InfoHub Logo

(يۋريي ولەشا)

مەن يۋريي كارلوۆيچ ولەشامەن تالاي رەت كەزدەسكەنمىن. ءاربىر كەزدەسۋ جادىمدا ۇزاق ۋاقىت ساقتالىپ ءجۇردى. مەن ءقازىر سونداي كەزدەسۋلەردىڭ ءبىرى جونىنەن ايتپاقشىمىن.

بۇل سوعىس ءدال باستالار كەزدە، 1941 جىلدىڭ شىلدەسىندە بولعان ەدى. مەن ودەسساعا سوعىستان، ءتيراسپولدىڭ تۇبىنەن اسكەري جۇك ماشيناسىمەن كەلگەن ەدىم، ۆوكزالدىڭ قاسىنان ماشينادان سەكىرىپ ءتۇستىم دە "لوندوندىق قوناقجايعا" قاراي ءجۇردىم.

مەن ادام اتاۋلىنىڭ قاراسى كورىنبەيتىن پۋشكين كوشەسىمەن كەلە جاتتىم. تاڭ اعارىپ اتىپ كەلەدى. جاۋىن قۇيىپ تۇرعان.

سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىندە ودەسسانىڭ تۇرعىندارى وڭتۇستىكتىڭ اق ۇيلەرىن، سۋعا قويۋ ەتىپ ەرىتىلگەن كۇيەمەن، بوياپ تاستادى. اۋەدەن قارا ۇيلەر، اق ۇيلەر سياقتانىپ، انىق كورىنە بەرمەيدى دەپ ەسەپتەلەتىن.

ۇيلەردى بوياۋ جونىندەگى، "كامۋفلياج" دەگەن اۋەزدى سوزبەن اتالاتىن كۇردەلى شارا، ءىس جۇزىندە مۇلدە پايداسىز نارسە بولىپ شىقتى. جاز جاۋىندى بولادى. العاشقى جاڭبىردان كەيىن-اق، ۇيلەر قايتا تۇلەگەندەي-اق، شەتتەرىنەن كىر-قوجالاق بولىپ، ايعىزدالىپ شىعا كەلەدى.

مەن پۋشكين كوشەسىمەن كەلە جاتقانىمدا، كوپتەن بەرگى تانىس سۇيكىمدى قالانى تانىماي قالدىم. بۇل شىنىندا دا ودەسسا ەدى، ءبىراق سونىمەن بىرگە ءتىپتى دە وعان ۇقسامايدى. مەن ونى ءبىر مەزەتتە ءارى وڭىمدە دە، ءارى تۇسىمدە دە كورگەن سياقتىمىن.

سۋ اعاتىن قۇبىرلاردان قايداعى ءبىر سۇمدىق كاتەرلى سۋ لاقىلداپ اعىپ جاتىر. جاڭبىردىڭ قاڭىلتىر شاتىرلاردى اسىعا تىسىرلاتقانىنان وزگە ەشبىر دىبىس ەستىلمەيدى. جايدارمالاردىڭ جاۋىنعا مالشىنعان جاپىراقتارىنىڭ ءيىسى عانا جۋىردا بولىپ وتكەن شۋاقتى جاز كۇندەرىن ەسكە تۇسىرەدى.

مەن ول كەزدەرى، نەگە ەكەنىن قايدام، سوعىس وزىمەن بىرگە مۇلدە جاڭا اۋانى اكەلدى دەپ ويلايتىنمىن. ول جەر ۇستىنەن بۇرىنعى ەسكى اۋانىڭ جۇمساق تا جىلى، تۇماندى بولىپ كەلەتىن قاباتىن جۇلىپ تاستادى دا، ونى بۇكىل وڭىرلەر مەن زاتتاردىڭ سىرتقى تۇر-تۇستەرىن وزگەرتىپ جىبەرگەن، قاتال دا بوس قۋىسپەن الماستىردى. سونى اۋا سۇيىق نيتروگليسەرينگە ۇقساس بولاتىن. ونىڭ ءيىسى اششى دارىمەن ارالاستىرىلعان كۇيىك ءيىسىن ەسكە تۇسىرەتىن.

وسى ءبىر بوتەن اۋادان با، ءالى كوشەلەر مەن سىلپىلداعان جاۋىننان با، ايتەۋىر مەن ءتىرى جانسىز قاڭىراپ قالعان قالاعا كەلگەندەي بولىپ، جالعىزسىراپ تورىققانىمدى سەزدىم.

سودان دا شىعار، "لوندوندىق قوناقجايدىڭ" الا كوبەڭ ۆەستيبيۋلىنەن مەن ۇستىندە مىجىلعان كويلەگى بار، اقشىل كوك اسپا باۋلى، ساقال-مۇرتى قىرىلماعان قارت ادامدى كورگەنىمدە، "ءۇھ" دەپ ءبىر دەمالدىم-اۋ.

ول بيىكتەۋ ۇستەلشە قاسىندا الەكساندر ديۋمانىڭ "كوروليەۆا مارگوسىن" وقىپ وتىر ەكەن.

ونىڭ الدىندا شىراقتىڭ سارى تۇقىلى سوزىلا جانىپ تۇر. ونىڭ جالىنى ۇستىنەن قيتتاي ايدار تارىزدەنىپ، كوكشىل اۋا ۇيىرىلەدى.

— ءسىز كەزەكشىسىز بە؟ — دەدىم سەنىمسىزدەۋ ۇنمەن.

— سولاي دەۋگە دە بولادى.

— سىزدەردە تۇنەپ شىعۋعا بولا ما؟

— تۇسىنىكسىز ساۋال! — دەپ شال شامدانىپ قالدى. — قوناقجايدا ءتىرى جان جوق. كەز كەلگەن ءنومىردى تاڭداپ الىڭىز. الكوۆىمەن بە، الدە الكوۆسىز بە (قابىرعادان كەرەۋەت قويۋعا ارنالعان شىمىلدىقتى قۋىس). ەگەر ءسىز كەڭ پەيىل جايدارى جان بولساڭىز، ەكى نومىردە ءبىر ءوزىڭىزدىڭ تۇرۋىڭىزعا دا بولادى. ءتىپتى ءۇش نومىردە دە. جانە دە اقى-پۇلسىز. گراتيس!

كەزەكشى كوپەستەر مەن ساپارشى ساۋداگەرلەردىڭ ەسكى كادەلى ءسوزىن ايتتى — "گراتيس" ءسوزى بۇل تاۋار تەگىن بەرىلەدى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەتىن.

— گراتيس! اقشا تولەي الاتىن كىسى اتىمەن جوق پا؟ — دەدىم مەن دالىزدەردەن سىنعان اينەكتەردىڭ دىزىلداعان ۇنىنە قۇلاعىمدى ءتۇرىپ.

— قايداعى جوق! — دەپ ىزالانا داۋىستاپ جىبەردى شال ءسىز نە، يۋريي كارلوۆيچ ولەشانى ەسەپكە قوسپايسىز با؟

— ول وسىندا ما؟

— داۋسىز وسىندا. ءوزىڭىز ايتىڭىزشى، ول ودەسسادا بولماعاندا قايدا بولادى؟ مەن يۋريي كارلوۆيچتى باياعىدان بەرى بىلەمىن. ودەسسا تۇتاس تاۋلىك بويى، كارۋسەل سياقتى، شىر اينالىپ جاتاتىن زاماننان بەرى، ول وسىندا ءوسىپ، وسىندا تۇرعان. ءبارى دە: پاروحودتار دا، ۋتوچكيندەرى دە، اسەم ايەلدەر دە، ساۋىققوي سەرىلەر، كاپيتاندار، ۇرى-قارىلار، يتاليان پريمادوننالارى، ايگىلى دوكتورلار مەن سكريپكاشىلار — ءبارى كوز الدىمىزدان قۇلدىراپ ءوتتى ەمەس پە. مەن تاعى كىمدەر كەلگەنىن بىلەمىن! ەندى ودەسساعا تاۋقىمەت ءتوندى. ولەشا سول كەزدەرى دە وسىندا بولاتىن، ول ءقازىر دە وسىندا. ول — تازا ودەسسيت، ءسىز ۇقتىڭىز با! ءقازىر ول نومىرىندە ءبىر ءوزى وتىر. اۋىرىپ تۇرعان. ءاربىر اۋە دابىلى سوعىلىسىمەن، ونى ازعىرىپ، جەرتولەگە ءتۇسىرۋ ءۇشىن، دەرەۋ جەتىپ بارامىن. ءبىراق استە تومەنگە تۇسپەيدى دە، بىردەن ازىلدەسە باستايدى. "سولومون شايەۆيچ، — فريستەر بومبىلاعان كەزدەرى مەن الگى "ءۇش مەشكەيدە" سۋرەتتەيتىن شامداردى سىندىرىپ تاستاماسىن، سوعان اباي بولىڭىزشى"، — دەيدى ول مەن وعان نە دەپ جاۋاپ بەرەيىن. حال-قادارىمشا مەن دە ءازىل قاشىرامىن. ەگەر ءبارى مەنىڭ ەركىمدە بولسا عوي، ودەسسا سول كىتاپتى ۇمىتپاس ءۇشىن، مەن الگى شامداردىڭ ءبارىن كۇمىسپەن كۇپتەتىپ قويار ەدىم دەيمىن.

مەن ولەشانىڭ بولمەسىنە كوتەرىلدىم. ول شاشى دۋدىراپ، ۇستەل باسىندا ءوزىنىڭ ءىرى دە ەمىن-ەركىن قولتاڭباسىمەن بىردەڭە جازىپ وتىر ەكەن.

ءبىز ءسۇيىسىپ امانداستىق. ول قىرىنباعالى كوپ بولىپتى. ابدەن ارىقتاعان — ديزەنتەريادان — ءىش اۋرۋىنان ايىققانى وسى ەكەن. ەكى بەتى ساپ-سارى بولىپ، قۋارىپ كەتىپتى. ءبىراق كوزى بۇرىنعىشا، ىشىڭدەگىنى بىلەمىن دەگەندەي، كۇلىمسىرەي قارايدى. جانە ءار كەزدەگىدەي، شابىت قاناتىڭدا قاعىپ الىنعان ءساتتى وي وتىنان، ءدال جانە وقىس تابىلعان سالىستىرمالارمەن اپ-ساتتە جالت ەتىپ تۇتانىپ، دۇرىلدەپ جانعالى تۇر. ول سويلەگەن ساتتەن باستاپ، ومىر-تىرشىلىك ءبىر ءتۇرلى قىزىعىراق بولىپ، نۇرلانىپ سالا بەرەتىن. سوندا نەسىمەن؟ ونىڭ ءازىل-وسپاعى مەن پوەزياسىنىڭ وتىنان، ادام جۇرەگىنىڭ جاي-كۇيىن قاس قاعىمدا ءدال تاۋىپ، تۇسىنە بىلەتىندىگىنەن.

ماعان، يۋريي كارلوۆيچ ءومىر بويى ەشكىمگە ەستىرتپەي، دانىشپاندارمەن، بالالارمەن، كوڭىلدى ايەلدەرمەن جانە قايىرىمدى اپەندىلەرمەن اڭگىمەلەسىپ، سىرلاسىپ جۇرگەندەي بولىپ كورىنەتىن (بالكىم، ول شىنىندا دا سولاي بولعان شىعار).

ول ايتىسقاندا باتىل دا پارمەندى تۇردە ايتىساتىن. ءوزىنىڭ قارسىلىعىن اڭگىمەلەسىپ وتىرعان كىسىگە اياۋسىز قاتالدىقپەن شانشىپ ايتا، ايباتتانىپ شىعا كەلەر ەدى.

ولەشانىڭ توڭىرەگىندە، ونىڭ ءوزى اينالاسىنداعى شىنايى تىرلىكتەن مۇقيات سۇرىپتاپ الىپ، قاناتتى قيالىمەن بەزەندىرگەن، بىردە قالىڭداپ، كۇشەيە تۇسسە، ەندى بىردە سەيىلىپ، تولاستاي تۇسەتىن ايرىقشا ءبىر ءومىر تىرشىلىك ءوتىپ جاتاتىن. وسىناۋ ءومىر ونىڭ اينالاسىندا، ونىڭ "كۇنشىلدىگىندە" سيپاتتالعان اعاشتىڭ جامىراعان جاپىراقتارى مەن گۇلدەرىنە تولى بۇتاعى سياقتى شۋلاپ-زۋىلداپ جاتاتىن.

ولەشادا كۇندەي كۇركىرەگەن، قۇدىرەتتى بەتحوۆەندىك بىردەڭە بولاتىن. ءتىپتى ونىڭ داۋسىندا دا. ونىڭ ءجىتى كوزى توڭىرەگىنەن كىسىنىڭ جانى جۇبانارلىق جاقسى نارسەلەردى كوپ كورەتىن. ول سولار تۋرالى قىسقا دا نۇسقا ەتىپ جازاتىن، ويتكەنى ول "از ءسوز — التىن، كوپ ءسوز — كومىر" دەگەن ناقىل-زاڭدى جاقسى بىلەتىن.

بولمەنىڭ ءبىر بۇرىشىندا قولدان جاسالعان تاياق سۇيەۋلى تۇر. ونىڭ بالداعىندا تور كوزدى جولدوربا ءىلۋلى.

— انە، — دەدى ولەشا تاياق پەن جولدوربانى يەگىمەن نۇسقاپ، — ەڭ سوڭعى ءسات، ەڭ سوڭعى مينۋت كەلگەن كەزدە، مەن، جاياۋلاپ نيكولايەۆكە، سوسىن حەرسونعا قاراي كەتەمىن. دىتتەگەن جەرىڭە جەتۋ ءۇشىن، ەشتەڭەنى دە ويلاماي، ادىمداپ جۇرە بەرۋ كەرەك، جۇرە بەرۋ كەرەك، قاشان اياعىڭ تالعانشا...ءيىنى كەلگەسىن ايتايىن، ماعان ءبىر كارتا تاۋىپ بەرسەڭىز، مەكتەپ اتلاسىنان بولسا دا. ماعان كارتاسىز ءجۇرۋ وتە قيىن بولادى.

مەن ونى تىڭداعان كۇيىمدە قالعىپ كەتە بەرەمىن. مەنىڭ ءبىر ساعات بولسا دا، جاتىپ تىنىعۋىم كەرەك. ولەشا ەڭ تاڭداۋلى بولمەنى تابۋ ءۇشىن، قوناقجايدىڭ قاڭىراپ قالعان دالىزدەرى ارقىلى مەنىمەن بىرگە ءجۇردى.

تەرەزەلەردىڭ ءبارى دەرلىك جارىلىس تولقىنىنان بىت-شىت بولىپتى. مەيمانحانا ءىشىن كۇرەڭ ءتۇستى پەردەلەرىنىڭ شاڭىن بۇرقىراتا جەلبىرەتىپ، وتپە جەل بيلەپ الىپتى. وعان ىلەسە پالمالاردىڭ قۇرعاپ قالعان جاپىراقتارى سىتىرلايدى.

مەنىڭ ۇيقىم دا اشىلىپ كەتكەن سياقتى. ءبىز بولمەلەردى ارادان، ولاردىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرىن جاراتپاي، تالىمەن باستادىق: بىرەۋىنەن جەر سابىننىڭ ءيىسى شىعادى، ەكىنشىسىنىڭ ايناسى سىنىق، ءۇشىنشىسىنىڭ الگىدەگى جارىلىستان اكتىڭ شاڭ-توزاڭى باسقان "بويارلار تويى" كارتيناسى ۇنامادى دەپ...

اقىرىندا ءبىز ەڭ ءبىر اياداي، كۇڭگىرت بولمەنى تاڭداپ الدىق. ونىڭ تەرەزەسى ىشكى اۋلاعا قارايدى ەكەن. وندا ءجۇز جىل جاساعان شىنارلار تۇر.

— بلينداج! قوناقجايداعى ەڭ ءقاۋىپسىز بولمە، — دەدى ولەشا.

مەن شەشىنبەستەن بىردەن ۇيىقتاپ قالدىم. قايتىپ بارا جاتقان بومبارديروۆششيكتەردىڭ الىس گۋىلىنەن ويانىپ كەتتىم. باتار كۇننىڭ جارىعى اشىق قالعان تەرەزەنىڭ كونەلىكتەن قابىرشاقتانىپ كەتكەن اينەگىنە ءتۇسىپ تۇر.

مەن ۇشىپ تۇرىپ، ولەشاعا باردىم. ول نومىرىندە بولماي شىقتى. مەن ونى مەيمانحانا مەيرامحاناسىنىڭ كىشكەنە عانا كۇڭگىرت زالىنان كوردىم.

بۇل — تاريحي دۋمانحانا بولاتىن. گازەتتەردىڭ ەسەپتەرىندە "ونىڭ قابىرعالارى كوپتەگەن" اتاقتى ادامداردى كورگەن دەپ جازاتىن. تەك جاقىندا عانا حرۋستالمەن، كۇمىسپەن، مارلەن جانە مەلحيورلارمەن جارقىراپ تۇرۋشى ەدى. شاعىن ۇستەلدەرىنىڭ كوكشىل داستارقاندارى پەرگامەنت سياقتى سىتىرلايتىن. ءجۇزىم شوعىرى ءتارىزدى ليۋسترالار ونىڭ اشەكەيلى دە بەدەرلى توبەسىندە جانىپ تۇراتىن. كىشكەنتاي كۇمىس شەلەكتەر تولى سىقىرلاعان مۇز بولاتىن، ونىڭ بار ءمازىرى دە سىرلى دا سىمباتتى ەدى.

ەندى ءقازىر زال بوس، الاكوبەڭ، سوناۋ سوعىس ۋاقىتىنىڭ بىردەن-بىر شامى سىعىرايىپ جانىپ تۇر. ۇستىنە مىجعىلانىپ قالعان اق كۇرتكە كيگەن، ودەسسانىڭ ءوزى سياقتى كورى، ەكى شال-داياشى، ولەشانىڭ كوڭىلدەستەرى، زالدى كەزىپ ءجۇرىپ، تىم سيرەك كەلەتىن كىسىلەرگە قۇرعاق شاي مەن قاپ-قارا جىلىمشى ۆەرميشەلدى ۇلەستىرىپ ءجۇر.

ولەشا ۇستەل باسىندا ءۇن-تۇنسىز مۇڭعا باتقان ءبىر نەگرمەن — ودەسسا كينوستۋدياسىنىڭ اكتەرىمەن بىرگە وتىر ەكەن.

— الگىدە عانا ۇشاقتار شابۋىلى بولدى. ءسىز وندا ۇيىقتاپ جاتتىڭىز. ءسىز ەندى "ودەسسا ءۇشىن" نە ايتاسىز؟ — دەدى ولەشا ماعان.

— سوعىس باستالعالى بەرى قالا وزگەرىپتى، تىنا قالىپتى، جانە ودەسسالىقتار وزدەرىنىڭ ءداستۇرلى شيراقتىعىنان ايىرىلىپ قالعان ءتارىزدى.

— بە-كەر! — دەدى ولەشا ءسوزىن بۋىنعا ءبولىپ، انىقتاپ. — ودەسسالىقتار بەرىلمەيدى دە ولمەيدى. ولاردىڭ وتكىرلىگى ەر جۇرەكتىگىمەن قويان-قولتىق بىرگە. ولاردىڭ باتىرلىعى وتكىر سوزدەن كۇشەيە تۇسەدى. ءسىزدىڭ ودەسسالىقتار جونىندەگى پىكىرىڭىز ۇشقارى. ماسەلەن، ديوگەن جونىندەگى وي-پىكىرىڭىز سياقتى.

البەتتە، مەن بۇل ارادا قوساققا بوس تىركەلگەنىمدى ءتۇسىندىم، ديوگەن جونىندەگى پىكىرىمدى مەن ەشقاشاندا ولەشانىڭ كوزىنشە ايتقان ەمەسپىن، ويتكەنى ونداي پىكىر مەندە مۇلدە جوق بولاتىن. ديوگەن، تەگى، تاعى ءبىر وتكىر نارسەنى ويدان شىعارۋدىڭ سەبەبى بولسا كەرەك.

— انە، — دەدى ولەشا، — جۇرتتىڭ ءبارى، ونىڭ ىشىندە ءسىز دە بارسىز، ديوگەندى ارسىزداردىڭ باسشىسى دەپ ەسەپتەيدى. ول قايداعى ارسىز! ول جاسقانشاق تا توپاس شال عوي. بىلايىنشا ايتساق، بوشكەدە تۇرعان. بۇل دا سول توپاستىعىنان. ال بوشكە، قانشا ايتقانمەن، تۇرعىن جاي. وعان اقشا تولەۋ قاجەت. ارينە، ديوگەننىڭ ەشقاشان دا تيىنى دا، دراحماسى دا بولماعان. بوشكەنىڭ قوجايىنى، وتەلمەيتىن قارىزى ءۇشىن، شالدى بوشكەدەن كوشەگە لاقتىرىپ تاستايمىن دەپ قورقىتادى. سودان كەيىن ديوگەن دوس-جاراندارىنا بارىپ، قىزارىپ تۇرىپ: "بوشكە ءۇشىن" اقشا بەرىڭدەرشى، — دەپ كۇبىرلەيدى. قۇداي ساقتاسىن، سودان كەيىن قانداي ايقاي-شۋ، شىڭعىرىس باستالدى دەيسىڭ. "بوشكەگە اقشا؟"، "كورگەنسىز!"، "سۇعاناق!"، "ارسىز!"

ءۇنسىز نەگر كەنەتتەن قارقىلداپ كۇلىپ جىبەردى. ولەشا ونى كوزىمەن ءبىر اتتى دا:

— ودەسسالىقتار ءقازىر، سوعىس كەزىندە دە، ءدال بۇرىنعىسىنداي، ەر جۇرەك، كوڭىلدى دە كۇلكىشىل ءجۇرىڭىز، قالانى ءبىراز ارالايىق، ءبىر جەر بولماسا، ءبىر جەردەن ەشكىمگە دە، ەشتەڭەگە دە بەرىلمەيتىن كارى ودەسسالىقتى كورەتىنىمىزگە كەپىلدىك ەتەمىن. بۇل دا وزىندىك ءبىر قاھارماندىق، — دەدى ولەشا.

ءبىز مەيمانحانادان شىقتىق. ءمولدىر اۋا باتقان كۇن شاپاعىنان نۇرلانىپ تۇردى. اعاشتى الاڭ شۋلاپ جاتىر.

تەڭىز ۇستىمەن وچاكوۆوعا قاراي فاشيست ۇشاقتارى شىرقاپ بارا جاتتى. ولاردى سالماقپەن گۇرسىلدەتىپ، تەڭىز زەنيتكالارى اتا باستادى.

ءبىز گرەك بازارىنا قاراي بەتتەدىك. ولەشانىڭ سوزىنە قاراعاندا، ونداعى ناعىز مولداۆان برىنزاسىن بەرەتىن شايحانا دا سوڭعى ساعاتتارىن ساناپ وتىرعان شىعار.

ءبىراق ءبىز گرەك بازارىنا جەتە المادىق. جولاي اۋە دابىلىن قاقتى. ميليسيونەرلەر جاعالاي پيستولەتتەرىن تارسىلداتىپ، اۋەنى اتقىلاي باستادى (اسىلىندە، راديودان اۋە دابىلىن ەستىمەي قالعاندار ءۇشىن). بۇعان قوسا، ولار وتكەن-كەتكەن كىسىلەردىڭ ءبارىن اۋلالارعا ايداپ كىرگىزدى.

ءبىز ءبىرىنشى كەزدەسكەن اۋلاعا كىردىك. بۇل كادۋەلگى گرەك اۋلاسى ەكەن. بۇنداي اۋلانى سيپاتتاۋدىڭ ءوزى قيىن، ونىڭ بۇكىل اسەمدىگىن ءبىلۋ ءۇشىن، ونى كوزبەن كورۋ كەرەك، نە وندا بىرنەشە كۇن بولسا دا، تۇرۋىڭ كەرەك.

بۇل — جان-جاعىنان ەكى قاباتتى ەسكى ۇيلەر قورشاعان، تىك بۇرىشتى اۋلا بولاتىن. مۇنداي اۋلالاردان سىرتقا شىعاتىن جالعىز جول - كوشەگە شىعاتىن قاقپا. گرەك ۇيلەرىنىڭ كۇللى قاباتتارىنىڭ بولمەلەرى مەن پاتەرلەرى سىرتقى كونە اعاش ايۆاندار (تەرراسا) مەن سو ايۆاندار سياقتى، كونەباسقىشتارعا شىعاتىن.

ايۆاندار ءۇيدىڭ كۇللى قابىرعالارىن قۋالاپ، سىقىرلاپ، تەڭسەلىپ سوزىلىپ جاتادى. ولار، بۇكىل بولمەلەر مەن پاتەرلەرگە قوسىمشا قىزمەت ەتەتىن، جۇرتتىڭ ەڭ سۇيىكتى ديدارلاساتىن جەرى بولىپ تابىلادى.

ايۆانداردا كەروەينكانى جاعىپ، سكۋمبريا مەن كامبالانى قۋىرادى، ايگىلى "كوكشىل" ۋىلدىرىقتى ازىرلەيدى، بالالارىن شومىلدىرادى، كىر جۋادى، شاپىلداسىپ جانجالداسادى (قابات-قاباتپەن)، پاتەفون تىڭدايدى، ءتىپتى بيلەيدى دە.

ءبىز اۋلاعا كىردىك. ول قاڭىراپ قالىپتى.

نەمىستىڭ بومبىلاۋشى ۇشاقتارى ميدى شاعىپ قيقۋلاپ، شۇيلىگەدى كەلىپ. بومبالار گۇرسىلدەپ، جارىلىپ جاتىر. اۋە سناريادتارىنىڭ جارىقشاقتارى اۋلا تاستارىن وسقىلاپ جاتىر.

ءبىز جارىقشاقتاردان قورعانۋ ءۇشىن، جوعارعى ايۆان قالقاسىنىڭ استىنا بارىپ تۇردىق. ءبىزدىڭ ءداپ قاسىمىزدا جاشىك ۇستىنە جايعاسىپ الىپ، يىعىنا جىرتىق پروتيۆوگازىن ىلگەن، قارت اۋلاشى ۇيىقتاپ وتىر. ول سوعىستىڭ گۇرسىلى مەن ىسقىرۋىنا، شاڭ-توزاڭىنا قاراماستان، ويانباي قويدى. ال سو شاڭ-توزاڭدى كوشە جاقتان بۋداقتاتىپ ايداپ كەلىپ جاتىر.

ءبىز قارسى الدىمىزدان اۋىر ەسىگى بار ءبىر باسقىشتى كوردىك. ول، ءسىرا، جەكە پاتەرگە اپارسا كەرەك. ەسىك سىرتىنا "Tic دارىگەرى ۆاينتراۋب" دەپ بادىزدەلگەن مىس تاقتايشا بۇرالما شەگەلەرمەن بەكىتىلىپتى.

فاميليا سوڭىنداعى قاتتىلىق بەلگىسىنە قاراعاندا، ۆاينتراۋب مۇندا اتامزاماننان بەرى قونىس تەۋىپ كەلە جاتقان سياقتى.

— توڭكەرىسكە دەيىي! — دەدى ولەشا. — بۇل ءسوز ءقازىر "حريستوس تۋعانعا دەيىن" نەمەسە "كۇللىالەمدىك تاسقىنعا دەيىن" دەگەن سياقتى بولىپ ەستىلەدى.

باسقىشپەن دەڭگەيلەس پەردەسى ءتۇسىرۋلى ۆەنەسيالىق تەرەزە بار ەكەن. ونىڭ ار جاعىنان قارايىپ فيكۋستىڭ جاپىراقتارى كورىنەدى.

ۇشاقتىڭ گۋىلدەگەن داۋسى شىقتى. تەمىر-جۇمىرلاردىڭ سۋىلداعان دىبىسىن جارىلىس گۇرسىلى ءۇزىپ جىبەردى، وعان ىلەسە زەنيتكالاردىڭ دۇركىن-دۇركىن اتقان ءۇنى ەستىلدى.

سول ساتتە ءبىز ەشكىم نازار اۋدارمايتىن ءىس-قيمىلدى كوردىك. شىنىمدى ايتايىن، سودان كەيىن، ءبىز ولەشا ەكەۋمىزدىڭ، سونى ەسكە تۇەىرىپ، ۇزاق ۋاقىت كۇلگەنىمىزدى وسى ۋاقىتقا دەيىن تۇسىنبەيمىن.

الدەكىم ۆەنەسيالىق تەرەزە پەردەسىن اشۋمەن سەرپىپ تاستاپ، الاقانىمەن كاسەكتى قويىپ قالعاندا، ول سارت ەتىپ اشىلىپ كەتتى. تەرەزەنىڭ ەكى جاقتاۋى قابىرعاعا سوعىلدى.

تەرەزەدەن يىق باۋى سالبىراپ ءتۇسىپ كەتكەن، كويلەگى مىج-مىج، ءوزى شالا-پۇلا قىرىنعان كارت ەۆرەي سۇعىنىپ سىرتقا قارادى. ونىڭ دوكتور ۆاينتراۋبتىڭ ءوزى ەكەنى انىق ەدى. قولىندا گازەتى بار. ول شىبىننان قورىنىپ، سو گازەتتى بەتىنە بۇركەپ جاتسا كەرەك. جارىلىستار مەن ۇلىعان ۇشاقتار ونى وياتىپ جىبەرگەن سياقتى.

ول الاقانىمەن تەرەزە الدىنا سۇيەنىپ، سىرتقا سۇعىنا بەردى. ىزالى قىزىل كوزى دولىرىپ، سارى سايتانداي ۇلىپ، اۋلا ۇستىمەن تومەندەي ۇشىپ وتە بەرگەن جاۋ ۇشاعىنا قاراپ:

— نە بولىپ قالدى؟ تاعىدا ما؟ جالاڭاياقتار تۇگە!! — دەپ ايقايلادى.

ول ۇشاقتىڭ ارتىنان اشۋلانا ءبىر تۇكىرىپ، تەرەزەنى تارس ەتكىزىپ جاۋىپ، پەردەنى تۇسىرە سالدى.

سول-اق ەكەن، ءتىپتى جارىلىستان ويانباعان اۋلا سىپىرۋشى، بىردەن ويانىپ كەتتى دە، ءبىر ەسىنەپ:

— ءبىزدىڭ اۋلانىڭ ەڭ وجەت تۇرعىنى: ناپولەون! — دەدى قايعىلى ۇنمەن.

اۋە شابۋىلى اياقتالدى. ءبىز كوشەگە شىقتىق. اينالانى قاراڭعىلىق باسىپتى.

— كوردىڭىز بە؟ مەن دۇرىس ايتىپپىن. قادىمنان كەلە جاتقان، ءتىرى جانعا بەرىلمەيتىن ودەسساڭىز، مىنە، وسى، — دەدى ولەشا.

— ءسىزدىڭ جولىڭىز ءساتتى بولدى، — دەدىم مەن وعان.

ءبىز "لوندوندىق قوناقجايعا" قاراي جۇردىك. وپەرا تەاترىنىڭ جانىندا تامىرىمەن قوپارىلعان جايدارما جاتىر ەكەن. ونىڭ تامىرلارى كونە زامان ءۇيىنىڭ ەكىنشى قاباتىنداعى بالكونعا ءىلىنىپ قالىپتى.

كىرەر ەسىك الدىندا جەدەل جاردەمنىڭ كارەتاسى تۇر ەكەن. ەكىنشى قاباتتاعى تەرەزە تۇبىنەن تروتۋارعا قىپ-قىزىل قان تامشىلاپ جاتتى.

تەڭىز ۇستىنەن تارام-تارام بولىپ، ءتۇتىن ۇشىپ بارادى. پەرەسىپ جاعىندا ءبىر جەر ورتەنىپ جاتسا كەرەك. مۇمكىن، سوناۋ جايىلما جازىق ۇستىنەن اي تۋىپ كەلە جاتقان شىعار.

"ءۇش مەشكەيلەردىڭ" شامدارىنا ەشتەڭە تيمەپتى ايتەۋىر، مەن بۇعان ولەشادان كەم قۋانباسام كەرەك.

مەن ولەشا تۋرالى ءالى دە كوپ نارسەنى ايتار ەدىم، ءبىراق ازىرشە تىم اۋىر بولىپ تۇر. ول جۋىردا عانا قايتىس بولدى، ال ونىڭ الدىمىزدا ويلانىپ وتىرعان نۇرلى ءجۇزىن قالاي عانا ۇمىتارسىڭ. جانە ونىڭ ەسكى پيدجاگىنىڭ پەتليساسىنداعى كىشكەنتاي قىزىل راۋشانگۇلدى دە ۇمىتپايىق. مەن ونىڭ ۇستىنەن وسى پيدجاگىن كوپتەگەن جىلدار بويى كورگەن ەدىم.

---