ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ
تاقىرىبى: ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
ماقساتى:
1) ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنداعى ورىس مادەنيەتىڭ قازاق حالقىنىڭ ومىرىنە اسەرى، قازاق حالقىنىڭ تاريحىن زەرتتەۋدە الدىڭعى قاتارلى ورىس عالىمدارىنىڭ قوسقان ۇلەسى، ش. ۋاليحانوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى، عىلىمي ىزدەنىستەرى تۋرالى ماعۇلمات بەرۋ.
2) ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، شىعارماشىلىق، تاريحي دۇنيەتانىمدارىن دامىتۋ.
3) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، تاريحي تۇلعالاردى قۇرمەت تۇتۋعا تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ستو تەحنولوگياسىن دامىتۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد ت. ب
ساباق بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ.
سىنىپتى تۇگەندەپ، توپقا ءبولۋ جانە نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
(ىلەسپە سۇراق ارقىلى ءۇي تاپسىرماسى سۇرالادى).
1. سەمەنوۆ - تيانشانسكيي قاي جەرلەرگە ساياحات جاسادى؟
(التاي بويىنا، جەتىسۋ، ورتا ازيا)
2. سەمەن - تيانشانسكييدىڭ قانداي ەڭبەگى قازاقستان مەن ورتا ازياعا ارنالعان؟
(رەسەي. وتاننىڭ تولىق گەوگرافيالىق سيپاتتاماسى) دەگەن ەڭبەكتىڭ «قىرعىز ولكەسى»، «تۇركىستان ولكەسى» اتتى ەڭبەكتەرى.
3. ىلە القابىن، جەتىسۋدى زەرتتەپ ول جەردەگى حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەت ۇلگىلەرىن جيناستىرىپ جاريالاعان عالىم؟
(شىعىستانۋشى، اكادەميك ۆ. ۆ. رادلوۆ)
4. م. كراسوۆسكييدىڭ قازاق حالقىنىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى باياندالعان ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
(ءسىبىر قىرعىزدارىنىڭ وبلىسى)
5. كىشى ءجۇز تاريحىن جان - جاقتى سيپاتتاۋعا ارنالعان ل. مەيەردىڭ ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
(ورىنبور ۆەدموستۆاسىنداعى قىرعىز دالاسى)
6. قازاق جەرىنىڭ رەسەي قۇرامىنا قوسىلۋ ءداۋىرىن زەرتتەگەن «تورعاي وبلىسى. تاريحي وچەرك» ەڭبەگىنىڭ اۆتورى؟
(ا. دوبروسمىسلوۆ)
7. ۋكراين حالقىنىڭ ۇلى اقىنى ت. گ. ششيەۆچەنكو قازاق جەرىندە قاي جىلى ايداۋدا بولدى؟
(1847 - 1857 ج. ج)
8. ت. گ. ششيەۆچەنكونىڭ تۇرمىستىڭ شىندىق جاقتارىن بەينەلەيتىن تۋىندىسى قالاي اتالادى؟
(قازاق شاڭىراعى، اتقا مىنگەن قازاق، بايعۇستار)
9. ورىس گەوگرافيالىق قوعامى قاي جىلى اشىلدى؟
(1845 جىل)
10. ءحىح عاسىردا حالىقتىڭ ساۋاتىن اشىپ، ءتىل ءبىلىمى ماسەلەسىن زەرتتەۋدى جولعا قويۋ ماقساتىندا قاي قالالاردا گيمنازيالار اشىلدى؟
(توبولسك، تومسك، ورىنبور، ساراتوۆ، استراحان)
ءىىى. جاڭا ساباق.
ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
ءى. وي قوزعاۋ. اسسوسياسيا – شوقان ءۋاليحانوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟ ونىڭ قازاق تاريحىن، مادەنيەتىن زەرتتەۋگە قوسقان ۇلەسى قانداي؟
ءىى. ماعىنانى تانۋ. ماتىنمەن جۇمىس.
1. ش. ءۋاليحانوۆ.
2. ءومىرى مەن قىزمەتى.
3. زەرتتەۋلەرى.
4. ەڭبەكتەرى
سۇراق – جاۋاپ كەستەسى.
شوقان شىڭعىس ۇلى ءۋاليحانوۆ
شوقاننىڭ شىن ەسىمى: مۇحاممەد قانافيا
قاي جەردە تۋعان قوستاناي وبلىسى، سارىكول اۋدانى، كۇنتيمەس قىستاۋى.
تۋعان كۇنى: 1835 جىل، قاراشا
اكەسىنىڭ اتى شىڭعىس ءۋاليحانوۆ
اناسىنىڭ اتى: زەينەپ شورمانوۆا
اجەسىنىڭ اتى: ايعانىم
جۇبايى: ايسارى ءۋاليحانوۆا
ومبىداعى ءسىبىر كادەت كورپۋسىنا قاي جىلى وقۋعا ءتۇستى 1847 ج، 12 جاسىندا
كادەت كورپۋسىن قاي جىلى ءبىتىردى؟ 1853 جىلى، 18 جاسىندا
قىرعىزداردان جازىپ العان جىرى؟ ماناس
قاي جىلى قايتىس بولدى؟ 10 ءساۋىر. 1865 جىل
ءى. توپتىق تاپسىرما: «ماتەماتيكالىق شكاتۋلكا».
ءى – توپ: 500 * 3 + 800 / 2 + 706 =1856 جىل. (جەتىسۋعا، ىستىقكولگە، قۇلجاعا ساپار شەگەدى. كۇندەلىكتەر جازادى. قاراشا ايىندا پ. پ. سەمەنوۆ – تيان-شانسكييمەن تانىسادى. قىزمەتتە ەرەكشە كوزگە تۇسكەنى ءۇشىن پورۋچيك شەنىن الادى).
ءىى – توپ: 250 + 250 * 3 + 500 – 143 = 1857 جىل.(ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ تولىق مۇشەسى بولىپ سايلانادى. قاشقارعا ساپارىنا قامدانۋ ءۇشىن قىس كەزىندە الماتىدا تۇراقتاپ، قاجەتتى ماعلۇماتتار جينايدى).
ءىىى - توپ: 2000 / 2 + 900 - 42 = 1858 جىل.(28 ماۋسىمدا سەمەيدەن قاشقارعا بەتتەگەن كەرۋەن قۇرامىنا ءالىمباي ساۋداگەر دەگەن قۇپيا اتپەن قوسىلادى ).
ءىۇ – توپ: 700 * 2 + 926 / 2 + 700 = 1863 جىل. ( سوت رەفورماسى تۋرالى حالىق پىكىرىن جيناۋ جونىندەگى كوميسسيا جۇمىسىنا قاتىسادى).
ءىى. تاپسىرما: «اڭگىمە نە جايىندا؟»
ءى – توپ: شوقان سول كۇنى سوناۋ كادەت كورپۋسىنان بىتىرگەن جىلدان باستاپ سىلاپ – سيپاي، كەربەز ءبولىپ، قايىرا تاراپ قاستەرلەيتىن شاشىن ۇستارامەن قىرعىزدى. ۇستىندەگى وفيسەر كيىمىن شەشىپ، ازيا ەلىنىڭ ۇزىن شاپان، شولاق جەڭ كامزولىن كيدى. اياعىنا جىلتىر قارا ءماسى مەن كەبىس كيدى. ءسويتىپ شوقان شىعىس ەلىنىڭ ساۋداگەر بەيباتشاسى بولىپ شىعا كەلدى.
(قاشقارياعا ساپارى)
ءىى – توپ: ەكسپەديسيانىڭ ءبىر توقتاعان جەرى شالكودە جايلاۋى بولدى. بۇل جايلاۋ باسى كوگەرشىندى بۇلاعىنان باستالىپ، اياعى كەگەنگە قۇياتىن شالكودە وزەنىنىڭ بويى.
(ىستىقكولگە ساپارى)
ءىىى – توپ: وڭتۇستىكتىڭ تامىلجىعان ىستىق شىلدەسى باستالدى. «ءتۇنى سالقىن، كۇنى ىستىق، سۋى سالقىن، سايى مۇك» دەپ جىرلاناتىن جەتىسۋدىڭ جوڭعار سىلەمىن بوكتەرلەي سالقار – سالقار كوشىن تارتىپ، كەرۋەن مامىرلاپ باسىپ جول تارتتى.
ءىۇ – توپ: شارتاستىڭ اينالاسىندا دا بىرنەشە اڭىزعا وزەك بولارلىق سۋرەتتەر تاسقا ويىپ سالىنعان. ۇڭگىرتاستىڭ سولتۇستىك – شىعىسىنا تومەن جالپاق تاستار قاتارىنان سوزىلعان.
(ىستىقكولگە ساپارىنان)
ءىۇ. بەكىتۋ: ءسوزجۇمباق.
مۇحاممەد قاناپيا
1. شوقاننىڭ قاشقاريا ساپارىنا ارنالعان ەڭبەگى قاي ەلدەردى جارىق كوردى؟ (گەرمانيا)
2. شوقان دۇنيەگە كەلگەن بەكىنىس؟ (قۇسمۇرىن)
3. شوقاننىڭ تەگى؟ (ءۋاليحانوۆ)
4. 1858 - 1859 جىلدارى شوقان قاي ەلگە ساياحاتقا باردى؟ (قاشقارعا)
5. شوقاننىڭ اجەسى؟ (ايعانىم)
6. 1847 جىلى شوقان قاي قالاعا كەلىپ وقۋعا ءتۇستى؟ (ومبى)
7. شوقان قايتىس بولعان جەر؟ (التىنەمەل)
8. 1854 جىلى شوقاننىڭ ومبىدا تانىسقان دوسى؟ (دوستويەۆسكيي)
9. 1856 جىلى شوقان توپوگرافيالىق جانە كارتوگرافيالىق دەرەكتەردە سيپاتتاعان جەر.
(ىستىقكول)
10. 1856 جىلى كۇزىندە شوقان قايدا باردى؟ (قۇلجا)
11. كادەت كورپۋسىن بىتىرگەن شوقان قانداي وفيسەرلىك اتاق الدى؟ (كورنەت)
12. شوقاننىڭ قىرعىزداردان جازىپ العان جىرى؟ (ماناس)
13. شوقاننىڭ اناسى؟ (زەينەپ)
14. قىتايداعى دۇنگەندەر كوتەرىلىسى تۋرالى اقىرعى ەڭبەگى جاريالانعان گازەت؟
(رۋسكيي ينۆاليد)
15. ىستىقكولگە بارعان كەيبىر ساپارلارىندا بىرگە بولعان ورىس عالىمى؟
ءۇ. تاپسىرما: ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ «تاڭدامالى» اتتى ەڭبەگىن وقۋ.
ءۇى. باعالاۋ.
500 * 3 + 800 / 2 + 706 =
250 + 250 * 3 + 500 – 143 =
2000 / 2 + 900 - 42 =
700 * 2 + 926 / 2 + 700 =
1856 جىل - جەتىسۋعا، ىستىقكولگە، قۇلجاعا ساپار شەگەدى. كۇندەلىكتەر جازادى. قاراشا ايىندا پ. پ. سەمەنوۆ – تيان-شانسكييمەن تانىسادى. قىزمەتتە ەرەكشە كوزگە تۇسكەنى ءۇشىن پورۋچيك شەنىن الادى.
1857 جىل - ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ تولىق مۇشەسى بولىپ سايلانادى. قاشقارعا ساپارىنا قامدانۋ ءۇشىن قىس كەزىندە الماتىدا تۇراقتاپ، قاجەتتى ماعلۇماتتار جينايدى
1858 جىل - 28 ماۋسىمدا سەمەيدەن قاشقارعا بەتتەگەن كەرۋەن قۇرامىنا ءالىمباي ساۋداگەر دەگەن قۇپيا اتپەن قوسىلادى.
1863 جىل. - سوت رەفورماسى تۋرالى حالىق پىكىرىن جيناۋ جونىندەگى كوميسسيا جۇمىسىنا قاتىسادى
شوقان سول كۇنى سوناۋ كادەت كورپۋسىنان بىتىرگەن جىلدان باستاپ سىلاپ – سيپاي، كەربەز ءبولىپ، قايىرا تاراپ قاستەرلەيتىن شاشىن ۇستارامەن قىرعىزدى. ۇستىندەگى وفيسەر كيىمىن شەشىپ، ازيا ەلىنىڭ ۇزىن شاپان، شولاق جەڭ كامزولىن كيدى. اياعىنا جىلتىر قارا ءماسى مەن كەبىس كيدى. ءسويتىپ شوقان شىعىس ەلىنىڭ ساۋداگەر بەيباتشاسى بولىپ شىعا كەلدى.
ەكسپەديسيانىڭ ءبىر توقتاعان جەرى شالكودە جايلاۋى بولدى. بۇل جايلاۋ باسى كوگەرشىندى بۇلاعىنان باستالىپ، اياعى كەگەنگە قۇياتىن شالكودە وزەنىنىڭ بويى.
وڭتۇستىكتىڭ تامىلجىعان ىستىق شىلدەسى باستالدى. «ءتۇنى سالقىن، كۇنى ىستىق، سۋى سالقىن، سايى مۇك» دەپ جىرلاناتىن جەتىسۋدىڭ جوڭعار سىلەمىن بوكتەرلەي سالقار – سالقار كوشىن تارتىپ، كەرۋەن مامىرلاپ باسىپ جول تارتتى.
شارتاستىڭ اينالاسىندا دا بىرنەشە اڭىزعا وزەك بولارلىق سۋرەتتەر تاسقا ويىپ سالىنعان. ۇڭگىرتاستىڭ سولتۇستىك – شىعىسىنا تومەن جالپاق تاستار قاتارىنان سوزىلعان.
ماقساتى:
1) ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنداعى ورىس مادەنيەتىڭ قازاق حالقىنىڭ ومىرىنە اسەرى، قازاق حالقىنىڭ تاريحىن زەرتتەۋدە الدىڭعى قاتارلى ورىس عالىمدارىنىڭ قوسقان ۇلەسى، ش. ۋاليحانوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى، عىلىمي ىزدەنىستەرى تۋرالى ماعۇلمات بەرۋ.
2) ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، شىعارماشىلىق، تاريحي دۇنيەتانىمدارىن دامىتۋ.
3) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، تاريحي تۇلعالاردى قۇرمەت تۇتۋعا تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ستو تەحنولوگياسىن دامىتۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد ت. ب
ساباق بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ.
سىنىپتى تۇگەندەپ، توپقا ءبولۋ جانە نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
(ىلەسپە سۇراق ارقىلى ءۇي تاپسىرماسى سۇرالادى).
1. سەمەنوۆ - تيانشانسكيي قاي جەرلەرگە ساياحات جاسادى؟
(التاي بويىنا، جەتىسۋ، ورتا ازيا)
2. سەمەن - تيانشانسكييدىڭ قانداي ەڭبەگى قازاقستان مەن ورتا ازياعا ارنالعان؟
(رەسەي. وتاننىڭ تولىق گەوگرافيالىق سيپاتتاماسى) دەگەن ەڭبەكتىڭ «قىرعىز ولكەسى»، «تۇركىستان ولكەسى» اتتى ەڭبەكتەرى.
3. ىلە القابىن، جەتىسۋدى زەرتتەپ ول جەردەگى حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەت ۇلگىلەرىن جيناستىرىپ جاريالاعان عالىم؟
(شىعىستانۋشى، اكادەميك ۆ. ۆ. رادلوۆ)
4. م. كراسوۆسكييدىڭ قازاق حالقىنىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى باياندالعان ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
(ءسىبىر قىرعىزدارىنىڭ وبلىسى)
5. كىشى ءجۇز تاريحىن جان - جاقتى سيپاتتاۋعا ارنالعان ل. مەيەردىڭ ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
(ورىنبور ۆەدموستۆاسىنداعى قىرعىز دالاسى)
6. قازاق جەرىنىڭ رەسەي قۇرامىنا قوسىلۋ ءداۋىرىن زەرتتەگەن «تورعاي وبلىسى. تاريحي وچەرك» ەڭبەگىنىڭ اۆتورى؟
(ا. دوبروسمىسلوۆ)
7. ۋكراين حالقىنىڭ ۇلى اقىنى ت. گ. ششيەۆچەنكو قازاق جەرىندە قاي جىلى ايداۋدا بولدى؟
(1847 - 1857 ج. ج)
8. ت. گ. ششيەۆچەنكونىڭ تۇرمىستىڭ شىندىق جاقتارىن بەينەلەيتىن تۋىندىسى قالاي اتالادى؟
(قازاق شاڭىراعى، اتقا مىنگەن قازاق، بايعۇستار)
9. ورىس گەوگرافيالىق قوعامى قاي جىلى اشىلدى؟
(1845 جىل)
10. ءحىح عاسىردا حالىقتىڭ ساۋاتىن اشىپ، ءتىل ءبىلىمى ماسەلەسىن زەرتتەۋدى جولعا قويۋ ماقساتىندا قاي قالالاردا گيمنازيالار اشىلدى؟
(توبولسك، تومسك، ورىنبور، ساراتوۆ، استراحان)
ءىىى. جاڭا ساباق.
ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
ءى. وي قوزعاۋ. اسسوسياسيا – شوقان ءۋاليحانوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟ ونىڭ قازاق تاريحىن، مادەنيەتىن زەرتتەۋگە قوسقان ۇلەسى قانداي؟
ءىى. ماعىنانى تانۋ. ماتىنمەن جۇمىس.
1. ش. ءۋاليحانوۆ.
2. ءومىرى مەن قىزمەتى.
3. زەرتتەۋلەرى.
4. ەڭبەكتەرى
سۇراق – جاۋاپ كەستەسى.
شوقان شىڭعىس ۇلى ءۋاليحانوۆ
شوقاننىڭ شىن ەسىمى: مۇحاممەد قانافيا
قاي جەردە تۋعان قوستاناي وبلىسى، سارىكول اۋدانى، كۇنتيمەس قىستاۋى.
تۋعان كۇنى: 1835 جىل، قاراشا
اكەسىنىڭ اتى شىڭعىس ءۋاليحانوۆ
اناسىنىڭ اتى: زەينەپ شورمانوۆا
اجەسىنىڭ اتى: ايعانىم
جۇبايى: ايسارى ءۋاليحانوۆا
ومبىداعى ءسىبىر كادەت كورپۋسىنا قاي جىلى وقۋعا ءتۇستى 1847 ج، 12 جاسىندا
كادەت كورپۋسىن قاي جىلى ءبىتىردى؟ 1853 جىلى، 18 جاسىندا
قىرعىزداردان جازىپ العان جىرى؟ ماناس
قاي جىلى قايتىس بولدى؟ 10 ءساۋىر. 1865 جىل
ءى. توپتىق تاپسىرما: «ماتەماتيكالىق شكاتۋلكا».
ءى – توپ: 500 * 3 + 800 / 2 + 706 =1856 جىل. (جەتىسۋعا، ىستىقكولگە، قۇلجاعا ساپار شەگەدى. كۇندەلىكتەر جازادى. قاراشا ايىندا پ. پ. سەمەنوۆ – تيان-شانسكييمەن تانىسادى. قىزمەتتە ەرەكشە كوزگە تۇسكەنى ءۇشىن پورۋچيك شەنىن الادى).
ءىى – توپ: 250 + 250 * 3 + 500 – 143 = 1857 جىل.(ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ تولىق مۇشەسى بولىپ سايلانادى. قاشقارعا ساپارىنا قامدانۋ ءۇشىن قىس كەزىندە الماتىدا تۇراقتاپ، قاجەتتى ماعلۇماتتار جينايدى).
ءىىى - توپ: 2000 / 2 + 900 - 42 = 1858 جىل.(28 ماۋسىمدا سەمەيدەن قاشقارعا بەتتەگەن كەرۋەن قۇرامىنا ءالىمباي ساۋداگەر دەگەن قۇپيا اتپەن قوسىلادى ).
ءىۇ – توپ: 700 * 2 + 926 / 2 + 700 = 1863 جىل. ( سوت رەفورماسى تۋرالى حالىق پىكىرىن جيناۋ جونىندەگى كوميسسيا جۇمىسىنا قاتىسادى).
ءىى. تاپسىرما: «اڭگىمە نە جايىندا؟»
ءى – توپ: شوقان سول كۇنى سوناۋ كادەت كورپۋسىنان بىتىرگەن جىلدان باستاپ سىلاپ – سيپاي، كەربەز ءبولىپ، قايىرا تاراپ قاستەرلەيتىن شاشىن ۇستارامەن قىرعىزدى. ۇستىندەگى وفيسەر كيىمىن شەشىپ، ازيا ەلىنىڭ ۇزىن شاپان، شولاق جەڭ كامزولىن كيدى. اياعىنا جىلتىر قارا ءماسى مەن كەبىس كيدى. ءسويتىپ شوقان شىعىس ەلىنىڭ ساۋداگەر بەيباتشاسى بولىپ شىعا كەلدى.
(قاشقارياعا ساپارى)
ءىى – توپ: ەكسپەديسيانىڭ ءبىر توقتاعان جەرى شالكودە جايلاۋى بولدى. بۇل جايلاۋ باسى كوگەرشىندى بۇلاعىنان باستالىپ، اياعى كەگەنگە قۇياتىن شالكودە وزەنىنىڭ بويى.
(ىستىقكولگە ساپارى)
ءىىى – توپ: وڭتۇستىكتىڭ تامىلجىعان ىستىق شىلدەسى باستالدى. «ءتۇنى سالقىن، كۇنى ىستىق، سۋى سالقىن، سايى مۇك» دەپ جىرلاناتىن جەتىسۋدىڭ جوڭعار سىلەمىن بوكتەرلەي سالقار – سالقار كوشىن تارتىپ، كەرۋەن مامىرلاپ باسىپ جول تارتتى.
ءىۇ – توپ: شارتاستىڭ اينالاسىندا دا بىرنەشە اڭىزعا وزەك بولارلىق سۋرەتتەر تاسقا ويىپ سالىنعان. ۇڭگىرتاستىڭ سولتۇستىك – شىعىسىنا تومەن جالپاق تاستار قاتارىنان سوزىلعان.
(ىستىقكولگە ساپارىنان)
ءىۇ. بەكىتۋ: ءسوزجۇمباق.
مۇحاممەد قاناپيا
1. شوقاننىڭ قاشقاريا ساپارىنا ارنالعان ەڭبەگى قاي ەلدەردى جارىق كوردى؟ (گەرمانيا)
2. شوقان دۇنيەگە كەلگەن بەكىنىس؟ (قۇسمۇرىن)
3. شوقاننىڭ تەگى؟ (ءۋاليحانوۆ)
4. 1858 - 1859 جىلدارى شوقان قاي ەلگە ساياحاتقا باردى؟ (قاشقارعا)
5. شوقاننىڭ اجەسى؟ (ايعانىم)
6. 1847 جىلى شوقان قاي قالاعا كەلىپ وقۋعا ءتۇستى؟ (ومبى)
7. شوقان قايتىس بولعان جەر؟ (التىنەمەل)
8. 1854 جىلى شوقاننىڭ ومبىدا تانىسقان دوسى؟ (دوستويەۆسكيي)
9. 1856 جىلى شوقان توپوگرافيالىق جانە كارتوگرافيالىق دەرەكتەردە سيپاتتاعان جەر.
(ىستىقكول)
10. 1856 جىلى كۇزىندە شوقان قايدا باردى؟ (قۇلجا)
11. كادەت كورپۋسىن بىتىرگەن شوقان قانداي وفيسەرلىك اتاق الدى؟ (كورنەت)
12. شوقاننىڭ قىرعىزداردان جازىپ العان جىرى؟ (ماناس)
13. شوقاننىڭ اناسى؟ (زەينەپ)
14. قىتايداعى دۇنگەندەر كوتەرىلىسى تۋرالى اقىرعى ەڭبەگى جاريالانعان گازەت؟
(رۋسكيي ينۆاليد)
15. ىستىقكولگە بارعان كەيبىر ساپارلارىندا بىرگە بولعان ورىس عالىمى؟
ءۇ. تاپسىرما: ورىس دەموكراتيالىق مادەنيەتى جانە قازاقتىڭ ۇلى عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆ.
شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ «تاڭدامالى» اتتى ەڭبەگىن وقۋ.
ءۇى. باعالاۋ.
500 * 3 + 800 / 2 + 706 =
250 + 250 * 3 + 500 – 143 =
2000 / 2 + 900 - 42 =
700 * 2 + 926 / 2 + 700 =
1856 جىل - جەتىسۋعا، ىستىقكولگە، قۇلجاعا ساپار شەگەدى. كۇندەلىكتەر جازادى. قاراشا ايىندا پ. پ. سەمەنوۆ – تيان-شانسكييمەن تانىسادى. قىزمەتتە ەرەكشە كوزگە تۇسكەنى ءۇشىن پورۋچيك شەنىن الادى.
1857 جىل - ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ تولىق مۇشەسى بولىپ سايلانادى. قاشقارعا ساپارىنا قامدانۋ ءۇشىن قىس كەزىندە الماتىدا تۇراقتاپ، قاجەتتى ماعلۇماتتار جينايدى
1858 جىل - 28 ماۋسىمدا سەمەيدەن قاشقارعا بەتتەگەن كەرۋەن قۇرامىنا ءالىمباي ساۋداگەر دەگەن قۇپيا اتپەن قوسىلادى.
1863 جىل. - سوت رەفورماسى تۋرالى حالىق پىكىرىن جيناۋ جونىندەگى كوميسسيا جۇمىسىنا قاتىسادى
شوقان سول كۇنى سوناۋ كادەت كورپۋسىنان بىتىرگەن جىلدان باستاپ سىلاپ – سيپاي، كەربەز ءبولىپ، قايىرا تاراپ قاستەرلەيتىن شاشىن ۇستارامەن قىرعىزدى. ۇستىندەگى وفيسەر كيىمىن شەشىپ، ازيا ەلىنىڭ ۇزىن شاپان، شولاق جەڭ كامزولىن كيدى. اياعىنا جىلتىر قارا ءماسى مەن كەبىس كيدى. ءسويتىپ شوقان شىعىس ەلىنىڭ ساۋداگەر بەيباتشاسى بولىپ شىعا كەلدى.
ەكسپەديسيانىڭ ءبىر توقتاعان جەرى شالكودە جايلاۋى بولدى. بۇل جايلاۋ باسى كوگەرشىندى بۇلاعىنان باستالىپ، اياعى كەگەنگە قۇياتىن شالكودە وزەنىنىڭ بويى.
وڭتۇستىكتىڭ تامىلجىعان ىستىق شىلدەسى باستالدى. «ءتۇنى سالقىن، كۇنى ىستىق، سۋى سالقىن، سايى مۇك» دەپ جىرلاناتىن جەتىسۋدىڭ جوڭعار سىلەمىن بوكتەرلەي سالقار – سالقار كوشىن تارتىپ، كەرۋەن مامىرلاپ باسىپ جول تارتتى.
شارتاستىڭ اينالاسىندا دا بىرنەشە اڭىزعا وزەك بولارلىق سۋرەتتەر تاسقا ويىپ سالىنعان. ۇڭگىرتاستىڭ سولتۇستىك – شىعىسىنا تومەن جالپاق تاستار قاتارىنان سوزىلعان.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: فۋنكسيانى زەرتتەۋ جانە ونىڭ گرافيگىن سالۋ (پرەزەنتاسياسىمەن)
