InfoHub Logo

ميحايل لەرمونتوۆتىڭ تۋىندىلارى

ميحايل لەرمونتوۆتىڭ ولەڭدەرى

ميحايل لەرمونتوۆتىڭ تۋىندىلارى

1828-1836 جىلدارداعى ولەڭدەر

1828

كۇز — ولەڭنىڭ سوڭى بەلگىسىز. اۆتوگرافتا لەرمونتوۆ ءوز قولىمەن "1828" دەپ جازعان.

كۋپيدوننىڭ جاڭىلۋى. باسقا كەيبىر ولەڭدەرىمەن قاتار بۇل ولەڭىن دە لەرمونتوۆ "كەنە اۋەندە" جازعان. ول — لەرمونتوۆتىڭ پانسيوندىق ادەبي ۇيىرمەدە بولعاندىعىنىڭ اسەرى، ونى اقىن، لاتىن تىلىنەن اۋدارماشى س.ە.رايچ باسقاراتىن.

اقىن — ولەڭنىڭ ءتاقىراىبىن س.ە.رايچ ۇسىنعان.

1829

دوستارعا — ولەڭ اقىننىڭ پانسيونداعى جاقىن دوسى د. د. دۋرنوۆقا (1813-؟) ارنالعان.

رومانس  — "موسكوۆسكيي ۆەستنيك" جۋرنالىن شىعارۋعا بەلسەنە قاتىسقان اقىن جانە سىنشى س.پ.شيەۆىريەۆتىڭ يتالياعا كەتۋىنە بايلانىستى جازىلعان.

پورترەتتەر — بۇل ولەڭ پانسيوندا بىرگە وقىعان جولداستارىنا ارنالعان.

ورىس اۋەنى — لەرمونتوۆ بۇل ولەڭدى رايچقا كورسەتۋ ءۇشىن دۋرنوۆتىڭ اتىنان جازىپ بەرگەن.

... عا — لەرمونتوۆتىڭ سوڭعى جازباسىنا "ا.س." دەگەن جازۋ بار. ول اقىننىڭ قۇرداسى، شەشەسىنىڭ نەمەرە ءسىڭلىسى اننا ستولىپينا بولسا كەرەك.

رومانس — لەرمونتوۆتىڭ سوڭعى جازباسىنا قاراعاندا بۇل ولەڭ د.دۋرنوۆقا ارنالعان.

ءۇش مىستان — شەكسپيردىڭ "ماكبەت" تراگەدياسىن شيللەردىڭ قايتا وڭدەۋىندەگى ءى اكتىنىڭ 4-كورىنىسىنىڭ تولىق ەمەس اۋدارماسى.

نيناعا — شيللەردىڭ "ەمماعا" اتتى ولەڭىنىڭ اۋدارماسى.

N. N.-عا — ميح. سابۋروۆقا ارنالعان ولەڭگە ۇقسايدى.

چەركەس قىزى — اقىننىڭ 1825 جىلى كاۆكازعا ساپار شەگۋى جانە تەرەكتەگى "شەلكوۆوە" يمەنيەسىندە بولۋى ولەڭگە نەگىز بولعان.

جاۋاپ — اقىننىڭ العاشقى شىعارمالارىنىڭ ءبىرى. كەيىنگى جىلدارداعى ولەڭدەرىنە ءتان عۇمىرنامالىق نەگىزدەردەن ادا، سەنتيمەتالدى-رومانتيكالىق سيپاتى باسىم ولەڭ.

قوس سۇڭقار — فولكلورلىق تۇرگە العاش نازار اۋدارۋىنان تۋىنداعان، حالىقتىق جىر پوەتيكاسىن ەسكە سالاتىن بالاڭ شاقتىڭ ولەڭى.

مەنىڭ دەمونىم — 1829 جىلى ويلاپ قويعان پوەماسىنا كىرىسۋىنە بايلانىستى جازىلعان ولەڭ. دەمون وبرازى لەرمونتوۆتا پۋشكيننىڭ "دەمون" اتتى ولەڭىنىڭ اسەرىمەن تۋعان.

ك............. — كىمگە ارنالعانى بەلگىسىز.

باللادا — شيللەردىڭ "سۇڭگىگىش" جانە "پەرچاتكا" اتتى باللادالارىنا ەلىكتەۋ.

بيالاي — شيللەردىڭ باللاداسىنان ىقشامدالعان اۋدارما.

بەسىكتەگى ءسابي — شيللەردەن اۋدارما.

دۇعا — بۇل كەلەكە ولەڭگە قۇدايعا تابىنۋ، "يماننىڭ قىل كوپىرى" جانە ەركىن شىعارماشىلىق دەگەندەردىڭ بىر-بىرىمەن سىيىسپايتىن قۇبىلىستار ەكەندىگى تۋرالى ويلار نەگىز بولعان.

1830

جۇلدىز (كوكتە جالعىز...) — بۇل ولەڭ 1832 جىلى لەرمونتوۆ شىعارماقشى بولعان تاڭدامالى ليريكا كىتابىنىڭ بەتاشارى بولۋعا ءتيىس ەدى.

كاۆكاز — 1830 جىلى جازىلعان ولەڭ. اقىن 1825 جىلدىڭ جازىن كاۆكازدا وتكىزگەندە توعىز جاسار قىزبەن تانىسادى. وسى تانىستىقتىڭ اسەرىن 1830 جىلعى 8 شىلدەدەگى جازبالارىندا كەلتىرگەن.

ن.ف.(يۆانوۆا)عا — ناتاليا فەدوروۆنا يۆانوۆاعا ارناۋ. 1830 جىلى جازىلعان. ناتاليا فەدوروۆنا يۆانوۆا — دراماتۋرگ ف.ف.يۆانوۆتىڭ قىزى. لەرمونتوۆپەن قارىم-قاتىناسى كەيىننەن ۇزىلگەن.

جازعىتۇرى — 1830 جىلدىڭ باس كەزىندە جازىلعان.

ءتۇن — بايرون ولەڭدەرىنىڭ اسەرىمەن جازىلعان.

بوتاگوز — اۆستريا اقىنى اۆگۋست پلاتەننىڭ وسى تاقىرىپتاعى ولەڭىنىڭ وڭدەلىپ اۋدارىلعان نۇسقاسى.

جالعىزدىق — اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. كەيىننەن، اقىن مەن ونى قورشاعان ورتا اراسىنداعى قايشىلىقتان تۋىنداعان وسى جالعىزدىق سارىنى بۇكىل پوەزياسىنىڭ تۇراقتى جەلىسىنە اينالدى.

البومعا — ە.ا.سۋشكوۆانىڭ ايتۋىنشا، لەرمونتوۆ بۇل ولەڭدى سونىڭ البومىنا جازعان. ولەڭنىڭ ەكىنشى شۋماعى بايروننىڭ وسى اتتاس ولەڭىنىڭ ەركىن اۋدارماسى. كەيىننەن 1836 جىلى اقىن بايرون ولەڭىنە قايتا ورالىپ، ءتۇپنۇسقاعا بارىنشا جاقىن اۋدارما جاساعان.

جاسىن — العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. ليريكالىق قاھارمان مۇندا تابيعات قۇبىلىسىن سىرتتاي باقىلاپ، اڭگىمەلەۋشى رەتىندە كورىنەدى.

ەۆرەي سازى  — بۇل ولەڭ بايرون ولەڭىنىڭ اۋدارماسى دا، نۇسقاسى دا ەمەس، بايرون تاقىرىبىنىڭ لەرمونتوۆتاعى جىرلانۋى.

جاڭبىردان سوڭعى كەش — لەرمونتوۆتىڭ بالاڭ كەزىندەگى مەديتاتيۆتى-پەيزاجدىق ولەڭى. سەرەدنيكوۆودا جازىلعانعا ۇقسايدى. العاشقى شىعارماشىلىعىنا ءتان ەلەگيالىق، سىرشىلدىق سيپات بۇل ولەڭنەن ايقىن اڭعارىلادى. تابيعات كورىنىسىن ەموسيالى تۇردە كوركەم بوياۋلارمەن ءدال بەينەلەۋ اقىننىڭ بيىك تالعامىن تانىتا العان.

كاۆكازعا — كاۆكاز اسەرلەرىمەن جازىلعان.

كاۆكازداعى تاڭ —كاۆكاز اسەرلەرىمەن جازىلعان.

...عا — العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. اقىن تىڭ پوەتيكالىق ىزدەنىستەر ناتيجەسىندە تۇتاسىمەن ليريكالىق قاھارماننىڭ كوڭىل-كۇيىن كورسەتكەن. عاشىقتىق دەرتىنە شالدىققان جاننىڭ اجال الدىنداعى ءحالىن ليريكالىق مونولوگ تۇرىندە ەپيستوليارلىق جانر تابيعاتىمەن ورنەكتەگەن ولەڭ.

ءتۇن (تاس قاراڭعى...) — اۆتوگرافقا لەرمونتوۆ كەيىنىرەك "سەرەدنيكوۆوعا كەشكە جاقىن قارادىم" دەپ جازعان.

Farewell — بايروننان اۋدارما. ءتۇپ نۇسقاعا وتە جاقىن اۋدارىلعان. بايرون مەن لەرمونتوۆقا ورتاق ماحاببات پەن جالعىزدىق تاقىرىبى — ولەڭنىڭ نەگىزگى وزەگى.

ەلەگيا — ولەڭدە پۋشكيننىڭ "ەلەگياسى "مەن "سىگاندار " پوەماسىنا ۇندەس جەرلەر بار.

ەپيتافيا — 1827 جىلى 22 جاسىندا قازا تاپقان اقىن د.ۆ.ۆەنيەۆيتينوۆقا ارنالعان. لەرمونتوۆ اقىننىڭ ەركىندىك سۇيگىش، جان تازالىعى، تۋراشىلدىق سياقتى ەرەكشە قاسيەتىن جىرلايدى.

وسسياننىڭ تابىتى — وسسيانا — اڭىزعا قاراعاندا، ءىىى عاسىردا ءومىر سۇرگەن بارد. لەرمونتوۆتاردىڭ ارعى تەگى شوتلانديادان شىققان سوندىقتان اقىن ولەڭىندە "مەنىڭ شوتلانديام" دەپ جازادى.

ارناۋ — "يسپاندىقتار" تراگەدياسىنىڭ بەتاشارى بولسا كەرەك. ولەڭدە اقىن مەن قوعام اراسىنداعى قاتىناس ايقىن كورسەتىلگەن.

سۋ(شكوۆا)عا — ە.ا.سۋشكوۆاعا ارنالعان. اقىن سەرەدنيكوۆادان كانيكۋلىن وتكىزىپ، ماسكەۋگە جۇرەر الدىندا جازعان.

قوپاق — اقىننىڭ باللادا جانرىنداعى العاشقى ىزدەنىس تاجىريبەسى. عاشىقتاردىڭ ۇنىنە ءۇشىنشى ءبىر باقىتسىز عاشىقتىڭ تاپ بولۋى، وقيعانىڭ قايعىلى اياقتالۋى — وسىنىڭ ءبارى ۆ.ا.جۋكوۆسكيي باللاداسىمەن ۇندەس. سونداي-اق بۇل ولەڭ ا.س.پۋشكيننىڭ "قىسقى جولىمەن" سالىستىرىلادى.

...عا(اۋزىمنان شىقسا-داعى نازالى ءۇن) —لەرمونتوۆتىڭ العاشقى باعدارلامالى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. نەگىزگى جەلىسى — قورشاعان ورتاداعى جان جالعىزدىعى، اقىندىق ۇلى مۇراتتاردى كوكسەۋ، قايعىلى تاعدىرىن الدىن-الا سەزىنۋ. بۇل شەڭبەرگە اقىننىڭ يدەالى، رۋحاني ۇندەس بايرون وبرازى قوسا كىرەدى. اۆتوردىڭ شيماي جازباسىندا "مۋر جازعان بايرون ءومىربايانىن وقىعاندا" دەگەن ەسكەرتپە بولعان.

بايتەرەككە — 1830 جىلى جازىلعان. اقىن بۇل ولەڭدى ءوزىنىڭ زامانداسى، شەشەسىنىڭ جاقىن ءسىڭلىسى اننا ستولىپيناعا ارناعان ءتارىزدى.

بولجاۋ —وبا ىندەتىنە بايلانىستى 1830 جىلى ورىستەگەن شارۋالار كوتەرىلىسىنىڭ اسەرىمەن جازىلعان.

11 شىلدە — ماحاببات ليريكاسى. مازمۇنى جاعىنان جاقىن بولعاندىقتان، ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالعان ليريكالىق ولەڭدەر سيكلىنا جاتقىزۋعا بولادى.

1830 جىل 15 شىلدە — ەلەگيا جانرىنا جاقىن العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. اتاۋى "كۇندەلىكتىك" ولەڭدەرىمەن سيپاتتاس. ولەڭ سەگىز تارماقتان تۇراتىن شۋماق ۇلگىسىندە جازىلعان. سونداي-اق ونىڭ نەگىزىندە شارتتى-رومانتيكالىق كولليزيا بار.

جىراۋدىڭ ءانى — ولەڭنەن ن.م.يازىكوۆتىڭ "تاتارلاردىڭ رەسەيدەگى بيلىگى كەزىندەگى جىراۋدىڭ ءانى" ولەڭىنىڭ اسەرى ەرەكشە بايقالادى.

10 شىلدە (1830) — نە پاريجدەگى شىلدە توڭكەرىسى تۋرالى، نە 1830 جىلعى پولياكتاردىڭ كوتەرىلىسى جايلى، نە كاۆكازدىڭ تاۋ حالىقتارىنا ارناپ، نەمەسە البان پاتريوتتارىنىڭ كوتەرىلىسى تۋرالى جازىلۋى مۇمكىن دەگەن جورامال بار.

ريزامىن — 1830 جىلى جازىلعان.ە.ا.سۋشكوۆاعا ارنالعان

قايىرشى — 1830 جىلى تامىز ايىندا ءبىر توپ جاس جىگىت سەرەدنيكوۆودان ترويسە-سەرگييەۆ لاۆراسىنا جاياۋ بارادى. لاۆرانىڭ قاقپاسىنىڭ الدىندا وتىرعان قايىرشىعا كۇمىس اقشا بەرگەندە، ول العىس ايتىپ: "كەشە ءبىر جاس جىگىتتەر تاباقشاما تاس تولتىرىپ كەتتى. ولار دا جاس مىرزالار ەدى، ءبىراق بەيباستاق ەكەن" — دەپتى.

جىلا، جىلا يزرايل جۇرتى ەندى — 1830 جىلى جازىلعان ازاماتتىق سارىنداعى ولەڭ. دج. بايروننىڭ"ەۆرەي سازىمەن" ۇندەسەدى. "يسپاندىقتار" دراماسىنىڭ العاشقى ۇزىندىلەرىنىن بىرىنە ۇقسايدى.

ساراتوۆتاعى وبا — ەدىل بويىندا پايدا بولعان "تىرىسقاق" ىندەتىن "وبا" دەپ ويلاعان.

شۋماقتار —1830 جىلى 26 تامىزدا جازىلعان.

وبا — ماسكەۋدە "تىرىسقاق" ىندەتى كەڭ جايىلعان كەزدە جازىلعان.

ءۇزىندى — 1830 جىلى جازىلعان. ولەڭدە ومىرگە، سۇلۋ ايەلگە دەگەن ىڭكارلىك سەزىمى جىرلانعان. ە.ا.سۋشكوۆاعا ارنالۋى مۇمكىن.

باللادا — بايروننىڭ "دون-جۋان" پوەماسىنان اۋدارما.

ءتۇن — اقىننىڭ كورسەتۋى بويىنشا، 1830 جىلى، 28 تامىز تۇنىندە جازىلعان.

...عا(مەن جايلى تالاي سىبىرلار...) — ە.ا. سۋشكوۆاعا قاراتا جازىلعان ولەڭ.

قارا كوز — 1830 جىلى جازىلعان. ە.ا.سۋشكوۆاعا جازىلعان بولۋ كەرەك.

...عا(سول ءبىر دوسىڭ...) — ليريكالىق سيتۋاسيالار ۇقساس كەلەتىندىكتەن، ۆ.ا.لوپۋحيناعا ارنالعان ولەڭ بولۋى مۇمكىن دەپ بولجام جاساۋعا بولادى...

جاۋىنگەر مولاسى — شيماي جازباداعى لەرمونتوۆتىڭ ەسكەرتپەسىندە "5 قازان، 1830 جىل، حولەرا-morbus" دەپ كورسەتىلگەن.

ورىس ءانى — 1830-31 جىلدارى جازىلعان.

لەمودەيدىڭ تويى — ساياسي ساتيرا. 1830 جىلدىڭ اياق شەنىندە جازىلعان. پۋشكيننىڭ "پولتاۆاسىنا" ۇقسايدى.

رەمبراندت كارتيناسىنا — مۇندا لەرمونتوۆ رەمبراندتىڭ 30-جىلداردا ماسكەۋدە، ستروگانوۆتاردىڭ كوركەم گالەرەياسىندا ساقتالعان "فرانسيسكانەس كيىمىن كيگەن جاس جىگىت" دەگەن كارتيناسى تۋرالى ايتادى.

قوشتاسۋ — اقىننىڭ بالاڭ شاقتاعى ولەڭى. بايروننىڭ ايرىلىسۋ جەلىسىمەن ۇندەس.

تولقىندار مەن ادامدار — لەرمونتوۆ قولجازبالارىنىڭ 20-شى داپتەرىنەن الىنعان.

ءۇن — جەتى شەكتى گيتاراعا ارناپ مۋزىكا جازعان م.ت.ۆىسوسكيي جايىندا ولەڭ. ستۋدەنت كەزىندە لەرمونتوۆ ونىڭ ۇيىندە تالاي رەت بولىپ، ورىستىڭ حالىق اندەرىن تىڭداعان.

بورودينو دالاسى — بۇل لەرمونتوۆتىڭ وتان سوعىسى جانە بورودينو شايقاسى جايىندا جازعان تۇڭعىش ولەڭى.

1831

مەنىڭ ءۇيىم — اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ىشىندەگى وزگەشە فيلوسوفيالىق مەديتاسيا. وپتيميستىك سيپاتىنىڭ باسىمدىعى مەديتاتيۆتى ەلەگيانىڭ جانرلىق-ستيلدىك قالىبىنان الشاق جاتىر. بۇل ميحايل لەرمونتوۆتىڭ ولەڭدەرىنە تۇسىنىكتەمە اقىننىڭ ىزدەنىس ەكسپەريمەنتى بولسا كەرەك.

رومانس —بەينەلىلىگىمەن، جانرلىق-ستيلدىك ىزدەنىسىمەن، العاشقى ليريكالارىنا ءتان رومانتيكالىق سارىنىمەن ەرەكشەلەنەتىن ولەڭى.

1831ء-دىڭ قاڭتارى — يۋ.ن.بارتەنيەۆانىڭ داپتەرىنەن الىندى.

"جىراققا كەتسەم ءبىر كەز مەن... " — ۋنيۆەرسيتەتتىك دوسى ن.ي.پوليۆانوۆتىڭ البومىنا جازىلعان.

كۇزگى كۇن كوزى — اقىن شىعارماشىلىعىنىڭ العاشقى كەزەڭىندە جازىلعان مەديتاتيۆتى مونولوگ. ولەڭدە لەرمونتوۆتىڭ ينتيمدىك ليريكاسىنا ءتان الدانعان ماحاببات سارىنى باسىم. ب.ەيحەنباۋم بۇل ولەڭدى ن.ف.يۆانوۆامەن قارىم-قاتىناسىمەن بايلانىستى تۋعان دەيدى.

تاسقىن —كوشىرمەسىندە سەگىز جولى سىزىپ تاستالعان. ەلەگيالىق مەديتاسيا ۇلگىسىندە جازىلعان، ليريكالىق كەيىپكەردىڭ پەسسيميستىك كوڭىل-كۇيىنە شابىت تۋدىرۋشى تابيعات سۋرەتى كونتراستى تۇردە الىنادى.

.....عا — ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالعان

ءتۇن — 1831 جىلعى كوكتەمدە نەمەسە جازدىگۇنى جازىلعان

وزىمە — بالاڭ شاقتاعى ولەڭى. ي.اندرونيكوۆتىڭ ايتۋىنشا، ن.ف.يۆانوۆاعا دەگەن سەزىمىنەن تۋىنداسا كەرەك.

قۋ دۇنيەدە ۇزاق تۇرام دەپ سانامان ءوزىمدى — بالاڭ شاقتاعى ماحاببات ليريكاسى. ي.اندرونيكوۆتىڭ ايتۋىنشا، ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالعان.

ءان — العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. ولەڭدە حالىق جىرلارى پوەتيكاسىنا ءتان سيپات باسىم.

(كىنالاي بەرسىن اقىندى) — 1830-31 جىلداردىڭ بىرىندە جازىلعان. ولەڭ ەكى بولىمنەن تۇرادى. ءبىرىنشى بولىمىندە اقىننىڭ ەركىندىگى مەن تاۋەلسىزدىگى جىرلانسا، ەكىنشى بولىمدە ماحابباتقا تاۋەلدىلىك سەزىمى رومانتيكالىق تىركەستەرمەن بەرىلگەن.

داڭق — شىعارماشىلىعىنىڭ العاشقى كەزەڭىندە جازىلعان ولەڭ. مۇندا جاس اقىننىڭ اسقاق ارمانى، ادەبي داڭققا كوزقاراسى ايقىن كورىنگەن

كەش — العاشقى مەديتاتيۆتى-سۇيىسپەنشىلىك ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. ءبىرىنشى شۋماقتاعى تابيعات سۋرەتى كوڭىل-كۇي اۋەنىن بەينەلەۋدە ەرەكشە ورىنعا يە بولعان.

ۇندەر مەن جانار — 1830-31 جىلدارى جازىلعان. ليريكالىق كەيىپكەر جانىنداعى مۇڭ، رۋحاني دۇنيە ەركىندىگى ولەڭدە بارىنشا ايقىن بەينەلەنگەن.

اندرەي شەنەدەن — بۇركەنشىك ات رەتىندە بۇل ولەڭدى لەرمونتوۆ فرانسۋز اقىنىنىڭ اتىنان جازعان.

...عا — 1830-31جىلدارى جازىلعان. مازمۇنى، قۇرىلىمى جاعىنان بايرونعا ەلىكتەۋدەن تۋعان ولەڭدەر سيكلىنا جاقىن جانە ونىڭ كەزدەسۋ مەن قوشتاسۋدى جىرلايتىن ليريكاسىمەن ۇندەسەدى.

كورشى — ولەڭدە "كورشى" بەينەسىن جىرلاي وتىرىپ، اقىن ونىڭ ىشكى دۇنيەسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە نازار اۋدارادى. سول ارقىلى ءوز كوڭىل-كۇيىندەگى مازاسىزدىقتى ورنەكتەيدى.

شۋماقتار — ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالعان.

مەنىڭ دەمونىم — 1829 جىلى دا وسى تاقىرىپتا ءبىر ولەڭ جازعان بولاتىن. بۇل دا "دەمون" پوەماسىنا بايلانىستى.

رومانس — ن.ف.يۆانوۆاعا ارناۋ.

تىلەك — بۇل ولەڭگە لەرمونتوۆتار تەگى شوتلاندىق دەگەن وتباسىلىق اڭىز نەگىز بولعان. بوستاندىققا قۇشتارلىق سەزىمى رومانتيكالىق سارىندا جىرلانعان العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى.

ەلەنا اۋليە — اتلانت مۇحيتىنداعى ارال. ناپولەون بوناپارت 1821 جىلى سوندا ولگەن.

دوسىم ۆ.ش.-عا — ۆ. ا.شەنشينگە ارنالعان.

"Hۇp بوپ كوشىپ اقشا بۇلتتار اسپاندا" — سەرەدنيكوۆودا 7 تامىزدا جازىلعان.

ءۇمىت — العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. ولەڭگە اللەگوريالىق سيپات ءتان ("قۇمىر قۇسى" — ءۇمىت) ل.سەمەنوۆتىڭ كورسەتۋىنشە، بۇل بەينە ا.ا.بەستۋجيەۆتىڭ پوۆەسىنەن الىنعان.

ءتۇس — ن.ف.يۆانوۆاعا ارناۋ.

ءومىر كەسەسى — العاشقى فيلوسوفيالىق ليريكاسى.

ەرىك — "ۆاديم" رومانىنا ەنگەن ولەڭ.

28 قىركۇيەك — ن.ف.يۆانوۆاعا ارناۋ.

تۇسىڭە بالاپ ءۇمىتتى — 1831 جىلى كۇزدە جازىلعان ماحاببات ليريكاسى.

عاجاپسىڭ-اۋ، تۋعان دالام — اقىننىڭ اكەسىنە ارناعان ولەڭى.

قانداي قاتىمىنا قىستىڭ قارىمى — ەلەگيا جانرىنا جاقىن، جان جالعىزدىعى مەن جاتسىنۋ سارىنىنداعى ولەڭ. مۇندا تابيعات سۋرەتى مۇڭلى كوڭىل-كۇيدى تانىتۋ قىزمەتىندە كورىنەدى.

ءان — العاشقى شىعارمالارىنىڭ ءبىرى. باس قوسۋ، جيىنداردا ايتىلاتىن حالىقتىق جىر داستۇرىندە جازىلعان.

اسپان مەن جۇلدىزدار — اقىننىڭ سيمۆوليكالىق-پسيحولوگيالىق تاقىرىپتاعى العاشقى قادامدارىنىڭ ءبىرى. ولەڭدە جۇلدىزدار تازالىق پەن بيىكتىكتىڭ سيمۆولى رەتىندە الىنا وتىرىپ، ادامدار ومىرىمەن سالىستىرىلا سۋرەتتەلەدى. ليريكالىق "مەن" جانە جۇلدىز، جۇلدىز بەن ادامدار شەندەستىرىلە وتىرىپ، فيلوسوفيالىق ءتۇيىن جاسالادى. جالپى، فيلوسوفيالىق وي ءتۇيۋ ورىس پوەزياسىنا كەيىننەن (ا.كولسوۆ) ەندى.

ءلاززاتتى سوت — العاشقى جىلدارداعى ماحاببات ليريكاسى. سەزىم قۋاتىن سۋرەتتەيتىن ينتيمدىك سارىن باسىم.

ساناسىز تىرلىك ق ۇلى ەتىپ — اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. كۇدىك، سەنىمسىزدىك سارىنى باسىم، جاراتىلىسقا دەگەن قايشىلىقتى كوزقاراس بۇل ولەڭنىڭ باستى سيپاتى.

كن. ل. گ.-عا — كنياگينيا گورچاكوۆاعا ارناۋ.

كرەملدى كىم كوردى اراي تاڭىندا — بالاڭ شاقتا تۋعان ءتورت جولدىق ولەڭى. اياقتالماعان بولۋى مۇمكىن.

... عا — ن.ف.يۆانوۆاعا ارناۋ.

پەرىشتە — العاشقى نۇسقاسىندا "پەرىشتەنىڭ جىرى" دەپ اتالعان.

د... عا ارنالعان شۋماقتار — كىمگە ارنالعانى بەلگىسىز. ە.پ.سۋشكوۆاعا ارنالۋى مۇمكىن

"تاعدىر قاتال: اكە مەن ۇل ەكەۋى... " — اقىن ءوز اكەسىنىڭ ءولىمى تۋرالى ايتادى.

"بىرەۋدى سۇيە قالسام... " — لەرمونتوۆتىڭ اتا-اناسىنىڭ تاعدىرى ايانىشتى-اق. اناسى — ماريا ميحايلوۆنا 1817 جىلى 21 جاسىندا قايتىس بولعان. اكەسى ودان 14 جىل كەيىن ۇلىنان شالعايدا، جالعىزدىق ازابىندا ولگەن.

پاتكۋلدەن — بالتىق جاعالاۋىن شۆەد باسقىنشىلىعىنان ازات ەتۋ جولىنداعى كۇرەسكەر يوگان رەينگولد پاتكۋلگە ارنالعان.

سىيلا دەپ پەيىش پەنەن پەرىشتەنى — "دەمون" پوەماسىنىڭ "ءسوز سوڭىنا" ۇقسايدى.

پورترەت — لەرمونتوۆ ءوزىن سۋرەتشىمەن سالىستىرادى.

ۋاقىت كەلەر، مەن ءاي كاپىر اتانىپ... —  پسيحولوگيالىق ەلەگيا ۇلگىسىندەگى ولەڭ. مازمۇنى جاعىنان ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالعان ولەڭدەرگە جاقىن.

ءان — فولكلورلىق جانرلارعا ەلىكتەۋدەن تۋعان العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. اقىن ۇيقاس ۇلگىلەرىن اق ولەڭ تۇرىندە كەلتىرىپ، اللەگوريا، پسيحولوگيالىق ەگىزدەۋ سياقتى حالىقتىق جىرلاردا كوپ كەزدەسەتىن تاسىلدەردى پايدالانعان.

نەەراعا — ۋنيۆەرسيتەتتىك جىلداردا جازىلعان ولەڭ. نەەرا ەسىمى جانە بەينەسى پوەزيا پوەتيكاسىنا ريمدىك ماحاببات ليريكاسىنان ەنگەن.

ءۇزىندى — اقىن جوسپارلاعان تاريحي پوەماعا نەمەسە كنياز مەتيسلاۆ چەرنىي تۋرالى رومانتيكالىق دراماعا قاتىستى جازىلسا كەرەك. ءۇزىندى مەتيسلاۆتىڭ مونولوگى تۇرىندە كەلگەن.

باللادا — حالىق جىرىنا ەلىكتەۋ ءتارىزدى.

1832

"تىركەس-تىركەس كوكشىل تاۋدان" — "قوشتاسۋ" "يزمايل-بەيدىڭ" بولەكتەرى.

كۇن — العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى. ءبىرىنشى شۋماعىندا قىسقى تابيعاتتىڭ ءبىر ساتتىك كورىنىسى سۋرەتتەلسە، ەكىنشى شۋماعىندا سەزىمگە ورىن بەرىلگەن. ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالسا كەرەك.

جۇرەككە جەتتى ۋاقىت — پسيحولوگيالىق ەلەگيا ۇلگىسىندەگى العاشقى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى.

ساعات توعىز، كۇڭگىرت تارتقان كەز ەدى — رەاليستىك تەندەنسيا انىق اڭعارىلاتىن اڭگىمەلەۋ تۇرىندەگى ولەڭ. اقىننىڭ ناقتى ءومىر سۋرەتىن بەرۋدەگى ءساتتى ىزدەنىسىنىڭ ناتيجەسى دەسە دە بولادى.

قۇلاعان تۇندە جۇلدىزداي — جالعىزدىق، ومىردەن ءتۇڭىلۋ، تورىعۋ سياقتى پەسسيميزمگە تولى ولەڭ.

"ۇيالشاقسىڭ قانداي ءوزىڭ" — "رايحان گۇلدەي بالبۇل جارعان"، "سارعايىپ ساعىنىشپەنەن "، "تاۋسىلسا دەمىم اقىرعى"، "...عا"، 'باس قوسۋدىڭ زاۋىمەن ءبىر" — ناتاليا فەدوروۆناعا ارنالعان ولەڭدەر.

"ارمىسىڭ كاۆكازدىڭ كوگىلدىر تاۋلارى... " — "يزمايل-بەيدىڭ" ءۇزىندى نۇسقاسىنا ۇقسايدى.

ەپيتافيا — اقىننىڭ اكەسى يۋ.پ.لەرمونتوۆقا جازعان ولەڭى. اكەسىنە ارنالعان باسقا ولەڭدەرى ءتارىزدى ("تاعدىر قاتال، اكە مەن ۇل ەكەۋى") بۇل ولەڭدە دە ليريكالىق كەيىپكەردىڭ جالعىزدىعى، قاسىرەتى سۋرەتتەلگەن.

جوق، مەن بايرون ەمەسپىن — ءوزىنىڭ بايرونمەن ۇندەستىگى تۋرالى لەرمونتوۆ بىرنەشە رەت ايتقان.

رومانس — ت.مۋردىڭ "يرلانديا اۋەندەرى "سيكلىمەن ۇندەس ولەڭ.

سونەت — ن.ف.يۆانوۆاعا ارنالعان.

...عا — 1832 جىلى تامىزدا ماسكەۋدەن پەتەربورعا جۇرەر الدىندا جازىلعان. ن.ف.يۆانوۆاعا، كەيبىر بولجامدار بويىنشا ۆ.ا.لويۋحيناعا ارنالعان.

باللادا — نەمىستىڭ "ءۇش باتىر" اتتى حالىق جىرىنىڭ باس جاعىنىڭ اۋدارماسى. اقىننىڭ نەمىس ادەبيەتىنەن العان جالعىز ۇلگىسى.

شايقاس — "اسپان جاۋىنگەرلەرىنىڭ" شايقاسىن بەينەلەگەن فانتاستيكالىق مازمۇنداعى ولەڭ. اقىن مەتافورالىق تاسىلمەن تابيعات قۇبىلىسىن جاندى قالىپتا سۋرەتتەگەن. ءوزىنىڭ عۇمىرنامالىق جازبالارىندا لەرمونتوۆ بىردە جاڭبىرلى كۇنگى اسپاندى تاماشالاعانىن، وندا اق بۇلت پەن قارا بۇلتتاردىڭ جوڭكىلە كوشكەنىن، بۇلتتاردى باتىرلارعا ۇقساتقانىن جازادى. ولەڭ وسى جەرلەردەن تۋعان.

ماحاببات، باقىت مەزى عىپ — اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرىنە ءتان ليريكالىق سارىنداعى تۋىندىسى. رومانتيكا شارتى بويىنشا جان ازابى - ليريكالىق شىعارماشىلىقتىڭ قاينار كوزى. ولەڭ مازمۇنى وسىعان سايادى.

ءۇمىت ەتسەڭ سەن ەگەر — شىعارماشىلىعىنىڭ العاشقى كەزەڭىندە جازىلعان ولەڭ. ءۇمىتتىڭ، قۋانىشتىڭ الدامشىلىعىن جىرلاعان سول كەزدەگى ولەڭدەرىندەگى سارىن وسى ولەڭىنە دە ءتان.

ەكى الىپ — 1812 جىلعى وتان سوعىسىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالىپ جازىلعان. اقىن ناپولەون مەن روسسيانى مەڭزەپ وتىر.

سۋ پەرىسى — باللادا جانرىنا جاقىن ولەڭ. 1832 جىلى جازىلعان. نەمىس رومانتيكالىق پوەزياسىندا كەڭ تاراعان "سۋ پەرىسىنە" قاتىستى سارىن جاڭعىرتا جىرلانعان.

گۋسار — سىرتى جىلتىر بولعانمەن ىشكى دۇنيەسى بوس گۋسارلار ءومىرى تۋرالى تولعانىس. اقىننىڭ يۋنكەرلەر جانە لەيب-گۆارديا مەكتەبىنە كەلىپ، ءوزىنىڭ ومىرلىك مۇراتتارى مەن ارمانشىل ويلارىنان اداسقان كەزدەگى وكىنىشتى ساتتەرىن اڭعارۋعا بولادى. ولەڭنىڭ ءار ءتورت جولىنىڭ سوڭعى ەكەۋى ۆ.ا.لوپۋحيناعا قاراتا جازىلۋى مۇمكىن. بۇل تۋىندى تەك تاقىرىبى عانا ەمەس، كەيىپكەردى سيپاتتاۋى جاعىنان دا ورىس پوەزياسىنداعى "گۋسارلار داستۇرىمەن" ۇندەسەتىن ولەڭ. مۇنداعى گۋسارلىق اپولوگياسى مەن ءوزىنىڭ كەيىپكەرىنە قاتىستى مىسقىلدى ىرعاقتىڭ قاتار كورىنۋى ورىس پوەزياسىنداعى گۋسارلار تاقىرىبىن جىرلاۋدىڭ جاڭا كوركەم ۇلگىسى ەكەنىن تانىتادى.

1833

"قارايمىن وكشە تەمىرگە" — اقىننىڭ "كازاك" داپتەرىنەن.

1836

ەۆرەي سازى — بايروننان ەركىن اۋدارما.

البومعا — بايروننان اۋدارما.

1837-1841 ءجىلدارداعى ولەندەر

1837

اقىن اجالى — پۋشكين قازاسى پەتەربۋرگ تۇرعىندارىنىڭ قالىڭ توپتارىنىڭ اراسىندا وراسان زور تولقۋ تۋعىزدى. جۇرتشىلىقتىڭ نارازىلىعىنان قاۋىپتەنگەن I نيكولاي ۇكىمەتى شۇعىل شارالار قولداندى: اقىن سۇيەگى شىعارىلار كەزدە ونىڭ ءۇيىن جاندارمدار قورشاپ الدى، ءتۇن جامىلعان اسكەري كۇزەت اقىن دەنەسىن جۇرتتان جاسىرىپ الىپ كەتىن، ونىڭ پسكوۆتاعى دەريەۆنياسىنا جەرلەندى.

سونداي جاعدايدا جارق ەتىپ جاڭعىرىعىپ شىققان لەرمونتوۆ ولەڭى ءوزىنىڭ باتىلدىعى مەن جۇرەك جۇتقان وجەتتىگى جاعىنان ۇلى اقىندى قۋدالاپ ءجۇرىپ، اقىرى قايعىلى قازاعا ۇشىراتقان قاۋىمعا دەگەن، ونىڭ زۇلىم دا زىميان بيلەۋشىلەرىنە دەگەن ساياسي نارازىلىق ءتارىزدى بولىپ ەستىلدى. ءتىپتى پۋشكيننىڭ دوستارىنىڭ وزدەرى جاريا ەتىپ ەش نارسە ايتا الماي تۇرعان سول ءبىر زۇلمات كۇندەردە لەرمونتوۆ ولەڭى پۋشكيننىڭ قازا تابۋ سەبەپتەرىن اشىقتان-اشىق ايتىپ بەرگەن بىردەن ءبىر دابىلشى، جارشى، جوقتاۋشى جىر بولدى.

كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا، اقىن ولىمىنە ارنالعان بۇل ولەڭ ۇلى پۋشكين كوز جۇمعاننىڭ ەرتەڭىندە — 30 قاڭتاردىڭ وزىندە-اق قولجازبا ارقىلى قولدان قولعا استىرتىن تاراپ كەتكەن.

نيكولاي I وسى ولەڭدى "ريەۆوليۋسياعا شاقىرۋ" دەگەن اتپەن پوشتا ارقىلى قولجازبا كۇيىندە الىسىمەن، لەرمونتوۆ، سودان كەيىن ونىن دوسى سۆياتوسلاۆ كاۆكازعا، وق استىنا جەر اۋدارىلدى دا، رايەۆسكيي سول ولەڭدى تاراتقانى ءۇشىن ولونەس گۋبەرنياسىنداعى نيجەگورود دراگۋن پولكىنا جىبەرىلدى.

ولەڭ ءتۇڭعىش رەت (اۆتوگرافسىز) 1856 جىلى شەت ەلدە جاريالاندى، ونى گەرسەن ءوزىنىڭ "پوليارنايا زۆەزداسىنا" شىعاردى.

بورودينو — تۇنعىش رەت 1837 جىلى "سوۆرەمەننيك" جۋرنالىنىڭ 6-شى سانىندا جاريالاندى. مۇندا ورىس پوەزياسىندا تۇڭعىش رەت ۇلى وقيعا جونىندە قاتارداعى ءجاي سولدات اڭگىمە شەرتەدى، وندا پاتشا دا، قولباسىلار دا ماقتالمايدى، تەك ورىس سولداتتارىنىڭ شەكسىز ەرلىگى ناقتى، جاندى سۋرەتتەرمەن بەينەلەنىلەدى. "بۇل قول قۋسىرىپ بوس قالعىعان قازىرگى ۇرپاققا دەگەن رەنىش، ءوتىپ كەتكەن ۇلى دا داڭقتى كۇندەرگە قىزىعا كوز تىگۋ"، دەپ باعالادى بۇل ولەڭدى ۆ.گ.بەلينسكيي. ليەۆ تولستوي "بورودينونى" ءوزىنىڭ "سوعىس جانە بەيبىتشىلىگىنىڭ" ونگىش ءدانى دەپ اتادى.

پالەستينا بۇتاعى — لەرمونتوۆتىڭ تانىسى، جوعارى لاۋازىمدى ادەبيەتشى اندرەي نيكولايەۆيچ مۋراۆيەۆ بۇل ولەڭدى لەرمونتوۆ ءبىزدىڭ ۇيگە كەلگەندە جازىپ ەدى دەپ ەسكە تۇسىرەدى. ا.س.پۋشكيننىڭ ولىمىنە ارناعان ولەڭىنە بايلانىستى مەنىڭ بولمەمدە ءىلۋلى تۇرعان پالەستينا پالماسىن كورىپ، اقىن وسى ءبىر تاماشا ولەڭدى جازعان ەدى، دەيدى ول. بۇل بۇتاقتى ول پالەستيناعا بارعان كەزدە اكەلگەن ەكەن.

تۇتقىن — لەرمونتوۆتىڭ تۋىسقانى ا.پ.شان-گيرەيدىڭ ايتۋىنشا، بۇل ولەڭ 1837 جىلى اقپاندا پۋشكيننىڭ ولىمىنە ارناپ ولەڭ جازعانى ءۇشىن لەرمونتوۆ باس شتابتىڭ ۇيىندە قاماۋدا وتىرعاندا جازىلعان. وعان تاماق اكەلەتىن كامەردينەرىنەن باسقا ەشكىمنىڭ كىرۋىنە رۇقسات ەتىلمەگەن. اقىن وعان ناندى سۇر قاعازعا وراپ اكەل دەپ تاپسىرعان. بىرنەشە ولەڭىن سونداي قاعازدارعا پەشتىڭ كۇيەسىمەن جازعان.

كورشى — تۇرمە سيكلىنداعى ولەڭدەرمەن سارىنداس. شاماسى، "اقىن ءولىمىن" جازعاننان كەيىن تۇتقىندا وتىرعاندا تۋسا كەرەك.

"سارعايىپ كەلگەن ەگىن تولقىندانسا" — ا.پ.شان-گيرەيدىڭ ەستەلىگىندە: بۇل ولەڭدى دە لەرمونتوۆ باس شتابتىڭ ۇيىندە قاماۋدا وتىرعاندا جازدى دەلىنگەن.

دۇعا — 1838 جىلى 15 فيەۆرالدا ماريا لوپۋحيناكا جولداعان حاتىندا بۇل ولەڭ "جيھانكەزدىڭ دۇعاسى" دەپ اتالعان. لەرمونتوۆ ايداۋدا بولعان كەزىندە جازعان ولەڭدەرىندە ءوزىن جيھانكەز دەپ اتاعان.

"ايىرىلىستىق، ايتسە دە سۋرەتىڭدى... " — اقىننىڭ جاس كەزىندە جازىلعان "سۇيمەيمىن سەنى"، "ءتۇس بولىپ ۇشتى ىڭكارلىك" دەگەن ولەڭنىڭ قايتا وڭدەلگەن نۇسقاسىنا ۇقسايدى. ول 1831 جىلى ە.ك.سۋشكوۆاعا ارنالعان.

"بىلمەي-اق قويسىن بۇل اۋلەت... " — لەرمونتوۆ قازا تاپقاننان كەيىن، 1845 جىلى، سەنزۋرادا ەكى جولى الىن تاستالىپ جاريالاندى.

1838

قانجار — XYIءىى-XءىX عاسىرلارداعى پوەزيادا قانجار — بوستاندىق جولىنداعى كۇرەستىڭ سيمۆولى. لەرمونتوۆ ليريكاسىندا ول ادامنىڭ ادالدىق، جۇرەكتىلىك، ىزگىلىك، بوستاندىق پەن تاۋەلسىزدىككە شىن مانىسىندە ۇمتىلۋ سياقتى ابزال قاسيەتتەرىنە بايلانىستى جىرلانعان. ءسىرا ول پۋشكيننىڭ استىرتىن تاراعان "قانجار" اتتى ولەڭىن وقىعان بولسا كەرەك، ءبىراق لەرمونتوۆ پۋشكينشە پافوسقا قۇرماي، ىشكى جان سەزىمىنە كوبىرەك ۇڭىلەدى.

"شىرقاسا ارۋ... " — لەرمونتوۆتىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەگەن ە.ە.نايديچ اقىن موسكۆادا جۇرگەن كەزىندە تانىس بولىپ، پەتەربۋرگتە كارامزيندەردىڭ سالونىندا كەزدەسىپ تۇرعان بەلگىلى ءانشى پ.ا.بارتەنيەۆاعا ارناعان ولەڭ دەگەن پىكىر ايتادى.

ءموپ-مولدىر جانارىڭ جانادى — ءبىر ايەلگە ارنالعان سيكل ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى بولۋى مۇمكىن. پۋشكيننىڭ ايگىلى "ەسىمدە سول ءبىر عاجاپ ءسات" ولەڭىمەن ۇندەس.

"سىڭعىرلاعان ەركە ءۇنىڭدى... "("ەستىسەم قانبادىم") — ولەڭ "كازناچەيشانىڭ" سوڭعى شۋماقتارىمەن بىرگە ءبىر جازىلعان.

"كوزلوۆ دالاسىنان كورىنەتىن تاۋلار سيپاتى... " — بۇل ادام ميسكيەۆيچتىڭ "قىرىم سونەتتەرىنىڭ" ءبىر ولەڭىنىڭ اۋدارما نۇسقاسى. ونى گرودنو لەيب-گۆارديالىق گۋسار پولكىندا جۇرگەندە لەرمونتوۆ وزىمەن بىرگە قىزمەت اتقارعان كورنەت ن.ا.كراسنوكۋتسكييدىڭ جولما-جول اۋدارماسى ارقىلى ورىسشا ولەڭ جولىنا تۇسىرگەن. كوزلوۆ — (گەزليەۆ) — ەۆپاتوريانىڭ ەجەلگى اتى.

ا.گ.حومۋتوۆاعا — پ.ا. ۆيازەمسكييدىڭ جازۋى بار اۆتوگراف بەرلين مەملەكەتتىك كىتاپحاناسىندا لەرمونتوۆتىڭ اۋدارماشىسى، بەلگىلى نەمىس ادەبيەتشىسى فارنگانتەن فون ەنزەنىڭ قاعازدارىنىڭ اراسىندا ساقتاۋلى. اننا گريگوريەۆنا حومۋتوۆا (1784-1856) — بەلگىلى اقىن يۆان يۆانوۆيچ كوزلوۆتىڭ جاماعايىن قارىنداسى، جاس كەزىندەگى دوسى، ول اقىرى كوزلوۆ ەكى كوزىنەن ايىرىلىپ، ءارى سال بوپ اۋىرىپ، توسەك تارتىپ جاتقاندا كەزدەسكەن. سول كەزدەسۋدەن شابىتتانىپ، ي.ي.كوزلوۆ "سانسىز جىلدار ساعىندىرعان كوكتەمىمنىڭ دوسىنا" دەگەن ولەڭ جازعان. كەيىن (1838) ول ولەڭدى لەرمونتوۆ وقىپ، سودان كەيىن وسى ولەڭىن جازعان.

قازاقتىڭ بەسىك جىرى — لەرمونتوۆ بۇل ولەڭدى چەرۆلەنايا ستانيساسىندا جازدى دەگەن اڭىز بار. وعان بولىنگەن پاتەردە جاس قازاق قىزى اناسىنىڭ بەسىكتەگى بالاسىن تەربەتىپ وتىرىپ ىڭىلداپ ولەڭ ايتادى. اقىننىڭ زاتتارىن ىشكە تاسىپ جۇرگەن قازاق لەرمونتوۆتىڭ تابان اۋزىندا سول بولمەدەگى ۇستەلگە وتىرا سالىپ، وسى "قازاقتىڭ بەسىك جىرىن" جازعانىن كوزىمەن كورگەندىگىن، سودان كەيىن ونىڭ پىكىرىن ءبىلۋ ءۇشىن وعان وقىپ بەرگەنىن اڭگىمەلەگەن. بۇل ولەڭدى بەلينسكيي وتە سۇيسىنە ماقتاعان

1839

"وزىڭە سەنبە، جاس ويشىل " — ولەڭ بوس قيالعا ەلىگىپ، ءوزىنىڭ ىشكى دۇنيەسىنىڭ قاۋاشاعىنان شىعا المايتىن توعىشار اقىندارعا قارسى باعىتتالعان. لەرمونتوۆتىڭ ويىنشا، ەگەر اقىننىڭ ءوز باسى قوعامدىق كۇرەستەن ءبىر شەتتە تۇرىپ، زاماننىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرىنە ءۇن قوسپاسا، وندا ول اقىننىڭ قۋانىشى دا، قايعىسى دا پوەزياعا تاقىرىپ بولا المايدى. سونداي-اق بۇل ولەڭ اسقاق اۋەن، البىرت شابىتسىز، سالعىرت، سالدىرلاق ولەڭ قۇراستىرۋشى اقىنسىماقتاردى شەنەيدى.

ءۇش قۇرما (ءۇش پالما) — "رۋستە قۇدىرەتتى جاڭا دارىن پايدا بولدى، ول — لەرمونتوۆ"، — دەپ جازدى بەلينسكيي 1839 جىلى قىركۇيەكتە شەت ەلدە جاتقان ستانكيەۆيچكە "ءۇش پالمانى" جىبەرگەندە جازعان حاتىندا. ءبىراق سودان ءبىر جىل وتىسىمەن لەرمونتوۆتىڭ "ولەڭدەر" اتتى تۇڭعىش جيناعى جايلى ماقالاسىندا بۇل ولەڭدى بۇرىنعىسىنشا ماقتاي كەلىپ، اقىننىڭ ويى شىعىس كولوريتىمەن اقىندىق كوركەمدىككە جەتىپ تۇر، ايتپەسە ول بالانىڭ وي-ساناسى توڭىرەگىندە قالىپ قويار ەدى دەگەن سولعىنداۋ پىكىر ايتتى. ونىڭ سەبەبى "جاس گەگەليانستاردىڭ" اسەرىمەن بەلينسكيي 1839 جىلدىڭ كۇزىنەن باستاپ، گەرسەننىڭ سوزىمەن ايتقاندا، "كۇرەستىڭ ورنىنا ۇندىلىك جان تىنىشتىعىن" جۇرتتى بەزدىرتە ۋاعىزداي باستادى. گەرسەن، وگاريەۆ، گرانوۆسكيي ونىڭ بۇل باعىتىنا قارسى كۇرەس باستادى. "ءۇش پالما" سول كۇرەستىڭ شيەلەنىسكەن كەزىندە پايدا بولدى. بەلينسكيي سولاردىڭ ىقپالىمەن "اقيقاتپەن ىمىرالاسۋ" دەپ اتالاتىن كونسەپسياسىنان باس تارتقاننان كەيىن عانا "ءۇش پالمانىڭ" سيمۆوليكاسىن (ىشكى استارىن) ايقىن ۇعىندى. ال، ن.گ.چەرنىشيەۆسكيي "ءۇش پالمادان" جاڭا ريەۆوليۋسيالىق مورالدىڭ ۋاعىزىن تاپتى.

تەرەكتىڭ سىيى — بۇل باللادانىڭ وبرازدارىندا كازاكتاردىڭ ولەڭ-جىرلارى مەن اڭىزدارىنىڭ اسەرى بار. وندا تەرەك پەن كاسپيي جاندى بەينە رەتىندە جىرلانادى. ول ولەڭدەردە وجەت كازاك، "التىن بۇرىمدى ارۋلار"، قارا ارعىماق، تورعاۋىت كيگەن قاباردا باتىرلارى ءجيى كەزدەسەدى. "ەندى لەرمونتوۆقا كەلەيىك، سايتان ءبىلسىن — ايتۋعا اۋزىم بارمايدى، ال، ءبىراق، ماعان بۇل جىگىتتىڭ ىشىندە ورىستىڭ ءۇشىنشى اقىنى دايارلانىپ جاتقان سياقتى بولادى دا تۇرادى، زادى پۋشكين مۇراگەرسىز ولمەگەن ءتارىزدى!" — دەپ جازدى بەلينسكيي 1840 جىلى 9 فيەۆرالدا ۆ.بوتكينگە جازعان حاتىندا. ول "تەرەكتىڭ سىيىن" كاۆكازدىڭ اپوفەوزى دەپ اتادى.

ا.ي. ودويەۆسكييگە ەسكەرتكىش — اقىن الەكساندر يۆانوۆيچ ودويەۆسكيي (1802-1839) — دەكابريستەردىڭ سولتۇستىك قوعامىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى. سەنات الاڭىنداعى كوتەرىلىسكە قاتىناسقانى ءۇشىن ون ەكى جىلعا كاتورگاعا كەسىلگەن. چيتا اباقتىسى مەن پەتروۆ زاۆودىندا تۇتقىندا وتىرىپ، سودان كەيىن "جەر اۋدارىلعان". پۋشكيننىڭ "سىبىرگە حات" اتتى اتاقتى ولەڭىنە جەر اۋدارىلعان دەكابريستەردىڭ اتىنان جاۋاپ جازدى. 1837 جىلى ودويەۆسكييدى نيجەگورود دراگۋن پولكىنا، قاتارداعى سولدات قىلىپ گرۋزياعا جىبەرۋ جونىندە بۇيرىق بەرىلدى. ول كەزدە لەرمونتوۆ تا ايداۋدا ءجۇرىپ، سول پولكتا قىزمەت وتەگەن. 1839 جىلعى 15 تامىزدا ودويەۆسكيي قارا تەڭىزدىڭ جاعاسىندا قۇرت اۋرۋدان ءولدى. لەرمونتوۆ بۇل ولەڭىن ودويەۆسكييدىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى قارالى حابار پەتەربۋرگتە جەتپەي تۇرعاندا جازعان.

"ءام جالىقتىم، ءام جابىقتىم "، (" جالىقتىم عوي، جابىقتىم عوي ") — ولەڭدە بەينەلەنگەن جان كۇيزەلىسى — قوعام ءومىرىنىڭ قوڭىلتاياقتىعىنان كۇرەس مۇمكىندىگى بولماعاندىقتان، جابىعۋ مەن تورىعۋعا سالىنعان، پايدالى كىزمەت ەتۋدى كوكسەگەن وزىق ويلى، الدىڭعى قاتارلى ادامداردىڭ 1830-1840 جىلدارداعى كوڭىل كۇيىن بىلدىرەدى.

گەتەدەن (22-بەت) — گەتەنىڭ "جيھانكەزدىڭ تۇنگى جىرى" اتتى ولەڭىنىڭ ەكىنشى بولەگىنىڭ ەركىن اۋدارىلعان نۇسقاسى، ونىڭ تەكستىنە لەرمونتوۆ كوپتەگەن جاڭا ويلار قوسقان.

كورشى قىز (163-بەت) — بارانتپەن جەكپە-جەككە شىققان ءۇشىن وفيسەرلەر اباقتىسىندا وتىرعان كەزدە 1840 جىلعى اپرەل ايىنىڭ باسىندا جازعان. ا.پ.شان-گيرەي لەرمونتوۆتىڭ اباقتىسىنا بارعان كەزدە سول قىزدى تەرەزەدەن تالاي رەت كورگەندىگىن، ءبىراق ول اباقتى قىزمەتشىسىنىڭ ەمەس، سونداعى جاي ءبىر شەنەۋنىكتىڭ قىزى بولار دەگەندى ايتادى. ال ۆ.ا.سوللوگۋب سول قىزدىڭ لەرمونتوۆ سالعان سۋرەتىن دە كوردىم، ول "ۋنتەر-وفيسەردىڭ ءتاپ-تاۋىر قىزى" دەيدى. ولەڭگە ليريكالىق شيەلەنىستەن گورى جان سەزىمىنىڭ نازىك اۋەنى ءتان.

جۋرناليست، وقىرمان جانە جازۋشى (164-بەت) — 1840 جىلعى ناۋرىزدا، بەلينسكييدىڭ ورگانى — "وتەچەستۆەننىە زاپيسكي" مەن رەاكسياشىل جۋرناليستەر "گرەچ، بۋلگارين جانە پوليەۆوي باسقارگان "سىن وتەچەستۆا" اراسىنداعى ادەبي تارتىس شيەلىنىسكەن كەزدە جازىلعان. پۋشكيننىڭ "كىتاپ ساتۋشىنىڭ وقۋشىمەن جانە جازۋشىمەن اڭگىمەسى" مەن لەرمونتوۆتىڭ بۇل ولەڭىنىڭ اراسىندا بايلانىس بار ەكەنى داۋسىز. ەكەۋى دە جازۋشىنىڭ بورىشى جانە قوعامدىق پوزيسياسى تۋرالى، سول ارقىلى ءوز تۇسىنداعى كوكەيكەستى ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەتتىگى جايىندا ايتادى. بۇل ءداستۇردى جاڭا جاعدايدا كەيىننەن ماياكوۆسكيي ءوزىنىڭ "فينينسپەكتورمەن اڭگىمەسىندە" ودان ءارى جالعاستىردى.

تۇتقىنداعى باتىر — تۇڭعىش رەت "وتەچەستۆەننىە زاپيسكي" — دە (1841، № 8) لەرمونتوۆتىڭ قازا تاپقاندىعى جونىندە پياتيگورسكىدەن قارالى حابار كەلمەي تۇرعاندا جاريالانعان.

سابيگە — العاش peت "وتەچەستۆەننىە زاپيسكيدە" باسىلعان (1840، № 9). كىمنىڭ بالاسىنا ارناپ جازعانى ءدال انىقتالعان جوق.

بۇلتتار — ۆ.ا.سولوگۋب پ.ا.ۆيسكوۆاتوۆپەن اڭگىمەسىندە بۇل ولەڭدى لەرمونتوۆتىڭ كاۆكازعا ايدالار الدىندا، ونى شىعارىپ سالۋعا ارنالعان كەشتە كارامزيننىڭ ۇيىندە جازعانىن ايتادى. اقىن فونتانكا مەن جازعى باقتىڭ ۇستىنەن قالىقتاپ ءوتىپ بارا جاتقان اقشا بۇلتتاردى تەرەزەدەن كورىپ تۇرىپ، بۇل ولەڭدى تابان اۋزىندا سۋىرىپ سالعانعا ۇقسايدى.

وسيەت — 1840 جىلى گالافەيەۆ وتريادىنىڭ ۇلكەن جانە كىشى چەشنياعا جاساعان جورىعىنىڭ اسەرىمەن جازىلعان. بەلينسكيي بۇل ولەڭدى جوعارى باعالاعان: ورتەنىپ-جانىپ بارا جاتقان سوزدەر دە، جارق-جۇرق ەتىپ تۇرعان بەينەلەر دە جوق، جايباراقات، قوڭىرجاي اۋەن، كۇڭكىل دە، كۇركىرەگەن ايقاي دا جوق، سابىرلى، بايسالدى پايىمداۋ دەپ ماداقتاعان بولاتىن.

1841

اقتالۋ — لەرمونتوۆتىڭ ءتىرى كەزىندە قۋعىن-سۇرگىننەن پەتەربۋرگكە از ۋاقىتقا قايتىپ ورالعان شاعىندا جازىلىپ، "وتەچەستۆەننىە زاپيسكيدە" (1844، № 3) باسىلعان.

ولىكتىڭ ماحابباتى — م.ا.بارتەنيەۆانىڭ1963 جىلى لەنينگرادتا تابىلعان البومىنان الىنعان.

"جالعىز جالقى مەڭىرەۋ تەرىسكەيدە" — جالعىزدىق جايلى تولعانىس. 1842 "وتەچەستۆەننىە زاپيسكيدە" جاريالانعان.

س.ن.كارامزينانىڭ البومىنان — جازۋشى، تاريحشى ن.م.كارامزيننىڭ ۇلكەن قىزى، بەلگىلى اقىندار سالونىنىڭ يەسى بولعان س.ن.كارامزيناعا ارنالعان.

گرافينيا روستوپچيناعا — ەۆدوكيا روستوپچينا (سۋشكوۆا) — بەلگىلى اقىن ايەل لەرمونتوۆ ونى جاس كەزىنەن بىلەتىن. ول كەزدە ول الدىڭعى قاتارلى جاستاردىڭ وي-ارمانىمەن تىلەكتەس بولعان، دەكابريستەردىڭ ەرلىگىنە قايران قالىپ، ولارعا "ازاپ تۇتقىنداعىلارعا" دەگەن سالەم حات جولداعان.

"قوش بول، رەسەي، كىرلەگەن... " — لەرمونتوۆتىڭ ەڭ كۇشتى، ەڭ وجەت ساياسي تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى. وندا سامودەرجاۆيەلىك-پومەششيكتىك رەسەيگە دەگەن وشپەندىلىك بەينەلەنەدى. پ.ا.ۆيسكوۆاتوۆ بۇل ولەڭ 1841 جىلى كەزەكشى گەنەرال گراف كلەينميحەل شاقىرىپ الىپ، بەنكەندورفتىڭ 48 ساعاتتىڭ ىشىندە استانادان كەتەتىن بول دەگەن جارلىعىن اقىننىڭ قولىنا تاپسىرعاننان كەيىن، كاۆكازعا سوڭعى رەت قۋىلعالى تۇرعانىندا جازىلدى دەگەن جورامال ايتادى.

جاقپار — ولەڭ اقىن قازا تاپقاننان كەيىن ەكى جىل وتكەن سوڭ جاريالاندى. بەلينسكيي ونى لەرمونتوۆتىڭ ەڭ جاقسى ولەڭدەرىنىڭ قاتارىنا جاتقىزادى.

ءتۇس — لەرمونتوۆتىڭ بۇل ولەڭدى جازۋىنا قازاقتاردىڭ "وح، قايعى-شەر قاشان مەنەن قالاسىڭ" دەگەن ءانى سەبەپ بولۋى مۇمكىن. وندا دا ەر جىگىت تۇسىندە ءوزىنىڭ "جابايى تۇزدە" جۇرەگىنە وق ءتيىپ، ءولىپ جاتقانىن كورەدى.

"ولار ءسۇيدى ءبىر-بىرىن سونشا نازىك، ءارى ۇزاق" — گەينە ولەڭىنىڭ ەركىن اۋدارماسى. لەرمونتوۆ ءوزىنىڭ ولەڭ اۋدارۋداعى بۇرىنعى ادەتى بويىنشا، بۇل جولى دا مۇلدە جاڭا ولەڭ شىعارعان.

جولىعىس — بۇل ولەڭدى لەرمونتوۆ ءوزىنىڭ 1837 جىلى تيفليستە بولعان جانە اسكەري-گرۋزين جولىمەن ءجۇرىپ وتكەن كەزدەگى اسەرلەرى بويىنشا جازعان.

"سۇيگەنىم سەن ەمەسسىڭ، باسقا، جانىم" — ولەڭ 1841 جىلى كاۆكازدا جازىلعانعا ۇقسايدى. ول لەرمونتوۆتىڭ جاماعايىن قارىنداسى ەكاتەرينا بىحوۆەسكە ارنالىپ جازىلعان. ەكاتەرينا اقىننىڭ جاقسى كورەتىن ادامى ۆ.ا.لونۋحيناعا وتە ۇقساس ەكەن.

"جولعا شىقتىم ءبىر جىم-جىرت تۇندە جالعىز... " — مۇندا دا لەرمونتوۆ گەينەنىڭ ولەڭىن جاي اۋدارا سالماي، ءتۇپنۇسقاداعى پروبلەماتيكانى شيەلەنىستىرىپ، ءوز ولەڭىنە مۇلدە باسقاشا فيلوسوفيالىق ءتۇيىن جاساعان. ءبىر قىزىعى، بۇل ولەڭ تاراس شيەۆچەنكونىڭ مەيلىنشە ءسۇيىپ وقيتىن شىعارمالارىنىڭ بىرىنەن سانالعان.

تەڭىز حانشاسى — كەيبىر شۋماقتارى پۋشكيننىڭ "باتىس سلاۆيان جىرلارىنداعى" "يانوش — كورول بالاسى" اتتى ولەڭىن ەسكە تۇسىرەدى.

پايعامبار — لەرمونتوۆتىڭ ەڭ سوڭعى تۋىندىسى. ول پۋشكيننىڭ "پايعامبار" اتتى ولەڭىنىڭ تاقىرىبىن دامىتا تۇسەدى. ونى ادەيى پۋشكين ولەڭىنىڭ سوڭعى ەكى جولىمەن باستاعان.

جىلدارى بەلگىسىز ولەڭدەر

شىڭداعى كرەست — 1830-جىلدارى، كاۆكازعا العاشقى ساپارى كەزىندە جازسا كەرەك. پ.ا.ۆەسكوۆاتىيدىڭ ايتۋىنشا، ە.پ.سۋشكوۆاعا ارنالعان. ويتكەنى سوعان ارنالعان تاعى ءبىر ولەڭمەن ءبىر بەتتە جازىلعان.

ەرتەڭىم بۇلدىر كولەڭكە — 1835-جىلدارى جازىلۋى مۇمكىن. اقىننىڭ تورىققان كوڭىل-كۇيى ورنەكتەلگەن.

"جىلاماشى، كوز جاسىڭدى تىي، جانىم" — "وتەچەستۆەننىە زاپيسكيدە" 1843 جىلى شىققان.

ەسىڭدە بار ما كۇڭگىرت ءتۇن — قاي جىلدارى جازىلعانى بەلگىسىز. ماحاببات سيكلىنداعى ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى.

---