىن الىستان-اق بولجاعان-دى. جولدامامەن كەلگەن جەرىندە قانداي ۇيگە بارىپ پانالاعانىن ەستىگەن ساتتە قارىنداسىنا جامان قاتتى جىنى كەلگەنى. «بۇكىل قالادا باسپانا قۇرىپ قالعانداي قاراشى تاپقان جەرىن. تاربيەلى شاڭىراقتا وسكەن انا كۇيەۋ بالادان دا ۇيات-اۋ! قوبىزىن سارناتىپ وتىرعان شىعار مەنىڭ انا كوكايىل جەڭگەم».
اياعىن سۇيرەتە باسىپ، تانىس كوشەنىڭ تانىس قيىلىسىنا كەلىپ تە قالىپتى. انە، قوڭىرقاي كىرپىشتەن قالانعان كونە دۇكەن. ۇمىتپاسا، سونىڭ ار جاعىندا سۋ الاتىن قۇبىردىڭ شۇمەگى بولۋى ءتيىس. سول قۇبىردىڭ قاسىندا... ونشاقتى جىل وتسە دە، سول تانىس داربازا، جايپاق شاتىرلى ۇلكەن ءۇي انادايدان-اق كوزىنە وتتاي باسىلادى. سول-اق ەكەن، جۇرەگىنىڭ اتقالاقتاپ اۋزىنا تىعىلعانى.
كورىسپەگەن وسىنشا ۇزاق جىلدىڭ ىشىندە جەڭگەي، ارينە، ءبىراز وزگەرىپتى. ەڭ الدىمەن، بۇرىنعى سۇڭعاق دەنەسى ءسال الاسارىپ، جوتا تۇسى بۇكشيىپ، قۇنىس تارتقان ەكەن. ءبىر كەزدەگى سوپاقشا اققۇبا ءوڭى ءقازىر سۋالعان سيىردىڭ جەلىنىندەي الجا-الجا. كۇلسە، جايناڭ قاعىپ، كارىنە، مىنسە، ىزعار شاشا قالاتىن قارا كوزدەرىنىڭ وتى سونىڭكى. بۇرىنعىداي كەرىلگەن ءسانقوي حال جوق. يىققا ىلىنگەنىن كيە سالىپ، سالپ-سالپ جۇرە بەرەتىن كادىمگى سالدىر-سالاق ايەلدىڭ انىق نۇسقاسى.
وزگەرمەگەنى — سول كەزدەگى جىگەرلى شالت قيمىلى، جاناسىپ كەتسەڭ، سايراپ قويا بەرەتىن سارقىلماس سوزشەڭدىگى. قۋانا قارسى العان جاس تۋىستارىمەن دۇرىستاپ جاعداي سۇراسۋعا دا مۇرشا بەرمەي، ءتىل مەن جاعىنا سۇيەنىپ، ساپىلداي جونەلدى. قاينىسىمەن بۇرىنعىنىڭ سالاۋاتتى شەشەلەرىنشە قۇشاقتاسىپ كورىسكەن ول كوز جاسىن سىعىمداي وتىرىپ، ءبىراز وكپە-رەنىشىن ايتىپ تاستادى. «اعاڭ ولگەلى ماعان جولاۋدى قويدىڭدار» دەي مە، «الەننىڭ اعايىن-تۋعانى مەنى تىرىدەي ولدىگە سانايتىن شىعار. ساناسا، ساناسىن، مەن دە كورىپ الدىم ولاردى» دەي مە؛ «سونشاماسى وتىرىپ، مەن سەكىلدى جالعىز جەسىرىن جەتىمسىرەتسە، وزدەرى ءبىلسىن. قۇداي ولاردى دا ءبىر كۇن جىلاتار» دەي مە؛ «ەڭ قۇرىعاندا الەننەن قالعان انا جالعىز تۇياققا جاردەمىن بەرىپ تۇرۋعا جارامايدى، ادام با سولار» دەي مە، ايتەۋىر اعايدىڭ ارتىندا قالعان بار تۋىستى اعاش اتقا نەشە مىنگىزىپ، نەشە ءتۇسىردى. سوسىن بارىپ ءوز توركىنىن ماقتاۋعا كوشكەن، «جالعىز قارعاسى» رايحانىنىڭ جايىنان جالىقپاي سىر شەرتكەن. ءبىراق، ءبارىبىر شىرعالاپ شىعا المايتىن، قايتا اينالىپ سوعىپ تورۋىلداي بەرەتىن وزەكتى تاقىرىبى بىرەۋ-اق:
— جارىقتىق جاقسى كىسى ەدى عوي. بارىمىزگە قامقور بولىپ وتىراتىن. ءتىپتى، مەنىڭ تۋىستارىمدى دا — بىردەمەسىن اپارىپ بەرىپ، جۇمىسىن ىستەپ تاستاپ، جارىلقاپ تاستايتىن. ولە-ولگەنشە رايحانىن مويىنىنا مىنگىزىپ ءوتتى عوي جارىقتىق. ول بار كەزدە ەشتەڭەدەن تارشىلىق كورگەمىز جوق. ايتىپ وتىرمىن عوي، مىنە، داستارقان، مىنە، نان. وسىدان وتىرىك بولسا، وسى ءدام ۇرسىن. ماڭدايىمىزعا سىيماي كەتتى. قايتەيىن، الەن جارىقتىق ءتىرى بولعاندا، ءوستىپ شوشايىپ وتىرار ما ەدىم جاپادان-جالعىز...
پىرس-پىرس ەتىپ جىلادى. ۇزاق سونار اڭگىمەنى ەرىنبەي تىڭداپ وتىرعان ەرلاننىڭ ەكى كوزى ماڭدايىنان شىعا جازداعانى. جانىن تولقىتقان سەزىم قۋاتىن ىشىنە بۇقتىرىپ ۇيرەنگەن سابىرلى جىگىتتىڭ بۇلايشا قوبالجۋى كوپتەن بەرى العاش رەت. قايران قالماي ءقايتسىن -جەڭگەسى بۋىنسىز ءتىلدى بارىنشا بەزەپ، مارقۇم كۇيەۋىن جەر-كوككە سىيعىزباي، ماقتاپ وتىرسا. «وتىز جىل وتاسقان قوساعىمدى وزىمنەن ارتىق بىلەتىن كىم بار؟ ەندەشە وسى ايتىپ جاتقان اڭگىمەمنىڭ قىلداي وتىرىگى جوق. قۇي سەن، قۇي سەنبە!» دەپ قويادى ارا-اراسىندا قاراداي كۋالىككە جۇگىنىپ.
ونىڭ ايتۋىنشا، اكە-شەشەدەن ەرتە ايرىلىپ، جالعىز وسسە دە، الەن ەشكىمگە كەۋدەسىن باستىرىپ كورمەگەن ەر جىگىت ەدى. قاي جەردە جۇرسە دە، جولداستارى حان كوتەرىپ، قۇرمەت تۇتاتىن. قايىن جۇرتى (ياعني، جەڭگەيدىڭ توركىنى) قاشاندا الاقانعا سالىپ، ايرىقشا اسپەتتەيتىن. توي-دۋماننىڭ گ ۇلى، جيىلعان جۇرتتىڭ جىرى بولاتىن. داۋىسى سازدى ءانشى، ون بارماعى ويناعان سىرنايشى ەدى. دوسقا قايىرىمدى، دۇشپانعا ايبىندى ەدى. سۇيىكتى جار، مەيىربان اكە ەدى. رايحاندى وگەي دەپ وكپەلەتكەن ەمەس.
سونداي اسىل ازاماتتى ەل-جۇرتتىڭ ماڭدايىنا سىيعىزباي، الىپ كەتكەن اجال سۇمدى اتارعا وعى جوق ارتتا قالعان جەسىرىنىڭ. جۇرەكتە ماڭگى بەدەرلەنىپ قالعان سۇيكىمدى بەينەسى عانا جار كوڭىلىنە مەدەۋ.
سارا جەڭگەي وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن دۇنيەدەن قايتقان جۇبايى جايلى وسىلايشا تەبىرەنە سويلەپ، قىلاۋداي شاڭ جۇقتىرار ەمەس. ونىڭ ساعىنىشتى دا زارلى ۇنىنە دەن قويساڭ، ەرلى-زايىپتى ەكەۋى ەشقاشان ءشاي دەسىپ، ءتۇس شايىسۋدى بىلمەگەن. بالا كەزدە ەرلان كوزبەن كورگەن سول ءبىر سوراقى وقيعالاردىڭ ەشقايسىسى بولماعان سەكىلدى.
ونىڭ سوزىنە سالساڭ، الەننىڭ ءوزىن اياماي تومپەشتەپ جاتقاندا اتاسىنىڭ جانۇشىرىپ اراشاعا تۇسكەنى دە، اۋزىنان اق يت كىرىپ، كوك يت شىعاتىن ءوزىنىڭ شايپاۋلىعىن دا، توركىنىنە سان رەت قاشىپ بارعاندا تاعى دا اتاسىنىڭ ساقالىن كولدەنەڭ سالىپ ءجۇرىپ، ەكەۋىن تاتۋلاستىرعانى دا، تولىپ جاتقان وسىنداي باسقا دا كەلەڭسىز جايتتاردىڭ ومىردە بولعانى -جالعان، ەرلاننىڭ ەرتەدە كورگەن تۇسىندەي ءدامى-تاتۋى جوق جاداعاي ەلەس قانا.
بۇلتارتپاس شىندىق سوندا قايسىسى دەسەڭىز — الەننىڭ تۋعان-تۋىسىنىڭ سارا اتىن ەستىسە، ازىرەيىلدىڭ تۇگىن كورگەندەي ورە تۇرەگەلەتىنى؛ سىرتتاي سىپايىسىعانىمەن، ىشتەي ۇناتپايتىنى، سونىڭ سالدارىنان كۇيەۋىنەن ايىرىلعاننان كەيىن قۋ تىزەسىن قۇشاقتاپ جالعىز قالعانى.
— سەندەردىڭ ورەن-جاراندارىڭدى ماعان قارسى قويىپ كەتكەن انا قويشىباي شال، — دەيدى سارا بۇل كەزدە سۇيەگىنە قىنا شىعىپ ۇلگىرگەن قايىن اعاسىنىڭ اتىن قايمىقپاي اتاپ. — ەكى دۇنيەدە مەنىڭ قولىم — سول شالدىڭ جاعاسىندا. ونىڭ مىنا سەندەردى نە دەپ وقىتىپ كەتكەنىن مەن بىلمەيدى دەيسىڭ بە؟ بىلەم، ءبارىڭنىڭ مەنى كىمگە سانايتىنىڭداردى. قىل اياعى ءجىبى ءتۇزۋ بولىپ وسەر دەيتىن سەنىڭ ءوزىڭ مەنەن شىبىن-شىركەي بولىپ بەزىپ كەتتىڭ ەمەس پە؟ مىنا ەكى بالا بولماسا، ەندىگى وسى بوساعادان اتتار ما ەدىڭ، جوق پا ەدىڭ...
ەرىكسىز باس شۇلعيتىن شىندىقتى كولدەنەڭ تارتقانان كەيىن مويىنداماسقا امال قانشا؟ وسى جايتتىڭ بارىنە تەك ءوزى كىنالىدەي ەرلان ەرىكسىز تومەن قارادى.
بۇل كەزدە باياعى كىشكەنە شولجاڭ قىز رايحان تۇرمىستا. كورشىلەس اۋدانداعى ءبىر اۋىلدا. جالعىز قالعان شەشەسىن جانىنا جاقىنداتقىسى كەلىپ وقتالعان ەكەن. «الەن سالعان ءۇيدى قاڭىراتىپ ەشقايدا كەتپەيمىن. وتىن وشىرمەيمىن. مەنىڭ دە سۇيەگىم وسى بوساعادان شىعۋى كەرەك» دەپ تاپجىلماي قويعان سارانىڭ ءوزى كورىنەدى. قاراقان باسى عانا، اسىراي الماي جاتقان بالا جوق. زەينەتاقىسى ءبىر باسىنا قاپتال جەتەدى (زاڭدى دەمالىسقا شىققانى بىلتىر عانا ەكەن).
ات تەرلەتىپ ارنايى كەلگەن ەكى جاسپەن وڭاشا سويلەسۋدىڭ ءساتى ەرتەڭىندە ءبىر-اق ءتۇسىپ ەدى. ەكەۋىنىڭ دە قاباقتارى جازىڭقى، كوڭىلدەرى توق. شايپاۋ جەڭگەيدىڭ بوساعاسىندا ءجۇرىپ، قارا تابان، جالپى ەتەك بولعان جاندارعا ونشا ۇقسامايدى. «مەن كەلگەسىن، بار قيىنشىلىقتى ۇمىتىپ، قۋانىپ وتىر-اۋ» دەپ ويلاپ قويدى ەرلان. ىشتەي تىعىلىپ جۇرگەن ونىڭ وڭاشا قالىسىمەن اۋزىنان شىققان العاشقى ءسوزى:
— قۇلاقتان جاراپازان كەتپەيتىن جايلى جەردى تاۋىپسىڭدار، — عانا بولدى.
— قايداعى جاراپازان، اعا؟
— كەشە ەستىدىڭدەر عوي وزدەرىڭ. مەن بوساعادان اتتاماي جاتىپ-اق زارلاي جونەلدى. سودان سوڭ، كوز ىلىنگەنشە، قۇلاققا تىنىشتىق بولدى ما؟ الەن مارقۇمنىڭ ارۋاعىن ابدەن مازالادى عوي ءتىپتى.
— جالعىز اڭگىمەسى سول، ەندى ءقايتسىن؟.. — دەدى كۇيەۋ بالاسى.
— ءاي، قايدام! ماعان جاقسى كورىنۋ ءۇشىن اعايدى وتىرىك ماقتاي بەردى-اۋ. بەينە ءبىر بۇكىل عۇمىرىندا سودان باسقا مەدەۋ تۇتاتىن ادامى جوقتاي... قۋ كىسى، ماعان الەن جارىقتىقتى ادەيى ايتىپ وتىر. ايتپەسە، ەكەۋىنىڭ جايىن مەن بىلمەيمىن بە ەكەن؟
— جوق، اعا، — دەدى وسى جەردە قارىنداسى ىشقىنا كيىپ كەتىپ. — ءبىز وسى ۇيگە كىرگەنەن بەرى تىنباي ايتىپ كەلە جاتقان جالعىز اڭگىمەسى وسى. نە دەگەن كەرەمەت ماحاببات دەسەڭشى. اعايدىڭ قايتىس بولعانىنا قاي زامان. العاش ءبىر ءتۇرلى ورەسكەل كورىنۋشى ەدى، كەيىن ءوزىمىز سۇراپ ايتقىزاتىن بولدىق. كۇندە كەشكىسىن جۇمىستان كەلگەننەن كەيىن كورەتىن تەليەۆيزورىمىز دا، وقيتىن كىتابىمىز دا — سارا تاتەي.
— توقتا، توقتا! نە دەيدى سوندا؟..
جەڭگەسىنىڭ كەشەگى ءتۇپسىز تولعانىسىن قۇر ءسوزۋارلىق، جالعان كولگىرسۋ دەپ پايىمداعانى شىنىمەن جاڭساق بولعانى ما؟ «وتىرىك پەن شىننىڭ پارقىن ايىرۋدان قالعانىمىز-اۋ. كوزبەن كورگەن وتىرىك تە، قۇلاقپەن ەستىگەن، كەرىسىنشە، شىندىق بولىپ جۇرمەسە نەعىلسىن».
— ەشتەڭە ەتپەس، مىنە، ءوزىم كەلدىم عوي، — دەپ ەرلان ەكى جاستى قاراداي جۇباتا سويلەدى. — بار شارۋانى ىڭعايلاپ كەتەمىن. ەكەۋىڭنىڭ دە جۇمىس ورىندارىڭا كىرىپ شىعۋىم كەرەك. جاعدايلارىڭدى باستىقتارىڭا ايتپاسام بولا ما؟ ەڭ قۇرىعاندا، تەزدەتىپ جاتاقحانا الىپ بەرىڭىزدەر دەيمىن. ۋاقىتشا تۇراتىن پاتەرلەرىڭدى بۇگىننەن باستاپ قاراستىرا بەرەمىن عوي. اقىر كەلگەسىن قالايدا تاۋىپ بەرىپ كەتەيىن...
قاباعىن ءتۇيىپ ماڭعازدانا قالعان ەرلان ءسوز وسىمەن ءبىتتى دەگەندەي ءوز تىزەسىن ءوز جۇدىرىعىمەن قويىپ قالدى. ءبىراق، ءسوز بىتپەپتى. بىر-بىرىنە قاراپ، ءوزارا قاباق تورىسقان ەكى جاستىڭ اياق استىنان قاراداي قيپاقتاي باستاعانى. كۇرمەلىپ الدەنەنى ايتا الماي وتىرعان ءتارىزدى.
— ءيا، نە بولدى سەندەرگە؟ اۋىزدارىڭا سۋ تولتىرىپ العانداي... كوڭىلدى كۇپتى قىلماي، سويلەسەڭدەرشى ءتىپتى.
— اعا، — دەدى قارىنداسى ەڭسەسىن تۇزەپ الىپ. — ءبىز ەندى... ءبىز ەشقايدا كوشپەيمىز.
— نە دەيت!
ەرلاننىڭ قىسىق كوزدەرى قىپىق ءتۇسىپ كەتكەندەي جىپىلىقتاي جونەلدى. تاماعىن قىرناي شىققان داۋسى دا تۇرپايى.
— ءبىز ەشقايدا كوشپەيمىز دەيمىن. ۇشەۋمىزگە ءۇش ۇلكەن بولمە... قىستا جىلى بولاتىن كورىنەدى. ەندى وسىنداي ۇيدەن قاشىپ قايدا بارامىز؟
القىمىنا ار جاعىنان الدەنە قاشىپ تىعىلعانداي بولعان ەرلان ءۇن شىعارعاندى قويىپ، اۋەلى ءتىپتى جۇتىنا الماي قالدى. لاق ەتكەن اشۋمەن ءتۇيىلىپ تۇرىپ، اۋزىنان شىعارعانى -جالعىز-اق ءسوز:
— ءوي، انەۋكۇنگى ايتقاندارىڭ قايدا؟.. قينالدىق دەپ جىلادىڭ ەمەس پە ماعان تەلەفونمەن. ەندى كەلىپ...
جازىقتى جاندارداي ەكەۋى دە قىمسىنىپ، تومەن قارادى. قارىنداسىنىڭ وڭىنە لىپ ەتكەن قىزىل اراي دا قىلاڭىتىپ شىققان:
— العاشىندا اپايدى ءبىر ۇرىسقاق، شارقىش كىسى ەكەن دەپ قالدىق. ىلعي سويلەي بەرەدى. قاشىپ كەتەيىك دەپ ويلاعانبىز. پاتەر ىزدەپ كورىپ ەدىك، تابىلمادى. ەندى... ەندى ەشقايدا دا بارمايمىز.
— ءاي، اينالايىندار! — دەدى وسى ساتتە داۋسىن كوتەرىپ العان ەرلان. — مەن سەندەرگە ويىنشىقپىن با، نەمەنە بۇل؟ سەندەرگە باسپانا تاۋىپ بەرۋ ءۇشىن سوناۋ يت ولگەن جەردەن ادەيى كەلىپ وتىر ەمەسپىن بە؟ جىلدا ءبىر بەرىلەتىن زاڭدى دەمالىسىمدى الىپ... تەلەفونمەن ءوزىڭ ايتتىڭ ەمەس پە، «وسىلاي دا وسىلاي، قينالىپ جاتىرمىز» دەپ. ءبۇيتىپ اۋرە قىلاتىندارىڭدى بىلگەندە، مۇندا كەلمەس ەدىم عوي. دەمالىس الىسىمەن كۋرورتقا ما، ءبىر جەرگە تارتىپ وتىراتىن ەدىم. جولداما دا كەلىپ جاتىر ەدى. قاراشى ەندى...
— اعا، رەنجىمەڭىزشى. اۋەلى سولاي ويلاعانىمىز راس. سويتسەك... اپايدى العاشىندا تۇسىنبەي قالىپپىز. سىزگە سوندا بەكەر ايتقان ەكەنبىز... سونشالىقتى جامان ادام ەمەس. ەندى بىلاي نە عوي... ءقازىر ۇيرەنىپ قالدىق.
— ونىڭ ۇستىنە جالعىز تاستاپ كەتسەك، اپايعا دا وبال سياقتى. ءبىر ءتۇرلى ايايمىز. ءبىزسىز قالاي ءومىر سۇرەدى ول كىسى؟.. — دەدى كۇيەۋ بالا دا باسەڭ ۇنمەن.
ەرلان تىسقا جالعىز شىقتى. بىرگە ىلەسە جۇرۋگە ىنتا بىلدىرگەن كۇيەۋ بالاسىنا بولماشى سىلتاۋ ايتىپ، قاسىنا ەرتكەن جوق. اتاسىنا ىلەسىپ، سان رەت تاپتاعان، كەجەگەسىنىڭ كەيىن تارتقانىنا قاراماي، كەشە دە ءجۇرىپ وتكەن تاقىر كوشەگە تاعى ءتۇستى. وي اۋىرلاتقان شاقشاداي باسىن كوتەرە الماي، اسىقپاي اياڭداپ كەلەدى.
You Might Also Like
-
ول قارا تەرگە مالشىندى. ءتانى بالقىپ، جان دۇنيەسى ءورت الەمنىڭ وزەگىنە تاستالعانداي جانىپ بارادى. ومىرىندە مۇنداي راحات سەزىمدى كەشپەگەنىن سەزدى. قىسقاسى، ءبىر الىپ كۇش سەزدىردى. ءسال تىنىسى تارىلعاندا...
-
قاس قارايىپ بارادى. جازعى كەش تەز قويۋلانىپ، جەر بەدەرى بۇلدىراي تۇسكەن. اسپانعا ۇركىپ جۇلدىزدار شىقتى. بوكتەردەگى جىلتىلداعان جالعىز وتتى يەككە العان اتتى جولاۋشىنىڭ ءجۇرىسى سۋىت. كەشكى تىلسىم شاقتى...
