ولەڭى وزدەرىمەن بىرگە ولمەسىن
اقىن تەمiرحان مەدەتبەك پەن «قازاق ادەبيەتiنiڭ» ءبولiم مەڭگەرۋشiسi دۋمان رامازاننىڭ سۇحباتى
«اتتەڭ ۇلتىم تاتار،
ايتپەسە بولار ەم
«پۋشكينمەن قاتار»
ع.توقاي.
— «قازاق ادەبيەتiنiڭ» بەتiندە ءوربiگەن ادەبي پiكiرتالاسقا تاعى دا ورالساق دەپ وتىرمىن. سىنشى باقىت كارiبايەۆا گازەتiمiزدە جاريالانعان ماقالاسىندا «شىن ادەبيەت ەندi تۋادى» دەسە، iلە-شالا وسى ماسەلەگە وراي ءوز كوزقاراسىن بiلدiرگەن سىنشى قادىربەك ۋالييەۆ قازiرگi كەزەڭنiڭ قيىنشىلىقتارىن كولدەنەڭ تارتا وتىرىپ، «شىن ادەبيەت تۋمايدى» دەپ تۇجىرىم جاسايدى. وسى پiكiرتالاسقا بايلانىستى سiزدiڭ كوزقاراسىڭىزدى بiلسەك...
— بۇل سۇراقتىڭ ماعان قويىلىپ وتىرعانى تەكتەن-تەك ەمەس دەپ بiلەم. ويتكەنi مەن وتكەن عاسىر ادەبيەتiمiز ءۇشiن — قانشاما قىم-قۋىت دۇربەلەڭنەن، تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن وتسە دە — التىن كەزەڭ بولدى دەپ ءوز ءسوزiمدە تالاي ايتقام. كiم نە دەسە دە، سول پiكiرiمدە قالام. ال سونداي پiكiردەگi ادامعا، ارينە، سول ادەبيەتتەن دوكتورلىق ديسسەرتاسيا قورعاپ، عىلىمي اتاق العان باقىت كارiبايەۆانىڭ پiكiرi اۋىر تيەتiنi ءسوزسiز. باقىت كارiبايەۆا بار بالەنi — ءسوزدi دە، ويدى دا، رۋحتى دا — قىتىمىر قىسىمدا ۇستاۋعا بۇكiل ايلا-شارعىسىن، زىميان-سۇرقيالىعىن، قاراۋ قاتىگەزدiگiن جۇمساپ كەلگەن كوممۋنيستiك يدەولوگيادان كورەدi. ارينە، ول يدەولوگيا رۋحتى تۇقىرتتى، سوزگە قىسىم جاسادى. بiراق قىسىم بولماسا كۇرەس بولا ما؟! ال ادەبيەت — كۇرەس! الەمدiك ادەبيەتتiڭ iرi تۇلعالارىنىڭ ءبارiنiڭ ءومiرiنە، ولار تiرشiلiك ەتكەن ورتاعا ءۇڭiلiپ قاراڭىزشى. سولاردىڭ قايسىسى قوي ءۇستiنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان مامىراجاي زاماندا ءومiر ءسۇرiپتi. ەشقايسىسى دا! ويتكەنi قاي زامان، قاي قوعامدا ادام تاعدىرى دا، قوعام تاعدىرى دا تاۋقىمەتتi! تiپتi، استا-توك بايلىققا مالىنىپ وتىرعان تالانتتار دا رۋحاني قىسىمعا شىداي المايدى.
رۋحاني قىسىم كورمەي، دۇنيەگە شىن ادەبيەت كەلمەيدi.
ارينە، ول سۇمپايى يدەولوگيانىڭ مايلىق-سۋلىعىنا اينالعان اقىن-جازۋشىلار از بولعان جوق. ونداي اقىن-جازۋشىلار قاي زاماندا دا بولعان. الەمدiك ادەبيەت مىسالدارىن بىلاي قويعاندا شالكيiز، اقتامبەردi، بۇقار، ماحامبەت زامانىنداعى جىراۋلاردىڭ ءبارi شەتiنەن ناركەسكەن مەن الداسپان بولعان جوق قوي. كۇن كورiسi ءۇشiن كور-جەر، كۇل-قوقىس، قورا-قوپسىنىڭ اينالاسىنان اسا الماعان بەيشارا جىراۋسىماقتار از بولماعان. ولاردىڭ «ونەرلەرi» وزدەرiمەن بiرگە ولگەن. سول سياقتى كەشەگi اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ شىعارمالارىنىڭ تالايى عاسىر تابالدىرىعىنان وتە الماي قالدى. بۇل — زاڭدىلىق.
ەگەر باقىت كارiبايەۆا جاڭا عاسىرداعى ادەبيەتiمiز الەمدiك جانە ءتول ادەبيەتiمiزدەگi ۇلانعايىر قۇنارلى قۇندىلىقتارىمەن بايي وتىرىپ، جاڭا وزگەرiستەرگە شىعىپ، تىڭ ءۇردiستەر الىپ كەلەدi دەسە، الدەقايدا يلانىمدى بولار ەدi.
مەن ءوز باسىم قادىربەك ۋالييەۆتiڭ كوپ پiكiرلەرiنە قوسىلا وتىرىپ، ونىڭ «شىن ادەبيەت تۋمايدى» دەگەن تۇجىرىمىن قولداي المايمىن. ول تۇجىرىم — اشىنىپ سويلەيمiن دەپ اسىرىپ جiبەرگەن تۇجىرىم.
ءسوز جوق، ادەبيەت جالعاسادى. بiز بiلiپ-كورمەگەن جاڭا ەندiكتەر مەن بايلىقتار يگەرiلەدi. قازiردiڭ ءوزiندە، كوڭiلi وياۋ، كوزiقاراقتى ادام ولەڭدە بولسىن، پروزا مەن سىندا بولسىن توسىن نىشانداردى بايقاماۋى مۇمكiن ەمەس. ويتكەنi ولار قازiردiڭ ءوزiندە كەشەگiدەن ءتۇرi دە، تۇرپاتى دا بولەك، تاعى دا رۋحاني قىسىم قۇرساۋىن سەزiنە باستادى. ال ول، ءسوز جوق، قانىندا قىزۋى، جانىندا قىجىلى بار تالانتقا قالام ۇستاتپاي قويمايدى.
— قازاق ادەبيەتiندەگi ەڭ مىقتى ادەبيەت دەپ كولگiرسiمەي-اق قويايىق، دەگەنمەن، ءۇزدiكتەردiڭ قاتارىنان ورىن الارىنا ءوز باسىم ەش ءشۇبالانبايمىن. قانشا جەردەن اۋزىمىزدى قۋ شوپپەن سۇرتە بەرگەنiمiزبەن، الەمدiك ادەبيەتتiڭ كلاسسيكتەرiمەن يىق تەڭەستiرەتiن تۇلعالار دا جوق ەمەس. ەگەر ءابiش كەكiلبايەۆ پەن مۇحتار ماعاۋين سياقتى كوپتەگەن قازاق قالامگەرلەرi ەۆرەي بولىپ تۋىپ، ەۆرەي بولىپ ءومiر سۇرسە باياعىدا-اق الەمدiك تۇلعالارعا اينالىپ كەتەر مە ەدi، كiم بiلسiن؟!
— مۇنى ساعان ىزالى كۇيiنiش ايتقىزىپ وتىر عوي. ءتۇسiنەمiن. ويتكەنi بiزدiڭ ادەبيەت — كوپتەگەن ەلدەردiڭ ادەبيەتiنەن وق بويى وزىپ كەتiپ، تالاي-تالاي iرگەلi دەگەن ادەبيەتتەرمەن يىق تiرەستiرiپ قالعان ادەبيەت. قۇدايعا شۇكiر، كومەيلەرiمiز بۇلكiلدەپ، القىمدارىمىز iسiپ، اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن ايبارلى دا، ايدارلى دا شىعارمالارىمىز بار. ال جوق دەپ جۇرگەندەر ءوز ۇلتىنىڭ رۋحاني الەمiنە شەكەلەپ قارايتىن، نە اندا، نە مۇندا جوق، شورە-شورە بوپ جۇرگەن، شيكiوكپەلەر مەن شيبۇتتار.
بiراق وسىنداي الىپ ادەبيەتiمiز بولا تۇرا، ول الەمدiك ادەبيەت دەڭگەيiندە، ءوز دارەجەسiندە اڭگiمە بولماي كەلە جاتقانى، وكiنiشكە وراي، تاعى راس. وعان ءارتۇرلi سەبەپ-سالدارلار بار.
بiرiنشiدەن، كۇنi كەشە، نەگiزiنەن بiر-اق ادەبيەت، ورىس ادەبيەتi عانا ناسيحاتتالدى. شىنىندا دا ول، نەسiن جاسىرامىز، مەكتەبi باي، ءداستۇرلi، سان قىرلى ۇلى ادەبيەت. وعان مۇرىن ءشۇيiرiپ قاراۋ اسىلىق بولادى. سولاي بولا تۇرا تەك سول ادەبيەتتiڭ عانا مەرەيi ۇستەم، مارتەبەسi بيiك بولدى. ۇلت ادەبيەتi تەك ساياسات ءۇشiن عانا اڭگiمە ەتiلدi. تاتار اقىنى توقايدىڭ «اتتەڭ ۇلتىم تاتار، ايتپەسە بولار ەم پۋشكينمەن قاتار» دەپ كۇيiنەتiنi تەكتەن-تەك بولماسا كەرەك. كوپ-كوپ ۇلتتاردىڭ تاريحى دا، رۋحى دا شوۆينيستiك يدەولوگيانىڭ ۋىنان شالاجانسار بوپ، سونىڭ كەرزi ەتiكتi تابانىنا ءتۇسiپ، يلەنiپ جاتتى. ادەبيەتتi شەتەلدەرگە ناسيحاتتاۋ تۇتقاسى دا سولاردىڭ قولىندا بولعانى ەشكiمگە جاسىرىن ەمەس. ال سول تۇتقا يەلەرiنiڭ كوڭiلiن تابۋعا كەيبiر جىلپوستار بولماسا، قادiرلi تۇلعالارىمىز بارا قويعان جوق. ال ولاردىڭ شىعارمالارى شەتەلدەرگە اۋدارىلىپ جاتسا، ولار سiرەسكەن توڭدى ءوز كۇشتەرiمەن قاقىراتىپ سوگiپ بارىپ شىقتى دەۋ كەرەك. نە بولعاندا دا، ءاسiرەسە، قازاق ادەبيەتi ول تۇستا، iشiندە وتى بار، بiراق توماعا-تۇيىق وگەي بالانىڭ كۇيiن كەشتi. ارينە، ورىس تiلiندە جازىپ، ولاردىڭ ءوز بالاسى بوپ كەتكەندەر دە بار...
ەكiنشiدەن «ەۆرەي بولىپ تۋسا» دەگەن ءسوزiڭنiڭ استارىن ۇعىپ وتىرمىن. ءسوز جوق جاڭا ءوزiڭ اتىن اتاعان جازۋشىلار جانە بiرقاتار قالامگەرلەر ەۆرەي بولىپ تۋا قالسا، نەسiن جاسىرامىز، باياعىدا-اق الەمنiڭ تۇكپiر-تۇكپiرiنە بەلگiلi بولار ەدi. ويتكەنi، تالانتتى دا قابiلەتتi ول حالىق — دۇنيەجۇزiنە دەرلiك اتقانىن جەتكiزiپ، ايتقانىن وتكiزiپ وتىرعان حالىق. كوپتەگەن ەلدەردiڭ رەسمي دە، رەسمي ەمەس تە يدەولوگيالىق رۋحاني كەڭiستiكتەرi سولاردىڭ قولىندا. سولار ىقپال ەتiپ، سولار ۇستەمدiك جاساپ وتىر. ارينە، سونداي رۋحاني كەڭiستiكتi بيلەپ-توستەپ وتىرعان حالىقتىڭ كەز كەلگەن تالانتتى پەرزەنتiنiڭ (تiپتi، ورتاقول بولسا دا) ماڭدايى جارقىراماي، كiمنiڭ ماڭدايى جارقىراماق! بiراق سولاي بولا تۇرا الگiندەي تالانتتى تۇلعالارىمىزدىڭ قازاق بوپ تۋعاندارى قانداي جاقسى بولعان! ويتكەنi بiزدiڭ رۋحاني تiرەكتەرiمiز سولار سياقتى ات توبەلiندەي اقىن-جازۋشىلار عوي.
اللا جازسا، ءالi-اق بiزدiڭ تالاي-تالاي اسىل دۇنيەلەرiمiز الەمدiك رۋحاني اينالىسقا تۇسەتiنiنە كامiل سەنەمiن.
— قازiر سوزدەن قادىر كەتە باستاعان سياقتى. قالامگەرلەردiڭ تۇرمىس-تiرشiلiگi شاتقاياقتاپ، قالتاسى مەن جۇيكەسi جۇقارا باستاعانداي. بۇرىن ەل جازۋشىلارعا قۇرمەتپەن قاراۋشى ەدi، قازiر ءمۇسiركەي قارايتىن بولدى.
— دۋمان-اۋ، قازiر كiمگە كiم ءمۇسiركەمەي قاراپ وتىر دەيسiڭ. ەل قالامگەرلەرiنە قالاي ءمۇسiركەي قاراپ وتىرسا، قالامگەرلەر دە ەلiنە سولاي ءمۇسiركەپ قاراپ وتىرعان جوق پا؟! مۇنى دا الەۋمەتتiك زاڭدىلىق دەپ قاراۋ كەرەك شىعار. ەگەر بۇكiل ەل-جۇرت وسىنداي ازىپ-توزىپ جاتقاندا قالامگەر بiتكەننiڭ ءبارi شەكەلەرi شىلقىپ، ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانىپ وتىرسا، مiنە، سول ناعىز الەۋەمتتiك تە، ادامدىق تا ءادiلەتسiزدiك بولار ەدi. ويتكەنi، قالامگەر حالىق پەرزەنتi. ياعني ەلi كورiپ وتىرعان كۇندi ولار دا كورۋ كەرەك. ءوزiڭ بiلەسiڭ، ۇلى تولستوي قاراپايىم حالىق الدىندا ءوزiنiڭ توق تۇرمىسىنان ءوزi ۇيالىپ، جارلى-جاقىبايلارعا بايلىعىنان ۇلەستiرiپ بەرگەن عوي.
دەگەنمەن اقىن-جازۋشىلار دا، باسقا ونەر ادامدارىنىڭ دا ەڭبەكتەرiن وسىنشالىقتى ەش قىلىپ، ولاردى وسىنشالىقتى تۇرمىستىق تاۋقىمەتكە سالىپ، مۇلدە تۇرالاتىپ تاستاماۋ كەرەك ەدi. ارينە، وكiنiشتi-اق... ءالi دە دامەلiمiز.
— مەنiڭ بiرنارسەگە انىق كوزiم جەتiپ كەلەدi. بiز مادەنيەتكە كوڭiل بولمەي، ەل داۋلەتiن ەشقاشاندا مولايتا المايدى ەكەنبiز. جوعارى جاق تا وسى قاعيدانى ءتۇسiنگەن سياقتى. سiز بۇعان قالاي قارايسىز؟
— وركەنيەتتi ەل بولامىز دەپ جاتىرمىز عوي. ال وركەنيەتتi ەل بولۋ ءۇشiن، ءاسiرەسە، بiز ءۇشiن، ەڭ الدىمەن، مادەنيەتتi ەل بولۋىمىز كەرەك. مەملەكەتiمiزدiڭ وزەگiندە ۇلتتىق مادەنيەت جاتقانى ءجون. ولاي بولمادى ما، وندا ءبارi بەكەرشiلiك بولىپ شىعادى.
نەسiن جاسىرامىز، تاۋەلسiزدiك العان از جىلدىڭ iشiندە تالاي نارسەدەن ايرىلىپ قالدىق. ەڭ بiر قيىن جىلداردا دۇنيەگە كەلگەن ايبارىمىز بەن ايدارىمىزداي كورiنەتiن قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ بويىنان قۋات، ويىنان قايرات كەتiپ، وپەرا تەاترىمىزدىڭ ومىرتقاسى وپىرىلعانداي بولىپ تۇر. قانشاما كiتاپحانالار مەن كلۋبتاردان ايرىلدىق... ايتا بەرسەك كوپ. ءوزiمiزدiڭ مادەني وشاقتارىمىزعا، بەينە بiر ءوشiمiز كەتكەندەي، وسپادارلىقپەن قول جۇمسادىق. ءبۇلدiردiك، كۇيرەتتiك، قۇرتتىق. ەندi ولاردىڭ ءبارi ءوز ورنىنا كەلەدi دەگەنگە مەن ءوز باسىم سەنبەيمiن. ويتكەنi، ءبۇلدiرۋ — وڭاي، جاساۋ — قيىن. وعان كوپ ۋاقىت كەرەك. سوندىقتان مادەنيەتتi قولداۋ جىلى بiر جىلدىق ناۋقانعا اينالماي، جوسپارلى تۇردە ۇزاق جىلدارعا سوزىلۋ كەرەك. سونىمەن بiرگە ول، ەڭ الدىمەن، قازاق ۇلتىنىڭ مادەنيەتiن باستى باعىت ەتiپ الۋ قاجەت. سوندا عانا وعان سەنiممەن قاراۋعا بولادى.
— مەن وسىدان ون جىل بۇرىن بiر قازاق قالامگەرiنiڭ نوبەل سىيلىعىن الماعانىنا iشتەي قىسىلىپ-قىنجىلاتىن ەدiم. ال قازiر ول وي مۇلدە وزگەرگەن. وعان قايتا iشتەي قۋاناتىن بولىپ ءجۇرمiن. ويتكەنi، شاشاسىنا شاڭ جۇقپايتىن ءجۇيرiك بولسا دا قازاققا ول سىيلىقتى ەشكiم دە تەگiن بەرە سالمايدى. ول ءۇشiن الەمگە ءامiرiن جۇرگiزiپ تۇرعان شەت ۇلتقا قىزمەت ەتۋiڭ، ياعني، ەڭبەك سiڭiرۋiڭ كەرەك. ال مەن بولسام ءالiمە قاراماي ادەبەيتتiڭ ساياسات پەن باقاي ەسەپتەن ادا بولۋىن قالايمىن. سiز شە؟
— نوبەل سىيلىعىن الۋ — مىقتى قالامگەر ءۇشiن شارت ەمەس. تولستوي كەزiندە ول سىيلىقتى، تiپتi، مەنسiنبەگەن، ودان باس تارتقان. ول سىيلىقتىڭ اينالاسىندا ءار ءتۇرلi قۇيتىرقى ارەكەتتەر بولاتىنىنا قازiر كوز جەتiپ وتىر. ماسەلەن، رەسەيدە دە، باسقا ەلدەردە دە كوركەمدiك قۋاتى جاعىنان سولجەنسىندى ون قوراپ الاتىن جازۋشىلار بار. بiراق قايتەسiڭ... ساياسي ويىن دەگەنiن iستەدi. سوعان بۇيىردى. سوندىقتان ول سىيلىققا تابىنۋدىڭ تiپتi دە قاجەتi جوق.
ال سەنiڭ «... ادەبيەتتiڭ ساياسات پەن باقاي ەسەپتەن ادا بولۋىن قالايمىن» دەگەن ءسوزiڭ سىيلىق الۋ، ومىراۋىنا وردەن تاعۋ تۇرعىسىنان ايتىلىپ تۇرسا، ارينە، مەن سەن جاعىڭدامىن. بiراق كوزiم جەتكەنi، ول مiنەز ەشۋاقىتتا قالمايدى.
— سىرشىل اقىن ماعجان جۇمابايەۆ: «سۇم ءومiر اباقتى عوي سانالىعى» دەيدi. ارينە، ول كەزەڭ مەن بۇل كەزەڭدi سالىستىرۋعا بولماس. دەگەنمەن، ارقالى اقىن قادىر مىرزالييەۆتiڭ «زامان مەن قوعام اقىندى قورلاۋدان ءلاززات الادى» دەگەنi ەسiمiزدە. سiزدiڭ بۇعان الىپ-قوسارىڭىز بار ما؟ جالپى، ءوزiڭiزدi اباقتىدا جۇرگەندەي سەزiنبەيسiز بە؟
— بۇل سوزدەرگە ابايدىڭ «ويلى ادامعا قىزىق جوق بۇل جالعاندا» دەگەن ءسوزiن قوسىڭىز...
ارينە، ساياسي بوستاندىق الىپ، تاۋەلسiز ەل بولىپ جاتقان تۇستا اباقتىدا ءجۇرمiن دەپ ايتۋ ەرسi ەستiلۋi مۇمكiن. بiراق ساياسي تاۋەلسiزدiك العانمەن، رۋحاني تۇتاستىعىمىز قالىپتاسپاي، كوپ رەتتە رۋحاني تاۋەلدiلiككە كiرiپتار بولىپ، سىرتتان اعىلىپ جاتقان يدەولوگشيالىق اگرەسسيادان باس كوتەرە الماي جاتقان قازiرگi كەزەڭدە مەن ءوزiم رۋحاني ازاتپىن، رۋحاني ەركiنمiن دەپ ايتا المايمىن. قالاي ايتارسىز؟ رۋحاني تۇتاستىعىمىز كۇن وتكەن سايىن ءبۇلiنۋ ءۇستiندە. ۇلكەن بiر ءبولiگiمiز باسقا تiلدە سويلەپ بارادى.
ولاردىڭ اتى-جوندەرi، سىعىرايعان كوزدەرi مەن جالپايعان بەتتەرi عانا قالدى. بويلارىندا ۇلتتىق بiردە بiر قاسيەت جوق. ويتكەنi، ولار باسقا ءداستۇر، باسقا ءتالiمگە تاربيەلەنگەن. ۇلتتىق ماقتانىشتارىمىز بەن ۇلتتىق قاندىلىقتاردان مۇلدە بەيحابار. ونىڭ ەسەسiنە ولار الەمدiك ەسترادا، سپورت جۇلدىزدارىنىڭ تو-پ مودەلدەر مەن سەكسسيمۆولداردىڭ ەسiمدەرi مەن ءومiرلەرiن تۋعان ناعاشىسى مەن تۋعان جيەندەرiنەن گورi جاقسى بiلەدi. بەينە بiر سولارمەن تامىرلاس، سولارمەن قۇرساقتاس سەكiلدi. نەسiن جاسىرامىز، رۋحاني تۇتاستىعىمىزعا قاۋىپ ءتونiپ كەلەدi. وسىلاي كەتە بەرسە، بۇل قۇبىلىس قاتەرگە اينالۋى مۇمكiن.
ەكiنشiدەن، بiزدiڭ ۇلتتىق رۋحاني كەڭiستiگiمiز ادام ايتقىسىز تارىلىپ كەتتi. گازەت-جۋرنالدارىمىزدىڭ تيراجدارى قۋىرىلا-قۋىرىلا بiر شوكiم بوپ قالدى. قازاق تiلiندەگi حابارلار، ەكراندار مەن ەفيرلەردەن ىسىرىلىپ تاستالۋدىڭ ءسال-اق الدىندا تۇر. جالپى، رۋحاني كەڭiستiكتەگi قازاق تiلiنiڭ التىن ورنى اتتوبەلiندەي. ونىڭ ءۇستiنە ول رۋحاني كەڭiستiگiمiزگە بۇكiل الەمدiك يدەولوگيالىق، رۋحاني قوقىستار اياۋسىز توگiلۋدە. سول قوقىستاردان تۇنشىعۋدامىز، ۋلانۋدامىز. مiنە، وسىلاردان كەيiن قالاي عانا رۋحاني ازاتپىن دەپ ايتا الارسىڭ؟! قاىرعاسى جوق كامەرادا جۇرگەندەي سەزiنەتiنiڭ راس. ءدال وسى جەردە ءوزiمنiڭ «تۇرمەدەن قاشقان ادامنىڭ شوشىنۋى» دەگەن شاعىن ولەڭiمدi وقىپ بەرسەم ارتىق ەمەس-اۋ دەپ ويلايمىن.
اتادان قالعان مۇراداي
مۇڭدانىپ كۇن-تۇن جىلاعان، —
قىسىمعا قاتال شىداماي
تۇرمەدەن قاشتى بiر ادام.
كۇل بولىپ كەنەت ارىنى،
قالدى ونىڭ جانى تارىنىپ، —
سىعىلىپ بۇكiل جان-جاعى
اينالا كەتتi تارىلىپ.
جاۋتەڭدەپ قالدى تاباندا
اشىلدى جاننىڭ جاراسى، —
مۇپ-مۇزداي تارتىپ ادامدار
سۋىق بوپ كەتتi قالا iشi!
شوشىندى —
تيىپ جەلiگiن.
شوشىنى ارسىز يتتەردەن
جانداردى كورiپ
ەلiنiڭ
تاۋەلسiزدiگiن جەك كورگەن.
شوشىندى —
تيىپ جەلiگiن.
شوشىندى بۇعىپ قاشقاقتاپ —
جانداردى كورiپ
ەلiنiڭ
ازاتتىعىنان باس تارتقان.
وكiنiشكە وراي، ءوز ەلiنiڭ تاۋەلسiزدiگiن، ازاتتىعىن جەك كورەتiن قانداستارىمىز دا بار. ولار از دا ەمەس. بۇل — شىندىق. ونى جاسىرىپ، جابا توقۋىمىزدىڭ قاجەتi جوق. ال بۇل دا ويلى، سانالى ادامنىڭ وكپەسiن قىسىپ، دەمiن تارىلتاتىنى ءسوزسiز...
— ەلiمiز تاۋەلسiزدiك العاننان بەرگi قازاق ادەبيەتiنiڭ دامۋ جولىنا كوڭiل كوزiمەن وي سالا قاراڭىزشى. ۇتىلعان جەرiمiز بەن ۇتقان تۇسىمىزدىڭ ارا جiگiن اجىراتىپ بەرە الاسىز با؟
— تاۋەلسiزدiك العانىمىزعا بار بولعانى ونشاقتى-اق جىل ءوتتi. وسى ازعانتاي جىلدىڭ iشiندە اقتاڭدىق تۇستارىمىزداعى قۇندىلىقتاردى ارشىپ الۋعا، ولاردى يگەرۋگە، رۋحاني اينالىسقا ءتۇسiرۋگە، شىندىعىن ايتۋ كەرەك، ۇلكەن كۇش جۇمسالدى. بۇرىن وقىلىپ-توقىلماي كەلگەن ۇلى ارىستارىمىزدىڭ شىعارمالارى رۋحاني ۇلتتىق يگلiكتەرiمiزگە اينالدى. بۇل — ۇلكەن شارۋا. مەنiڭشە، بiزدiڭ ەڭ باستى ۇتقان تۇسىمىز — وسى. سونىمەن بiرگە، بiرقاتار بەلگiلi قالامگەرلەرiمiز بالالىق شاعى، ءومiر جولدارى تۋرالى، عاسىر اياقتالار الدىندا ەسەپ بەرگەندەي بوپ، مەمۋارلىق شىعارمالاردى دۇنيەگە اكەلدi.
ءاسiرەسە، ولەڭدەر مەن اڭگiمەلەردiڭ، از دا بولسا سىني ماقالالاردىڭ جولى بولدى دەي الامىز. ولاردىڭ تىنىسى دا، ءورiسi دە كەڭي ءتۇستi. سولاردىڭ بويىنان مەن توسىن سوزدەر، تىڭ ويلار كەزدەستiردiم دەپ ايتا الام.
ارينە، بۇگiنگi ءومiر تۋرالى جازىلعان اۋقىمدى ۇلكەن دۇنيەلەر ءالi جاسالا قويعان جوق. بiراق مەن ونى «ۇتىلعان جەرiمiز» دەپ ايتا المايمىن. ۇلكەن، اۋقىمدى دۇنيە ءۇشiن ۇلكەن، اۋقىمدى ۋاقىت كەرەك. ونداي دۇنيەلەردiڭ بiراز جىلدان كەيiن دۇنيەگە كەلەتiنiنە مەن ءوز باسىم شاك كەلتiرمەيمiن. ويتكەنi، بiلiمدi، زەردەلi، تىنىسى كەڭ، قالام قۋاتى قايراتتى جاستار ءوسiپ كەلەدi.
— قازiرگi كەزدە نە بولسا سونى جازىپ، كiتاپ ەتiپ شىعاراتىندار كوبەيدi. ولەڭگە، ونەرگە دەگەن تالعامدى تومەندەتiپ جiبەرەتiن وسىنداي جازعىشتارعا تيىم سالۋعا بولا ما، جوق الدە، مۇمكiن ەمەس نارسە مە؟
— كوتەرەر جۇگi دە، ايتار ويى دا جوق جازعىشتار كەشە دە بولعان، ەرتەڭ دە بولادى. ولاردان اقي-تاقي قۇتىلۋ مۇمكiن ەمەس. بۇگiندە ولار مۇلدە بەتiمەن كەتتi. باسپالاردىڭ كوبi قالاي دا كۇن كورۋ ءۇشiن، اقشا ۇسىنسا، نە بولسا سونى شىعاراتىن بولىپ الدى. ەڭ وكiنiشتiسi، ەستەتيكالىق، كوركەمدiك تالعام جويىلىپ بارادى. بەينە بiر سۇرقاي اقتاڭدىق سور كوكوراي شالعىنىمىزدى جالماپ-جۇتىپ كەلە جاتقانداي. قازiر وعان قارسى تۇراتىن دارمەن كورiپ تۇرعام جوق. ءتاۋiر شىعارمالارىمىز ەلگە جەتپەيدi. ويتكەنi، ەلدە اقشا جوق. وزدەرi قالت-قۇلت ەتiپ زورعا وتىر. كiتاپ تاراتۋ iسi شورت كەسiلiپ قالدى. وقىرمانمەن بايلانىس ءۇزiلدi. ال مۇنداي جاعدايدا بۇگiن-ەرتەڭ ونداي جازعىشتارعا تيىم سالىنا قالادى دەپ ايتا المايمىن...
— كەيدە بiزدە ادەبيەتكە دەگەن ءتۇسiنiك دۇرىس قالىپتاسپاعان با دەپ ويلايسىڭ. كەيبiر جازۋشىلاردىڭ ادەبيەتتi پەداگوگيكا نەمەسە تاريح عىلىمىمەن شاتاستىرىپ الاتىنىنا كۋا بولىپ ءجۇرمiز. «ۇرلىق ءتۇبi — قورلىق» دەگەن قاراپايىم قاعيدانى دالەلدەۋ ءۇشiن ونداعان، تiپتi جۇزدەگەن بەتتiك كوركەم شىعارما جازىپ، اۋرەگە ءتۇسiپ جاتادى. نەمەسە تاريحتا مىنانداي وقيعالار بولعان، سولاردان بۇگiنگi ۇرپاق ساباق السا ەكەن دەگەندi ايتۋ ءۇشiن باردى-جوقتى ءۇيiپ-توگiپ، «قارا تەرگە» ءتۇسiپ جاتقاندارى. مەنiڭشە، بۇلار ادەبيەتتiڭ مiندەتi ەمەس سياقتى. ويتكەنi، پەداگوگيكا مەن تاريحتىڭ مiندەتiن ادەبيەتكە جۇك ەتiپ ارتۋدان ۇتىلماساق، ۇتارىمىز شامالى-اۋ! جالپى، بiزدiڭ ويىمىزشا، ادەبيەتتiڭ مiندەتi — ادام جانىنا ءۇڭiلۋ، جاراتىلىسىنا بويلاۋ، ادامنىڭ جان دۇنيەسiندەگi قويما-قالتارىستاردى اشىپ كورسەتۋ، ادامنىڭ iشكi iلحامىن اقتارۋ سياقتى. وسى تۇرعىدان العاندا ماعان تولستوي، دوستويەۆسكيي، اۋەزوۆ، ايماۋىتوۆتار قاتتى ۇنايدى. سوندىقتان ادەبيەتتە مورال ايتىپ ەزبەلەۋ مەن اقىل ايتىپ كوسەمسۋ ارتىق پا دەيمiن. ارينە، بۇل بiزدiڭ پiكiرiمiز. قاتەلەسۋiمiز دە مۇمكiن-اۋ!
— قاتەلەسكەن جوقسىڭ. ادام جانىنا، پسيحولوگياسىنا، الەۋمەتتiك ورتاسىنا، ونىڭ سانا اعىمى مەن بولمىسىنا ءۇڭiلۋگە كوركەمدiك قاۋقارى جەتپەيتiن، سىرعاقتاپ سىرعىپ وتىراتىن جايداق تايىز شىعارمالار، وكiنiشكە وراي بiزدە از ەمەس. ولاردىڭ تاريح پەن پەداگوگيكا عىلىمىنا دا قوسار ۇلەستەرi شامالى. تiپتi، كەسiرiن تيگiزiپ، كەدەرگi كەلتiرiپ جاتۋلارى مۇمكiن. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە مەن سەنi تۇگەل قۇپتايمىن.
بiراق ماسەلەنiڭ ەكiنشi جاعى بار. كوركەم شىعارمالارسىز تاريحىمىز دا، پەداگوگيكامىز دا ءولi. سونى ۇمىتپايىق. مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبiم، مەن سەنiڭ «... تاريحتىڭ مiندەتiن ادەبيەتكە جۇك ەتiپ ارتۋدان ۇتىلماساق، ۇتارىمىز شامالى...» دەگەن پiكiرiڭە مۇلدە قوسىلمايمىن. ەگەر كوركەمدiك قۋاتقا يە بولسا، تاريحي تاقىرىپتارعا جازىلعان شىعارمالار ءتالiمدiك قانا ەمەس، ۇلكەن تاعىلىمدىق تا جۇك اتقارا الادى. تاريحي تاقىرىپتارعا تەك قازاق جازۋشىلارى عانا ەمەس، الەمنiڭ تالاي-تالاي اتان جiلiكتi الىپ جازۋشىلارى دا بارعان. ويتكەنi، باسقا كوتەرەر جۇگiنiڭ ءبارiن بىلاي قويعاندا تاريحي تاقىرىپ — كوركەمدiك مەتود، ءتاسiل. اينالىپ كەلگەندە ونىڭ دا شۇقشيىپ زەرتتەيتiنi ادامنىڭ iشكi دۇنيەسi، ياعني، ادام ارقىلى قوعامعا نەمەسە قوعام ارقىلى ادامعا ءۇڭiلۋi. بۋرجۋازيالىق سەزiم، سوسياليستiك سەزiم، كاپيتاليستiك سەزiم دەگەن بولمايدى. پاراساتتىلىق بارلىق قوعامدا دا پاراساتتىلىق، مەيiرiم بارلىق قوعامدا دا مەيiرiم، وزبىرلىق بارلىق قوعامدا دا وزبىرلىق. ولار كەشە دە بولعان، بۇگiن دە بار، ەرتەڭ دە بولا بەرەدi. ونىڭ ءۇستiنە كەشەگiڭدi بiلمەسەڭ، بۇگiنiڭ — بايانسىز، ەرتەڭiڭ — ماقۇرىم.
ارينە، تاريحي تاقىرىپتى جازۋدىڭ ءجونi وسى ەكەن دەپ ءاربiر فاكتiنi جاداعاي ءتاپتiشتەپ، ءاربiر داتانى قۇرعاق تiزبەلەۋ كوركەم شىعارما بولمايدى. تولستوي عۇمىرىندا ماسكەۋدiڭ ءدال ءتۇبiندەگi بورودينوعا بارىپ كورمەپتi. بiراق بورودينو سوعىسىنىڭ رۋحىن ءدال تولستويداي قاي تاريحشى جازىپ قالدىرىپتى. تەڭدەسi جوق شەكسپيردiڭ تالاي شىعارمالارى ءوزiنەن بۇرىن وتكەن تاريحي وقيعالارعا ارنالعان. ول تiپتi، «وتەللوسىن» ۆەنەسياعا بارماي-اق جازعان. گيۋگو، بالزاكتاردى ايتپاي-اق قويايىن. دانتە شە؟ ول ءبارiن جيناسىرىپ قويىپ و دۇنيەگە كiرiپ كەتپەي مە؟! ءولiلەرمەن سويلەسپەي مە؟
ونىڭ بەر جاعىنداعى پۋشكين، لەرمونتوۆتى قايدا قوياسىز. ءوزiمiزدiڭ اۋەزوۆiمiزدi نە iستەيمiز؟ عابيت ءمۇسiرەپوۆتiڭ «قىز — جiبەگiنەن» باس تارتامىز با؟ وسىلاي جالعاستىرا بەرسەك تاۋسىلمايدى.
رۋح — جاندى قۇبىلىس. ياعني، وندا دا تاريح بار. ونىڭ تەگi، تامىرى — تاريحي كوركەم شىعارمالاردا. تاريحي رۋح تابيعاتىن قانداي تالانتتى بولسا دا، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى جازىپ بەرە المايدى.
قورىتا ايتقاندا ادەبيەتتiڭ مiندەتiنەن جاتپايتىن ماسەلە جوق. اڭگiمە سول مiندەتتi قالاي اتقارىپ شىعۋدا.
— كەيبiر ويى ولاق، تانىمى شولاق سىنشىلار ادەبي شىعارمانى تەورياعا سالىپ ولشەۋگە اۋەس. ارينە، ءۇي تۇرعىزۋ ءۇشiن كiرپiشتi قالىپپەن قۇيۋعا بولار، ال كوركەم شىعارمانى قالىپقا سالۋدى ءتۇسiنە المايمىن. بۇل تۋرالى سiز نە ويلايسىز؟
— ارينە، تەوريا ءوزiنەن ءوزi تۋا قالعان جوق. تەوريانى تۋدىرعان — ادەبيەت. بۇل جەردە الدىمەن دۇنيەگە جۇمىرقا كەلگەن بە، جوق الدە، تاۋىق كەلگەن بە دەگەن ماڭگiلiك تارتىسقا ورىن جوق. بiراق سوعان قاراماي كەيبiر سىنشىلارىمىز تەوريامەن مۇزداي قارۋلانىپ الىپ، ادەبيەتتi وزدەرi تۋدىرعانداي سويلەيتiندەرi بار. قاراپ وتىرساڭ — سونشالىقتى قاساڭ، سونشالىقتى تاپتاۋرىن. ءولi. سحەما. سوندىقتان ونداي سىنشىلارعا جاڭا نارسەنiڭ ءبارi جات. ويتكەنi جاڭا دۇنيەنi تالداپ-تالقىلاۋعا، تەرەڭiنە سۇڭگiپ، بيiگiن شولۋعا ونىڭ بويىندا تيiستi قارۋ جوق. قارۋ جوق بولعان سوڭ، قاۋقارسىز. ولار ادەبي پروسەستiڭ جاندى قۇبىلىس ەكەنiن، ول ۇنەمi قوزعالىستا، ۇنەمi iزدەنiستە بولا بەرەتiنiن ۇعا بەرمەيدi. تەوريالىق سحەماعا ساي كەلمەدi مە، بiتتi. قابىلداي المايدى.
ارينە، قانداي بiر تۋمىسى بولەك جاڭا شىعارما بولماسىن، ءوزiنiڭ ارحيتەكتونيكاسى، كومپوزيسيالىق قۇرىلىسى، فورماسى بولادى. ولاردى iشكi مازمۇن، كوتەرەر تاقىرىپ، دۇنيە تانىم ، شىعارماشىلىق قۋات تۋدىرادى. ال ونى ءتۇسiنۋ ءۇشiن زور بiلiم، مول ءتاجiريبە، ءنازiك ينتۋيسيا قاجەت. مiنە، ءوزiڭ ايتقانداي، «ويى ولاق، تانىمى شولاق سىنشىلاردا» وسى قاسيەتتەر جەتiسە بەرمەيدi.
— كەيiنگi ۋاقىتتا ورىسشا ويلاپ، ورىس تiلiندە جازاتىن قازاق جاستارى كوبەيدi. بۇل بiزدiڭ باسىمىزعا قونعان ب ا ق پا، جوق الدە، ماڭدايىمىزعا بiتكەن سور ما؟
— مەن بۇل قۇبىلىستى ەلiمiزدiڭ باسىنان وتكەن تاريحي-الەۋمەتتiك، ساياسي زۇلماتتاردى تەرەڭ سەزiنە وتىرا، باسىمىزعا ب ا ق دەي المايمىن. ويتكەنi جوعارىدا ايتقانداي رۋحاني تۇتاستىعىمىزعا وراسان زور نۇقسان كەلگەلi تۇر. مەن بۇل سوزدەردi تەك ورىسشا جازاتىندار ءۇشiن عانا ايتىپ وتىرعام جوق. مەن بۇل سوزدەردi ورىستانىپ نەمەسە ورىستiلدەنiپ بارا جاتقاندار ءۇشiن ايتىپ وتىرمىن.
ۇلتتىق تiلسiز — ۇلت بولا ما؟! ۇلتتىق مادەنيەت پەن ءداسءتۇرسiز ۇلتتىق رۋحى بار ۇرپاق وسە مە؟! ءوز تiلiن، ءوز مادەنيەتiن، ونىڭ اۋىرلىقتارىن سەزiنبەيتiن ادامدار ەلiمiزدiڭ بارلىق سالاسىنا ەڭدەپ كiرiپ بارادى. ەندەپ كiرiپ قويماي، بيلەپ-توستەۋگە كiرiستi. قاراڭىزشى، وكiمەت مۇشەلەرiنiڭ iشiندە تەك ءۇش-تورت-اق قازاق مينيستر ءوز تiلدەرiندە بiرقىدىرۋ سويلەي الادى. قالعاندارى «ءا» دەپ اۋزىن اشا المايدى، اشسا دا ەكi ءسوزدiڭ باسىن جوندەپ قۇراي المايدى. ءوزiڭ ايتشى، قاي ەلدە ءوز تiلiن بiلمەيتiن ۇكiمەت مۇشەلەرi بار؟! تەك بiزدە عانا وسىنداي ورەسكەل جاعداي ورىن العان. بۇعان جانىڭ كۇيە مە، كۇيمەي مە؟!
مەن بۇل سوزدەردi ايتقاندا ولاردان مۇلدە قول ءۇزۋ كەرەك دەپ ايتىپ وتىرعام جوق. ولاي دەسەم، مەن دە ورەسكەلدiككە، تiپتi، وسپادارلىققا بارعان بولىپ شىعار ەم.
ءبارiمiزدiڭ ەسiمiزدە پرەزيدەنت: «ەكi قازاق بiر بiرiمەن قازاقشا سويلەسسiن» دەپ جاقسى ءسوز ايتتى عوي. ەندi «ۇكiمەت مۇشەلەرi بولعان قازاقتار بiر بiرiمەن قازاقشا سويلەسسiن» دەسە، تاعى دا ونى جۇزەگە اسىرۋعا تiكەلەي ىقپال ەتسە، ءسوز جوق، ول تالاپ قازاق تiلiنiڭ شىن ءمانiندەگi مەملەكەتتiك دەڭگەيگە كوتەرiلۋiنە ۇلكەن بەتبۇرىس جاسار ەدi.
رەتi كەلiپ تۇرعاندا ايتا كەتەيiن، مەن وپپوزيسيادا جۇرگەن ادام ەمەسپiن. بiراق وپپوزيسيادا ەمەسپiن دەگەن ءسوز، بار ماسەلەنi باس شۇلعىپ ماقۇلداي بەرۋ ەمەس قوي. مۇددەلەس، پارتيالاس ادامداردىڭ iشiندە دە، تiپتi، سۇتتەي ۇيىپ وتىرعان وتباسىندا دا پiكiرتالاس بولىپ جاتپاي ما؟ ولاي بولسا، ويىمىزدى، پiكiرiمiزدi ايتىپ وتىرۋ، ءارi-بەرiدەن كەيiن بiزدiڭ ازاماتتىق بورىشىمىز.
ونىڭ ءۇستiنە مەن قازiرگi وپپوزيسيالىق كۇشتەردiڭ كوبiن وپپوزيسيا دەپ قارامايمىن. ويتكەنi، وپپوزيسيا ەكونوميكالىق باعدارلاماسى قانشاما بولەك بولسا دا، ۇلتتىق ءمۇددەگە، تاۋەلسiزدiگiمiزگە، مەملەكەتتi نىعايتۋ ماسەلەسiنە كەلگەندە كەز-كەلگەن وكiمەتپەن ويلارى الشاق بولماۋعا تيiس. ال بiزدەگi وپپوزيسيامىز دەپ كەۋدە سوعىپ جۇرگەندەر شە؟ ولاردىڭ بiرازى ۇلتتىق مۇددەنi مۇلدە اياق استى ەتiپ، مەملەكەتتiگiمiزگە، مەملەكەتiمiزگە كۇمان كەلتiرەدi. سىرتقا ساتۋعا دايار تۇرادى. ياعني، ولار وپپوزيسيا ەمەس، بiزدiڭ ۇلتتىق مۇددەمiزگە، مەملەكەتiمiزگە قاۋiپ ءتوندiرۋشiلەر. تاۋەلسiزدiگiمiزگە قارسى ادامدار. سوندىقتان ولاردى وپپوزيسيا دەۋ قاتە، ولار باسقا، جات پيعىلداعى ادامدار. ءار نارسەنi ءوز اتىمەن اتاۋ كەرەك. ەندەشە، ولاردى دا باسقاشا اتاعان ءجون.
— سوزدەن-سوز تۋىپ، تاقىرىپتان اۋىتقىپ بارا جاتقاندايمىز. ولاي بولسا، اڭگiمەمiزدiڭ سوڭىندا توسىنداۋ بiر-ەكi سۇراق قويسام ايىپ ەتپەسسiز-اۋ دەپ ويلايمىن.
— جاقسى.
— اقىن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ: «...الديلە، ءولiم، الديلە!..» دەيتiنiن قالاي ءتۇسiنەسiز؟
— ءولiم تۋرالى جازباعان بۇل دۇنيەدە اقىن دا، فيلوسوف تا از. ماسەلەن، ەرتەدەگi مىسىرلىقتار ءومiردi ءولiمگە دايىندىق دەسە، پلاتون مەن سوكرات ءولiمدi جاننىڭ «قاراڭعى» تاننەن بوساپ شىعۋى دەيدi. ال باسقا بiر فيلوسوفتار ءولiمدi ادامنىڭ جەر بەتiندەگi كۇناسi ءۇشiن جازالانۋى دەپ ۇعادى. وسىلاي جالعاسا بەرەدi. ءبارiن ايتىپ تاۋىسۋ مۇمكiن ەمەس.
مەنiڭشە، ماعجان فيلوسوفياسى — دۇنيەدەن ءتۇڭiلۋ، بەزiنۋ، سونىمەن بiرگە ءولiمنەن عانا پانا، بايىز تاۋىپ، راحاتتانۋ فيلوسوفياسى. بۇل ولەڭ:
قاجىدىم، ەندi، كۇن بiتتi،
كوڭiلسiز، سالقىن، كۇن بۇلتتى،
جەل بۇيىعىپ تەربەلگەن،
الدەكiمنiڭ ولگەنiن،
ونى قالاي كومگەنiن،
اڭگiمە قىپ كۇڭiرەنگەن.
جەل، كۇڭiرەنبە، جاسىڭ تىي،
ءولiم كۇيi — ءتاتتi كۇي.
بالقيدى جانىم بۇل كۇيگە.
مەنi دە، ءولiم، الديلە،
الديلە، ءولiم، الديلە!..
كورiپ وتىرسىڭ، «قاجىدىم، ەندi، كۇش بiتتi» دەپ كۇرەسە-كۇرەسە ابدەن قالجىراعان اقىن «ءولiم كۇيi — ءتاتتi كۇي، بالقيدى جانىم بۇل كۇيگە» دەپ ءولiمنەن عانا باراقات تابادى. ەندi قايتسiن! قاي جاققا قاراسا دا — ءولiم. ولەڭدi ودان ارى وقىساڭىز جاس قايىڭ دا، جاس ۇلان دا، جولاۋشى جان دا، جاس سۇلۋ دا، بالاۋسا ءبۇلدiرگەن دە، اق وتاۋدىڭ بالدىرعان يەسi دە — ءبارiء-بارi ءولiم قۇشادى. بايقاپ وتىرسىڭ با، كiلەڭ جاس پەن بالدىرعاندار قىرشىنىنان قيىلىپ جاتىر. ياعني، بولاشاق وتالىپ، بولاشاق قىرقىلۋدا. بولاشاقتان ءۇمiت ۇزگەن اقىن وسىدان كەيiن ءولiمنەن پانا iزدەمەي، نەدەن پانا iزدەسiن؟!
وسى جەردە ماعجاننىڭ «قورقىت» پوەماسى ەرiكسiز ەسكە تۇسەدi. ول عاسىرلار بويى ءولiمنەن قاشىرىپ، حالىق ءولتiرمەي كەلگەن قورقىتتى قوبىزىمەن بiرگە كورگە كiرگiزەدi. ءولتiرەدi. «قورقىت» پوەماسىمەن «الديلە، ءولiم، الديلە» بiر شامادا، جيىرماسىنشى جىلداردا جازىلعان. ياعني، ماعجان ءۇشiن كەڭەس وكiمەتi ناعىز «قورقىتتىڭ كورi».
— ەگەر سiزگە ەڭ جاقسى كورەتiن ادامىڭىز توت باسقان الماس قىلىش سىيلاسا نە iستەر ەدiڭiز؟
— ارينە، الام. بiراق ول سىيدان، ءسوز جوق، يشارا iزدەيمiن. ويتكەنi، جاقسى كورەتiن ادامىڭ توت باسقان الماس قىلىشتى تەكتەن-تەك سىيلامايدى. ياعني، ول ەكەۋمiزدiڭ ارامىزداعى كiرشiكسiز قارىم-قاتىناستى، رياسىز كوڭiلدi توت باسا باستاعانى. نەمەسە ءسوزiمنەن وتكiرلiك كەتiپ، توتتانعانى... نە بولعاندا دا يشارا. نە بولعاندا دا ماعان دەگەن كەيiستiك، رەنiش.
لايىم، قاي-قايسىمىزدىڭ دا بiر-بiرiمiزگە دەگەن ىقىلاسىمىزدى دا، ءسوزiمiزدi دە توت باسپاسىن.
— اڭگiمەڭiزگە راحمەت!
You Might Also Like
-
شىنتۋايتىن ايتقاندا، ءاسiرەسە، تاۋەلسiزدiك العاننان كەيiنگi جىلدارى ادەبيەتiمiزگە ۇلكەن ولجالى كوش كەلiپ كiردi. تاعى دا ول تەڭ-تەڭ قازىنا ارقالاعان قۇتتى كەرۋەن بوپ شىقتى. قۇداي ءساتiن سالىپ، جولىن و...
-
(«قازاق ادەبيەتi» گازەتiنiڭ قىزمەتكەرi، سىنشى ءامiرحان مەڭدەكەمەن سۇحبات)
