پوەزيانىڭ اسقار شىڭى - مۇقاعالي ماقاتايەۆ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «پوەزيانىڭ اسقار شىڭى – مۇقاعالي ماقاتايەۆ»
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك – وقۋشىلاردى اقىن ولەڭدەرىن سۇيە بىلۋگە، ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭ ۇعىنا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ دامىتۋشىلىق – سويلەۋ تىلدەرىن جەتىلدىرۋ، ولەڭدەرىن ناقىشىنا كەلتىرىپ جاتقا وقۋ، سۇيسىنە ءبىلۋ سەزىمدەرىن وياتۋ، تالداۋلار جاساي ءبىلۋ، وقۋشىلاردىڭ پىكىرتالاسىن ۇيىمداستىرۋ؛
تاربيەلىك – وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، ءوز ۇلتىن، ەلىن جەرىن، وتباسىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ماگنيتوفون تاسپاسى، كىتاپ كورمەسى، پلاكات - تابليسالار.
ساباقتىڭ بارىسى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ؛ وقۋشىلاردى توپتارعا ءبولۋ؛ توپ جەتەكشىلەرىن سايلاۋ.
پوەزيا الەمىندە ءوز ويىن كوركەمدىكپەن، اسقان شەبەرلىكپەن بەرە ءبىلۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. بۇل تەك شابىتى وتە جوعارى، ولەڭ شىعارۋ دارىنى بار ۇلكەن تالانت يەسىنىڭ قولىنان عانا كەلەدى. سونداي تالانتتاردىڭ ءبىرى، پوەزيا الەمىنىڭ اسقار شىڭى – مۇقاعالي ماقاتايەۆ.
مۇقاعالي اعا - ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قولىنان جۇيرىك قالامى تۇسپەگەن، قازاقتىڭ قارا ولەڭىنىڭ قۇدىرەتىنە، تەرەڭ سىرىنا قانىققان اقىن. ءسوز قۇدىرەتىنىڭ ءمان - ماعىناسىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءسوز مارجانىن بەينەلى ورنەكپەن كەستەلەيتىن مۇقاعاليداي اقىن كەمدە-كەم.
بالالار، سەندەرگە ساباقتىڭ تاقىرىبىن قالاي دەپ ويلاستىرىپ الساق ءجون بولادى دەگەن ەدىم. قانە، سول تۋرالى ايتىپ، ونان سوڭ دايىنداعان لەڭدەردى تالداڭدار.
1 - توپ جەتەكشىسى: بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبىن «مەنىڭ مۇقاعاليىم» دەپ الۋدى ءجون كوردىك. سەبەبى ءبىز مۇقاعالي اقىننىڭ ولەڭدەرىنە وقىعاندا وزىمىزگە كەرەكتىسىن الىپ، ءسۇيسىنىپ جاتامىز. وسىعان دالەلگە جۇماش سومجۇرەك ۇلىنىڭ «مۇقاعالي» اتتى ولەڭى جاتقا ايتىلادى...
كەلەسى توپتى وقۋشىسى: ءبىز بۇل ساباقتىڭ تاقىرىبىن «بىزدە پوەزيا ءداۋىرى باستالدى» دەپ الدىق. بۇل ءسوز ءابدىلدا اعامىزدىكى عوي. ول كىسى «مۇقاعالي – قۇدىرەتتى اقىن. ونىڭ پوەزياسى – دانالىقتىڭ كوزى. بىزدە پوەزيا ءداۋىرى باستالدى» دەيدى. يا، مۇقاعالي اعانىڭ كەز-كەلگەن ولەڭىن وقىساڭ گاۋھار ايتىپ كەتكەندەي:
ءبىر ولەڭ جوق قايىعى قالتىلداعان،
ءتورت تۇياعى تايپالعان جورعا كىلەڭ،
استارىنا تىسى ساي التىندانعان.
«پوەزيا» اتتى ولەڭى وقىلىپ، پوەزيا - ءومىردىڭ كوركەم بەينەسى ەكەنى، پوەزيانىڭ ءوزى ادامنىڭ ومىرىمەن تۇتاسىپ جاتقاندىعىن ايتىپ، مۇندا اقىننىڭ ءسوز قولدانىسىندا ەپيفورالار باسىم ەكەندىگى تالدانادى.
3 - توپ جەتەكشىسى: ساباقتىڭ تاقىرىبىن «مۇقاعالي – قايتا تۋعان اقىن» دەۋدى ۇيعارىپ وتىرمىز. مۇقاعالي پوەزياسى – ءتىرى پوەزيا. ونىڭ ولەڭدەرىن بىلمەيتىندەر، انمەن ورىندامايتىندار كەمدە - كەم شىعار. بۇل تۋرالى روزا قۋناقوۆا «جىر باسى قاراسازدان باستالعان م. ماقاتايەۆ بۇگىندە ءان بولىپ، اسپاندا قالىقتاپ، جىر بولىپ جۇلدىزدارمەن سىرلاسىپ، سوناۋ اسپان الەمىندە شىرقاپ بارادى» دەيدى.
ءمۇعالىم: 3 - توپتىڭ دا تاقىرىپ تاڭداعاندارىنا ريزا بولىپ، دۇرىس دەپ باعالادىم.
ارى قاراي توپ-توپتاعى وقۋشىلار ولەڭدەرىن وقىدى.
1 - توپ: مۇقاعاليدىڭ اتا-اناعا، تۋعان جەرگە، وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى شەكسىز ەدى، سوندىقتان «كوزىڭ نۇرسىز دەيسىڭ سەن»، «وڭاي ءسوز عوي وتاندى سۇيەم دەگەن»، ساعىنىپ اڭساپ بارعاندا» ولەڭدەرى وقىلىپ، ونىڭ ايرىقشا سۇيىسپەنشىلىكتەرىن جىر ورنەگىندە اسەم كەستەلەي بىلگەندىگى تالدانادى...
2 - توپتىڭ وقۋشىلارى ءسوز الىپ، ولار ماحاببات، دوستىق تاقىرىبىنداعى جازعان ولەڭدەرىن وقىپ، تالدادى.
«عاشىقپىن! شىن عاشىقپىن، سول ادامعا»، «و، ماحاببات، سەن ءالى ءتىرى مە ەدىڭ»، «داريعا، دومبىرامدى بەرشى ماعان»، «بالا ەدىك، ءا»، «ءسابي بولعىم كەلەدى»، «ارۋلار»، «ارمىسىڭدار، ادامدار» ولەڭدەرىنىڭ قالاي ومىرگە كەلگەندەرى ايتىلادى.
1 - توپ وقۋشىلارى 2 - توپ وقۋشىلارىنا سۇراقتار قويدى.
وقۋشى: جاستار، قازىرگى كەزدە شىنايى ماحاببات بار دەپ ويلايسىڭدار ما؟
وقۋشىلار: ارينە، بار دەپ ويلايمىز. ءاربىر ادامنىڭ ومىرىندە ماحاببات سەزىمى كەزدەسەدى...
ماحاببات – ماڭگىلىك، ەشقاشان ولمەيتىن سەزىم دەپ ۇعاتىندارىن ايتتى.
وقۋشى: تويعا شاقىرۋ بيلەتتەرىندە قوس اققۋ سالىنادى. نەگە دەپ ويلايسىڭدار؟
جاۋاپتار: اققۋ – ماحابباتتىڭ ءرامىزى...
اسەت دۇرىس ايتادى. اققۋلار بىر-بىرىنەن ايىرىلمايدى. بىرەۋى ولسە، ەكىنشىسى دە ولەدى. جاستاردىڭ ماحابباتىن وسى اققۋلاردىڭ ماحابباتىنا تەڭەگەن عوي.
وقۋشى: «ارۋلار» اتتى ولەڭىن وقيدى. بۇل ولەڭدە ارۋلاردىڭ قوعامداعى ءرولى، ايەل ەسىمى، ەڭ الدىمەن ادامدى جاراتۋشى، وتاۋ يەسى، بالا تاربيەشىسى، ارۋلارعا دەگەن ماحاببات سۇيىسپەنشىلىگى تالدانىپ، ولەڭنىڭ كوركەمدىگىنە ەرەكشە ءمان بەرىلدى.
كەلەسى 3 - توپ مۇقاعاليدىڭ ءار ءتۇرلى تاقىرىپتاعى ولەڭدەرىن وقىدى. «سىزدەر»، «سولدات ءسوزى»، «شىندىق تۋرالى» ولەڭدەرى وقىلىپ تالدانادى. ولەڭدەر تالدانىپ بولعان سوڭ «توپتاستىرۋ» ءادىسى بويىنشا «مۇقاعالي قانداي؟» ەكەندىگى تولتىرىلدى.
مۇقاعالي
مۇقاعالي پوەزياسىنان نەنى بىلەمىن؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟ ولەڭدەرىندە ءسۇيسىنۋ، راحاتتانۋ سەزىمى بايقالدى ما؟ نەلەردى ءبىلدىم؟ قاي ولەڭدەرىندە قانداي كوركەمدىك قۇرالدارى قولدانىلعان؟
ءمۇعالىم: مۇقاعالي ومىردە كوپ قيىنشىلىقتاردى باسىنان كەشىرگەن، ءومىرىنىڭ راحاتى از بولعان اقىن. ءبىراق، شىنداپ ۇققان ادامعا ول ءومىردىڭ شىن راحاتىن سەزىنىپ كەتكەن جۇمباق اقىن. بالالار، مۇقاعالي اعالارىڭنىڭ بارلىق ولەڭدەرىن جاتتاپ الساڭدار دا سەندەرگە ارتىق بولمايدى. اعامىزدىڭ رۋحاني قازىناسىن ۇلت يگىلىگىنە اسىراتىن ءححى عاسىردىڭ جاستارى – سەندەرسىڭدەر.
كىتاپتار كورمەسىنە توقتالىپ، ونىڭ «امانات» اتتى ولەڭدەر جيناعى جارىق كورگەندىگى، عاسىر اۋىسقان كەزدە «عاسىر اقىنى» اتاعى بەرىلگەندىگى ايتىلدى.
ۇيگە: «عاسىر اقىنى – مۇقاعالي» اتتى شىعارما جازۋ تاپسىرىلادى، باعا قويىلادى.
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك – وقۋشىلاردى اقىن ولەڭدەرىن سۇيە بىلۋگە، ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭ ۇعىنا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ دامىتۋشىلىق – سويلەۋ تىلدەرىن جەتىلدىرۋ، ولەڭدەرىن ناقىشىنا كەلتىرىپ جاتقا وقۋ، سۇيسىنە ءبىلۋ سەزىمدەرىن وياتۋ، تالداۋلار جاساي ءبىلۋ، وقۋشىلاردىڭ پىكىرتالاسىن ۇيىمداستىرۋ؛
تاربيەلىك – وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، ءوز ۇلتىن، ەلىن جەرىن، وتباسىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ماگنيتوفون تاسپاسى، كىتاپ كورمەسى، پلاكات - تابليسالار.
ساباقتىڭ بارىسى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ؛ وقۋشىلاردى توپتارعا ءبولۋ؛ توپ جەتەكشىلەرىن سايلاۋ.
پوەزيا الەمىندە ءوز ويىن كوركەمدىكپەن، اسقان شەبەرلىكپەن بەرە ءبىلۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. بۇل تەك شابىتى وتە جوعارى، ولەڭ شىعارۋ دارىنى بار ۇلكەن تالانت يەسىنىڭ قولىنان عانا كەلەدى. سونداي تالانتتاردىڭ ءبىرى، پوەزيا الەمىنىڭ اسقار شىڭى – مۇقاعالي ماقاتايەۆ.
مۇقاعالي اعا - ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قولىنان جۇيرىك قالامى تۇسپەگەن، قازاقتىڭ قارا ولەڭىنىڭ قۇدىرەتىنە، تەرەڭ سىرىنا قانىققان اقىن. ءسوز قۇدىرەتىنىڭ ءمان - ماعىناسىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءسوز مارجانىن بەينەلى ورنەكپەن كەستەلەيتىن مۇقاعاليداي اقىن كەمدە-كەم.
بالالار، سەندەرگە ساباقتىڭ تاقىرىبىن قالاي دەپ ويلاستىرىپ الساق ءجون بولادى دەگەن ەدىم. قانە، سول تۋرالى ايتىپ، ونان سوڭ دايىنداعان لەڭدەردى تالداڭدار.
1 - توپ جەتەكشىسى: بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبىن «مەنىڭ مۇقاعاليىم» دەپ الۋدى ءجون كوردىك. سەبەبى ءبىز مۇقاعالي اقىننىڭ ولەڭدەرىنە وقىعاندا وزىمىزگە كەرەكتىسىن الىپ، ءسۇيسىنىپ جاتامىز. وسىعان دالەلگە جۇماش سومجۇرەك ۇلىنىڭ «مۇقاعالي» اتتى ولەڭى جاتقا ايتىلادى...
كەلەسى توپتى وقۋشىسى: ءبىز بۇل ساباقتىڭ تاقىرىبىن «بىزدە پوەزيا ءداۋىرى باستالدى» دەپ الدىق. بۇل ءسوز ءابدىلدا اعامىزدىكى عوي. ول كىسى «مۇقاعالي – قۇدىرەتتى اقىن. ونىڭ پوەزياسى – دانالىقتىڭ كوزى. بىزدە پوەزيا ءداۋىرى باستالدى» دەيدى. يا، مۇقاعالي اعانىڭ كەز-كەلگەن ولەڭىن وقىساڭ گاۋھار ايتىپ كەتكەندەي:
ءبىر ولەڭ جوق قايىعى قالتىلداعان،
ءتورت تۇياعى تايپالعان جورعا كىلەڭ،
استارىنا تىسى ساي التىندانعان.
«پوەزيا» اتتى ولەڭى وقىلىپ، پوەزيا - ءومىردىڭ كوركەم بەينەسى ەكەنى، پوەزيانىڭ ءوزى ادامنىڭ ومىرىمەن تۇتاسىپ جاتقاندىعىن ايتىپ، مۇندا اقىننىڭ ءسوز قولدانىسىندا ەپيفورالار باسىم ەكەندىگى تالدانادى.
3 - توپ جەتەكشىسى: ساباقتىڭ تاقىرىبىن «مۇقاعالي – قايتا تۋعان اقىن» دەۋدى ۇيعارىپ وتىرمىز. مۇقاعالي پوەزياسى – ءتىرى پوەزيا. ونىڭ ولەڭدەرىن بىلمەيتىندەر، انمەن ورىندامايتىندار كەمدە - كەم شىعار. بۇل تۋرالى روزا قۋناقوۆا «جىر باسى قاراسازدان باستالعان م. ماقاتايەۆ بۇگىندە ءان بولىپ، اسپاندا قالىقتاپ، جىر بولىپ جۇلدىزدارمەن سىرلاسىپ، سوناۋ اسپان الەمىندە شىرقاپ بارادى» دەيدى.
ءمۇعالىم: 3 - توپتىڭ دا تاقىرىپ تاڭداعاندارىنا ريزا بولىپ، دۇرىس دەپ باعالادىم.
ارى قاراي توپ-توپتاعى وقۋشىلار ولەڭدەرىن وقىدى.
1 - توپ: مۇقاعاليدىڭ اتا-اناعا، تۋعان جەرگە، وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى شەكسىز ەدى، سوندىقتان «كوزىڭ نۇرسىز دەيسىڭ سەن»، «وڭاي ءسوز عوي وتاندى سۇيەم دەگەن»، ساعىنىپ اڭساپ بارعاندا» ولەڭدەرى وقىلىپ، ونىڭ ايرىقشا سۇيىسپەنشىلىكتەرىن جىر ورنەگىندە اسەم كەستەلەي بىلگەندىگى تالدانادى...
2 - توپتىڭ وقۋشىلارى ءسوز الىپ، ولار ماحاببات، دوستىق تاقىرىبىنداعى جازعان ولەڭدەرىن وقىپ، تالدادى.
«عاشىقپىن! شىن عاشىقپىن، سول ادامعا»، «و، ماحاببات، سەن ءالى ءتىرى مە ەدىڭ»، «داريعا، دومبىرامدى بەرشى ماعان»، «بالا ەدىك، ءا»، «ءسابي بولعىم كەلەدى»، «ارۋلار»، «ارمىسىڭدار، ادامدار» ولەڭدەرىنىڭ قالاي ومىرگە كەلگەندەرى ايتىلادى.
1 - توپ وقۋشىلارى 2 - توپ وقۋشىلارىنا سۇراقتار قويدى.
وقۋشى: جاستار، قازىرگى كەزدە شىنايى ماحاببات بار دەپ ويلايسىڭدار ما؟
وقۋشىلار: ارينە، بار دەپ ويلايمىز. ءاربىر ادامنىڭ ومىرىندە ماحاببات سەزىمى كەزدەسەدى...
ماحاببات – ماڭگىلىك، ەشقاشان ولمەيتىن سەزىم دەپ ۇعاتىندارىن ايتتى.
وقۋشى: تويعا شاقىرۋ بيلەتتەرىندە قوس اققۋ سالىنادى. نەگە دەپ ويلايسىڭدار؟
جاۋاپتار: اققۋ – ماحابباتتىڭ ءرامىزى...
اسەت دۇرىس ايتادى. اققۋلار بىر-بىرىنەن ايىرىلمايدى. بىرەۋى ولسە، ەكىنشىسى دە ولەدى. جاستاردىڭ ماحابباتىن وسى اققۋلاردىڭ ماحابباتىنا تەڭەگەن عوي.
وقۋشى: «ارۋلار» اتتى ولەڭىن وقيدى. بۇل ولەڭدە ارۋلاردىڭ قوعامداعى ءرولى، ايەل ەسىمى، ەڭ الدىمەن ادامدى جاراتۋشى، وتاۋ يەسى، بالا تاربيەشىسى، ارۋلارعا دەگەن ماحاببات سۇيىسپەنشىلىگى تالدانىپ، ولەڭنىڭ كوركەمدىگىنە ەرەكشە ءمان بەرىلدى.
كەلەسى 3 - توپ مۇقاعاليدىڭ ءار ءتۇرلى تاقىرىپتاعى ولەڭدەرىن وقىدى. «سىزدەر»، «سولدات ءسوزى»، «شىندىق تۋرالى» ولەڭدەرى وقىلىپ تالدانادى. ولەڭدەر تالدانىپ بولعان سوڭ «توپتاستىرۋ» ءادىسى بويىنشا «مۇقاعالي قانداي؟» ەكەندىگى تولتىرىلدى.
مۇقاعالي
مۇقاعالي پوەزياسىنان نەنى بىلەمىن؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟ ولەڭدەرىندە ءسۇيسىنۋ، راحاتتانۋ سەزىمى بايقالدى ما؟ نەلەردى ءبىلدىم؟ قاي ولەڭدەرىندە قانداي كوركەمدىك قۇرالدارى قولدانىلعان؟
ءمۇعالىم: مۇقاعالي ومىردە كوپ قيىنشىلىقتاردى باسىنان كەشىرگەن، ءومىرىنىڭ راحاتى از بولعان اقىن. ءبىراق، شىنداپ ۇققان ادامعا ول ءومىردىڭ شىن راحاتىن سەزىنىپ كەتكەن جۇمباق اقىن. بالالار، مۇقاعالي اعالارىڭنىڭ بارلىق ولەڭدەرىن جاتتاپ الساڭدار دا سەندەرگە ارتىق بولمايدى. اعامىزدىڭ رۋحاني قازىناسىن ۇلت يگىلىگىنە اسىراتىن ءححى عاسىردىڭ جاستارى – سەندەرسىڭدەر.
كىتاپتار كورمەسىنە توقتالىپ، ونىڭ «امانات» اتتى ولەڭدەر جيناعى جارىق كورگەندىگى، عاسىر اۋىسقان كەزدە «عاسىر اقىنى» اتاعى بەرىلگەندىگى ايتىلدى.
ۇيگە: «عاسىر اقىنى – مۇقاعالي» اتتى شىعارما جازۋ تاپسىرىلادى، باعا قويىلادى.
You Might Also Like
