InfoHub Logo

قازاق ادەبيەتى (8 سىنىپ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى. "شەشەنىڭ بالالارىن ءسۇيۋى"
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) ءمىرجاقىپتىڭ "قيراعات" جيناعىنا ەنگەن "شەشەنىڭ بالالارىن ءسۇيۋى" اتتى ولەڭىنىڭ ماعىناسىن ۇعىندىرۋ.
ءا) ادامگەرشىلىككە يماندىلىققا اتا - انانى قۇرمەتتەۋگە ۇلتتىق - سالت داستۇرلەردى ساقتاۋعا ەلجاندىلىققا باۋلۋ؛
ب) وقۋشىنىڭ سىني تۇرعىدا ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ وي - ءورىسىن دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىسى: بايانداۋ سۇراق - جاۋاپ تەست توپت. سالىستىرۋ بولجاۋ
كورنەكىلىگى: ءمىرجاقىپ پورترەتى، بۇكتەمە سىزبا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءۇي تاپسىرماسى تەست ءادىسى بويىنشا سۇرالادى
1. ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ قاي وبلىستا دۇنيەگە كەلگەن:
ا. سەمەي وبلىسى
ءا. تالدىقورعان وبلىسى
ب. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى
ۆ. تورعاي وبلىسى

2. ءمىرجاقىپ قانداي وقۋ ورنىندا وقىعان؟
ا. ورىنبور ريبفاگىندە
ءا. تورعاي قالاسىنىڭ ورىس - قازاق مەكتەبىندە
ب. پەتەربۋرگ ارتيللەريا ۋچيليششەسىندە
ۆ. احمەت - ريزا مەدرەسەسىندە

3. سول كەزەڭدەگى قازاق وقىعاندارىنىڭ باس قوساتىن ورنى قاي جەر بولدى؟
ا. الماتى
ءا. تورعاي
ب. ومبى
ۆ. ورىنبور

4. ومبىدا ول كىممەن تانىسادى؟
ا. شاكارىم قۇدايبەردييەۆ
ءا. احمەت بايتۇرسىنوۆ
ب. ماعجان جۇمابايەۆ
ۆ. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ

5. ءمىرجاقىپتىڭ "جاستارعا" دەپ اتالاتىن ولەڭى قاي گازەتتە باسىلدى؟
ا. "تۇركىستان ءۋالاياتىنىڭ گازەتى"
ءا. "دالا
ب. "سەركە گازەتى"
ۆ. "ايقاپ" جۋرنالى

6. 1909 جىلى قازاق دالاسىن ءدۇر سىلكىندىرگەن ءۇش كىتاپ
ا. "تەرمە" "ازامات" "جۇمباق"
ءا. ابايدىڭ ولەڭدەر جيناعى "قىرىق مىسال"، "ويان قازاق"
ب. "دومبىرا"، "قىرامساق"، "كوكپار"
ۆ. "التىن قۇس"، الماس قىلىش، "كوشپەندىلەر"

7. ءمىرجاقىپتىڭ قازاق ادەبيەت تاريحىنداعى ەرەكشە ورنى قانداي؟
ا. پۋبليسيست
ءا. قازاق ادەبيەت تاريحىنداعى تۇڭعىش رومان جازدى
ب. تابيعات ليريكا تاقىرىبىنا تۇڭعىش قالام تارتتى
ۆ. تۇڭعىش دارىگەر - جازۋشى بولدى

جانا ساباق: ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى "شەشەنىڭ بالالارىن ءسۇيۋى"
ءمىرجاقىپ ىبىراي ءالتىنساريننىڭ اعارتۋشىلىق ءداستۇرىن مۇرا تۇتقان. مۇعالىمدىك قىزمەتىنىڭ العاشقى كۇندەرىندە وقۋلىق ماسەلەسىنەن قيىندىق كورگەندىكتەن وسى سالادا ءونىمدى ەڭبەك ەتتى. 1911جىلى باستاۋىش سىنىپتارعا ارناعان "قيراعات" وقۋ قۇرالىنا اباي، ىبىراي شىعارماسىن ءوزىنىڭ شاعىن شىعارماشىلىعىن ەنگىزدى. سول جيناققا ەنگەن ولەڭدەردىڭ ءبىرى - "شەشەنىڭ بالالارىن ءسۇيۋى".

ءسوز سىرىنا ساياحات. "شەشە" ءسوزىنىڭ ماعىناسىنا ءۇڭىلۋ. ولەڭدى وقىپ شىعىپ ولەڭنىڭ ماعىناسىنا نازار اۋدارتۋ. ولەڭدە ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولگەن، اق سۇتىمەن وسىرگەن بالاسىنىڭ جالقاۋ بولماي، تەنتەك بولماي،"ادامدىقتى اقتايتىن ادام بول" دەپ ايالايتىن اق تىلەگىن بىلدىرەدى.

ولەڭگە ادەبي تالداۋ
تاقىرىپ. تاقىرىپ دەپ كوبىنە، ۇلكەندى - كىشىلى شىعارمانىڭ اتىن اتايمىز. دەمەك، تاقىرىپ، دەگەن اتاۋ - ءارى جالقى، ءارى جالپى ۇعىم. ءبۇل ولەڭنىڭ تاقىرىبى - انانىڭ بالاعا دەگەن ماحابباتى.

يدەيا. يدەيا تاقىرىپپەن تىعىز بايلانىستا. بۇل ولەڭنىڭ يدەياسى - انانى ءسۇيۋ، بالاعا انا ءقادىرىن ۇقتىرۋ.
ولەڭنىڭ قۇرىلىسى. ولەڭ 4 شۋماق، 16 تارماقتان تۇرادى. قارا ولەڭ ۇيقاسى مەن (ا، ا، ب، ا) جازىلعان.
كوركەمدىك ەرەكشەلىگى. ولەڭدە كوركەمدىك قۇرالداردان ەپيتەت، تۇراقتى تىركەستەر قولدانىلعان. ەپيتەت قازاقشا "قوسالقى"دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ول زاتتىڭ ۇعىمنىڭ بەلگىلى ءبىر قاسيەتى مەن ساپاسى بىلدىرەدى.
ولەڭدەگى ەپيتەت: سورلى انا، بايعۇس انا.
تۇراقتى تىركەستەر: توبەسى كوككە جەتۋ، ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولۋ.
ولەڭ سۇراق - جاۋاپ ۇلگىسىندە جازىلعان، ياعني، سۇراۋلى، حابارلى سويلەمدەردەن قۇرالعان.

"شەشەنىڭ بالالارىن ءسۇيۋى" ولەڭىنە تالداۋ
تاقىرىبى: انانىڭ بالاعا دەگەن ماحابباتى
يدەياسى: انانى ءسۇيۋ، قۇرمەتتەۋ
ادەبي جانرى: پوەزيا
كوركەمدىك ەرەكشەلىگى: ەپيتەت، تۇراقتى تىركەستەر
ولەڭنىڭ قۇرىلىسى: 11 بۋىندى، 4 شۋماق، 16 تارماق، قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن جازىلعان.

ءمىرجاقىپتىڭ اناسى دامەش قاراپايىم، جۇمساق مىنەزدى بولعان. الايدا توي - دۋمانداردا جان تەبىرەنتەر اسەم داۋىسى اتاقتى انشىلەردىڭ ءوزىن تاڭقالدىرعان. ال، اجەسى ۇستا بولعان. ءمىرجاقىپ ءوزىنىڭ اناسىنان ەكى جاسىندا ايىرىلعان. ولەڭدە اقىننىڭ اناسىنا دەگەن ۇلى ماحابباتى جاتقاندىعى انىق.

ءسوزجۇمباق "انالار"
1. ادام اتانىڭ قاسىنداعى انا
2. شوقاننىڭ اجەسى
3. تولاعايدىڭ اناسى
4. ابايدىڭ اناسى
5. جيرەنشە شەشەنىڭ دانا ايەلى
6. ابايدىڭ ەرتەگى ايتقان اجەسى

انا تاقىرىبى - ماڭگىلىك تاقىرىپ. وسى سىنىپقا دەيىن انا تاقىرىبىنا قانداي شىعارمالار وتتىك، سوعان وي قوزعاۋ جاسايىق.
1. باۋبەك بۇلقىشيەۆ "انا"
2. تولە ءبيدىڭ شەشەندىگى "انانىڭ ارقاسى"
سۇراق. مەنىڭ اتىم - ايەل مىنا قىزدىڭ اناسىمىن. بارىڭدە انادان تۋىلدىڭدار. انامەن الىسپايدى دا، اتىسپايدى دا. (ع. مۇسىرەپوۆ "انانىڭ اناسى")
بولجاڭىز. XXI عاسىردىڭ انا تاۋقىمەتى نەدە؟ جۇمىسسىزدىق انانىڭ اكە ورنىنا ءجۇرۋى، بازار، نارىق، ال وتباسى ماسەلە جاعدايى... پەرزەنتتىك بورىشىن تۇسىنبەيتىندەر. بولاشاقتا اناعا دەگەن قۇرمەت قانداي بولماق؟...
ترەنينگ "ەپيتەت"
انا
↓
سىمباتتى، اياۋلى، پاراساتتى، مەيىرىمدى، بيازى، قىمباتتى، كىشىپەيىل، كورىكتى، ماڭعاز

بەكىتۋ. انالارىمىز ۇنەمى وسىنداي (ادەمى سۇلۋ...) بولىپ ءجۇرۋ ءۇشىن ءبىز نە ىستەيمىز (جاقسى وقىپ، ونىڭ ءۇمىتىن اقتاۋمىز...)
قورىتىندى. ادەمى انالار الديلەپ وتىرعان الەم ءارقاشان جاقسى بولماق. ادام ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ بولاشاققا سەنىمدىلىگى بالانىڭ اتا - اناسى ارداق تۇتىپ، ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك پارىزىن ءبىر ءسات ەسىنەن شىعارماۋىنا بۇگىنگى ساباق ارقىلى سەبەپكەر بولدىق.
ۇيگە تاپسىرما.
1. ءمىرجاقىپ شىعارمالارى جيناقتاما كەستە
جيناعى، پروزاسى، پۋبليسيستيكاسى، پوەزياسى، قالام تارتقان باسىلىمدارى تۋىندىسى ءبولىپ جازۋ
"ويان قازاق" "باقىتسىز جامال" "ءبىزدىڭ ماقساتىمىز" جيناققا ەنگەن ولەڭدەرى "سەركە"
"ازامات" پەساسى "شەشەنىڭ بالالارىن ءسۇيۋى" "قازاق" "تەرمە" "بالقيا"
"جاستارعا" "ۋلفات" "اق جول"گازەتى" "ەڭبەكشى قازاق"

"جاس قازاقتار، قايداسىڭ؟"
2. "اناعا قۇرمەت كورسەتۋ - ادام بالاسىنىڭ پارىزى"
باعالاۋ.