InfoHub Logo

باسى مىنا جەردە

وقيعا بىلاي بولعان. ۆيكتور فرانكل ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قارساڭىندا اۆستريادا تۇرىپ جاتتى. فاشيستىك گەرمانيا اۆستريانى باسىپ العان سوڭ ۇلتى ەۆرەي فرانكلدىڭ جاعدايى مۇشكىل بولادى. ول پسيحولوگ عالىم بولعاندىقتان اقش وعان قاشىپ شىعۋعا ۆيزا بەرەدى. ءبىراق فرانكل قارتايعان اتا-اناسىن جاۋ قولىنا قالدىرىپ كەتۋگە ءداتى بارمايدى. فاشيستەر ونى اكە-شەشەسىمەن بىرگە تۇرمەگە اكەپ قامادى. لاگەردە ونىڭ بارلىق تۋىسى وپات بولدى. تۇتقىنداردى مال سەكىلدى قورلايتىن فاشيستەر تۇرمەدەگى كەز كەلگەن بەيشارانى ءار ءتۇرلى سىلتاۋمەن ولتىرە سالاتىن. كونسلاگەردە كوبى «دەنساۋلىعى تەمىردەي جاستار مەن مىعىم دەنەلى ازاماتتار عانا ءتىرى شىعاتىن شىعار. شاۋ تارتقاندار مىنا ازاپقا ءبىر اپتا دا شىداماس» دەپ قايعىردى. الايدا، وقيعا باسقاشا ءوربىدى. فرانكل: «ءوزىن- ءوزى ءولتىرۋ تۋرالى وي ءبىزدىڭ ءار قايسىمىزدى دا مازالايتىن. اينالاڭدا ادامدار توپىرلاپ ءولىپ، اجال ءقاۋپى ءار كۇن، ءار ساعات سايىن توبەڭدە ءتونىپ تۇرعان سوڭ ەرىكسىز ءولۋ تۋرالى ويلاناسىڭ. تۇرمەگە تۇسكەن كۇنى سىمعا بارىپ اسىلمايمىن دەپ سەرت بەردىم. بۇل فرازانى تۇتقىندار ءجيى ايتاتىن. يت قورلىققا شىداي الماعاندار توعى بار سىم تارتىلعان قورشاۋعا بارىپ اسىلىپ قالاتىن. ال مەن قولعا العان ءىسىمدى اياقتاماي ومىردەن وتۋگە حاقىم جوق دەپ ىشتەي بەكىندىم» دەپ جازادى.

وسۆەنسۋمدا دەنساۋلىعى مىقتى ءىرى ازاماتتاردان گورى كەۋدەسىندە ءۇمىتى كۇشتى، الدا ارمانى بار اقجۇرەكتەر ومىرشەڭ بوپ شىعادى. تاماقتارىن تىعىلىپ جەگەن، بىرەۋدىڭ نانىن ۇرلاعان، تاپقان دارىلەرىن ءوزى عانا ءىشىپ ەمدەلگەندەر، اۋىر جۇمىستا ءوزىنىڭ عانا شارۋاسىن تىندىرىپ، جولداسىمەن جۇمىسى بولماعان جاس جىگىتتەردىڭ تۇگەلگە جۋىعى تۇرمەدە اجال قۇشقان. ءتىپتى فاشيستەرگە ساتىلىپ، كاپو قىزمەتىن اتقارعاندار دا سۇزەكتەن ءولىپ جاتتى. قاقاعان ايازدا جولداسىنا سوڭعى كيىمىن شەشىپ بەرگەن، سابىنداي قارا ناندى ءبولىسىپ جەگەن الترۋيستەر تۇرمەنىڭ توزاعىنان ءتىرى شىعادى. وسىعان قاراپ ول: «ادام جانى ءسىرى. ەگەر ول ولمەيمىن دەپ ۇلكەن ماقساتقا تالپىناتىن بولسا ازاپ تارتىپ بۇزىلعان، كۇيرەگەن ءتانىن قالپىنا قايتادان كەلتىرىپ الادى» دەپ تۇيەدى.
فرانكل تۇرمەدە مىناداي قىزىق قۇبىلىستى ءدال بايقاعان. ول: «تۇرمەنىڭ ءىشى ادام شوشيتىن جەر بولسا دا جانعا قۋات بولار، ءبىزدى ومىردەن تۇڭىلدىرمەي ۇستاپ تۇراتىن قۋانىشتى ءساتتى ول جەردەن دە تابۋعا بولاتىن. جۇمىستان سوڭ ءبىزدى اسحاناعا جىبەرەتىن. ول جەردە ف. ەسىمدى اسپاز بار-تىن. ونىڭ باسقالاردان ايرىماشىلىعى سول — ەشقاشان تۇتقىندارعا سورپا قۇيعاندا تامىر-تانىستىققا قارامايتىن. وزگەلەر تانىسى نە تۋىسى كەلە قالسا قازاننىڭ ءتۇبىن قوپارىپ، سورپانىڭ قويۋىن قۇيىپ بەرۋگە تىرىساتىن. ال ف قازاندى ابدەن قوپارا شايقاپ، سورپانىڭ قويۋىنىڭ بارىنە بىردەي تەڭ تۇسكەنىن رەتتەپ وتىراتىن. ءف-تىڭ وسى تيتىمدەي عانا ادىلدىگى كەۋدەنى قۋانىشقا تولتىرىپ، ادام رۋحىنا ءال بەرەتىن» دەپ جازادى.
لاگەردە كىمنىڭ اجال قۇشاتىنىن الدىن الا ءبىلۋشى ەدىك. بىرەۋ بولاشاق ومىردەن ءۇمىتىن ۇزسە، ءومىرى دە قوسا ۇزىلەتىن. ەرتەڭىنەن تۇڭىلگەن جاس جىگىتتەر كۇندەلىكتى ىسىنەن جاڭىلاتىن. تاڭەرتەڭ جۋىنباي، قاتارعا قوسىلماي جاتىپ الاتىن. ۇرىپ-سوعىپ، قورقىتۋ ولارعا اسەر ەتپەيتىن. بىرنەشە كۇن دالاعا دا شىقپاستان ۇلكەن، كىشى دارەتىنە بىلعانىپ جاتا بەرەتىن. ەڭ سوڭعى شىلىمىن الىپ شەككەن كۇنى ونىڭ سول كۇنى ولەتىنى انىق بولادى. ولار: «ماعان كەلەشەكتەن كۇتەتىن دىم دا قالعان جوق» دەپ جاۋاپ بەرەتىن.
ءبىر تانىسىم قىزىق جاعدايدا جان تاپسىردى. ول اجالىنان ءبىر اي بۇرىن عاجايىپ ءتۇس كورەدى. تۇسىندە ءبىر تىلسىم داۋىس «بىلگىڭ كەلگەن نارسە بولسا سۇراي بەر» دەپ سىبىرلاپتى.
— مىنا ازاپ قاشان بىتەدى؟
— 30 -شى ناۋرىزدا بىتەدى.
بۇل وقيعا 1945 جىلدىڭ اقپان ايىندا بولدى. ول وسى ءتۇسىن ايتقان كۇنى ومىرگە عاشىق ەدى. كەۋدەسى دە ءۇمىت پەن سەنىمگە تولىپ تۇردى. كورگەن ءتۇسىن «قۇدايدان كەلگەن ايان دەپ» ءشۇباسىز سەندى. زىمىراپ ءبىر اي وتە شىقتى. 29-شى ناۋرىز دا بولدى. ەشقانداي وزگەرىس جوق. كەشكە ونىڭ ىستىعى كوتەرىلىپ، اۋىرا باستادى. تۇرمەدەن بوساماسىنا كوزى جەتكەن سوڭ بىردەن قۇلازىپ، قۇلدىراپ، ءوزىن — ءوزى تاستاپ جىبەردى. تاڭعا جەتپەي دۇنيەدەن وزدى.
ادام جانى وزىنە تىرەك بولار سەنىم مەن ۇمىتتەن ايرىلعاندا ونىڭ يممۋن جۇيەسى دە جويىلادى. دوسىمنىڭ سەنىمى كۇيرەپ، ءۇمىتى ۇزىلگەندە قاندا قولايلى ءساتتى كۇتىپ جاتقان سۇزەكتىڭ بۇكىل ۆيرۋسى اسقىنىپ شىعا كەلدى. ول ءبىر كۇندە ۇمىتسىزدىك قۇربانى بولدى. ءبىراق ميستيكالىق داۋىس وعان دۇرىس ايتقان. راسىندا دا ونىڭ ازاپتى ءومىرى 30 ناۋرىز كۇنى توقتادى.

لاگەردە ءوزىن ولتىرگىسى كەلىپ، اسىلىپ جاتقانداردىڭ ارقانىن كەسىپ، ولارعا كومەكتەسۋگە تىيىم سالىنعان. ەكى جولداسىمدى اجالدان الىپ قالۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ولاردىڭ ەكەۋى دە: «بىزدە بولاشاق جوق» دەپ اسىلۋعا ىشتەي دايىندالىپ ءجۇردى. مەن ولارمەن سىرلاستىم. بىرەۋىنىڭ تۋىستارىنا ەرىپ، شەتەلگە ءوتىپ كەتكەن ءبىر بالاسى ءالى ءتىرى ەكەن. مەن ونى: «قالايدا سول بالاعا جولىعىپ، ارى قاراي جاڭا ءومىر باستاۋعا مۇمكىندىك مول» دەپ سەندىردىم. ەكىنشىسى عالىم ەدى. ول سوعىسقا دەيىن بىرنەشە كىتاپ شىعارعان. ءبىراق كىتاپتىڭ كەلەسى تومدارى شىعىپ ۇلگەرمەگەن. مەن ونى: «قالاي دا ءتىرى قالىپ، سول كىتاپتاردى جازىپ ءبىتىرۋ كەرەك» دەپ ۇگىتتەدىم. راسىندا دا سالدەن سوڭ ونىڭ كەۋدەسىندە ءۇمىت وتى كۇشەيىپ، بولاشاققا ۇمتىلدى. ەكەۋى دە ءتىرى قالدى.
بوساپ شىققاندا فرانكلدىڭ تۇرىنەن ادام شوشيتىن. ارسيعان سۇيەكتەرى قۇر تەرىمەن قاپتاپ قويعانداي. بۇرىنعى ءۇيى، كابينەتى، كىتاپتارى، بومبانىڭ استىندا قالدى. ون بەس جىل زەرتتەگەن دوكتورلىق ديسەرتاسياسىن فاشيستەر ورتەپ جىبەرگەن. فرانكل ەش بۇگىلمەستىن جاڭا ءومىر باستايدى. ول ادامدارعا ءومىردىڭ ءمانى تۋرالى مازمۇندى اڭگىمەلەر ايتىپ، سىرقات كىسىلەردىڭ جاڭا ءومىر باستاۋىنا جاردەم ەتەدى. بۇل عىلىمدى «لوگوتەراپيا» — ياعني، «ءومىردىڭ شاتتىقا تولى ءمان-ماعىناسىن تابۋ ارقىلى باقىتتى تاعدىرعا قول جەتكىزەتىن عىلىم» دەپ اتايتىن. ول وسى ءىلىمدى دامىتۋ ارقىلى ەڭ اتاقتى عالىمعا اينالادى. كوپتەگەن قۋاتتى ەلدەردىڭ پرەزيدەنتتەرى، عالىمدارى، فيلوسوفتارى ونىمەن جولىعىپ، ءومىردىڭ ءمانى تۋرالى سويلەسكىسى كەلەتىن. ءومىردىڭ ماعىناسىن ىزدەۋ دەگەن ۇمتىلىس كەز كەلگەن ادامعا تۋا بىتەتىن مىنەز. وسى تالپىنىستىڭ شىنايىلىعى مەن تۇراقتىلىعى پەندەنىڭ بۇكىل ءومىرىنىڭ بولاشاقتا قاي ارناعا اۋاتىنىن انىقتاپ تۇرادى. ۋاقىتشا قىزىققا الدانىپ، ءومىرىنىڭ ماعىناسىن جوعالتىپ العان ادام، بەينە ءبىر اۋاسىز بوس كەڭىستىككە شىعىپ كەتىپ، قالقىپ جۇرگەندەي جاعىمسىز سەزىمگە شىرمالادى. بۇل ومىردە تابان تىرەيتىن تياناقتى ەشتەڭە تاپپاعان ءعارىپ جاندار باقىتسىزدىققا تاپ بولادى. وسى سەزىمدى «ەكزيستەنسيالدى ۆاكۋۋم» دەپ اتادى. وسى «تىرشىلىك ۆاكۋۋمى» ادام تاعدىرىن قيىپ تۇسەتىن كۇللى قاسىرەتتىڭ قاينار بۇلاعى دەپ سانايدى.

بوتەن ادامدى جاقسى كورىپ، ارلانباي ونىڭ قىزمەتىن قىلىپ، اجەتىنە رياسىز جاراعاندا ادامنىڭ ءوزى دە تۇلعا رەتىندە قالىپتاسادى. نەعۇرلىم ول قاسىنداعى سەرىگىنە، جولداسىنا، ارىپتەسىنە كومەكتەسىپ، سونىڭ كوڭىلىن تاۋىپ شارۋاسىنا جەگىلسە — سوعۇرلىم ونىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى شىڭدالىپ، ەشكىمگە تاۋەلسىز تۇلعاعا اينالادى دەپ تۇيىندەيدى.
كونسلاگەردەن ءتىرى شىققان ۆيكتور فرانكل 1997 جىلى 92 جاسىندا دۇنيەدەن كوشتى. فرانكلدىڭ «ادامزاتقا پايدام تيسە» دەگەن يگى ارمانى ونى ءومىردىڭ ەڭ قيىن بەلەستەرىنەن امان-ەسەن الىپ ءوتىپ، اقىل ەسى الجىماعان ايقىن قالپىندا ونىڭ تازا جانىن و دۇنيەگە سالتاناتپەن شىعارىپ سالدى.
«توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى — قارتايىپ شاۋ تارتقانشا ادامدىق بورىشىڭ — ادام ۇرپاعىنا قۋانىش پەن شاتتىق سىيلاۋ. كەز كەلگەن ادامعا جانىڭ اشىپ، ونىڭ ناسىلىنە، ۇلتىنا، تۇرىنە، دىنىنە، تىلىنە، جىنىسىنا قاراماستان ولارعا ادال قىزمەت ەتىپ، ەتكەن قىزمەتىڭە ماقتاۋ، بوداۋ، اقى كۇتپەستەن شاتتىق سەزىمگە شومىلىپ ءجۇرۋ — ءومىردىڭ نەگىزگى ءمانى بولىپ تابىلماق». بۇل — فرانكلدىڭ ولەر الدىندا بەرگەن ەڭ سوڭعى جاۋابى.

… لوگوتەراپيا تۋرالى لەكسيالار مەكتەپتە تولقىن تۋعىزدى. وقۋشىلار ومىرلىك ارماندارى مەن ماقساتتارىن ايقىنداۋ ءۇشىن ىزدەنىسكە ءتۇستى. اقمارال اپاي وزگە مەكتەپتەگى كوللەگالارىنا وسى وقيعا جايلى ماقتانىپ ايتىپ قويىپتى. ارتىنشا، باسقا مەكتەپتەر شاقىردى. ەندى ولاردى قامتىپ وتىرۋ ءبىز ءۇشىن ءومىردىڭ مانىنە اينالدى. بۇل اڭگىمە گورونو-نىڭ باسشىسىنا دەيىن جەتتى. باسشى حانىم كابينەتىنە شاقىرىپ: «بۇكىل قالانى قامتىڭىز» دەدى دە، 72 مەكتەپتىڭ ءتىزىمىن ءبىر-اق بەردى. ەندى ءوز سوزىڭە ءوزىڭ قارسى شىعۋ قيىن ەدى. «اقى سۇراماي، ماقتاۋ كۇتپەي تەك شاتتىق سەزىمگە بولەنۋ ءۇشىن عانا ەڭبەكتەنەمىز» دەگەن ءوز كرەدومىزعا قارسى شىعا المادىق. (قاسىمدا ۇيرەنۋشى ەكى جاس جىگىت بولدى) لوگوتەراپيانىڭ تەورياسىمەن ەمەس — ەندى پراكتيكاسىمەن اينالىسۋعا تۋرا كەلدى. كۇن سايىن 4-5 مەكتەپكە بارىپ لەكسيا وقىدىق. شارشاپ كەپ قۇلاعاندا ەستەن تانۋشى ەدىك. بۇل وقيعانىڭ جاڭعىرعى «بالالار قۇقىعىن قورعاۋ كوميتەتى» ديرەكتورىنىڭ قۇلاعىنى دا جەتىپتى. ەندى ول شاقىردى. كابينەتىنە بارسام، قاسىندا تاعى دا اقمارال اپايىم وتىر. قالاي تاپقانى بىردەن تۇسىنىكتى بولدى. ديرەكتور: — قالا دەگەن نە ءتايىرى! وبلىس سۋيسيدتەن ءبىرىنشى ورىنعا شىعىپ بارادى. مىناۋ ەمى جوق اپات بولدى. Cىزگە كۇللى وبلىستى بەرەم. ارنايى كولىك الىپ جۇرەدى. بارلىق زالدار وقۋشىلارعا تولىپ، دايىن وتىرادى. ءسىز تەك توقتاماي اۋدانداردى ارالاپ، ءبىزدىڭ كاسىبي مامانداردى ءوز ادىسىڭىزبەن تانىستىرىپ وتىرساڭىز بولدى،- دەدى. ءبىراق بۇل كەز مامىر ايىنىڭ ورتاسى بولاتىن. ولار جاڭا وقۋ جىلىنا جوسپار قۇرا باستادى. وكىنىشكە وراي، بارلىق جوسپار كۇيرەدى. مەن ماۋسىم ايىندا الماتىعا كوشۋگە ءماجبۇر بولدىم.

14-15 جاس اراسىن تاڭداۋعا سەبەپ بولعان — ليەۆ تولستويدىڭ بوزبالالارعا ارناپ جازعان وسيەتى ەدى. مەن الدىڭعى ايتىلعان كىتاپتى اقتارىپ وتىرىپ، تولستويدىڭ «وزدەرىڭە سەنىڭدەر» دەگەن جازباسىنا تاپ بولدىم.
ول: «بالالىقپەن قوشتاسقان سوڭ سانالارىڭدa «مەن كىممىن؟ مەن بۇل ومىردە نە ىستەپ ءجۇرمىن؟ مەن نەندەي ماقساتتا جارالدىم؟-دەگەن سۇراقتار پايدا بولعاندا ولاردىڭ جاۋابىن تابا الاتىندارىڭا سەنىمدى بولىڭدار. دانالاردىڭ بەرگەن جاۋابى جاقىن تۋىستارىڭنىڭ پىكىرلەرمەن سايكەس كەلمەسە ودان شوشىماڭدار. پىكىر قايشىلىعىنان استە دە قورقۋعا بولمايدى. پىكىر قايشىلىعىنىڭ ۇلعايۋى، سەنىڭ قۇداي سيپاتتاس رۋحىڭنىڭ ويانا باستاعانىنىڭ ايقىن بەلگىسى. بىر-بىرىنە سايكەس كەلمەيتىن قايشى پىكىردىڭ استارىندا ءومىردىڭ شىن ماعىناسى كومىلىپ جاتىر. 15 جاسىمدا وسى سۇراقتار مەنى دە مازالاپ باستاعاندا ءوز بەتىمشە جاۋاپ ىزدەۋگە قايمىققام. قاسىمداعى ادامداردىڭ قايتالاي بەرەتىن قاتە پىكىرىن مەن دە ەرىكسىز قابىلداعام. وسى قاتەلىكتىڭ ازابى ۇزاققا سوزىلدى. اسا قۇرمەتتى وسكەلەڭ ۇرپاق، باسقالاردىڭ وزدەرى تۇسىنبەسە دە سەندەرگە تاڭىپ سويلەيتىن پىكىرلەرىنە ءمان بەرمەستەن، شىنايى تۇردە ءومىردىڭ ءمانىن اشىپ، تۇسىنۋگە تىرىسىڭدار. «سەندەردىڭ بۇل تالپىنىستارىڭ جاس ادامنىڭ بويىنداعى ءجاي عانا ورىندالمايتىن ارمان، قۇلشىنىس قوي» دەپ دالەلسىز سويلەيتىندەرگە قۇلاق اسپاڭدار. جان دۇنيەلەرىڭدە العاش رەت قۇداي سيپاتتاس سەزىمدەرىڭ ويانا باستاعاندا ونىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن بارىنشا تەرەڭ سەزىنىپ، وسى ەڭ ۇلى سەزىمنىڭ ءالسىز جالىنىن سوندىرۋگە جول بەرمەڭدەر. كەرىسىنشە، جاستىق شاقتىڭ بارلىق كۇش-قۋاتىن پايدالانىپ، بۇل شوقتىڭ ورشەلەنىپ جانۋىنا بار كۇش-جىگەرلەرىڭدى سالىڭدار. ءدال وسى رۋح ساۋلەسىنىڭ كۇش الىپ، الاۋلاپ جانۋىنا بارلىق ادامنىڭ ەڭ ۇلى قۋانىشى مەن باقىتى بايلانعان» دەپ جازىپتى.

وي سالاتىن وسيەت ەدى. راسىندا دا جاسى 15-تەن اسقان سوڭ بوزبالا گارمونداردىڭ شابۋىلىنا ۇشىرايدى. ونىڭ تۇلا بويىن قۇمارلىق بيلەپ اكەتەدى. ولار وسى ساتتە «ءومىردىڭ بار قىزىعى ماحاباتتا» دەگەن سەنىممەن رومانتيكالىق الەمگە ءوتىپ ۇلگەرەدى. بۇل قىزىق 25-كە جەتكەنشە جىبەرمەي ۇستاپ تۇرادى. ودان ارى وتباسىنىڭ قىزىعى نە بولماسا كارەرا جاساپ، ابىروي جارىستىراتىن ازارت زامان باستالادى. وسى ارالىقتا بالا-شاعا كوبەيىپ، پروبلەمالار بىرىنەن ءبىرى شاشىراي شىعىپ، ءومىر شىركىننىڭ البا-جۇلباسىن شىعارادى. ماڭگى-باقي شەشىلمەيتىندەي كورىنەتىن باسپانا ماسەلەسى ءومىردىڭ مانىنە اينالادى. ياعني، كوشە بەرۋدەن مەزى بولعان ازامات بەينە ءبىر بۇل ومىرگە باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن عانا كەلگەندەي كۇيگە تۇسەدى. قالا بەردى، ورتا جاستان اسقان سوڭ جاس كەزدە بىلىنبەگەن اۋرۋلار مەڭدەيدى. كەيبىرەۋلەر ءىشىپ كەتەدى. كوبى تۇسىنىكسىز حالدە كوڭىلسىز ءومىردى ءسۇرىپ شىعۋعا امالسىز بەكىنەدى.

مەن تالاي جەردە كىسىلەردەن «سەنى تىرشىلىككە نە بايلاپ تۇر؟ نە ءۇشىن ءومىر سۇرەسىڭ؟» دەپ سۇرادىم. «بالا-شاعانىڭ قامى عوي» دەگەن جاۋاپ ءبىرىنشى بەرىلەتىن. ەندى بىرەۋلەرى: «وسىنى ويلاسام قورقىپ كەتەم. قۇرىسىنشى، ايتپاشى وسى بالەنى» دەپ، بىردەن جاۋىپ تاستايتىن. دانىشپان تولستوي راس ايتادى، ەڭ قولايلى جاس 13 -15ء-تىڭ اراسى. ءبىرىنشى رەت «نە ءۇشىن ءومىر سۇرەسىڭ؟» دەگەن سۇراقتى وسى جاستاعى بالالارعا قويدىم جانە ءبىرىنشى رەت ونىڭ جاۋابىن بىرگە تابۋعا شىنىمەن تالپىناتىن تاباندى توپقا تاپ بولدىم…
P.S. وقيعا مۇنىمەن بىتپەدى. 2012 جىلدىڭ كوكتەمىندە باسىنا اۋىر ءىس تۇسكەن ءبىر الىس تۋىسىم ىزدەپ كەلدى. وعان ۇزاق جىلعا سوتتالۋ ءقاۋپى ءتونىپ تۇردى. ونى قۇتقارىپ قالۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. تاعى دا فرانكلدىڭ ءىلىمىن قولداندىم. ناتيجەسى ادام سەنبەيتىن قىزىق وقيعاعا ۇلاستى. ول جايلى ەندى جازىلادى. بىزدەن كوز جازىپ قالماڭىز.

اۆتورى: سانجار كەرىمباي

دەرەككوز: http://degdar.kz/؟p=1382

---