سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 21 ساعات بۇرىن)
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلىنىڭ گرامماتيكالىق جاعىن قالىپتاستىرۋ
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلىنىڭ گرامماتيكالىق جاعىن قالىپتاستىرۋ

«ءسوز - سوزدەن تۋادى، سويلەمەسە قايدان تۋادى؟» دەمەكشى. كازىرگى ۋاقىتتا بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلى كەش شىعىپ، تۇسىنىكسىز بولۋدا. سونىمەن بىرگە، وتباسىندا ەكى تىلدە سويلەۋدە بۇل بالانىڭ سويلەۋ ءتىلىن بۇرمالاپ، كەشەۋىلدەپ شىعۋىنا اسەر ەتەدى. بالانىڭ سويلەۋ ءتىلى ونىڭ پسيحيكاسىنا دا اسەر ەتەدى. ءوزىنىڭ دوستارىنىڭ اراسىندا تۇيىقتالىپ، از سويلەۋگە تىرىسادى. قوعامدا ءوزىن قولايسىز سەزىنىپ شەتتەتىلىپ قالا بەرەدى. سوندىقتان دا ەرتە جاستان باستاپ سويلەۋ ءتىلىن تۇزەتۋ ۇتىمدى بولادى. نەعۇرلىم تۇسىنىكتى، ەركىن سويلەسە بەلسەندى، اشىق مىنەزدى، كوپشىل بولادى. كوبىنەسە بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلى گرامماتيكالىق جاعىنان تولىق جەتىلمەگەن بولىپ كەلەدى. قازاق ءتىلىنىڭ كەي دىبىستارىن بۇرمالاپ ايتىپ، جۇرناق، جالعاۋلاردى سوزدەردە دۇرىس قولدانبايدى. وسى اۋقىمدى ماسەلەگە بايلانىستى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ ءتىل ماماندارىنا تومەندەگى قۇراستىرىلعان -تاپسىرمالار جۇيەسىن ۇسىنىپ وتىرمىز. بۇل -تاپسىرمالار مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلىنىڭ گرامماتيكالىق جاعىن قالىپتاستىرۋ نەگىزىندە بەرىلىپ وتىر، ويىن تۇرىندە جۇرگىزىلەدى.

تاپسىرمالاردى قۇرۋ بارىسىندا بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە، سويلەۋ ءتىل مۇمكىندىكتەرىنە، -تاپسىرمالاردى قالاي تۇسىنەتىنىنە، بەلسەندى جانە ەنجار ءسوز قورىنىڭ قالپىنا نازار اۋداردىق؛
-تاپسىرمالار اۋىزشا جانە كورنەكىلىك ارقىلى بەرىلدى. بالالاردىڭ ءسوز وزگەرتۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا التى -تاپسىرما بەرىلدى. ياعني قازاق ءتىلىنىڭ ءتورت جالعاۋىنا سايكەس. مىسالى: ءبىز ءقازىر ويىن وينايمىز. «نەنىڭ قۇيرىعى؟»ويىنى، «مەن، سەن، ول» دەگەن ت. س. س. سەن ءوزىڭدى «مەن» دەپ، مىنا قۋىرشاقتى «سەن» دەپ، ال مىنا قۋىرشاقتى «ول» دەپ ايتاسىڭ. مەن ساعان ءبىر ءسوز ايتامىن سەن ونى «مەن، سەن، ول» سوزدەرگە قوسىپ ايتاسىڭ ت. س. س.
كوپتىك جالعاۋىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا -تاپسىرمادا، بالا كوپتىك جالعاۋدىڭ سوزگە ساي نۇسقاسىن قولدانىپ، ءسوزدى كوپشە تۇرگە اۋىستىرىپ ايتۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە قازاق تىلىنە ءتان ۇڭدەستىك زاڭىنا ساي. ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى -تاپسىرمالار ىلىك، تابىس. جاتىس سەپتىكتەرىنىڭ جالعاۋىن قولدانۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتالىپ وتىر.

1 -تاپسىرما
ويىن. « بىرەۋ - كوپ»
ماقساتى: زات ەسىمنىڭ جەكەشە ءتۇرىن كوپشە تۇرگە وزگەرتۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: ءبىز ءقازىر «بىرەۋ - كوپ» ويىنىڭ وينايمىز. مەن زاتتى از مولشەردە ايتامىن، ال سەن كوپ مولشەردە ايت.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 الما
2 شيە
3 قارانداش
4 كۇشىك
5 مىسىق
6 ورىك

2 -تاپسىرما
ويىن. « نەنىڭ قۇيرىعى»
ماقساتى: بەرىلگەن سوزدەرگە ىلىك سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ:
كەشە كەشكىسىن قاتتى جەل سوققاننان جانۋارلار قۇيرىقتارىن جوعالتىپ الىپتى. قانە، قۇيرىقتاردى تاۋىپ يەلەرىنە بەرەيىك. الدىمەن نەنىڭ قۇيرىعى ەكەنىن ايتىپ وتەيىك.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 يت
2 مايمىل
3 قويان
4 مىسىق
5 مىسىق
6 تۇلكى

3 -تاپسىرما
ويىن. «قويانعا نەنى بەردى؟»
ماقساتى: بەرىلگەن سوزدەرگە تابىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: مىنا سۋرەتكە مۇقيات قارا، قويانعا نە نەنى بەرگەننىن ەسىڭە ساقتا. ەندى نە نەنى بەرگەنىن ايتىپ بەر.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 شار
2 بانتيك
3 گۇل
4 دوپ
5 المانى
6 كەسە

4-تاپسىرما
ويىن. «كىمدە نە بار؟»
ماقساتى: بەرىلگەن سوزدەرگە جاتىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: مىنا سۋرەتكە مۇقيات قاراپ، نەدە نە بار ەكەنىن ايتىپ بەر.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 قويان
2 كىرپى
3 يت
4 مىسىق
5 ەسەك
6 قۇس

5 -تاپسىرما
ويىن «مەن، سەن، ول»
ماقساتى: زات ەسىم سوزدەردى جىكتىك جالعاۋىندا قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: ءقازىر ءبىز «مەن، سەن، ول» ويىننىڭ وينايمىز. مەن ساعان سۋرەت كورسەتەمىن، سەن سول سۋرەتتەگى مامان يەلەرىنە مەن، سەن، ول دەپ بەرىلگەن سوزگە قوسىپ ايتاسىڭ.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 وقۋشى مەن –
سەن –
ول -
2 سۋرەتشى مەن –
سەن –
ول -
3 باستىق مەن –
سەن –
ول -
4 پرەزيدەنت مەن –
سەن –
ول -
5 ۇستاز مەن –
سەن –
ول -

6 -تاپسىرما
ويىن «مەنىڭ، سەنىڭ، ونىڭ»
ماقساتى: زات ەسىم سوزدەردى تاۋەلدىك جالعاۋىندا قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: ءقازىر ءبىز «مەنىڭ، سەنىڭ، ونىڭ» ويىننىڭ وينايمىز. مەن ساعان دوپتى لاقتىرىپ ءبىر ءسوز ايتامىن. سەن سول ءسوزدى مەنىڭ، سەنىڭ، ونىڭ دەگەنگە قوسىپ ايتىپ كەرى لاقتىراسىڭ.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 تون مەنىڭ –
سەنىڭ –
ونىڭ -
2 كويلەك مەنىڭ –
سەنىڭ –
ونىڭ -
3 دوپ مەنىڭ –
سەنىڭ –
ونىڭ -
4 جاعا مەنىڭ –
سەنىڭ –
ونىڭ -
5 ماشينا مەنىڭ –
سەنىڭ –
ونىڭ -

7 -تاپسىرما
ويىن. «مۇقيات بول»
ماقساتى: زات ەسىمنىڭ – شا، - شە، - شىك جۇرناقتارىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: مۇندا ەكى دوڭگەلەك بەرىلگەن. بىرەۋى كىشى، ەكىنشىسى ۇلكەن. وسى ۇلكەن دوڭگەلەككە ۇلكەن زاتتاردى، كىشى دوڭگەلەككە كىشى زاتتاردى ايتىپ قويىپ شىق.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 كورپە
2 جالاۋ
3 قاپ
4 ءۇي
5 كۇرەك
6 قوبدي

8 -تاپسىرما
ويىن. «ءسوزدى قالاي وزگەرتتىك؟»
ماقساتى: زات ەسىمنىڭ – ءشى، - شى جۇرناقتارىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: مۇندا ەكى پوەزد بار. بىرەۋى ۇلكەن، ەكىنشىسى كىشى. وسى پوەزداردىڭ بىرىنە ۇزىن ءسوزدى، ەكىنشىسىنە قىسقا ءسوزدى قويىپ اتاپ بەر.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 ەتىكشى
2 جۇمىسشى
3 ءبيشى
4 قويشى
5 تىگىنشى
6 سيىرشى

9 -تاپسىرما
ويىن. «مەن ايتامىن، سەن جالعا»
ماقساتى: تۇبىرلەس ءسوزجاسام داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: مۇندا بەس ۆاگون بار. بىرەۋى - لىق بولسا، ەكىنشىسى - شەك، ءۇشىنشىسى – شەڭ، ءتورتىنشىسى - كە، بەسىنشى ۆاگون - شىك. وسى ۆاگونداردىڭ بەرىلگەن ءسوزدى قوسىپ ايتىپ بەر.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 ءىنى
2 بالا
3 شەشە
4 كۇركە
5 ءسوز

10 -تاپسىرما
ويىن. «قوسىپ ايت»
ماقساتى: تۇبىرلەس ءسوزجاسام داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
نۇسقاۋ: مەن ساعان سوزدەر ايتامىن. سەن سول سوزدەرگە – داي، - دەي، - تاي، - تەي قوسىپ ايت.

№ ۇسىنىلعان زاتتار بالانىڭ جاۋابى باعا
1 گۇل
2 تاس
3 مۇز
4 كوبەلەك
5 تاۋ

رەزيۋمە
ۆ داننوي ستاتە راسسماتريۆايۋتسيا دوپولنەننىە ۆاريانتى مەتوديكي وبسلەدوۆانيا گرامماتيچەسكوگو سترويا رەچي، ا يمەننو: ناۆىكوۆ سلوۆووبرازوۆانيا ي سلوۆويزمەنەنيا ۋ دەتەي دوشكولنوگو ۆوزروستا.

Summary
In article examines supplementary variant grammatical speech system، especially: skill of word formation and wordchange at children with common developness speech

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما