مەن بىلەتىن ءانۋار
1.
ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ اتى ەرتە شىقتى، اتاعى ەرتە جايىلدى. ءبىر ەل، ءبىر وڭىردەن ەكەنىمدى ايتىپ، سىرتىنان مالدانىپ، كەيدە ماقتاپ، كەيدە ماقتانىپ جۇرگەنىمىز بولماسا، اسا ءبىر جاقىن ءبىلىسىپ تە، بىتە قايناسىپ تا كەتكەن كىسىلەر ەمەسپىز. سىيلاسىپ جۇردىك، سىر الىسا سىرلاسا قويماپپىز. بۇيرەگى بۇرسا، بۇرعان شىعار، ءبىراق جاسى كىشى عوي دەپ اسا باۋىرىنا تارتا قويمادى، مەن دە ونشالىق ءبىر ۇزدىگىپ، اعام دەپ ارتىنان ەرە قويايىنشى دەگەن نيەت كوزدەمەپپىن. ءتىپتى، ول ءبىرىنشى حاتشى بولىپ تۇرعاندا قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا قىزمەت ىستەي ءجۇرىپ، ءبىر دە ءبىر وتىنىشپەن الدىنا جالعىز بارماپپىن. ول دا مەنى وڭاشا اڭگىمەگە شاقىرا قويعان جوق ەدى. مەنى قىزمەتكە العان سول كەزگى ەكىنشى حاتشى ءىلياس ەسەنبەرلين ەدى دە، بوساتقان كەلەسى ەكىنشى حاتشى شەرحان مۇرتازايەۆ بولاتىن. ءانۋار، ءتىپتى، مەنىڭ بۇل قىزمەتكە قاشان كەلىپ، قاشان، قالايشا كەتكەنىمە دە ءمان بەرە قويماعان سياقتانعان.
ەڭ العاش جاقىننان تانىسىپ، سويلەسۋىم سوناۋ الپىس سەگىزدىڭ قىركۇيەك ايى تۇسىندا ەدى. تاجىك ادەبيەتىنىڭ قازاقستانداعى ونكۇندىگى اياسىندا ءبىر توپ قالامگەر تالدىقورعانعا كەلدى. وبلىستىق گازەت قىزمەتكەرى رەتىندە قوناقتاردى قارسى الۋشىلار اراسىندا مەن دە جۇرگەنمىن. تاجىك اعايىنداردى باستاپ كەلگەن قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ قاتارداعى حاتشىلارىنىڭ ءبىرى قابدىكارىم ىدىرىسوۆ ەكەن. سامولەتتەن تۇسكەن مەيماندارعا قول بەرىپ، ءدام-تۇز تاتتىرىپ، گۇل ۇسىنىپ جاتقاندا، الاڭعا تاعى ءبىر شاعىن ۇشاق كەلىپ قونىپ، ودان جالعىز جولاۋشى — ءانۋار ءالىمجانوۆ تۇسكەن. تاجىكتىڭ بەلگىلى اقىنى مۋمين كاناوات، اقىن قىزى گۇلرۋحسور سافييەۆالار ەلەڭدەسە بۇرىلىپ، ءبىزدى تاستاي بەرە، ءانۋارعا قاراي قۇراق ۇشا ۇمتىلىپ ەدى. ءبىرىن ءبىرى جاڭا كورگەندەي بولىپ، باس سالىپ ءسۇيىسىپ تە جاتتى. "وي، تى مولودەس، ا تو مى پودۋمالي چەرت تو چتو!" — دەسىپ ورىسشالاپ تا قويادى. انەكەڭ كەڭكىلدەپ قانا كۇلە بەرەدى. سويتسەك، الدە جولاۋشىلاردان قالىپ قويعان با، الدە باسقا ءبىر سەبەپپەن ورىن تابىلماعان با، ولار ۇشىپ كەتە سالا، ءانۋار "پراۆدا" گازەتىنىڭ ءتىلشىسى رەتىندەگى ەرەكشە قۇقىعىن پايدالانىپ، جاڭاعى سامولەتپەن جالعىز ۇشىپ، بۇلاردى ادىمىن اشتىرماي قۋىپ جەتكەن بەتى ەكەن.
سول كۇنى مەيماندار قۇرمەتىنە كيروۆ اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى تۇرسىن ماحمەتوۆ قوناقاسى بەرگەن. شەتكەرىلەپ وتىرعان مەنىڭ قاسىما انەكەڭ كەلىپ جايعاستى. ىعىسىپ، تورگە قاراي وتكىزەيىن دەپ ەدىم، "وتىرا بەر" دەگەندەي يشارا تانىتقان.
وبلىستان، اۋداننان، كولحوزدار مەن سوۆحوزداردان جينالعان ادامدار كوپ ەدى. Ac ۇستىندە انەكەڭ تەمەكىسىن ۇستى-ۇستىنە بۇرقىراتا سورعىشتاپ قويىپ، ماعان الدەنەلەردى ايتقان بولىپ وتىردى. ءسوزى انىق ەستىلمەيدى ەكەن، كومەيىنەن شىعا ءۇزىلىپ قالا ما، جارتىسىن ءوزى جۇتىپ قويا ما، سۇراۋعا ءارى ۇيالامىن، ءارى باتىلىم دا جەتپەدى. اتاعى دا، ابىرويى دا باسىم، جاسى دا مەنەن ءبىراز ۇلكەن ايگىلى ادامنىڭ، ەلگە بەلگىلى جازۋشىنىڭ ءوزىمدى ەلەپ سوزگە تارتىپ وتىرعانىن مارتەبە ساناپ، بار بولعانى ىشتەي مارقايا تۇسسەم كەرەك. مۋمين كانوات بىردەمە دەدى مە، الدە ءوزى بايقاپ قالدى ما، ايتەۋىر، ەداۋىر ۋاقىتتان سوڭ كەشتى باسقارىپ وتىرعان ماحمەتوۆ:
— وۋ، ءانۋار تۇرلىبەكوۆيچ، بەرى تورگە وتپەيسىز بە، بۇ نە بالاعا ۇقساپ بوساعادا قالىپ قويعانىڭىز، — دەپ ەمەۋرىن تانىتقان بولدى.
انەكەڭ ەكى كولىن بىردەي كوتەرىپ العىس ءبىلدىرۋدىڭ يشاراسىن جاسادى دا، ورنىنان جىلجي قويمادى. الگى ماعان ايتىپ وتىرعان اڭگىمەسىن ءارى قاراي جالعاي بەردى.
وزگەلەردى كيمەلەپ ايتەۋىر تورگە وزعىسى كەلىپ وڭمەڭدەپ تۇراتىن وسى كۇنگى اعايىڭداردىڭ قىلىعىن كورگەن سايىن مەن انەكەڭنىڭ سول ءبىر قاراپايىمدىلىعىن امىسە ەسىمە الا بەرەمىن. ەسىمە الا بەرەمىن دە، وز-وزىمنەن تاڭىرقاپ، باس شايقاپ قويامىن.
* * *
1971 جىلى ماسكەۋدە وقىپ جۇرگەنمىن. الماتىدان سايىن مۇراتبەكوۆ تەلەفون سوقتى: "ەرتەڭ ۇشىپ بارامىن، كۇتىپ ال"، — دەپ.
سول جولى ول مەنى ءانۋارعا ەرتىپ اپاردى. جۋىردا عانا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولىپ سايلانعان انەكەڭ كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ كەزەكتى حاتشىسى رەتىندە بىرەر اي ماسكەۋدە بولماقشى ەكەن. كالينين پروسپەكتىسىندەگى كوپ قاباتتى بيىك ۇيدەن ەكى بولمەلى پاتەر ءتيىپتى. سول ۇيدە ءبىز، ىشىمىزدە جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ بار، ءبىر كەش بىرگە بولىپ، اشىلا سىرلاسىپ، اجەپتاۋىر اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ ەدىك. سايىن انەكەڭە ەركىن دە، ەركەلەي سويلەيدى ەكەن. ءازىل-قالجىڭى بىزدەن گورى باتىلداۋ شىعىپ جاتتى. ءبىر ءسوزدىڭ رەتىنە قاراي ول: "انەكە، ورنىڭىزدى ماعان بىرەر ايعا قيساڭىز قايتەدى وسى، ءاي، ءبىر كوسىلۋدىڭ قالاي ەكەنىن كورسەتەر ەدىم-اۋ!" — دەدى ەكى الاقانىن ۋقالاپ قويىپ.
انەكەڭ مىسقىلداي كۇلدى مە، مىرسىلداي كۇلدى مە، بىلمەيمىن، ايتەۋىر: "ساعان دا كەزەك كەلەر، سول كەزدە كوسىلەرسىڭ، كوسىلسەڭ"، — دەپ كەكەتكەنى بار.
كەيىن جازۋشىلار وداعىنىڭ بيلىگى بىرەر جىل ءوز قولىنا تيگەن كەزدەگى سايىننىڭ قالاي كوسىلگەنى ماعان بەيمالىم كۇيىندە قالا بەرگەنىن دە نەسىنە جاسىرايىن.
* * *
1974 جىلى جازۋشىلار وداعى اپپاراتىنا قىزمەتكە كەلدىم. كەزەكتى ءبىر جيىندا ۇلكەن زالداعى جينالىستى باسقارىپ وتىرعان ءانۋار ءالىمجانوۆقا تاحاڭ (تاحاۋي اقتانوۆ) ورتا تۇستان بارىپ سوقتىقتى. ءوزىنىڭ ەسكى ادەتىمەن بۇيرا شاشى بۇرقىراپ زال ورتاسىندا قايقايا تۇرىپ، تاحاڭ كوسىلە ءبىر كەلىپ شۇيلىكسىن دەيسىڭ ءبىرىنشى حاتشىعا. بۋرىل شاشىن وقتىن-وقتىن سىلكىپ قويىپ، قايداعى ءبىر قاداۋ-قاداۋ دالەلدى قالتاسىنان سۋىرىپ العانداي الدىمىزعا جايىپ سالادى. ءار ءسوزى ءمىردىڭ وعىنداي. ءسوزى دە، ويى دا ءدوپ ءتيىپ جاتقانعا ۇقسايدى. ءبىرازدان سوڭ ءوزىمنىڭ دە تاحاندى قۇپتاپ وتىرعانىمدى بايقاماي قالىپپىن.
سول كەزدە ءسوز كەزەگىن ءانۋار العان: "تاحا، پەندەشىلىكتەن ءسال دە بولسا بيىگىرەك بولايىق تا وسى كەي-كەيدە. مەن وسىندا ءبىرىنشى بولىپ كەلە سالا العاش اڭگىمەلەسكەن ادامىم ءسىز ەمەس پە ەدىڭىز. "تاحا، تاجىريبەڭىز مول، بەدەلىڭىز بولەك بەلگىلى ادامسىز، ەكىنشى حاتشىنىڭ تىزگىنىن ءبىرجولا ءوز قولىڭىزعا الىڭىز، بىرىگىپ قىزمەت ەتىپ كورەيىك"، — دەپ قولقا سالعانىمدى ۇمىتپاعان بولارسىز. ءسويتىپ، ورتاق ىسىمىزگە بىردەي جەگىلە، بىرگە قىزمەت ىستەۋدىڭ ورنىنا، بۇگىن كەلىپ: "ويتپەدى، بۇيتپەدى"، — دەپ، بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ، ورتامىزعا ىرىتكى سالعىڭىز كەلەدى. وسى دا اعايىننىڭ، ءتىپتى اعانىڭ ءسوزى، ۇلكەننىڭ قىلىعى دەپ ويلايسىز با؟" — دەپ ەسىلە سويلەپ بەرگەندە، ەندى مەن اپ-ساتتە ءانۋار جاعىنا قاراي ويىسا باستاعانىمدى اڭعارماي قالىپپىن.
قولىن ءبىر سىلتەپ، تاحاڭ ءوز جايىنا كەتكەن.
* * *
— الپىسقا تولعاندا اۋىلعا بارىپ قايتتىم، — دەپ اڭگىمەلەدى بىردە انەكەڭ. — قاسىمدا ساۋىق تاكەجانوۆ بار ەدى، ءتۇس قايتا اندرەيەۆكادان اسا توڭكەرىس تۇسىنداعى توبەگە كوتەرىلدىك. قارلىعاش اۋىلىنا جەتە بەرە بۇلاق باسىنا توقتاپ، اينالا كوز سالىپ ەداۋىر تۇرىپ قالدىق. ەگىن وراعىنىڭ كەزى ەدى. اينالا قىبىر-قىبىر ەتكەن جۇرت، انادايدا تورت-بەس كومباين كورىنەدى، وڭدى-سولدى سابىلعان ماشينالار، اتاربالار. "ءاي، وسى جۇرتتى دۇرلىكتىرىپ قايتەمىز، ءبىزدى ەمەشەگى ۇزىلە كۇتىپ وتىرعان دا كىم بار دەيسىڭ"، — دەپ اقتۇما باسىنداعى كوگالعا گازەت جايىپ جىبەردىك تە، الماتىدان الا شىققان جول ازىعىمىزدى ورتاعا الا، ساۋىق ەكەۋمىز ءبىراز اڭگىمەلەسىپ، بۇلاق سۋىنا بەتى-قولىمىزدى جۋىپ، ەل-جۇرتقا قاراپ قوش ايتىستىق تا، قايقايىپ الماتىعا قايتا بەردىك.
"ەلگە شىعىپ بارا جاتىر ەدىم"، — دەپ الدىن الا حابار بەرسە سول ءوڭىردىڭ تايلى-تاياعى قالماي، قۇراق ۇشا قارسى الارى ءسوزسىز ەدى عوي. داڭقىنان داڭعازاسى كوپ، بەرگەنىنەن العانى باسىم، تىندىرعانى بولماسا دا، "تويىمدى وتكىزىپ بەرمەدىڭدەر" دەپ، جۇرتتىڭ بارىنە وكپەلەپ، توي وتكىزە قالسا، توڭىرەكتى دۇرلىكتىرىپ، اعايىن-تۋعانىنا مىندەتسىپ، ءبالسىنىپ بىتەتىندەردى كورگەندە دە انەكەڭنىڭ وسىناۋ "ەرسى" قىلىعى ەسىمە تۇسە بەرەدى.
* * *
1992 جىلدىڭ كوكتەمىندە الەكەڭنىڭ تۋعان جەرى قارلىعاش اۋىلىندا بولدىم. وسىنداعى جاڭا سالىنعان ورتا مەكتەپكە جازۋشىنىڭ ەسىمى بەرىلگەن ەكەن. مەكتەپ ديرەكتورى — جاس جىگىت مەنى وزىمسىنە تۇرىپ ءبىراز وكپە ايتتى: "ەكى رەت جەدەل-حات جولدادىق، ءبىر رەت ارنايى كىسى جىبەرىپ شاقىرتتىق، ءبىراق ءانۋار اعام كەلمەدى"، — دەپ.
سونىڭ ارتىنان ىلە-شالا جازۋشىلار وداعىنىڭ فويەسىندە انەكەڭە ۇشىراسىپ قالدىم دا، الگى ديرەكتوردىڭ وكپەسىن جەتكىزدىم. "جۋىردا جاپونياعا ءجۇرىپ كەتپەك ەدىم، — دەدى اعام — سودان قايتىپ كەلە-سالا ەكەۋمىز بارىپ قايتايىقشى ەل جاققا".
مەن قۇپتاپ باس يزەدىم.
بۇل كەزگى وداقتىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى قالداربەك نايمانبايەۆ بولاتىن. سول كابينەتىنەن ءبىر شىعىپ، ءبىر كىرىپ، الدەكىمدەرگە تاپسىرما بەرىپ، ەندى بىردە انەكەڭە قاراي بۇرىلىپ، الدەنە سىبىرلاپ جاتتى. قالداربەك كابينەتىنە كىرىپ كەتكەننەن كەيىن، مەن انەكەڭنەن بۇل نە سىبىر دەگەندەي سىر تارتپاق بولدىم. سوندا انەكەڭ كۇمىلجىڭكىرەي تۇرىپ: "پروستور" جۋرنالىنا رەداكتور سايلاماق ەكەن، سوعان ءوز كانديداتۋرامدى ۇسىنىپ ەدىم، ءقازىر سەكرەتاريات ءماجىلىسى ءوتىپ جاتىر، سونىڭ قورىتىندىسىن كۇتىپ جۇرگەن ءجايىم عوي، — دەدى.
الدەنە ۋاقىتتان سوڭ ىشتەن قالداربەك تاعى شىعىپ، كىنالى ادامداي ەكى قولىن جايا: "انەكە، رەنجىمەڭىز، بولمادى"، — دەگەندى ايتتى. ءتۇسى بۇزىلىڭقىراعان انەكەڭ بۇرىلىپ جۇرە بەردى. ال رەداكتور بولىپ بۇعان دەيىن ەشكىمگە بەلگىسىز پەتروۆ دەيتىن بىرەۋ سايلانعانىن مەن كەيىن ءبىلدىم.
مەن انەكەڭمەن سىرتقا ەرە شىقتىم. رەنىشىن قانشا جاسىرماق بولعانىمەن، رەڭى ءالابۇۇرتىپ، ءبىرتۇرلى قوبالجىپ تۇرعانىن بايقادىم. مەنىمەن سىر بولىسكىسى كەلمەگەنىن دە اڭعارتتى. سىرىلىپ قالا بەردىم.
سەكرەتاريات مۇشەلەرىنىڭ ءبىرازى ماعان بەلگىلى ادامدار ەدى، كوڭىلدەرىنە كەلسە دە ايتايىن، تاباندارىنىڭ ءبۇرى تايعاناق، پرينسيپتەرى شامالى جىگىتتەر بولاتىن. انەكەڭنىڭ قىسىلىڭقىراعان كەزدە بارىپ، "ات ارتىنا مىنگەستىرە كەتىڭدەر" دەگەن ەمەۋرىنىن ۇقپاعانداي، نە ۇعا تۇرسا دا ەلەمەگەندەرىن مارتەبە ساناپ، ۇلىنىڭ ءبىر تىلەگىن مانسۇق ەتكەندەرىنە ءماز بولا تاراسقاندارىن بايقاپ تا قالدىم. كەيىن سونى ءبىرازى ءوزارا اڭگىمە ەتىسىپ تە ءجۇردى.
"سۇڭقاردى سۇقسۇر تابالاپ، قىراننىڭ كۇنى كۇيكەنتايعا تۇسكەن قايران دا قيلى زامان-اي!" — دەپ بارماق تىستەگەننەن باسقا امالىم بولماي، ەڭسمە تۇسكەن كۇيى سولبىرايىپ ۇيگە قايتقان ەدىم. ىشتە ءبىر قىجىل قالعان ىركىلىپ...
* * *
مىڭ توعىز ءجۇز توقسان ءۇشىنشى جىلدىڭ مامىرىندا انەكەڭ ۇيگە تەلەفون سوقتى:
— مەن سوسياليستىك پارتيانىڭ ليدەرىمىن عوي، — دەدى ول كىسى، — ەكى تىلدە رەسپۋبليكالىق گازەت شىعارماقشىمىز. سوعان باسشىلىق ەتسەڭ قايتەدى؟
مەن كەلىسىم بەرگەنمىن. قارجى تابىلدى. رەداكسيا قۇرامى بەكىتىلدى. ءۇش-تورت اي وتكىزىپ بارىپ گازەتتىڭ العاشقى سانىن شىعاردىق. "قازاق مەملەكەتى"، "رەسپۋبليكا" دەپ اتالاتىن گازەتتەردىڭ بىرىككەن رەداكسياسىن مەن باسقارۋعا ءتيىستى ەدىم، ارتىنان ويلانىپ بارىپ، ءارقايسىسىن جەكە باسىلىم ەتۋ ۇيعارىلدى.
بۇل كەزدە انەكەڭ دە، مەن دە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق دەپۋتاتتارى ەدىك. كۇزگى سەسسياعا ول كىسى قاتىسا المادى. يسپانياعا بارعان ءبىر ساپارىنان قاتتى ناۋقاستانىپ قايتىپتى دە ەستىگەم.
ۇزاماي ەمحاناعا ءتۇستى دە، مەنى ىزدەتتى. جالعىز كىسىلىك پالاتادا جاتىر ەكەن. جۇدەۋ كورىندى، سونىڭ الدىندا مەن سيريا، يوردانيا ەلدەرىندە بولىپ قايتقانمىن، سونداعى بىرەر جازۋشىلاردىڭ ارنايى سالەمىن جەتكىزىپ ەدىم، انەكەڭ پالەندەي ەلەندەپ ىقىلاس تانىتا قويمادى.
— اۋرۋدى اسقىندىرىپ الىپپىن! — دەپ كۇرسىنىپ قويدى بار بولعانى.
اسا ماڭىزدى ەشتەڭە ايتقان جوق.
تاعى ءبىراز كۇننەن سوڭ سول سوسياليستىك پارتيا ساياسي بيۋروسىنىڭ حاتشىسى انتونوۆ دەگەن جىگىت ارقىلى شۇعىل شاقىرتىپ ەدى، ءبىراق ءتىرى ادامنىڭ تىرلىگى بىتكەن بە، جوپەلىمدە ۋاقىت تاۋىپ بارا قويمادىم. ءسويتىپ، اراعا ءبىراز كۇن ءتۇسىپ كەتە بەرىپ ەدى.
ەمحانادان شىقتى دەپ ەستىپ، ۇيىنە تەلەفون شالىپ ەم، كوپ توستىرىپ بارىپ قينالا ءتىل قاتتى: "ساكەن، دارىگەر قاراپ جاتىر ەدى، سەن كەرەكسىڭ ماعان، ءوزىم حابارلاسايىنشى"، — دەدى.
ءبىراق حابارلاسا العان جوق...
2000 جىلى ءانۋار ءالىمجانوۆ قايتىس بولعان كۇنى جازىلعان بۇل ولەڭ كەزىندە "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىندە جاريالانىپ ەدى. انەكەڭدى جەرلەۋ ۇستىندە قازاق راديوسىنان ۇزىك-ۇزىك بەرىلىپ تۇردى. بىرەۋ وقىدى، بىرەۋ وقىمادى. بىرەۋ تىڭدادى، بىرەۋ تىڭداعان جوق. انەكەڭدى ەسكە ءتۇسىرۋ رەتىندە قايتا ءبىر جاريالاۋدى ءجون كوردىم.
اعام بار ەدى ءمىر ءتىلدى،
جاعام بار ەدى — جىرتىلدى!
قان جىلاپ تۇرعان جۇرەكپەن
جۇباتام قالاي جۇرتىمدى؟!
جاسىرىپ جەرگە ءمارت ۇلدى،
جۇباتام قالاي حالقىمدى؟ —
تەلەگەي تەڭىز دارياسى
تەبىرەنە تۇرىپ تارتىلدى!
تورە دە بولىپ تورگە ءوتتى،
تۋراسىن ايتىپ، ءور كەتتى.
بارلايتىن ەلدىڭ ەرتەڭىن،
شارلاپ تا كەلىپ جەر-كوكتى!
قايىعى جۇيرىك كەمەدەن،
جازىعى بيىك توبەدەن.
الدىنا كەلگەن ادامنىڭ
اتاسى باسقا دەمەگەن.
بەتكەيى شۇيگىن بەل ەدى،
بەلدەن دە بيىك بەدەلى.
اتقا دا ءمىندى، تاققا دا،
"استىم عوي ەلدەن!" دەمەدى.
الدى ءبىر جايىق، كەڭ ەدىل،
(اسىقتىڭ ەكەن نەگە بۇل؟)
سەندەي-اق بولار دەيتىن ەك
حالقىنىڭ قامىن جەگەن ۇل!
امالىڭ بار ما اجالعا،
اڭىراپ قالدىق ازاندا.
ءانۋار وتكەن جول ءبىراق
سيا دا قويماس مازارعا.
قولىندا باردا التىننىڭ
باعالاي قويسىن نارقىن كىم.
قاي ەلدىڭ ءدامىن تاتساڭ دا،
قامىن ويلادىڭ حالقىڭنىڭ.
شارلايتىن ەدىڭ كوپ ەلدى،
كولىگىڭ نەگە بوگەلدى؟
قاي جاققا كەتتىڭ، اعاجان،
كورسەتپەيمىسىڭ توبەڭدى؟!
ءۇرىمشى مە الدە ءۇرىم بە، —
جۇرگەن دە شىعارسىڭ بىرىندە.
ساعىندىرىپ بارىپ ورتاڭا
ورالارمىسىڭ تۇبىڭدە؟!
1993 جىل، قاراشا
2
سول انەكەڭنىڭ، سول الەمگە تانىلعان ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ تۋعانىنا دا، مىنە، بيىلعى مامىر ايىنىڭ باسىندا 80 جىل تولىپ ەدى. اتىنا ساي، اتقارعان قىزمەتى مەن قايراتكەرلىگىنە وراي كەڭىنەن اتالىپ وتەر دەپ تە ويلاعانبىز. الدىن الا ەسكە سالۋ ماقساتىمەن وتكەن جىلدىڭ سوڭىنا تامان، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىندا ءوزى ون جىلعا جۋىق باسقارعان قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا، ودان كەيىن ۇكىمەت باسشىسى ك.ءماسىموۆتىڭ، ءبارىمىز ءبىر كىسىدەي ادەبيەت پەن ونەردىڭ ۇلكەن جاناشىرىنا بالاپ جۇرگەن الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى س.ۇمبەتوۆتىڭ اتىنا حاتتار جازعان ەدىم. ۇكىمەت كەڭسەسىنەن «ءتيىستى ورىندارعا تيىسىنشە تاپسىرمالار بەرىلدى» دەگەن، ال وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى س.مۇقانوۆتىڭ: «ءسىزدىڭ ۇسىنىستارىڭىز ءانۋار ءالىمجانوۆ مەرەيتويىنا دايىندىق بارىسىندا ەسكەرىلەتىن بولادى» دەگەن سارىنداعى اراعا التى اي سالىپ بەرگەن جاۋاپ حاتتارىنا عانا قاناعاتتانۋعا تۋرا كەلدى. ول حاتتاردىڭ ۇزىن-ىرعاسى ءانۋاردىڭ تۋعان اۋىلىندا ەسكەرتكىش-مۇسىن ورناتۋ، شىعارمالارىنىڭ اكادەميالىق جيىنتىعى رەتىندە 6 توم ەتىپ كىتابىن شىعارۋ. انەكەڭنىڭ جازۋشى، پۋبليسيست، ادام ءارى قايراتكەر رەتىندە كورەتىن ءومىر جولىن كورسەتەتىن دەرەكتى فيلم ءتۇسىرۋ، ت.ب.
ءبىراق ءالى كۇنگە انەكەڭ مەرەيتويىن وتكىزۋ جونىندە ءلام-ميم دەپ جاق اشقان پەندە بالاسىن كورە قويعان جوقپىن. «باياعى جارتاس — ءبىر جارتاس، ماڭق ەتەر تۇكتى بايقاماس» — قالپىندا مىزعىماي قالىپ كەلە جاتىر.
قانشاما ايتپايىن-اۋ دەسەڭ دە، اقيقاتتان، اردان اتتاپ كەتە المايدى ەكەنسىڭ. ەل مەن جەرگە، مەملەكەت پەن قوعامعا ءانۋار سىڭىرگەن ەڭبەكتىڭ، ءانۋار اتقارعان قىزمەتتىڭ ءبىرىن دە جاساماعان، جاساي دا الماعان الدەكىمدەرگە 60 جىلدىعىندا الىپ ەسكەرتكىش تۇرعىزىلىپ، جەتپىسىندە جەر بەتىندە تەڭدەسى جوقتار قاتارىندا ماراپاتتالىپ جاتقانىن كورگەندە ءانۋار سەكىلدى ءوز زامانىنىڭ تۇتقاسى دا، تۇلعاسى دا بولعان ازاماتتىڭ اتىنا ساي قۇرمەت كورسەتىلمەۋىنە قارادان قاراپ تۇرىپ كۇيىنەدى ەكەنسىڭ. بۇل جەردە دە ۇلت نامىسى ەمەس، رۋ جارىسى بەل الىپ كەتپەدى مە ەكەن دەپ كۇدىكتەنە تۇسەسىڭ. توبەشىكتى قانشا وڭەش جىرتا ماقتاساڭ دا ءوز بويىنان اسىپ ودان ءارى بيىكتەمەسى، ال ەڭسەسى بيىك تاۋلاردى قانشا جەردەن كوزگە ىلگىڭ، كوگەرتكىڭ كەلمەگەنىمەن، ەندى ەشقاشان الاسارماسىن ەسكە الا بەرمەيتىندەر ءالى دە بارىنا كۇيىنەسىڭ. ايتپەسە، تاۋدىڭ قاشاندا تاۋ بولىپ قالا بەرەتىنىن قالامداس زامانداستارى، ءىزباسار ءىنى-قارىنداستارى، بيلىك باسىنداعى بۇگىنگى ازماتتار بىلۋگە ءتيىس ەدى عوي.
ارينە، بۇل سوزدەردى وقي وتىرىپ بىرەۋلەردىڭ قاباق تۇيەرىن دە، اۋزى-باسىن تىجىرا تۇرىپ: «بۇل ءوزى نە ايتىپ وتىر؟» — دەپ قوس يىعىن قومداي، تاناۋ استىنان كۇڭكىلدەرىن دە سەزىپ وتىرمىن.
ءبىراق، امال قانشا، ايتپاساڭ ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى، شىندىق دەگەن، اقيقات دەگەن ۇعىم ايتەۋىر تۇبىندە ءبىر ارناسىنان اسىپ-توگىلىپ، يمانى بار ادامدارعا بارماق تىستەتەرى حاق. تىرىسىندە دە اتاق-داڭققا الاشاپقىن بولىپ ۇمتىلا قويماعان انەكەڭ، ورتامىزعا قايتا ورالىپ، بيلىكتىڭ ءبىر تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعاندارعا وكپە-ناز ايتا قويماس-اۋ. ءبىراق ارۋاق الدىنداعى پارىز دەگەن بولۋشى ەدى، سوعان وسىنشالىقتى سالعىرتتىقپەن، نەمقۇرايلىقپەن قاراعان ادامدار، تىرىلەر الدىندا ايتەۋىر ءبىر ەسەپ بەرەر دەپ ويلايتىنىمدى جاسىرىپ قالا المادىم..
You Might Also Like
