قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى زاماناۋي باعىتتار
قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى زاماناۋي باعىتتار جانە وقۋشىنىڭ بەيىندىك قابىلەتىن دياگنوستيكالاۋداعى پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ ءرولى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2015 جىلعا دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىندا «ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتى - جىلدام وزگەرىپ وتىراتىن دۇنيە جاعدايلارىندا العان تەرەڭ ءبىلىمنىڭ، كاسىبي داعدىلارىنىڭ نەگىزىندە ەركىن باعدارلاي بىلۋگە، ءوزىن - ءوزى ىسكە اسىرۋعا، ءوزىن - ءوزى دامىتۋعا جانە ءوز بەتىنشە دۇرىس، ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان جاۋاپتى شەشىمدەر قابىلداۋعا قابىلەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ» دەلىنگەن. جوعارىدا اتالعان قاعيدالاردى ۇستانا وتىرىپ قازاقستاندا ۇلتتىق جانە جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى، تاريحي تاجىريبەلەردى، سان عاسىرلىق مادەني ۇلتتىق داستۇرلەردى ەسكەرە وتىرىپ، قازىرگى ءبىلىم مازمۇنىن جاڭعىرتۋدا، جاڭا تالاپتار قويا وتىرىپ ۇلتتىق رۋحتا بولاشاق ۇرپاققا بەيىندىك وقىتۋ مەن تاربيە بەرۋ، ءارى ونى پسيحولوگيالىق تۇرعىدان الدىن - الا انىقتاۋ قاجەت دەپ سانايمىن.
قازاقستان عاسىرلار توعىسىندا تاۋەلسىز ەلگە اينالىپ، ساياسي، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق جۇيەسى الەمدىك وركەنيەت ۇلگىسىندە قايتا قۇرىلۋى – ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا بەيىندىك وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ مەن وقۋشىلاردىڭ بەيىمدىك قابىلەتىن انىقتاۋداعى پسيحولوگيالىق قۇرۋ كوكەيكەستى ماسەلە بولىپ وتىر. ەلباسىمىز الدىعا مىندەت ەتىپ قويعانداي وزىندىك ءومىر ورنەگىن جاساي الاتىن، وزىندىك دامۋ ارناسىن بەلگىلەپ، ءومىردىڭ قيىر كوكجيەگىنە باتىل قادام باساتىن بۇگىنگى باسەكەنىڭ قاتال زاڭىنا يكەمدى ۇرپاقتىڭ تۇعىرى مەكتەپتەن باستالادى. ونىڭ العى شارتى وقۋشى بويىندا ومىرلىك بەيىمدىلىكتەردى قالىپتاستىرۋمەن ورىندالادى. بۇگىنگى تاڭداعى الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق جاعدايلاردىڭ كۇردەلەنۋى، اقپاراتتار اعىمىنىڭ قارقىندانۋى، باسەكەلەستىكتىڭ ارتۋى سياقتى جاعداياتتار ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ تۇلەكتەرىنە ەلەۋلى جوعارى تالاپتاردى جۇكتەيدى. بۇل جاعدايدا جالپى ءبىلىم بەرۋ ماقساتى كوپ مىندەتتى قۇزىرلارمەن، شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەت تاجىريبەسىمەن قارۋلانعان، بۇگىنگى وزگەرمەلى جاعدايلاردا باعدارلانا الۋعا دايىن ادامدى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. بەيىندىك وقىتۋ - وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتارىنا، قابىلەتتىلىگىنە، وقۋداعى جەتكەن جەتىستىكتەرىنە جانە كاسىبي نيەتتەرىنە بايلانىستى ولاردىڭ وقىتۋ باعدارىن ەركىنشە تاڭداپ الۋعا نەگىزدەلگەن. ول وقۋشىلاردىڭ بەلگىلى ءبىر توبىنا قاتىستى دارالىق تۇرعىدان قاراۋدى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان. ءار توپتاعى وقىتۋ ءۇردىسى تۇرلىشە جۇرەدى: ءبىلىم مازمۇنىمەن ەرەكشەلەنەدى، وعان قانداي دا ءبىر وقىتۋ ادىستەرىنىڭ، تۇرلەرىنىڭ جانە فورمالارىنىڭ باسىمدىق ءرولى، وقۋشىلار مەن ءمۇعالىمنىڭ ءوزارا قارىم - قاتىناس ءستيلى وزگەرەدى.
بەيىندىك وقىتۋ - ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنىڭ قۇرىلىمى، مازمۇنى جانە ۇيىمداستىرىلۋىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى، بەيىمى مەن قابىلەتتەرىن تولىق ەسەپكە الۋعا، وقۋشىلارعا ولاردىڭ كاسىپتىك سۇرانىستارى مەن ءبىلىم الۋدى ودان ءارى جالعاستىرۋ مۇمكىندىكتەرىنە سايكەس وقىتۋعا جاعداي جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وقىتۋدى سارالاۋ مەن دارالاۋ قۇرالى بولىپ تابىلادى. وقۋشىلار ەسەيگەن سايىن ولاردىڭ مۇددەسى مەن كاسىبي نيەتى سايكەس كەلە باستايدى. بەلگىلى ءبىر پانگە قىزىعۋ مەن قابىلەتتىلىك كورسەتكەن وقۋشى وزىنە ماماندىقتى نىق تاڭداي الادى جانە تاجىريبە كورسەتكەندەي، قاندايدا ءبىر پانگە قىزىعۋ تانىتپاعان وقۋشىلار كاسىپتى تاڭداپ الۋعا قينالىپ، ونى ءجيى وزگەرتەدى. پسيحولوگيالىق جانە پەداگوگيكالىق زەرتتەۋلەر 13 - 14 جاسقا دەيىن كاسىبي نيەت پەن پانگە دەگەن قىزىعۋ اراسىنداعى ەشقانداي بايلانىس بايقالمايتىندىعىن، ال 14 جاستان باستاپ بەيىمدىك تاڭداۋ ناقتى وقۋ پانىنە دەگەن قىزىعۋىمەن ايقىن بايلانىسا باستايتىندىعىن كورسەتەدى. بۇل بايلانىس تىكەلەي جانە ناقتى (مىسالى، فيزيكانى زەردەلەۋگە قىزىعاتىن وقۋشى فيزيك بولعىسى كەلەدى) نەمەسە جالپى سيپاتى (وقۋشى تەحنيكا سالاسىندا قىزمەت ىستەگىسى كەلەدى) بولۋى مۇمكىن. بەيىندىك سىنىپتارعا ارنالعان وقۋ باعدارلامالارىن ءتۇزۋ جانە وقۋلىقتاردى ازىرلەۋ كەزىندە مەڭگەرىلەتىن ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتەردىڭ وقۋشىلاردىڭ پسيحيكالىق دامۋىمەن بايلانىستا ەكەنىن ءتۇسىنۋدىڭ ءمانى ۇلكەن. وسى سەبەپتى دە مەكتەپتە پسيحولوگيالىق قىزمەتتى قۇرۋ وتە ءتيىمدى بولىپ تابىلادى، ويتكەنى بەيىندىك وقىتۋ بارىسىندا تومەندەگىدەي ماسەلەلەر قامتىلىپ، وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا ءوز ۇلەسىن قوسارى انىق، ولار:
1. جاستىق دەڭگەيگە سايكەس وقۋشىلاردىڭ تۇلعالىق، ينتەللەكتۋالدىق دامۋىنا ىقپال ەتۋ، ولاردىڭ وزىندىك دامۋى مەن انىقتالۋ قابىلەتتىلىگى قالىپتاستىرىلادى.
2. وقۋشىلاردىڭ كاسىبي بەيىمدىلىكتەرى انىقتالىپ، ونىڭ جان - جاقتى دامۋىنا جاعداي جاسالادى.
3. مەكتەپتە الەۋمەتتىك – پسيحولوگيالىق جاعدايدىڭ جاقسارۋىنا جاعداي تۋعىزۋعا اسەر ەتەدى.
4. وقۋشىلارىنىڭ تۇلعالىق، ينتەللەكتۋالدىق مۇمكىنشىلىگىنە سايكەس ءبىلىم باعدارلامالارىن مەڭگەرۋدە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ قاراستىرىلادى.
5. الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ دامۋىنا پسيحولوگيالىق تالداۋ جاساۋ، ءارى كەلەلى ماسەلەنىڭ تۋىنداۋىنىڭ الدىن - الۋ، شەشىمىن تابۋدا قۇرالدار مەن جابدىقتار پايدالانادى.
6. وقۋشىلارىنىڭ تۇلعالىق دامۋىنىڭ اۋىتقۋىن انىقتاۋ، پروفيلاكتيكالىق جۇمىستار جۇرگىزۋ.
7. پسيحولوگو - پەداگوگيكالىق ساباقتاستىقتىڭ شارتتارىن قاراستىرۋ، ءارى وقۋشىنىڭ جان - جاقتى دامۋىنا جاعداي تۋدىرادى.
8. وقۋ - تاربيە پروسەسىندە مۇعالىمدەردى، وقۋشىلاردى، اتا - انالاردى پسيحولوگيالىق عىلىمي - ادىستەمەلىك ءىس - ارەكەتپەن قامتاماسىز ەتەدى.
9. تانىم بەلسەندىلىگى مەن دەڭگەيلەرى جەتكىلىكسىز وقۋشىلارمەن قوسىمشا كوررەكسيالىق جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. ج. ت. س. س.
بەيىندىك باعىتتا وقىتىلاتىن مەكتەپتەگى پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ ماقساتى بولىپ:
1. تۇتاس پەداگوگيكالىق پروسەستى پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ؛
2. مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ جەكە – باستىق، پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك دامۋىنا جاعداي جاساۋىن نەگىزدەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىلىكتەرى مەن پسيحولوگيالىق پروسەستەرىنىڭ دامۋ ديناميكاسىنىڭ وسۋىنە جاعداي جاساۋعا ىقپال ەتۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ بەيىندىك ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ مەن ونىڭ دامۋىنا جاعداي جاساۋ بولىپ تابىلادى. بەيىندىك وقىتۋ بارىسىنداعى پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى:
▪ پسيحودياگنوستيكا – تۇلعا تۋرالى جان - جاقتى پسيحولوگيالىق اقپارات جيناۋ.
▪ پسيحوپروفيلاكتيكا – دەزاداپتاسيا، بەلگىلى ءبىر جاعدايعا بەيىمدەلمەۋدىڭ الدىن - الۋ نەمەسە جاعىمدى پسيحولوگيالىق جاعدايدى جاساۋ، بالانىڭ پسيحولوگيالىق جۇمىسباستىلىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ جانە الدىن - الۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋ.
▪ پسيحوكوررەكسيا – بالانىڭ پسيحيكاسىنا ماقساتتى تۇردە اسەر ەتۋ، ونىڭ نەگىزگى دەڭگەيگە، ءارى جاستىق ەرەكشەلىگىنە سايكەس تەڭەستىرۋشىلىك جۇمىستاردى جۇزەگە اسرۋ.
▪ پسيحولوگيالىق كەڭەستەر - ۇستازدارعا، اتا - انالارعا، وقۋشىلارعا قاجەتتى پسيحولوگيالىق اقپارات بەرە وتىرىپ، ومىرىندە كەزدەسەتىن قيىنشىلىقتاردى، وتپەلى كەزەڭدەردى (جاستىق داعدارىستى) جەڭۋگە، ءارى ساپالى ناتيجەگە جەتۋىنە ىقپال ەتۋ.
▪ پسيحوتەراپيا – تۇلعانى ساپالى تۇرعىعا وزگەرۋىنە بايلانىستى ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالادى. (تەك ادامنىڭ پسيحيكالىق اۋىتقۋشىلىعى بولماعان جاعدايدا).
بەيىندىك قابىلەتتى دامىتۋ مەن شىڭداۋ بارىسىندا پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ جۇمىس باعىتتارىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا قاتىسۋشىلار: بارلىق سىنىپ وقۋشىلارى، مەكتەپتەگى مۇعالىمدەر ۇجىمى مەن اكىمشىلىك، وقۋشىلاردىڭ اتا - انالارى. وقۋشىنىڭ بەيىندىك قابىلەتىن انىقتاۋدا قولدانىلاتىن پسيحودياگنوستيكالىق ءادىس - تاسىلدەر قاتارىنا: سۇراقناما، ساۋالناما، تەست، ءىس - ارەكەت ناتيجەسىنە تالداۋ، سۇحبات، بايقاۋ جانە تاعى باسقا دا زەرتتەۋ ادىستەرىن جاتقىزۋعا بولادى. پسيحولوگيالىق تۇرعىدان العاندا 12 جىلدىق مەكتەپكە ءوتۋ بارىسىندا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا وقۋشىلاردى بەيىندىك سىنىپتاردا وقىتۋ كەلەسىدەي كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزۋدە مۇمكىندىك بەرەدى: بىرىنشىدەن، سىنىپتاعى وقۋشىنىڭ بارلىعى بىردەي تەرەڭدەتىلگەن ءپاندى وقۋعا بۇرىن مىندەتتى بولسا، ەندى بەلگىلى بلوكتىق جۇيەنىڭ ءبىرىن تاڭداپ، بالا قالاۋىمەن وقۋعا مۇمكىندىك الادى. ەكىنشىدەن، بەيىندىك پاندەردى تاڭداۋ بويىنشا قابىلەتى ەسەپكە الىنا وقىتىلعاندىقتان، مۇنداعى وقىتۋ ءۇردىسى دە ءتيىمدى، ۇيلەسىمدى، ساپالى بولىپ شىعادى. ۇشىنشىدەن، تەك جاقسى وقيتىن وقۋشىلار عانا ەمەس وقۋ قابىلەتى ورتا وقۋشىلار دا ءوز مۇمكىندىگىنە قاراي بەلگىلى ءبىر ماماندىقتىڭ بىرىنە بەيىمدەلە وقىتىلادى. تورتىنشىدەن، مۇنداي قالاۋىمەن بىرىككەن توپتى وقىتۋ ءمۇعالىم ەڭبەگىنە جەڭىلدىك بەرەدى، ءارى وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىعى ەسكەرىلىپ، ونىڭ بەيىمدىلىگى ارتا تۇسەدى. ءسويتىپ بولاشاقتا جوعارى وقۋ ورنىندا وقۋعا مۇمكىندىگى بولا بەرمەيتىن شاكىرتتەرگە سۇرانىسقا يە العاشقى كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ قولعا الىنادى.
قورىتا كەلگەندە 12 جىلدىق مەكتەپكە ءوتۋ بارىسىندا وقۋشىنىڭ وقۋداعى، شىعارماشىلىق، الەۋمەتتىك، كوممۋنيكاتيۆتىك قىزمەت سالاسىنداعى قۇزىرەتتىلىگىن ايقىنداي وتىرىپ، جەكە جەتىستىكتەرىنىڭ نەگىزىندە ءوز بەيىنىن ايقىنداۋ مەن شىڭداي تۇسۋدە وقىتۋدىڭ جاڭا فورمالارى مەن پسيحولوگيالىق قىزمەتتى قۇرۋ، ءارى ونىڭ جان - جاقتى جۇمىس جاساۋى كوپتەگەن تيىمدىلىكتەردى بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىز.
اقتوبە وبلىسى،
اقتوبە قالاسى،№53 ورتا مەكتەپ پەداگوگ - پسيحولوگ
ايناگۋل سادىكوۆا
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2015 جىلعا دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىندا «ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتى - جىلدام وزگەرىپ وتىراتىن دۇنيە جاعدايلارىندا العان تەرەڭ ءبىلىمنىڭ، كاسىبي داعدىلارىنىڭ نەگىزىندە ەركىن باعدارلاي بىلۋگە، ءوزىن - ءوزى ىسكە اسىرۋعا، ءوزىن - ءوزى دامىتۋعا جانە ءوز بەتىنشە دۇرىس، ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان جاۋاپتى شەشىمدەر قابىلداۋعا قابىلەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ» دەلىنگەن. جوعارىدا اتالعان قاعيدالاردى ۇستانا وتىرىپ قازاقستاندا ۇلتتىق جانە جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى، تاريحي تاجىريبەلەردى، سان عاسىرلىق مادەني ۇلتتىق داستۇرلەردى ەسكەرە وتىرىپ، قازىرگى ءبىلىم مازمۇنىن جاڭعىرتۋدا، جاڭا تالاپتار قويا وتىرىپ ۇلتتىق رۋحتا بولاشاق ۇرپاققا بەيىندىك وقىتۋ مەن تاربيە بەرۋ، ءارى ونى پسيحولوگيالىق تۇرعىدان الدىن - الا انىقتاۋ قاجەت دەپ سانايمىن.
قازاقستان عاسىرلار توعىسىندا تاۋەلسىز ەلگە اينالىپ، ساياسي، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق جۇيەسى الەمدىك وركەنيەت ۇلگىسىندە قايتا قۇرىلۋى – ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا بەيىندىك وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ مەن وقۋشىلاردىڭ بەيىمدىك قابىلەتىن انىقتاۋداعى پسيحولوگيالىق قۇرۋ كوكەيكەستى ماسەلە بولىپ وتىر. ەلباسىمىز الدىعا مىندەت ەتىپ قويعانداي وزىندىك ءومىر ورنەگىن جاساي الاتىن، وزىندىك دامۋ ارناسىن بەلگىلەپ، ءومىردىڭ قيىر كوكجيەگىنە باتىل قادام باساتىن بۇگىنگى باسەكەنىڭ قاتال زاڭىنا يكەمدى ۇرپاقتىڭ تۇعىرى مەكتەپتەن باستالادى. ونىڭ العى شارتى وقۋشى بويىندا ومىرلىك بەيىمدىلىكتەردى قالىپتاستىرۋمەن ورىندالادى. بۇگىنگى تاڭداعى الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق جاعدايلاردىڭ كۇردەلەنۋى، اقپاراتتار اعىمىنىڭ قارقىندانۋى، باسەكەلەستىكتىڭ ارتۋى سياقتى جاعداياتتار ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ تۇلەكتەرىنە ەلەۋلى جوعارى تالاپتاردى جۇكتەيدى. بۇل جاعدايدا جالپى ءبىلىم بەرۋ ماقساتى كوپ مىندەتتى قۇزىرلارمەن، شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەت تاجىريبەسىمەن قارۋلانعان، بۇگىنگى وزگەرمەلى جاعدايلاردا باعدارلانا الۋعا دايىن ادامدى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. بەيىندىك وقىتۋ - وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتارىنا، قابىلەتتىلىگىنە، وقۋداعى جەتكەن جەتىستىكتەرىنە جانە كاسىبي نيەتتەرىنە بايلانىستى ولاردىڭ وقىتۋ باعدارىن ەركىنشە تاڭداپ الۋعا نەگىزدەلگەن. ول وقۋشىلاردىڭ بەلگىلى ءبىر توبىنا قاتىستى دارالىق تۇرعىدان قاراۋدى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان. ءار توپتاعى وقىتۋ ءۇردىسى تۇرلىشە جۇرەدى: ءبىلىم مازمۇنىمەن ەرەكشەلەنەدى، وعان قانداي دا ءبىر وقىتۋ ادىستەرىنىڭ، تۇرلەرىنىڭ جانە فورمالارىنىڭ باسىمدىق ءرولى، وقۋشىلار مەن ءمۇعالىمنىڭ ءوزارا قارىم - قاتىناس ءستيلى وزگەرەدى.
بەيىندىك وقىتۋ - ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنىڭ قۇرىلىمى، مازمۇنى جانە ۇيىمداستىرىلۋىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى، بەيىمى مەن قابىلەتتەرىن تولىق ەسەپكە الۋعا، وقۋشىلارعا ولاردىڭ كاسىپتىك سۇرانىستارى مەن ءبىلىم الۋدى ودان ءارى جالعاستىرۋ مۇمكىندىكتەرىنە سايكەس وقىتۋعا جاعداي جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وقىتۋدى سارالاۋ مەن دارالاۋ قۇرالى بولىپ تابىلادى. وقۋشىلار ەسەيگەن سايىن ولاردىڭ مۇددەسى مەن كاسىبي نيەتى سايكەس كەلە باستايدى. بەلگىلى ءبىر پانگە قىزىعۋ مەن قابىلەتتىلىك كورسەتكەن وقۋشى وزىنە ماماندىقتى نىق تاڭداي الادى جانە تاجىريبە كورسەتكەندەي، قاندايدا ءبىر پانگە قىزىعۋ تانىتپاعان وقۋشىلار كاسىپتى تاڭداپ الۋعا قينالىپ، ونى ءجيى وزگەرتەدى. پسيحولوگيالىق جانە پەداگوگيكالىق زەرتتەۋلەر 13 - 14 جاسقا دەيىن كاسىبي نيەت پەن پانگە دەگەن قىزىعۋ اراسىنداعى ەشقانداي بايلانىس بايقالمايتىندىعىن، ال 14 جاستان باستاپ بەيىمدىك تاڭداۋ ناقتى وقۋ پانىنە دەگەن قىزىعۋىمەن ايقىن بايلانىسا باستايتىندىعىن كورسەتەدى. بۇل بايلانىس تىكەلەي جانە ناقتى (مىسالى، فيزيكانى زەردەلەۋگە قىزىعاتىن وقۋشى فيزيك بولعىسى كەلەدى) نەمەسە جالپى سيپاتى (وقۋشى تەحنيكا سالاسىندا قىزمەت ىستەگىسى كەلەدى) بولۋى مۇمكىن. بەيىندىك سىنىپتارعا ارنالعان وقۋ باعدارلامالارىن ءتۇزۋ جانە وقۋلىقتاردى ازىرلەۋ كەزىندە مەڭگەرىلەتىن ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتەردىڭ وقۋشىلاردىڭ پسيحيكالىق دامۋىمەن بايلانىستا ەكەنىن ءتۇسىنۋدىڭ ءمانى ۇلكەن. وسى سەبەپتى دە مەكتەپتە پسيحولوگيالىق قىزمەتتى قۇرۋ وتە ءتيىمدى بولىپ تابىلادى، ويتكەنى بەيىندىك وقىتۋ بارىسىندا تومەندەگىدەي ماسەلەلەر قامتىلىپ، وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا ءوز ۇلەسىن قوسارى انىق، ولار:
1. جاستىق دەڭگەيگە سايكەس وقۋشىلاردىڭ تۇلعالىق، ينتەللەكتۋالدىق دامۋىنا ىقپال ەتۋ، ولاردىڭ وزىندىك دامۋى مەن انىقتالۋ قابىلەتتىلىگى قالىپتاستىرىلادى.
2. وقۋشىلاردىڭ كاسىبي بەيىمدىلىكتەرى انىقتالىپ، ونىڭ جان - جاقتى دامۋىنا جاعداي جاسالادى.
3. مەكتەپتە الەۋمەتتىك – پسيحولوگيالىق جاعدايدىڭ جاقسارۋىنا جاعداي تۋعىزۋعا اسەر ەتەدى.
4. وقۋشىلارىنىڭ تۇلعالىق، ينتەللەكتۋالدىق مۇمكىنشىلىگىنە سايكەس ءبىلىم باعدارلامالارىن مەڭگەرۋدە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ قاراستىرىلادى.
5. الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ دامۋىنا پسيحولوگيالىق تالداۋ جاساۋ، ءارى كەلەلى ماسەلەنىڭ تۋىنداۋىنىڭ الدىن - الۋ، شەشىمىن تابۋدا قۇرالدار مەن جابدىقتار پايدالانادى.
6. وقۋشىلارىنىڭ تۇلعالىق دامۋىنىڭ اۋىتقۋىن انىقتاۋ، پروفيلاكتيكالىق جۇمىستار جۇرگىزۋ.
7. پسيحولوگو - پەداگوگيكالىق ساباقتاستىقتىڭ شارتتارىن قاراستىرۋ، ءارى وقۋشىنىڭ جان - جاقتى دامۋىنا جاعداي تۋدىرادى.
8. وقۋ - تاربيە پروسەسىندە مۇعالىمدەردى، وقۋشىلاردى، اتا - انالاردى پسيحولوگيالىق عىلىمي - ادىستەمەلىك ءىس - ارەكەتپەن قامتاماسىز ەتەدى.
9. تانىم بەلسەندىلىگى مەن دەڭگەيلەرى جەتكىلىكسىز وقۋشىلارمەن قوسىمشا كوررەكسيالىق جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. ج. ت. س. س.
بەيىندىك باعىتتا وقىتىلاتىن مەكتەپتەگى پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ ماقساتى بولىپ:
1. تۇتاس پەداگوگيكالىق پروسەستى پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ؛
2. مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ جەكە – باستىق، پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك دامۋىنا جاعداي جاساۋىن نەگىزدەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىلىكتەرى مەن پسيحولوگيالىق پروسەستەرىنىڭ دامۋ ديناميكاسىنىڭ وسۋىنە جاعداي جاساۋعا ىقپال ەتۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ بەيىندىك ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ مەن ونىڭ دامۋىنا جاعداي جاساۋ بولىپ تابىلادى. بەيىندىك وقىتۋ بارىسىنداعى پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى:
▪ پسيحودياگنوستيكا – تۇلعا تۋرالى جان - جاقتى پسيحولوگيالىق اقپارات جيناۋ.
▪ پسيحوپروفيلاكتيكا – دەزاداپتاسيا، بەلگىلى ءبىر جاعدايعا بەيىمدەلمەۋدىڭ الدىن - الۋ نەمەسە جاعىمدى پسيحولوگيالىق جاعدايدى جاساۋ، بالانىڭ پسيحولوگيالىق جۇمىسباستىلىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ جانە الدىن - الۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋ.
▪ پسيحوكوررەكسيا – بالانىڭ پسيحيكاسىنا ماقساتتى تۇردە اسەر ەتۋ، ونىڭ نەگىزگى دەڭگەيگە، ءارى جاستىق ەرەكشەلىگىنە سايكەس تەڭەستىرۋشىلىك جۇمىستاردى جۇزەگە اسرۋ.
▪ پسيحولوگيالىق كەڭەستەر - ۇستازدارعا، اتا - انالارعا، وقۋشىلارعا قاجەتتى پسيحولوگيالىق اقپارات بەرە وتىرىپ، ومىرىندە كەزدەسەتىن قيىنشىلىقتاردى، وتپەلى كەزەڭدەردى (جاستىق داعدارىستى) جەڭۋگە، ءارى ساپالى ناتيجەگە جەتۋىنە ىقپال ەتۋ.
▪ پسيحوتەراپيا – تۇلعانى ساپالى تۇرعىعا وزگەرۋىنە بايلانىستى ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالادى. (تەك ادامنىڭ پسيحيكالىق اۋىتقۋشىلىعى بولماعان جاعدايدا).
بەيىندىك قابىلەتتى دامىتۋ مەن شىڭداۋ بارىسىندا پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ جۇمىس باعىتتارىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا قاتىسۋشىلار: بارلىق سىنىپ وقۋشىلارى، مەكتەپتەگى مۇعالىمدەر ۇجىمى مەن اكىمشىلىك، وقۋشىلاردىڭ اتا - انالارى. وقۋشىنىڭ بەيىندىك قابىلەتىن انىقتاۋدا قولدانىلاتىن پسيحودياگنوستيكالىق ءادىس - تاسىلدەر قاتارىنا: سۇراقناما، ساۋالناما، تەست، ءىس - ارەكەت ناتيجەسىنە تالداۋ، سۇحبات، بايقاۋ جانە تاعى باسقا دا زەرتتەۋ ادىستەرىن جاتقىزۋعا بولادى. پسيحولوگيالىق تۇرعىدان العاندا 12 جىلدىق مەكتەپكە ءوتۋ بارىسىندا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا وقۋشىلاردى بەيىندىك سىنىپتاردا وقىتۋ كەلەسىدەي كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزۋدە مۇمكىندىك بەرەدى: بىرىنشىدەن، سىنىپتاعى وقۋشىنىڭ بارلىعى بىردەي تەرەڭدەتىلگەن ءپاندى وقۋعا بۇرىن مىندەتتى بولسا، ەندى بەلگىلى بلوكتىق جۇيەنىڭ ءبىرىن تاڭداپ، بالا قالاۋىمەن وقۋعا مۇمكىندىك الادى. ەكىنشىدەن، بەيىندىك پاندەردى تاڭداۋ بويىنشا قابىلەتى ەسەپكە الىنا وقىتىلعاندىقتان، مۇنداعى وقىتۋ ءۇردىسى دە ءتيىمدى، ۇيلەسىمدى، ساپالى بولىپ شىعادى. ۇشىنشىدەن، تەك جاقسى وقيتىن وقۋشىلار عانا ەمەس وقۋ قابىلەتى ورتا وقۋشىلار دا ءوز مۇمكىندىگىنە قاراي بەلگىلى ءبىر ماماندىقتىڭ بىرىنە بەيىمدەلە وقىتىلادى. تورتىنشىدەن، مۇنداي قالاۋىمەن بىرىككەن توپتى وقىتۋ ءمۇعالىم ەڭبەگىنە جەڭىلدىك بەرەدى، ءارى وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىعى ەسكەرىلىپ، ونىڭ بەيىمدىلىگى ارتا تۇسەدى. ءسويتىپ بولاشاقتا جوعارى وقۋ ورنىندا وقۋعا مۇمكىندىگى بولا بەرمەيتىن شاكىرتتەرگە سۇرانىسقا يە العاشقى كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ قولعا الىنادى.
قورىتا كەلگەندە 12 جىلدىق مەكتەپكە ءوتۋ بارىسىندا وقۋشىنىڭ وقۋداعى، شىعارماشىلىق، الەۋمەتتىك، كوممۋنيكاتيۆتىك قىزمەت سالاسىنداعى قۇزىرەتتىلىگىن ايقىنداي وتىرىپ، جەكە جەتىستىكتەرىنىڭ نەگىزىندە ءوز بەيىنىن ايقىنداۋ مەن شىڭداي تۇسۋدە وقىتۋدىڭ جاڭا فورمالارى مەن پسيحولوگيالىق قىزمەتتى قۇرۋ، ءارى ونىڭ جان - جاقتى جۇمىس جاساۋى كوپتەگەن تيىمدىلىكتەردى بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىز.
اقتوبە وبلىسى،
اقتوبە قالاسى،№53 ورتا مەكتەپ پەداگوگ - پسيحولوگ
ايناگۋل سادىكوۆا
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شالا تۇرلەنىپ جانە تولىق تۇرلەنىپ داميتىن بۋناقدەنەلىلەر
-
ماقساتى: زاتتاردى سانى بويىنشا سالىستىرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.ءبىر - ءبىرىنىڭ ۇستىنە قويۋ جانە جانىنا قويۋ ءتاسىلىن قولدانا وتىرىپ، زاتتار توبىن سانىنا قاراي سالىستىرۋ. قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمدا...
