ەركەگۇلدىڭ ەكى كۇيەۋى
— بەس جىل بولدى، — دەدى ارمانبەك كۇرسىنە ءتىل قاتىپ. ءسال تىنىستاپ الدى دا، قۇلاققا جەتەر-جەتپەس باسەڭ ۇنمەن تاعى بىردەڭەنى كۇبىرلەدى.
ءوز ويىنا ءوزى شومىپ، بەي-جاي كۇيدە وتىرعان ەركەگۇل ادەپكىدە بۇل سوزدەردىڭ ماعىناسىن تۇسىنگەن جوق. كۇيەۋىنىڭ وزىنە سۋىقتاۋ كوزبەن ءۇنسىز باجىرايا قاراعانىن سەزدى دە:
— نە دەيسىڭ، نەمەنەگە؟ — دەدى كىدىرە سويلەپ. تاق ەتكەن قىسقا عانا جاۋاپ:
— نە، ۇمىتىپ قالدىڭ با؟ سەنىڭ قابىكەنوۆتەر اۋلەتىنە كەلىن بولىپ تۇسكەنىڭ.
«اھ، قۇرىعىر-اي، نە دەگەن ءيىسالماس ەدىم. ەسىمنەن تارس شىعىپ كەتە قالىپتى عوي. مۇنىڭ ارتىندا اناۋ اڭگىمە تۇر عوي... سول تۇر عوي، قاپ، اتتەگەن-اي!».
ەركەگۇل ءوز ىرقىنان تىس لىپ ەتىپ ورنىنان اتىپ تۇردى. كۇيەۋىنىڭ قاسىنا قالاي جۇگىرىپ بارعانىن دا بايقاماي قالعان. بەس جىلدىق مەرەيتويمەن قۇتتىقتاپ ەمەس، جۇباتا سويلەپ، كوڭىلىن الاڭداتىپ، بىردەمە ايتۋ كەرەك سياقتى. ءبىراق اۋزىنا ءجىبى ءتۇزۋ وڭدى ءسوز تۇسە قويار دەگەن نە؟
اس-سۋ قامىمەن ءجۇرىپ، اندا-ساندا كوزىنىڭ استىمەن جاسقانا قاراپ قويادى. كۇيەۋىنىڭ قاباعىن الىستان تورىعان ءتۇرى.
شاي ءۇنسىز ءىشىلدى دەۋگە بولادى. شاي ەمەس، اركىم وزدەرىنىڭ سۋىق ويلارىن كەرى جۇتىپ وتىرعانداي. ورىندارىنان تۇرا بەرگەندە، ارمانبەكتىڭ كەۋدەسىنەن تاعى دا «ۋھ» دەگەن اۋىر لەپ سىرتقا تەپتى. جاس ەركەك ادامعا، تەپسە تەمىر ۇزەتىن اتان جىلىك سىمباتتى جىگىتكە جاراسپايتىن اۋىر كۇرسىنىس. ىدىس-اياعىن سالدىرلاتا ءتۇسىپ، تەرىس اينالعان ەركەگۇلدىڭ جانارى مۇنارتىپ كەتتى. اس ءۇيدىڭ قابىرعاسىنداعى شاعىن اينادان بايقاعانى — قىسىقتاۋ كوزدەرىن وڭاي تولتىرىپ ۇلگەرىپ، تومەن قاراي دەرەۋ لىقسي جونەلگەن جاس تامشىلارى.
ارمانبەكتىڭ ءدال ءقازىر جانىن جەگىدەي جەپ، تىنىسىپ تۇنشىقتىرىپ، بۋلىقتىرىپ تۇرعان ارماننىڭ نە ەكەنىن اتاپ ايتۋ شارت ەمەس. قولىمەن قويعانداي ءبارى بەلگىلى جايت. ۇيدە وڭاشا قالعان جاس كەلىنشەك بۋلىققان كۇيىن ودان ءارى تەجەي العان جوق... بار اششى زارى، ىشتەگى كۇيىگى سىرتقا قاراي لاپ ەتتى دە، زاپىران بولىپ اقتارىلدى.
ارمانبەككە نە وكپە بار؟ بەس جىل بويى توزىممەن كۇتۋدە. ءبىراق كۇتكەنى كورىنەر ەمەس.
«قايتەسىڭ، تاعدىر عوي» — دەپ، تىكەلەي تاعدىرعا جابا سالۋعا بولار ەدى. ۇلكەن كىسىلەر، اعايىن-تۋعاندار سولاي دەپ ايتىپ تا ءجۇر. «ءالى جاسسىڭدار، بولاشاقتارىڭ الدا» — دەپ، جۇباتا سويلەيتىندەر دە از ەمەس. ءيا، ءجيى ايتىلاتىن جاتتاندى سوزگە نە داۋا؟ دەسە دەي بەرسىن. ءبىراق...
ءيا، ءبىراق بۇنىڭ تاعدىر ەمەس ەكەنىن، بار كىنانىڭ وزىندە ەكەنىن ەركەگۇل عانا بىلەدى. سوڭعى سىنىپتا وقىپ جۇرگەن جىلى. جاستىق جىگەر، اساۋ سەزىم اقىل-سانانى تۇمشالاپ، بيلەپ الىپ، وكتەم بيلىك قۇرىپ تۇرعان ۋاقىت. مەكتەپتىڭ سوڭعى جىلى جاس جىگىتتەردىڭ اراسىنان جۇبىن تابا الماي، جەكە-دارا ساياقسىپ جۇرگەن بويجەتكەن جوقتىڭ قاسى دەسە دە بولادى. اكەتىپ بارا جاتقان ەرەكشە قاسيەتى ايعايلاپ تۇرماسا دا، ەركەگۇلدىڭ دە قول ۇستاسقان جىگىتى بولدى. كىم ەكەنىن، قايدان شىققانىن، ءاتى-جونىن تاپتىشتەپ ايتۋدىڭ ءقازىر قاجەتى نە؟ ايتەۋىر ءبىرىنسىز ءبىرى تۇرا المايتىن سياقتى ەدى. اۋىلدىڭ بوي جەتە باستاعان كوپ قىزدارىنا ءتان تىرشىلىك. اعالارىن الىستان اينالىپ ءوتىپ، شەشەسىنەن شەتتەي قاشىپ ءجۇرىپ، مۇعالىمدەرىنە دە ءىز تاستايتىن دالەلسىز سەبەپتەر ايتىپ... كەشكە قاراي ءجيى-جيى كەزدەسۋگە شىعۋشى ەدى. بىر-بىرىنە تارتقان البىرت اساۋ سەزىم، كوزسىز قۇشتارلىق ارتىنان نەگە اپارىپ سوعاتىنىن... تۇسىنبەدى دەۋگە بولماس، ءبىراق مانىنە جەتە كوز سالماعان سياقتى.
مەكتەپتى بىتىرىسىمەن-اق سەزىپ ەدى جاعدايىنىڭ قيىنداعانىن. جۇرگەن بالاسى وقۋعا تۇسەمىن دەپ، ابيتۋريەنتتەردىڭ الدىڭعى لەگىمەن الىستاعى قالاعا اتتانىپتى. بار سەنگەنى، بولعان سىردىڭ ءبىر ءتۇيىرىن تاستاماي اقتارىپ ايتقانى، اعارىپ ايتقانى — ءوزى جاستايىنان جاقىن كورەتىن نەمەرە اپكەسى. ونىڭ كەسىمى جالعىز-اق بولدى: «قۇتىل، ءوزىم كومەكتەسەم، ماسقارا بولاتىنداي ەشتەڭە جوق، بولاشاعىڭدى ويلا». تىعىرىققا تىرەلىپ، ودان شىعاردىڭ امالىن تابا الماي الاسۇرعان جاس قىز ءۇشىن اپكەنىڭ ايتقانى اتا زاڭنان كەم بولعان جوق. كوزدى جۇمىپ، تاۋەكەل ەتتى. ءوزىنىڭ سول ءبىر اۋىر كۇندەردەگى بار ويى، ىشقىنعان جالعىز ماقساتى دا سول بولاتىن. اۋدان ورتالىعىنداعى ءبىر دارىگەر ارقىلى ەشكىمگە سەزدىرمەستەن... تۇسىك تاستاتتى.
بۇدان كەيىنگى ويى كىدىرمەستەن، ءوزىنىڭ كوزىن قۇرتۋ بولاتىن. سونان دەرەۋ ماڭدايعا العانى — قالا جاق. الماتى ەمەس، استانا ەمەس، تانىستارى از كەزدەسەتىن باسقا قالا. جاستىقتىڭ ەكپىندەگەن جىگەرلى كۇندەرى ۋاقىتتىڭ دا، قىزدىڭ دا اياق-قولىن جەرگە تيگىزبەي العا قاراي دەدەكتەتە جونەلدى.
قىزىعى، دۋمانى مول ستۋدەنتتىك شاق. بىردە توق، بىردە اش قىزىقتى كۇندەر. سونان سوڭعى كۋرستا ارمانبەك ەكەۋى بىر-بىرىنە الىستان كوز تاستاستى. سىمباتتى دەنەلى، قاباعى قالىڭداۋ، شىقشىتى كەڭ سۇرشا جىگىت بويى جۇمباققا تولى تىلسىم جان سەكىلدى. بىرەۋدەن ىلگەرى، بىرەۋدەن كەيىن كورىنەتىن قاراپايىم قالپىندا ەركەگۇل دە اجارسىز قىز ەمەس. بويىنداعى بار ءمىنى كوزىنىڭ قىسىقتىعى بولماسا، ونىڭ دا امالىن تاۋىپ، بۇگىنگى كۇننىڭ تالاپتارىنا ساي كەلىستىرىپ بوياپ قوياتىن.
ونىڭ ءبارىن قويشى، ۇيلەنگەندەرىنە، مىنە، بۇگىن تۋرا بەس جىل تولىپتى. ءبىراق ءۇيدىڭ ىشىنەن بىلدىر-بىلدىر بوبەك ءۇنى نەگە ەستىلمەيدى؟ نەگە باقىرىپ-شاقىرىپ اتتانداپ جىلاپ، ەسىك پەن ءتوردىڭ اراسىن ىبىرسىتىپ جاتاتىن بالا جوك. «تاعدىر» دەسەدى تاعى دا ۇلكەندەر. سول تاعدىردىڭ وسىناۋ اۋىر ۇكىمىنە ارمانبەك تە مويىن ۇسىنعان سىنايلى. تەك اۋىر كۇرسىنىسى، كەلىنشەگىنىڭ بەتىنە تىك قاراي الماي، الىپ قاشا بەرەتىن تۇنجىر كوزقاراسى. سول كۇنى كەشكىسىن كۇيەۋىنىڭ كوتەرىلىپ باسىلىپ تۇرعان اپاي ءتوسىن قۇشاقتاپ جاتىپ:
— ارمانىم، — دەدى ەركەگۇل اقىرىن عانا. داۋىسى ادەتتەگىدەن جىڭىشكىرە ءتۇسىپ، ءبىر ءتۇرلى نازىك شىقتى. — وسى ءبىز بالا اسىراپ الساق قايتەدى؟
اۋىر مىنەزدى جىگىتتىڭ قاستارى ءدىر ەتە تۇسكەندەي بولعانىمەن، بىردەن جاۋاپ بەرە قويعان جوق. توبەدەگى كوزگە كورىنبەس اسىلىن تۇگەندەگەندەي شالقاسىنان ۇزاق جاتتى دا:
— راس، مىناۋىڭ يدەيا ەكەن، — دەدى قاتتىراق داۋىستاپ. ەكەۋى وسى ماسەلەنى قانشا ءسوز ەتكەنىن كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر ۇزاق سويلەسكەن سياقتى. تالىعىپ بارىپ ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا عانا كوز ىلىكتىرگەن.
اڭگىمەنى ۇزاققا سوزعان جوق. ءارقايسىسى ءوز اتا-انالارىنا حابار سالىپ، اقىلداسقان بولدى. ءتىپتى ولاردىڭ اكىلدارىنىڭ بۇل جەردە قاجەتى دە شامالى سياقتى ەدى. بوبەكحانانى اسىقپاي ارالاپ ءجۇرىپ، اقىرى دەگەندەرىنە قول جەتكىزدى-اۋ، ەكى ايلىق قىز بالا. دارىگەرلەردىڭ بەرگەن قورىتىندىسى بويىنشا، دەنساۋلىعى جاقسى.
سول-اق ەكەن، ءۇيدىڭ ىشىندەگى نەشە جىلدان بەرى قابىرعالاردى كەرىپ، سىرەپ تۇرىپ العان ىزعارلى توڭ لەزدە سەيىلىپ سالا بەردى. قاباعىن قارىس جاۋعان بەيمالىم كوڭىلسىز كولەڭكە دە الدەقايدا زىم-زيا جوعالعانداي. ەكەۋى دە ءماز-مايرام. جاس نارەستەمەن بىرگە ىلەسە كىرگەن قات-قابات قالىڭ شارۋا دا ءۇيدىڭ ءىشىن ۇيىرىمەن تولتىرىپ جىبەرگەن. جاس بالاسى بار وتاۋدىڭ بەل جازدىرماس بەلگىلى قاربالاسى.
اسىرەسە توبەدەن تونگەن قارا بۇلتتاي بىر-بىرىنە تاقاسا ءتۇيىلىپ، ءتۇيىسىپ جاتىپ العان قالىڭ قاباقتاردىڭ جازىلعانىن ايتساڭشى. بۇرىنعداي كۇرسىنە بەرمەي، كۇلىپ سويلەيتىن ارمانبەك ەندى مۇلدە باسقاشا جان سياقتى. ءوزى ايتقانداي، قابىكەنوۆتەر اۋلەتىنىڭ باقىتتى ءبىر شاعى ەدى ول. ءبىراق، امال نە، ول شاق ۇزاققا سوزىلا العان جوق. بىرەر اي وتكەننەن كەيىن ارمانبەكتىڭ مارجانعا (كىشكەنە قىزدىڭ اتىن جاس جۇبايلار وزدەرىنشە وسىلاي قويعان) دەگەن مەيىرىمى سارقىلا باستادى. ەندى بۇرىنعىداي كوپ قولعا الا بەرمەيتىن بولعان. العاشقىداي ەسىكتەن ارسالاڭداي كىرگەن بويى جايالىقتا جاتقان بەيكۇنا نارەستەنىڭ استى-ۇستىنە ءتۇسىپ ەركەلەتپەيدى. مەيىرلەنە كەلىپ، مەكىرەنە يىسكەگەنىن دە ەركەگۇل بايقامايدى. الدە بالا ۇناماي ءجۇر مە ەكەن دەگەن ويمەن سۋىرتپاقتاپ سىر تارتىپ كورىپ ەدى، ەستىگەن جاۋابى بىرەۋ-اق: «ءبارى پرەكراسنو، تاماشا، تەك انشەيىن...». بار گاپتى بۇگىپ، تۇنشىقتىرىپ جاتقان سول «انشەيىندە» دەگەن ءسوزى سياقتى.
كىشكەنە مارجاندى ايتاسىز. ارمانبەكتىڭ ۇيدەگىلەرمەن قارىم-قاتىناسىندا باسقا دا ءبىر وزگەرىستىڭ لەبى ەسەدى. ونى ەركەگۇلدىڭ اڭعارعانى بىرەر كۇننەن كەيىن. سويتسە ارمانبەك بۇنىڭ وزىنە دە سالقىن تارتىپ قالعانداي. العاشقىداي ەمىرەنىپ اكەتىپ بارا جاتپاسا دا، اندا-ساندا «ەركەش... ەريكو» دەپ كەلىنشەگىن الدىنا وتىرعىزىپ، ەركەلەتىپ تۇراتىن. كوڭىلى تۇسكەندە الۋەتتى، مىعىم قولدارىمەن قىسا قۇشاقتاپ، جوعارى سەرپىتىپ الاتىن. بالا كوتەرمەي جۇرگەن جىلدارى «ۋايىم قىلما، ءالى جاسپىز عوي...» دەگەن سيپاتتاعى جۇباتۋ سوزدەرىنە قانجىعاسىندا دايار ءجۇرۋشى ەدى...
ال سوڭعى ايلاردا... ءبىر ءتۇرلى سۋىسىپ، سىرتىن بەرىپ، سىرعاقسىپ ءجۇر. تاعى دا انا ءبىر كەزدەردەي ۋايىم باسقان ساتىندەگىدەي تارتىنا سويلەپ، جوقتان وزگەگە تارىلا قالادى. «الدە... الدە... نامىستانا ما ەكەن؟ وزىنەن بولماي، اسىراپ العانىنا... بىرەۋلەردىڭ ايداپ سالۋى دا مۇمكىن-اۋ».
ەركەگۇل وسى سوڭعى بولجامىنا بەرىك توقتالدى. ءيا، بىلاي قاراپ تۇرساڭ، باسقاداي سەبەبى جوق سەكىلدى. ءوزى اشىلىپ ەشتەڭە ايتپايدى. ءبىر ماسەلەنى ەكى رەت ءسوز قىلۋدى جاقتىرمايتىن كۇيەۋىنىڭ مىنەزى وزىنە بەلگىلى. اقىرىپ جىبەرىپ، بەتتەن الا تۇسۋگە ءازىر. مىلجىڭداپ سويلەي بەرسەڭ، تۇپ-تۇگەل ءوزىڭدى كىنالى ەتىپ شىعارىپ، اعاش اتقا وپ-وڭاي مىنگىزە سالماق. مۇندايدا ەركەگۇلدىڭ ۇستاناتىنى — اش بالەدەن قاش بالە قاعيداتى.
ءۇيدىڭ ءىشى نارەستەنىڭ قىڭقىلىنا تولعانىمەن، سۇرعىلتتانىپ العان سۇرەڭسىز كۇندەر قايتا باستى. ايتەۋىر ەركەگۇلدىڭ ويىن بولەتىن — قازىرگى الدانىشى. جۇمىسىنان باياعىدا-اق دەكرەتتى دەمالىسقا شىققان ول ەندىگى ۋاقىتىنىڭ قالاي ءوتىپ جاتقانىن اجىراتۋعا دارمەنسىز. مارجان دا شيراپ، ءاپىل-تاپىل جۇرۋگە قام جاساعىسى كەلەتىن سياقتى.
— تۇساۋىن كەسۋ كەرەك، — دەدى ءبىر كۇنى ەركەگۇل. — قاي كۇنگە بەلگىلەسەك ەكەن، ارمان؟
تۇنجىراڭقى كەزدە كۇيەۋىنەن قولما-قول جاۋاپ الۋ وڭايشىلىققا سوعا قويمايدى. دەگەنىمەن، كەلىنشەك بۇعان مويىماستان، سالدەن كەيىن الگى سۇراعىن تاعى قايتالادى. اقىرى ەستىگەن جاۋابى تىم ماردىمسىز بولىپ شىقتى:
— بىلمەيمىن... وزدەرىن شەشىڭدەر، بۇل ءوزى ايەلدەردىڭ شارۋاسى ەمەس پە؟
وسىنى ايتتى دا، ارمانبەك قولىنداعى ءپۋلتتىڭ نۇكتەسىن باسىپ، جالپ-جالپ ەتكىزىپ تەلەارنالاردى اۋىستىرا باستادى.
ۇزاماي شاعىن وتاۋدىڭ شاتقاياقتاپ تۇرعان ءالسىز شاڭىراعىنا جاي ءتۇستى. جازدىڭ ادەمى ءبىر كۇنىندە ارمانبەك ادەتتەگىسىندەي تومەن قاراپ، تۇنجىراپ وتىردى دا، كەسىمدى ءسوزىن ءبىر-اق ايتتى:
— مەن كەتەمىن، — دەدى جۋانداۋ داۋىسى دىرىلدەڭكىرەپ. — سويتپەسە بولمايتىن بولىپ تۇر. مارجان ەكەۋىڭ بىردەمە قىپ كۇندەرىڭدى
كورەرسىڭدەر. ءوزىم دە كومەكتەسىپ تۇرامىن عوي.
بالالى بولعاندارىنا جارتى جىلعا جەتەر-جەتپەس قانا ۋاقىت وتكەن، نارەستەلىك ءومىردىڭ ىستىق-سۋىعى ءالى باسىلا قويماعان، كەرىسىنشە، قىزىعى كوبەيە تۇسكەن كەزدە ءوزىن بۇرىنعىسىنان الدەقايدا باقىتتى سەزىنۋدىڭ نە وعاشتىعى بار؟ كەۋدەسى كۇمبىرلەپ، كۇي شەرتىپ تۇرماسا دا، ەركەگۇل الاقايلاۋدىڭ از-اق الدىندا ەمەس پە ەدى؟ سوندىقتان ارمانبەكتىڭ مىنا ءسوزىنىڭ اشىق كۇنگى نايزاعايدان نەسى كەم؟ بىرەۋ قۇلاق شەكەسىنەن جاقسىلاپ تۇرىپ قوندىرىپ جىبەرگەندەي تالتىرەكتەپ بارىپ، ديۆانعا گۇرس ەتە ءتۇستى. قايتا مارجاننىڭ قولىندا بولماي، مانەجدە جاتقاندىعىن ايتپايمىسىڭ. ىشكى جاعىنان شىڭعىرىپ جەتكەن الدە ءبىر ءۇن: «جوق، ولاي ەمەس. مۇمكىن ەمەس»، دەپ اتوي سالىپ اتتانداپ تۇرعانداي. كوز الدىنىڭ قاراۋىتىپ، اينالاسىنىڭ جالقى ساتتە عانا شىر اينالىپ، شىرقىراپ كەتكەنى نەسى؟
قۇداي باسقا قاتىننىڭ باسىنا بەرمەسىن، ەركەكتىڭ ميىنا كەتۋ تۋرالى وي تۇسسە، بىتكەنى ەكەن عوي. ارتىنان ەستىسە، اڭگىمە بىلاي بولىپتى.
ارمانبەك قىز-كەلىنشەكتىڭ كوزىنەن قاعا بەرىس تاسادا قالاتىن جىگىتتەردىڭ ساناتىنان ەمەس. ءوزى بەدەۋ ايەلدىڭ كۇيەۋى بولسا، باسقا بىرەۋدەن بەلىن سۋىتپاي، سالاڭداپ قالاي بوس ءجۇرسىن. مارجاندى ۇيگە اكەلىپ، مارە-سارە بولىپ جاتقان كەزدە بۇل اڭگىمەنى ەستۋتە ەركەگۇلدىڭ مۇرشاسى بار ما ەدى. ءسوزدىڭ قىسقاسى، بۇلاردىڭ ۇيىنە نارەستە قالاي كىردى — ارمانبەكتىڭ ەركەگۇل بىلمەيتىن ناقسۇيەرىنىڭ دە اياعى سولاي اۋىرلاپتى. پەرزەنتحاناعا تۇسكەنى جۋىردا عانا.
ءسويتىپ بەس جىل بويى سارىلا كۇتكەن بالاسىنا جۋىردا عانا قول جەتكىزىپتى. بالا بولعاندا قانداي — بالپاناقتاي كادىمگى ۇل. تەك ونى سىيلاعان — نەكەلى كەلىنشەگى ەمەس...
ەركەگۇلدىڭ قولىنان نە كەلەدى؟ باقىرىپ-شاكىرىپ قانشا جىلاعانمەن، بەت العان جاعىنان كۇيەۋدى ەندى قايتارا المايسىڭ. بۇل كۇندەرى ارمانبەك — كۇيەۋ عانا ەمەس، باقىتتى اكە دە عوي... بالكىم، ول ءوزىنىڭ شىن شاڭىراعىن جاڭا تاپقان شىعار. جۇرەگىمەن جاقسى كورەتىن سۇيىكتى ادامى، ول ومىرگە اكەلگەن ءوزىنىڭ بەل بالاسى... ەندى نە كەرەك؟ «قايت ۇيگە» دەپ جاتا كالىپ، جالبارىنۋدىڭ قيسىنسىز ەكەنىن ەركەگۇل جاقسى ءتۇسىندى.
الدانىشىمەن وتكىزگەن ۋاقىت قيىنشىلىقسىز بولدى دەپ ايتا المايدى. ءبىراق ەركەگۇل ءبارىبىر ءوزىن سورلى الام رەتىندە سەزىنىپ كورگەن ەمەس. كىشكەنە شيراپ، جۇرۋگە جاراسىمەن-اق، مارجاندى بالالار باقشاسىنا وتكىزدى. كوپ نارسەنى كوڭىلىنە الماۋعا تىرىسىپ، بۇرىنعى اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتىنە دە قۇلشىنا كىرىسكەن. سونان ءبىر كۇنى...
ءيا، وقيعانىڭ ءبارى وسى ءبىر كۇننەن باستالادى عوي. ءبىر كۇنى مارجاندى بالاباقشادان ادەتتەگىدەي جەتەكتەپ الىپ شىعا بەرگەن. قورشاۋدىڭ سىرتىندا بەرى قاراي كۇن سالا قاراپ، ءبىر جىگىت تۇر ەكەن. قاسىنان وتە بەرگەن ەركەگۇلگە باس-اياعى جوق:
— سالەمەتسىز بە؟ — دەدى جايراڭداي امانداسىپ. «تانىستاردىڭ ءبىرى بولار، كارا باسىپ تانىماي قالعانىم با؟» دەگەن ويمەن كەلىنشەك الگى ازاماتقا ەرىكسىز بۇرىلا قارادى. قۇر ەرنىن جىبىرلاتقانى بولماسا، دۇرىستاپ امانداسقان دا جوق. بەيتانىسقا ۇڭىلە تۇسكەن قىسىق كوزدەردە — «بۇل كىم؟» دەگەن جالعىز ساۋال عانا. قانشا قادالعانىمەن، شىرامىتا الار ەمەس.
— كەشىرىڭىز، — دەدى الىگى جىگىت جاناسالاي ءجۇرىپ. — كوڭىل-كۇيىڭىز جاقسى ما؟
تانىماعاننان كەيىن بە، ەركەگۇل ەندى تىكتەۋ كەتتى:
— مەنىڭ كوڭىل-كۇيىمنىڭ سىزگە كەرەگى قانشا؟ — دەدى قاتاڭداۋ ۇنمەن. سول كەزدە باسىنا ءبىر وي ساق ەتە قالعان: «اپىرىم-اي وسىنى... ارمانبەك جىبەرىپ جۇرمەسە، قىزىن كورىپ، جاعدايىن ءبىلىپ كايت دەدى مە، سولاي-اۋ شاماسى». وسى وي باسىنا كەلۋى مۇڭ ەكەن، ەركەگۇل ءجۇرىسىن جەدەلدەتە ءتۇستى. ءسۇرىنىپ-قابىنا باستاعان مارجاننىن قىڭقىلىن قاراعان جوق. كەيىندەپ ارتتا قالعان جىگىتتىڭ:
— قارىنداس، نەگە قاشتىڭىز؟ سويلەسەيىن دەپ ەدىم... — دەگەن داۋىسىنا قايىرىلمادى.
«ءدال سولاي ەكەن. ارمانبەكتىڭ جانسىزى عوي... مەندە نەسى بار دەسەڭشى. كەتتى مە ەكەن، ەندى جايىمەن ءجۇرسىن. ارتىمنان بىرەۋدى سۇمەڭدەتىپ سالىپ قويماي».
ەرتەڭگىسىن بالاباقشاعا كەلسە... مىنە، عاجاپ! تاعى دا سول جىگىت، جاي جۇرگەن جوق، مارجاندى جەتەكتەپ الىپتى. قاسىندا تۇرعان توپ تاربيەشىسىنە دە نازار اۋدارار ەمەس.
— نەڭىز بار سابيدە؟ ءبىز ءسىزدى تانىمايمىز عوي، — دەدى ەركەگۇل الىستان-اق ىشقىنا ايعايلاپ. — بوتەن ادامدى نەگە جولاتاسىز؟ — دەپ تاربيەشىگە دە ۇرسىپ تاستادى. ءبىراق بۇعان سەلت ەتىپ، ايىلىن جيعان جىگىت بايقالمايدى. قايتا ماسايراپ، وزىنشە قالجىڭ قاعىستىرعان بولىپ جاتىر:
— قىزىڭىز تاماشا ەكەن! ءتىفا-تىفا... ي شەشەسى دە جامان ەمەس. ءبىراق، جۇتىنىپ تۇرعان وسىنداي تاماشا كەلىنشەككە اشۋشاڭدىق جاراسپايدى ەكەن.
ءوزى ءبىر شامدانىپ شامىرقانۋعا اسىقپايتىن تەرىسى كەڭدەۋ جىگىت بولار. دۋدىراڭقى قوڭىر شاشتارى تاراقپەن اراز با، نەمەنە، بەرەكەسىن كەتىرىپ، ۇدىرەيىپ تۇر. ءتىپتى تۇپتەرى شىلقىلداي اققان تەرىمەن سىباعىسىپ قالىپتى. كيىم كيىسى دە ولپى-سولپىلاۋ. ءبىراق وسىناۋ كەلىسسىز نۇسقاسىنا قاراماستان، ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىنا جەتىپ، ءماز. ەركەگۇل قانشا شاپتىققانىمەن جىگىتتىڭ قولىنداعى قىزىن جۇلىپ الۋدى ابەستىك سانادى. سوسىن جايمەن عانا:
— ءبىز ۇيگە قايتاتىن ەدىك، — دەپ، مارجاندى ەكىنىشى قولىنان ۇستاي بەرگەن.
جىگىتتىڭ تۇر-تۇسىنە مۇنان كەيىن دۇرىستاپ قاراعان دا جوق. كەلىنشەكتىڭ ءبىر قايران قالعانى الگى بوتەن كىسىنىڭ قاسىندا مارجاننىڭ ءوزىن-وزى ۇستاۋى بولدى. ادەتتە قالپى انادايدان كورىنىسىمەن-اق، وزىنە قاراي «مامالاپ» تۇرا جۇگىرەتىن قىزى ءقازىر اتتانداپ، الەككە تۇسكەن جوق. بۇنى باس سالىپ قۇشاقتاۋدى دا ۇمىتىپ كەتكەن سياقتى.
سول كۇنى الگى بەيتانىس جىگىت قويار دا قويماي بۇلارمەن ىلەسە ءجۇردى. اتى جانتاس ەكەن. ورتا بويلى، ولپى-سولپى ەتجەڭدىلەۋ جىگىت. جايراڭ قاعىپ كۇلگەن كەزدە بالاداي ءماز بولۋعا بەيىم ەكەندىگى بايقالادى. بويىنان ەسكەن تەرى يىسىنەن ەركەگۇل ءسال-پال تىكسىنىپ قالعانداي بولدى. ءبىراق العاشقى كۇندەگىدەي قۇيىنداي ۇشىپ، بەزىپ جوعالعان جوق.
كەلەسى كۇنى بالاباقشاعا بارار جولدا باسىنا كەلگەن وي «تاعى دا تۇرعان شىعار» بولدى. ءبىراق ول كۇنى جانتاس كورىنە قويماعان. بالاباقشاعا كەلە جاتقان سايىن ەندى ەركەگۇلدىڭ ءوزى سونى ىزدەيتىن سياقتى ما قالاي؟
كۇندەردىڭ كۇنىندە جانتاس كەلىنشەككە گۇل ۇسىندى عوي. ءوزى ارمانبەك سياقتى ەمەس، سوزشەڭ جىگىت ەكەن. جۇيەسىزدەۋ بولعانىمەن، بالپىلداي سويلەپ، ايتاتىن اڭگىمەسى ءبىر تاۋسىلمايدى.
سونان نە كەرەك، سول جىلدىڭ كۇزىنە قارسى شامادانىن كوتەرگەن جانتاس ەركەگۇلدىڭ ۇيىنە كىرىپ الدى. جۇرەگىنىڭ تۇبىندە وسىناۋ قاراپايىم دا اقكوڭىل جىگىتكە دەگەن ءبىر نازىك سەزىم ويانعانداي. جانتاستىڭ ۇسىنىسىنا قارسى بولماعانى دا سوندىقتان. بەينە ءبىر جاڭا ۇيلەنگەن جاس قالىڭدىقتاي قايتادان قۋتىڭ قاققان كەلىنشەكتىڭ ءجۇزى باياعىنداي نۇرلانىپ سالا بەرگەن. بۇعان دەيىنگى ومىرىندە ارمانبەك ەسىمدى مىنەزدى ازامات بولماعانداي. جار توسەگىنە بۇرىن-سوڭدى جاتىپ كورمەگەندەي. جانتاستىڭ العاش وڭاشادا جاقىنداسۋىنان تۇلا بويى قالتىراپ، باسىنا نوقتا سالىنباعان بايتالداي ءدىر-دىر ەتتى...
ەكەۋى ءۇي بولىسىمەن-اق جاقسى ءتىل تابىسقان سەكىلدى. انە-مىنە دەگەنشە ىستىق-سۋىعى باسىلماعان جارتى جىل دا جەلىپ وتە شىعىپ ەدى. جانتاستىڭ وسىرەسە كىشكەنە مارجانعا دەگەن ىقىلاسى الا بوتەن. بالاباقشادان بارىپ ءوزى الادى، ءوزى اكەلەدى. ۇيگە كەلگەسىن، ءوزى تاماقتاندىرىپ، ءوزى ويناتادى. ءتىپتى اي-شايعا قاراماي، ءسابيىن ۆانناعا سالىپ، شومىلدىراتىن دا ءوزى. ەركەگۇلدىڭ جۇمىسى بىردەن جەڭىلدەپ سالا بەردى. ءبىر راقاتتى سەزىمنىڭ الديىنەن ارىلا الار ەمەس. «قانداي بالاجان جىگىت، — دەدى ىشىنەن تاڭ قالىپ. — ارمانبەك وكتەم، مىقتى بولعانىمەن، مۇنداي بالاجان ەمەس ەدى عوي».
ءبىراق كەلە-كەلە بايقاعانى — جانتاستىڭ وزىنە ەپتەپ سالقىنداي باستاعانى. سالقىنداعاندا بۇعان قاتتى سويلەمەيدى، قولىنان يتەرمەيدى، ءمىن تاعىپ، مىڭقىلدامايدى. جىميا قاراپ قويىپ، جۇگىرىپ جۇرگەنى. سالقىندادى دەيتىنى — اڭگىمە تۇنگى مىنەز-قۇلىعىندا بولىپ تۇر. العاشقى ارىنى باسىلىپ قالعان با، نەمەنە، تۇندە جاتىسىمەن، باس سالىپ قۇشاقتاۋدى ازايتقان. ەمىرەنە ءسۇيىپ، ەمەكسىتۋگە ايقارا جاتقىزىپ قويىپ، ايمالاۋعا دا اۋەس ەمەس. كىڭقىلداعانداي باسەڭ ءۇن شىعارىپ، جانىنا جاقىنداعان كەلىنشەكتىڭ نازىك بىلەكتەرىن اقىرىن عانا يتەرىپ تاستايتىنىن قايتەرسىز. ءسويتىپ تەرىس قاراعان كۇيى اڭگىمە ايتقان بولىپ جاتىپ، قولاپايسىز تۇردە قور ەتە تۇسەدى.
كەتەر الدىندا ارمانبەك تە ءسويتتى ەمەس پە؟ «الدە... الدە بۇنىڭ دا بىرەۋى بولىپ جۇرمەسىن» دەگەن وي ساق ەتە قالدى ەركەگۇلگە. بۇرىنعىداي ەمەس، كۇيەۋ ماسەلەسىندە اۋزى كۇيىپ، ءتىسى شىعىپ قالعان كەلىنشەك ءبىر ءتۇنى جانتاستى ساۋالمەن اۋلاپ، ەس جيعىزباستان، بۇرىشقا تىقتى.
— شىنىڭدى ايت! — دەدى اقىرى ماسەلەنى توتەسىنەن قويىپ. — سەنىڭ بىرەۋىڭ بار عوي، ءا؟
— بارى قالاي؟ بىرەۋى نەسى؟ — دەدى جانتاس سول تەرىس قاراپ جاتسا دا، باسىن كوتەرىپ.
— سەنىڭ سۇيگەن ءبىر ادامىڭ بار-اۋ؟ قىز با، كەلىنشەك پە، ايتەۋىر بىرەۋ. — كۇيەۋىنىڭ ۇندەمەي كىدىرىپ قالعانىن كوردى دە، ەركەگۇل ودان ءارى باستىرمالاتا ءتۇستى. وڭعا-سولعا بۇلتالاقتاپ بۇرىلۋعا مۇرشا بەرەر ەمەس. باستىرمالاي قويىلعان سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن باسقا امالى قالعان جوق ەدى جانتاستىڭ. سويتسە اڭگىمە بىلاي بولىپتى.
ۆاحتالىق ادىسپەن اتىراۋعا بارىپ-كەلىپ جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپتى. تولەيتىن ايلىعى مول بولعاندىقتان، بۇل جۇمىسقا سۇرانۋشىلار جىرتىلىپ-ايىرىلادى. ايتەۋىر جىگىتتەردەن قالماي ءجۇرىپ، جانتاس تا بريگاداعا
ىلىككەن. ءبىر جامانى — ۆاحتامەن جۇمىس ىستەيتىندەر تورت-بەس ايعا ءبىر-اق كەتەدى ەكەن. جولعا شىعار الدىندا جانتاستىڭ ءسوز بايلاسىپ جۇرگەن قىزى ەكىقابات بولىپ قالادى. قايتا اينالىپ كەلگەنشە بوسانا قويمايتىن
شىعار دەپ ويلاعان جانتاس باستاپقىدا تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ تۇرعان. كەيىن ول قىزدان مۇلدە دەرەك بولماي كەتەدى. ۆاحتالىق جۇمىس ۋاقىتى ءبىتىپ، شاعىن قالاعا كايتا ورالعان جانتاس دەرەۋ سۇيگەن قىزىن ىزدەۋگە كىرىسپەي مە. ەش جەردە ءىز-توزى جوق. اقىرى ءبىر تانىستارى ارقىلى قىزدىڭ دەرەگىنە قانىعادى. رەسپۋبليكانىڭ جاڭا استاناسى استانا قالاسىندا مادەنيەت وشاقتارى كەڭىنەن دامىپ كەلە جاتقان كەز. جانتاستىڭ قىزىن سونداعى مىقتى
بيزنەسمەندەردىڭ ءبىرى مەيرامحانادا بي بيلەۋگە شاقىرعان ەكەن. اياعى اۋىر بويجەتكەن بالاسىن بوسانا سالىپ، الدى-ارتىنا قاراماستان، دەرەۋ سولاي قاراي اتتانىپتى.
ال بالا... بالانى وسى قالاداعى پەرزەنتحانادا قالدىرىپ كەتكەن كورىنەدى. استاناعا بارماي تۇرىپ، جانتاس جانۇشىرا ءسابيىن ىزدەمەي مە. پەرزەنتحانادا دا، تاستاندى بالالاردى پانالاتاتىن بوبەكحانالاردا دا بۇرىنعىداي تەك تىركەۋ جۋرنالىنا عانا جازۋمەن شەكتەلمەي، جازبالاردى دەرەۋ كومپيۋتەرگە دە ەنگىزىپ تاستايدى ەكەن. سوندىقتان، جانتاستىڭ ءوز
ءسابيىن تاۋىپ الۋى ونشا قيىنعا سوعا قويمايدى. شەشەسىنىڭ ءاتى-جونى، تۋاتىن مەزگىلى بەلگىلى. اقىرى ىزبەن قۋالاي وتىرىپ، ول ءسابيدى ەركەگۇلدىڭ اسىراپ العانىن بىلەدى. ءبىراق زاڭدى تۇردە اكەسى بولىپ سانالمايتىندىقتان، بالانى مەنشىكتەۋگە جانتاستىڭ ەشقانداي قۇقىعى جوق ەدى. ويلاپ-ويلاپ تاپقان ءبىر امالى — باسى بوس كەلىنشەككە ۇيلەنىپ الۋ بولىپتى.
وسى اڭگىمەنى ەستىنەدە ەركەگۇلدىڭ كەۋدەسىن الدەبىر جىڭىشكە نارسە ءتىلىپ وتكەندەي بولدى. جانىنا باتقانى — جانتاستىڭ ماحابباتپەن ەمەس، ەسەپپەن ۇيلەنگەنى. ەكىنشى جاعىنان الىپ قاراعاندا، بايعۇس جىگىتتىڭ جازىعى دا جوق. كوكەك انادان تۋعان جالعىز قىزى ءۇشىن جانۇشىرىپ ءجۇر.
سول كۇننەن باستاپ ەركەگۇل قاتتى وزگەردى. باياعى ارمانبەكتىڭ ىزىمەن تۇيىقتالىپ، تۇنجىراي تۇسكەندەي. كوپ ويلاندى. سارسىلىپ جاتىپ، تالاي تاڭداردا ۇيقىسىز اتقىزدى-اۋ. سول ۇيىقىسىز تۇندەر ونىڭ ءبىر نازىك سەزىمىن نىعايتا تۇسۋگە قىزمەت ەتكەن ەكەن. ونى كۇيەۋى ۆاحتالىق جۇمىسقا تاعى اتتانعان كەزدە سەزدى. كۇندەر ساناپ، كۇن ارالاتا تەلەفونمەن سويلەسەدى. سويلەسكەن كەزدە تەك كىشكەنە مارجاننىڭ عانا ەمەس، مەنىڭ دە جاعدايىمدى سۇراسا ەكەن، كوڭىل-كۇيىمدى بىلگىسى كەلسە ەكەن، جان دۇنيەمنەن حابار الۋعا ىقىلاس تانىتسا ەكەن دەپ تىلەيدى.
كىم بىلەدى، مەيىرمان اكە قانداي ماحابباتقا دا بەيىم شىعار. ايتەۋىر قايىرىمدى جاننىڭ قاتىگەز بولارىنا كوڭىل سەنبەيدى.
You Might Also Like
-
ءبىز تۇپتىڭ-تۇبىندە شەشىمى ماڭگىلىك جۇمباق تىلسىم كۇشتىڭ قۇربانى بولاتىندىعىمىز ايدان انىق. مەنىڭ ويلاۋىمشا سول تىلسىم دۇنيەنى قۇتقارۋشى، مىناۋ ءپاني-جالعاننىڭ ىرىڭ-جىرىڭ تىرشىلىگىنەن اراشالۋشى رەتىن...
