لەنينگراد بەرىلمەيتىن بەرىك قامال
ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستا فاشيستىك گەرمانيا ارمياسىنا فرانسيانى باسىپ الۋ ءۇشىن 44 تاۋلىك، گوللانديا مەن بەلگيانى باسىپ الۋ ءۇشىن بار جوعى 19 تاۋلىك جەتكىلىكتى بولسا، لەنينگراد تۇبىندەگى شايقاس 900 تاۋلىككە سوزىلىپ، اقىرى فاشيستىك گەرمان مەن فينليانديا اگرەسسورلارى ويسىراي جەڭىلىپ، شەگىنۋگە ءماجبۇر بولدى. لەنينگرادقا تۋرا شابۋىل 1941 جىلى 10 يۋلدە باستالدى. نەمىس فاشيستەرىنىڭ 741 مىڭ سولداتى مەن وفيسەرى، 10070 زەڭبىرەك پەن مەنومەتى، 385 تانك پەن وزدىگىنەن جۇرەتىن زەڭبىرەگى، 370 سامولەتى بولدى. قالاعا قاسقىرداي انتالاي ۇمتىلدى. سول كۇننەن باستاپ، باسقىنشىلار 900 تاۋلىك بويى قالاعا تولاسسىز شابۋىل جاسادى. وزبىر جاۋ قالاعا 1941 جىلعى سەنتيابر — نويابر ايلارىندا لەنينگراد كوشەلەرىندە 64930 ورتەگىش، 3055 فۋگاستىق بومبا تاستاپ، 30154 ارتيللەريالىق سنارياد اتتى. جالپى لەنينگرادقا تىكەلەي شابۋىلداۋشى نەمىس فاشيست جانە فينليانديا ارمياسى 38 ديۆيزيادان، ولاردىڭ 32 جاياۋ، 3 تانكىلى، 3 ماتورلاندىرىلعان ءبىر اتتى اسكەر، ەكى جاياۋ اسكەر بريگادادان تۇردى. لەنينگرادتىقتار ريەۆوليۋسيا بەسىگىن جاۋعا بەرمەۋگە انت ەتتى دە قالانى قامالعا اينالدىردى. جاۋ قانشاما جانتالاسسا دا، لەنينگرادتىقتاردىڭ قۇرىشتاي بەرىك قورعانىس شەبىن بۇزا المادى. 1941 جىلى 20 نويابردەن لەنينگرادتىڭ ءبىر تاۋلىك پاەك جان باسىنا شاققاندا 125—250 گرامنان بولدى. قالادا اشتىق باستالدى. 1941 جىلدىڭ نويابرىنەن 1942 جىلدىڭ وكتيابرىنە دەيىن اشتان ولگەن ادامدار سانى 641 803 كىسى بولدى. اشتىق ارانىن اشتى، وعان سۋىق قوسىلدى، ۇيلەرگە وت تا، شامدا جاعىلمادى. ترامۆاي، تروللەيبۋس، اۆتوبۋس جۇرمەي قالدى. بارىنەن دە اۋىز سۋدىڭ تاپشىلىعى اۋىر ءتيدى. كۇن سايىن مىڭداعان ادام جارىق دۇنيەسىمەن قوشتاسىپ جاتتى. ايتسە دە، قايسار قالا جاۋعا جالبارىنبادى. ول وق تەسكەن ءور كەۋدەسىمەن بوستاندىعىن قورعاي بەردى، قورعاي بەردى. لەنينگرادتى بۇكىل سوۆەتتەر ەلى بولىپ قورعادى. ونىڭ ىرگەسىندە سوسياليستىك وتانىمىزدىڭ بارلىق تۋىسقان حالىقتارىنىڭ وكىلدەرى قويان-قولتىق شايقاستى. «قۇستىڭ كۇشى — قاناتىندا، ادامنىڭ كۇشى — دوستىعىندا» دەمەكشى وسى ءبىر قيىن-قىستاۋ كۇندەردە سوۆەت حالقىنىڭ، دوستىعى بۇرىنعىدان دا نىعايا ءتۇستى. سول ءبىر قيىن شاقتا قازاق ەلىنىڭ قارت اقىنى جامبىل اتانىڭ لەنينگرادتىق باۋىرلارعا جولداعان سالەمى — «لەنينگرادتىق ورەندەرىم» مايدان شەبىندەگى ءاربىر جاۋىنگەردىڭ، قورشاۋداعى ءاربىر ازاماتتىڭ بويىنا سارقىلماس جىگەر قۇيىپ، داۋىلپازداي دابىل قاقتى. جازۋشى ۆ. ۆيشنيەۆسكييدىڭ سوزىمەن ايتساق «تۋىسقان قازاق حالقى ءوزىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگى مەن دوستىعىن» جامبىل سالەمىنىڭ قاناتىنا بايلاپ جىبەردى. ءجۇز جاساعان شەجىرە اقىن:
لەنينگرادتىق ورەنىم،
ماقتانىشىم سەن ەدىڭ.
نيەۆا وزەنىن سۇيكىمدى
بۇلاعىنداي كورەمىن.
قازاقستان جەرىنەن،
تۇتانعانداي ەل كەگى،
جولدا كەرنەپ قول جەتتى.
سەندەرگە دەم بەرگەلى»، —
دەپ جىرلادى.
قارت جامبىلدىڭ بۇل ولەڭى ونىڭ سۋرەتىمەن بىرگە دەربەس ليستوۆكا بولىپ باسىلىپ، جاۋىنگەرلەرگە تاراتىلدى. اقىننىڭ اسقاق ءۇنى، جالىندى جىرى قالانى قورعاۋشىلارعا دەم بەردى، ولاردىڭ جىگەرىنە جىگەر قوستى. ءسويتىپ، قيىن-قىستاۋ شاقتا قارت اقىن لەنينگراد قالاسىن قورعاۋشىلاردىڭ ساپىندا، مايداننىڭ العى شەبىندە بولدى.
لەنينگراد مايدانىندا ۇلى قالانى قورعاۋعا العاشقى كۇندەردەن باستاپ قازاقستاندا قۇرىلعان 310-ىنشى، كەيىن 314ء-ىنشى ديۆيزيالار قاتىستى. 310-ىنشى ديۆيزيانىڭ، قۇرامىندا اقمولانىڭ كولحوزشىلارى، ستەپنياكتىڭ كەنشىلەرى، قاراعاندىنىڭ تەمىرجولشىلارى، دارىگەرلەر، مۇعالىمدەر، ينجەنەرلەر بولدى. ديۆيزيا كوماندوۆانيەسى مەن جاۋىنگەرلەرىنىڭ 1942-جىلدىڭ 8-اپرەلىندە «اكمولينسكايا پراۆدا» گازەتىندە جاريالانعان اقمولا وبلىسىنىڭ ەڭبەكشىلەرىنە جولداعان راپورتىندا وزدەرىنىڭ العاشقى تابىستارى جونىندە باياندادى.
«كەسكىلەسكەن العاشقى ۇرىستا، دەپ جازدى ولار،— ءبىز «سايدىڭ تاسىنداي» دەگەن نەمىستەردىڭ تاڭداۋلى اسكەرلەرىن توقتاتىپ قانا قويعان جوقپىز، سونىمەن بىرگە ەسىنەن تانارداي ەتىپ سوققى بەردىك». لەنينگراد پەن نوۆگورود ءۇشىن شايقاستاعى اسقان ەرلىگى ءۇشىن قازاق حالقىنىڭ ارداگەر ۇلى — ستارشينا ءجۇنىسباي قايىپوۆ سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا يە بولدى. باتىر 1944 جىلعى فيەۆرال ايىنداعى شايقاستا ەرلىكپەن قازا تاپتى. جولداستارى باتىردىڭ دەنەسىن نوۆگورود وبلىسىنداعى باتەسكوە سەلوسىندا جەرلەدى. كوممۋنيست سۇلتان بايماعامبەتوۆ لەنين قالاسىن قورعاۋدا ءوز كەۋدەسىن وققا توستى.
1943 جىلدىڭ سوڭىندا لەنينگراد جانە ۆولحوۆ مايداندارى اسكەري تەحنيكامەن، قارۋ-جاراقپەن تولىقتىرىلىپ، ادام سانى كوبەيتىلدى. ەندى لەنينگرادوا تونگەن جاۋدىڭ قورشاۋىن بۇزۋعا قولايلى جاعداي تۋدى. لەنينگراد تۇبىندەگى جاۋدىڭ قورشاۋىن بۇزۋ قىزىل ارميانىڭ 1943 جىلعى مايدانداردا قول جەتكەن جالپى تابىستارىمەن جانە ستالينگراد، كۋرسك تۇبىندە فاشيستىك اسكەرلەردى تالقانداۋمەن تىعىز بايلانىستى بولدى. لەنينگراد تۇبىندە جاۋدىڭ قورشاۋىن بۇزىپ تالقانداۋ ءىسىن بۇكىل ەلىمىز ازىرلەدى. بۇل ىسكە ورتالىق كوميتەت ۇلكەن ماعىنا بەردى. جاۋىنگەرلەر اراسىندا پارتيالىق — ساياسي جۇمىستا لەنين قالاسىنىڭ ريەۆوليۋسيالىق داستۇرلەرى ناسيحاتتالدى. لەنينگرادتى قورعاۋشىلاردىڭ ءبىر قادام دا كەيىن شەگىنبەي كورسەتكەن ەرلىكتەرىن كەڭىنەن تاراتۋ جاۋىنگەرلەر ىشىندە كەڭ ورىن الدى.
1944 جىلعى يانۆاردا ءبىزدىڭ اسكەرلەردىڭ جاۋعا كۇيرەتە سوققى بەرۋىمەن لەنينگراد فاشيستىك قورشاۋدان ازات ەتىلدى. لەنينگراد پەن ۆولحوۆ مايداندارىنىڭ اسكەرلەرى 2ء-شى پريبالتيكا مايدانىمەن، قىزىل تۋلى بالتىق فلوتىمەن جانە اۆياسيامەن ءوزارا قيمىل جاساي وتىرىپ، فاشيستىك ارميالاردىڭ «سولتۇستىك» توبىنىڭ قۋاتتى كورعانىسىن بۇزىپ ءوتىپ، جاۋ اسكەرلەرىن پريبالتيكاعا قاراي قۋىپ تاستادى، ءسويتىپ لەنينگرادتى قورشاۋدان تولىق ازات ەتتى.
You Might Also Like
-
"تيسسا" زيراتىنىڭ كارى ديرەكتورى ءبارى دايىن بولدى ما، جوق پا، كورەيىن دەپ، اقىرىن اياڭداپ ۇيدەن شىقتى.
-
مەكتەپ باعدارلاماسىن مەڭگەرۋ بالادان جوعارى وي بەلسەندىلىگى تالاپ ەتەدى. سونىمەن بىرگە بالا اعزاسى ءوسىپ، اقىلى دا داميدى. سوندىقتان دا وعان ەنەرگيا مەن دارۋمەندەر اسا قاجەت.
