InfoHub Logo

جەتىسۋ ەلىن قوقان اكىمدەرى الىستان بيلەپ، زەكەت، قۇشىر دەپ ءبىر الىپ، باج دەپ ۇستەمەلى الىم-سالىقتارىن مەزگىل-مەزگىل جيناپ وتىراتىن بولعان. مەركەدە تۇراتىن قۇسبەگى دەگەن بەكتەر بەگى بۇل تۇستاعى ەلگە ويىنا كەلگەنىن ىستەپ، تالاي قيىندىقتاردى باستايدى. زەكەت پەن قۇشىردان، باجدان ايىرىقشا كەرەك دەگەن دۇنيەنى قولمەن الۋ، كەيبىر كوڭىلى تۇسكەن قىز-كەلىنشەكتى جيناپ الىپ قىز ويناق ىستەۋ سياقتى ەرسى بۇزاقىلىق تا بولادى. دۋلاتتىڭ قورالاس دەگەن رۋىنىڭ اسىل دەگەن ءبىر ءتاۋىر ادامىنىڭ بويجەتكەن سۇلۋ قىزىن، جاڭا تۇسكەن كەلىنىن: «مەركەگە تورە شاقىرادى»، — دەپ، قۇسبەگىنىڭ جىگىتتەرى الىپ كەتىپتى. اسىل جىلاپ تويشىبەك باتىرعا كەلىپتى. تويشىبەك قۇسبەگىگە قارسى بارۋعا باتا الماي قورعالاپ وتىرعاندا، جاس تويشىبەكتىڭ جىگىت بالاسى بايسەيىت: «اكە، نەسىنە قورعالايسىڭ، بەكتەر بەگىنىڭ قورلاۋىنا ناعاشى اپامدى قويمايمىن. ءوزىڭ يمەنسەڭ، مەن بارامىن»، — دەپتى دە، قاسىنا كىسى ەرتپەستەن جالعىز ءوزى تۋرا قۇسبەگىنىڭ ۇيىنە كەلىپتى. بايسەيىت كەلسە، قۇسبەگى كوپتەگەن قىز-كەلىنشەكتى جيناپ الىپ، ورتاسىندا ناشا تارتىپ وتىر ەكەن. بايسەيىت رۇقسات تا سۇراماي-اق كيمەلەپ كىرىپ كەلگەندە، قۇسبەگى ساسىپ قالىپ: «باتىر، نەگە كەلدىڭ جوعارى شىق»، — دەپتى. بايسەيىت سۇرلانىپ: «جەزدەمە امانداسايىن دەپ كەلدىم، مىنا قىز-كەلىنشەكتەردى نەگە قاماپ وتىرسىڭ، ورىن بولسا، مەن دە وتىرايىن»، — دەپتى. قۇسبەگى بايسەيىتتىڭ اشۋىنان شوشىپ: «وزدەرى كەلىپ قوناق بولىپ وتىر. وزدەرىنەن سۇراڭىز»، — دەپ، ءوز ىسىنەن كوزبە-كوز تانىپتى.

جينالعان بارلىق قىز-كەلىنشەكتى الىپ قايتىپتى دا، بايسەيىت قارۋ-جاراق سايلاپ الىپ، اتىن باپتاپ، بىرنەشە جىگىتتەردى قاسىنا ەرتىپ، تاۋدا بەكىنىپ ءجۇرىپتى. ونىڭ سەبەبى: ول كەزدەگى قوقان اكىمدەرىنىڭ ءادىسى — ونداي نارازىلىق كورسەتكەن ادامنىڭ الدىنان شىقپايدى ەكەن. ال ارتىنان ەسەبىن تاۋىپ، قولعا ءتۇسىرىپ، جوق قىلادى ەكەن. بايسەيىتتى دە سولاي الداپ نەشە رەت شاقىرتىپ، ەكى رەت شاقىرعانىنا بارماي، ۇشىنشىدە قارۋ-سايماندى ءبىر توپ جىگىت جىبەرەدى. بايسەيىت قىرىق جىگىتپەن الدىنان قارسى شىعىپ، ۇلكەن سوعىس بولادى. بايسەيىتتى الا الماي، قۇسبەگىنىڭ كىسىلەرى وزدەرى جارالانىپ ارەڭ قۇتىلادى. سونىڭ اياعى ۇلعايىپ، قوقان اكىمدەرىنە جەتىسۋ قازاقتارىنىڭ نارازىلىعى ءورشىپ، زەكەت -قۇشىردىڭ ءوزى دە دۇرىس بەرىلمەي، سۋىسا بەرىپتى.

«مەركەدە قۇسبەك ۇلىق بار،
قىز-قاتىنعا ۇزىن قۇرىق بار.
قارسى كەلگەن تەنتەككە،
جۋان كەلدەك سىرىق بار»، —

دەگەن ەل جىرى مۇنى تولىق دالەلدەيدى. ەلدىڭ كوڭىلى الا بولىپ، بەكتەر بەگىنىڭ وزبىر مىنەزىنەن جيىركەنىپ تۇرعان كەزىندە ورتا ءجۇزدى وزىنە باعىندىرعان ورىس پاتشالىعىنىڭ ەلشىلەرى دە جەتىسۋ ەلىنە بىرتىندەپ باس كورسەتىپ، ءسوز سالادى. ولار الدىمەن ۇلى ءجۇز ىشىندەگى ادىلتورەنىڭ (ابىلاي بالاسى) اۋىلدارى ارقىلى ەل.تامىرىن ۇستايدى. بۇل كەزدە قىرعىز ماناپتارىنا تەگىس جايىلىپ، الدەنەشە رەت شايقاسىپ جۇرگەن كەز. ءبىر جاق سىلەمى ۇلى ءجۇز ىشىنە دە كەلگەن ەدى. جامبىلدىڭ اكەسى جاپانىڭ دەگەن باتىر جىگىت، جورتارمان كەزى. ءبىراق ءوز رۋىنىڭ ورتاسىندا بولماي، جانىس رۋىنداعى اشەكەيدىڭ اتارمان شابارمانى بولادى. ءبىر جاعىنان دۇڭكىلدەپ ورىس حابارى كەلەدى. ءبىر جاعىنان قوقان بەكتەرىنىڭ ىستەگەن زورلىعى بار. تاعى ءبىر جاعىنان كەنەسارى كوتەرىلىسىنىڭ سىلەمى دە كەلىپ جاتادى. وسى جوندە قىرعىز ماناپتارىنان ءتىل الۋ ءۇشىن اشەكەي باستاعان جانىس رۋىنىڭ ادامدارى ءارى ءتىل بىلەتىن، ءارى سەنىمدى مىقتى جىگىت تاڭداعاندا، كوپشىلىك جاپانى جىبەرۋگە ۇيعارادى. سوناۋ ەتەكتەگى الىس حان تاۋىنان قوس اتپەن شىعىپ قىرعىزدىڭ سول كەزدەگى ۇلكەن مانابىنىڭ ءبىرى جانتايعا جولىعىپ، ءتىل الىپ قايتادى.

جاپا بارعان كەزدە قىرعىز ماناپتارىنىڭ ورىس ەلشىسىمەن تەزەك تورە ارقىلى ءسوز بايلاپ، كەنەسارىعا دا، قوقان بەكتەرىنە دە نارازىلىق كورسەتە باستاعان كەزى بولادى. Miنe، وسى حاباردى الىپ قايتقانى ءۇشىن، اشەكەي باي جاپاعا ەل اتىنان العىس ايتىپ سىي دا بەرگەن بولسا كەرەك. بۇل — جامبىلدىڭ ءوز اكەسىنىڭ اۋىلىنا يە بولارلىق قايراتتى ادام بولعانىنا ءبىر دالەل. جانە ول وسى جولى جانتاي ماناپقا ەل سالەمى ەتىپ جاقىنداستىق، نيەتتەستىك ءسوز دە سويلەسەدى. ول ءسوزدى جانتاي اسا ۇناتادى. ويتكەنى كەنەمەن ۇستاسىپ جاتقان كەزى بولۋى كەرەك. ول ارا سىن قالاي شەشىپ قايتقانىن ەشكىم انىقتاپ ايتا المايدى. تەك سول حان، جامبىل بويىنداعى كوشىپ جۇرگەن ەلدەر كەنەسارىعا كومەك بەرمەگەنى ايقىن.

ايدوس — سارىبايدىڭ اكەسى. بۇل كىسى ەكەي بىتىراعاندا، جالايىر ىشىندەگى ارتىق باتىردىڭ جانە سوك تورەنىڭ اۋىلىنا كەشىپ باردى دەگەنبىز. العاش كوشىپ بارعان كەزدە سارىباي جاس بولادى. اكەسىنىڭ قايراتى قايتقان، بىرگە تۋعان اعالارى تەك مالعا يە، جاي شارۋا بولادى. دۋلاتتىڭ بوزداعىنا قۇنىكەر بولىپ كەشىپ بارعان از اۋىلعا ىرگەلى ەل قانداي قىزىققىش. نەشە ءتۇرلى زورلىق ىستەيدى. ارتىق باتىر ءوزىن پانالاعان قوڭسىسىن قورعايدى. دەگەنمەن، ىرگەلى ەلدىڭ ۇستەم ءسوزى، ىستەگەن زورلىعى كوبەيە بەرەدى. جاس تا بولسا سارىبايعا بۇل باتا بەرەدى. جىگەرلى بالا جىگىت ەلىن ويلايدى. ەلىمە قايتسام، ءوز رۋىمنىڭ وزىمدەي جاستارىمەن باسىمدى قوسسام دەپ تالاپتانادى.

شاپىراشتىنىڭ تەكە دەگەن رۋىنان شىققان بولەك دەگەن باتىردى ەستىپ، اقىل سۇراپ سوعان بارادى. جاس بالا جىگىتتىڭ جايى - كۇيىن سۇراپ الادى دا، بولەك ەشنارسە ايتپايدى. ءبىر ايتقاننان كەيىن سارىباي باتىردى مازالاپ و دا قايتا سۇرامايدى. ءبىراق اۋىلىنان كەتپەيدى. ەرتەلى-كەش سالەم بەرىپ، اتقا مىنسە، اتىن ەرتتەپ قاسىنان قالمايدى. سودان ءبىر كۇنى بولەك: «شىراعىم، سەنى ماعان كىم جىبەردى؟» — دەپ سۇرايدى. «سىزگە بار دەگەن كەنەنباي اقساقال ەدى»، — دەيدى. «ە، ءوزى نەگە اقىل ايتپايدى؟» — دەيدى بولەك. ودان كەيىن تاعى دا ءتىل قاتپايدى. ءبىر كۇنى ەرتە ات ەرتتەتىپ، بولەك جول جۇرمەك بولادى. سارىباي دا بىرگە جۇرەدى. بولەك كوپ سويلەمەيتىن ىزعارلى ادام بولسا كەرەك، ارتىنا ءبىر بۇرىلىپ قارايدى دا، ءجۇرىپ وتىرادى. ىلەنىڭ ءور باسىندا وتىرعان ءادىل تورەنىڭ اۋىلىنا كەلەدى. تورەنىڭ دايارشىلارى كەلىپ بولەكتى ءتۇسىرىپ، جولداسى رەتىندە قاسىنا ەرىپ بارعان سارىباي بىرگە بولادى. ول كۇنى قوناق ۇيدە بولىپ، ەرتەڭىندە ءادىلدىڭ ءوزى وتىرعان ۇيگە بارادى. وندا ءادىل بولماسا كەرەك، تەزەك تورەنىڭ ۇستىنە كىرەدى. البان، سۋان، جالايىردىڭ ءبىرسىپىرا ادامدارى بولادى. تورە ۇيىندە ءماجىلىس بولادى. وسى ماجىلىستە تەزەكتىڭ ەلگە ايتقانى: «ورتا ءجۇزدى قاراتقان ورىستان كىسى كەلدى. ارقاداعى ەلدىڭ ءبارى تەگىس ورىسقا قاراپتى. مۇنىڭ ءىسى ءادىل كورىنەدى، مەن قىرعىز ماناپتارىنا دا سويلەستىردىم. ۋادە بەرەتىن بولدىق. سوعان وسى جۋىردا باس قوسامىز. جانە ءبىزدىڭ قاراتال، قاپال بويىنا كەپ قولى كەلەدى. وعان كەلۋگە رۇقسات ەتتىك، بۇعان نە ايتاسىزدار؟» — دەيدى.

قوقان اكىمدەرىنەن ەلدىك ار-نامىسقا تيەرلىكتەي كەپ وكتەمدىك كورىپ قالعان ەل تەزەك ءسوزىن تەگىس ماقۇلدايدى. وسى ءپاتۋاناعا باتا قىلعان بولەك باتىر بولادى. بولەك ەرتەدە باتىر بولعانمەن، بۇل كەزدە قارتاڭ تارتىپ، اقساقال بولعان كەزى بولادى. ەل تارايدى. بولەك ەلىنە قايتادى. جولدا ات ۇستىندە كەلە جاتىپ بولەك سارىبايعا: «بالام، نە ۇقتىڭ؟» — دەيدى. «باتىر، مەن نەنى ۇعام، تورەنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ورىستىڭ جول-جوباسى جاقسى كورىنەدى»، — دەيدى. «بالام، بايقاعان ەكەنسىڭ، سەن ەندى اقىلدى ورىستان سۇرا»، — دەيدى. وسىدان كەلگەن سوڭ سارىباي بولەك باتىردىڭ باتاسىن الىپ ەلىنە قايتادى. ەندى ەل ورىس قولىنىڭ الدىنان شىعۋعا قامدانادى. بۇل كەزدە ەسقوجادان شىققان سۇرانشى باتىر دا ورىس قولىنىڭ الدىنان شىعۋعا كەلە جاتىر دەگەن حابار كەلەدى. وسىنى ەستىپ سارىباي سۇرانشىعا كەلىپ قوسىلادى. سۇرانشىمەن قوسىلىپ قاراتال بويىندا ورناپ جاتقان ورىس قولىنا بارادى. بۇل بارعاندا تۋرا وزدەرى بارماي، الدىنان كىسى جىبەرىپ ءتىل الادى. سوندا بارىپ ءتىل الىپ قايتقان كىسىنىڭ ءبىرى سارىباي بولادى.

سۇرانشى باتىردى ورىستار كوڭىلدى قابىلدايدى. ويتكەنى ورىستارعا بۇرىن تانىسىپ جاقىنداسقان جالايىر ادامدارى سۇرانشىنىڭ ماقتاۋىن جەتكىزىپ، ونىڭ بەدەلدى باتىر ەكەنىڭ ايتىپ ۇعىندىرعان بولاتىن. وسى جەردە نايماننىڭ، ۇلى ءجۇزدىڭ ءبىرسىپىرا كىسىلەرى باس قوسىپ، ورىستىڭ باسشى ادامدارىنا انت بەرەدى. ورىستىڭ قولىن ىلەدەن باستاپ وتكەل تاۋىپ وتكىزۋگە سۇرانشى، قوجانتاي، بالپىق باتىردىڭ بالاسى تىلەنشى يە بولادى.

ورىستىڭ ءبىر توپ قولىن بالپىق بالاسى تىلەنشى، ەسقوجا سۇرانشى باستاپ قاپشاعايدىڭ اياق جاعىنداعى ءۇشارالدان تومەندەۋ اتپەن وتەتۇعىن جەردەن الىپ وتەدى. بۇل ىلەنىڭ بۇرىنعى بەلگىلى وتكەلى ەكەن. وسى وتكەلدە جاس جىگىت سارىباي وتە قايراتتىلىق كورسەتىپ، كەپ قيامەت ىستەيدى. ورىستىڭ اسكەرباسى سارىبايعا اسا رازى بولىپ، بۇلارعا كوپ سىي، اسكەر بەرەدى. ول بەتىندە ورىستار قوقان بەكتەرىنە جانە قازاقتىڭ وزدەرىنە قارسى بولعان بايسەيىت، كەرىم سياقتى ادامدارعا كىسى جىبەرەدى. ولارعا وزدەرىنىڭ ۇسىنىسىن جىبەرەدى. وزدەرىنە تارتادى. ءبىراق ولار ونى قابىلدامايدى.

بۇل كەز ورىستاردىڭ ىلەدەن ءوتىپ، ىرگەسىن بەكىتىڭكىرەپ الىپ جانە ارتىنداعى كوپ قولدارىن ىلەنىڭ بەر جاعىنا كەلتىرىپ الۋ ءادىسىن قولدانعان كەزى بولادى. وسى كەزدە سارىباي ورىستارعا كوپ سەنىمدىلىك كورسەتەدى. اسا جاقسى قىزمەت ىستەيدى. الدى-ارتىن جيىپ العاننان كەيىن ورىستىڭ اسكەرباسىلارى قازاقتىڭ وزدەرىنە سەنىمدى ادامدارىن الىپ، الداعى شابۋىلدىڭ ءجونىن كەڭەسەدى. وسى كەڭەستىڭ ىشىندە تەزەك تورە، قوجانتاي، ابىلەستەر بولادى. سارىباي ورىستارعا جول تاۋىپ بەرەتىن قولدى باستاپ وتىراتىن جەرشىل رەتىندە الىنادى. قوقان بەكتەرى باستاعان كوپ قول ورىس شاپقىنشىلارىنا كەزدەسىپ، ۇرىس بولىپ قالادى. بۇل سوعىس اسا ۇلكەن سوعىس بولماعان. بۇل جەردە ورىسقا قارسى ۇرىسقان اسا كۇشتى جاۋ بايسەيىت باتىر بولادى. بايسەيىت قوقان بەكتەرىنىڭ دە سويىلىن سوقپايدى. قىرعىز ماناپتارىنا دا قوسىلمايدى. ول ءبىر جاعىنان قىرعىزدىڭ مانابىمەن، قوقاننىڭ بەكتەرىمەن جاۋلاسسا، ەكىنشى جاعىنان قاراتال، ىلە بويىنداعى ورىستىڭ قولىنا دا سان رەت شابۋىل جاسايدى. الدەنەشە جەردە كەزدەسىپ اتىسىپ، ءوز ادامدارىن دا شىعىنداتىپ، ورىستىڭ قولىنان دا ءبىرسىپىرا كىسىنى ولتىرەدى. ءسويتىپ بايسەيىت ورىستاردىڭ ەتە كەكتەسكەن جاۋى بولادى. بايسەيىت ۇرىستارىندا ورىس جاعىندا بولىپ، كوپ قايرات كورسەتكەن بايسەركە باتىردىڭ بالاسى قوجاعۇل بولادى. ءارى جەردىڭ جايىن بىلەتىن، ءارى قوقان بەكتەرىنىڭ قاراۋىنداعى ەلدىڭ جايىن بىلەتىن مىقتى جىگىت وتە باتىل قيمىلدايدى. جول تاۋىپ قوقان بەكتەرىنىڭ قولىنىڭ ىشىنەن ءتىل الۋ، ءبىرلى جارىم رۋلاردى ازعىرۋ جونىندە سارىباي دا ۇلكەن ەڭبەك ىستەيدى. البان سارقىت بالاسى دەگەن جىگىت سو ل قوقان قولىنىڭ ىشىنە كىرىپ، ءتىل الىپ قايتۋعا، جەر شولىپ كەلۋدە اسا ەپتىلىك ىستەيدى. ۇزىناعاش بەكىنىسىن ورىس قولىنان الا الماي قوقاننىڭ كوپ قولى شەگىنىپ، مەركە، شۋ، قۇراعاتى وزەندەرىنىڭ بويىنا بارىپ بەكىنىس جاسايدى. قۇراعاتى وزەنىنىڭ بويىندا وتىرعان بوتباي ەلى ورىس قولىنىڭ الدىنان شىعىپ قارسى الادى. بوتباي سىپاتاي باتىر ءوزى ەلىن باستاپ ورىس قولىنىڭ الدىنان شىعىپ ءتۇز، نان اكەلەدى. ورىس قولىنىڭ ىشىندە ءبىر بولەك توبىنا باسشىلىق ىستەپ كەلە جاتقان سۇرانشى باتىر سىپاتايدىڭ بۇل كەلۋىن اسا قۇپ المايدى. سۇرانشىنىڭ قاسىنداعى سارىباي سىپاتايدىڭ الدىنان بارىپ سالەم بەرىپ جانە ورىس ۇلىقتارىنا سىپاتايدىڭ ەل ىشىندەگى بەدەلىن ايتىپ ءتۇسىندىرىپ قابىلداتادى. سارىبايدىڭ بۇل ىسىنە سىپاتاي قاتتى رازى بولىپ باتاسىن بەرەدى. جانە ورىس اسكەرىنە كولىك، ازىق بەرىپ كومەك كورسەتەدى.

ورىس قولى الدەنەشە جەردە سوعىسىپ، قوقان بەكتەرىنىڭ قولىن ىعىستىرىپ، اۋليەاتا قالاسىن الىپ، تاشكەنگە قاراي بەت الىپ وتىرىپ شىمكەنتكە دەيىن قۋىپ بارادى. وسى كۇنگى سايرام اۋدانىنىڭ ورتالىعى وندا ۇلكەن قالا ەكەن. قوقان بەكتەرى سول قالادا ۇلكەن قورعان بەكىنىس جاساپ، قاتتى قارسىلىق كورسەتەدى. سەيپىلگە بەكىنىپ وتىرىپ، ورىس قولىنا كوپ سوققى بەرەدى. وسى بەكىنىستى الۋ ۇرىسىندا سۇرانشى قولعا ءتۇسىپ ولەدى. سارىباي مەرتىگىپ ءتىرى قالادى. سايرام قالاسىن ورىس قولى وزىنە قاراتقاننان كەيىن وندا ءبىرسىپىرا جاتىپ ات تىنىقتىرادى، الدى-ارتىن جينايدى. وعان دەيىن سارىباي دا جاراسىنان جازىلادى. ورىس قولى تاشكەنگە قاراي بەت العاندا، سارىباي دا وزىنە ەرگەن قازاقتاردى باستاپ ورىس قولىمەن بىرگە تاشكەنگە دەيىن بارادى. ورىس قولى تاپىكەن قالاسىن الۋداعى سوعىسىندا بىرگە بولىپ، تاشكەن الىنعاننان كەيىن ەلگە قايتادى. جەتىسۋ قازاق، قىرعىزدارىنىڭ ورىس قولىمەن وسى جورىقتا بىرگە بولىپ ەلىنە قايتقان ادامدارىن باستاپ الىپ كەلەدى. ورىس اسكەرباسىلارى دا وسى جولى اسا سەنىمدىلىك كورسەتەدى. سونان سارىبايعا كەيىننەن اسكەري شەن بەرەدى، ءوزىن جەتىسۋ ەلىندە بەدەلدى، سەنىمدى ادام رەتىندە ۇستايدى.

ورىستار وزىنە قاراتىپ العان جەرلەرىنە وزدەرىنىڭ ءتارتىبىن جۇرگىزەدى. ەل تىزگىنىن وزدەرىنە سەنىمدى قىزمەت ەتكەن وزدەرى بىلەتىن ادامدارىنا بەرەدى. سول سەنىمدى ادامنىڭ ءبىرى سارىباي بولىپ، ورىس اسكەرلەرىنىڭ ايتۋىمەن جوعارعى ورىس ۇلىقتارىنا دا سەنىمدى، بەدەلدى كىسى بولىپ تانىلادى. جەتىسۋ ەلى ورىس قول استىنا قاراپ، تارتىبىنە العاشقى باعىنعاندا «دوڭگەلەك بولىس» دەگەن اتپەن سايلاۋ جۇرگىزىلەدى. وسى سايلاۋدا شاپىراشتى رۋى تۇتاس ءبىر-اق بولىپ بولىپ، وعان ەسقوجا رۋىنىڭ جۋان كۇشتىسى انداس داتقا (ساۋرىق باتىردىڭ ءىنىسى) بولىس بولادى. بۇل بولىس العاشقىدا شاپىراشتى بولىسى اتانادى. سارىباي وسى ۋاقىتتان باستاپ باياعىدا بىتىراپ كەتكەن ەكەي رۋىنىڭ باسىن قوسىپ جيناپ، ەل قىلۋدىڭ قامىنا كىرىسەدى. ءبىراق بۇرىننان ورنىعىپ قالعان ەل ەسقوجا رۋى جەر جاعىنا يە بولىپ، جاڭادان جينالعان ەكەيگە كوڭىلدى جەردەن قونىس بەرمەيدى. سارىباي الدىمەن جينالاتىن اعايىنىنا ىرگە تەبەرلىك قونىس الۋدىڭ قامىن ىستەيدى. ۇزىناعاشتاعى جانە الماتىداعى ورىس ۇلىقتارىنا جولىعىپ، ول ەلىنىڭ بارلىق جايىن ايتىپ، قونىستىق جەر سۇرايدى. سارىبايدىڭ بۇل تىلەگىن قابىلداپ، قالاعان جەرىڭدى ءوزىڭ كورسەت، ءبىز كەسىپ الىپ بەرەمىز دەيدى. سارىباي ەكەيدىڭ بىتىراماي تۇرعانداعى وزىنە ءتيىستى جەرىنەن دە اسىرىڭقىراپ قىرعىزبەن شەكاراداعى توقپاقتىڭ بەر جاعىنداعى كوكايىرىق وزەنىنەن ۇلكەن كوبىننىڭ تۇبىنەن بولىك جۇرگىزدىرتەدى. بەرگى شەتى قارعالى وزەنى، تومەنگى جاعى دەگەرەستى باسىپ قۇتىرعان، ءۇش بۇلاقتى باسىپ قوپاعا دەيىن تۇسەدى. بۇل بولىكتەن قىرعىزدىڭ بار جايلاۋى، ەسقوجانىڭ كوپتەگەن قىستاۋ كۇزەۋى سارىباي العان جەرگە كەتەدى. ءبىراق بۇل كەزدە ەسقوجا ەكەيدىڭ قونىس شەكاراسى اشىلماعان تۇتاس ۋاقىتى بولادى. وسى كەستىرىپ العان جەرگە شاپىراشتى دوڭگەلەك بولىسى قىستاپ، كۇزدەپ، جايلاپ وتىراتىن بولادى. بۇل ارادا ءبىراز ۋاقىت وتەدى. شەتكە كەتكەن ەكەيدىڭ سارىباي جايلاۋىمەن باسى قوسىلىپ، و دا ءبىرسىپىرا ەل بولادى. ەكەي باسى قوسىلعان سايىن، ەسقوجا رۋىنىڭ قونىسقا ءىشى تارىلادى. ەكەيمەن ەكى ارادا جەرگە، قونىسقا تالاسىپ قالۋ ءبىراز اڭگىمەلەرى بولادى. وسىنداي اڭگىمەنىڭ كەزىندە ەكەيدىڭ سارىبايعا سەرىك بولارلىق اتقا مىنگەن ادامىنىڭ ءبىرى ءارى مىقتى جىگىتى جامبىلدىڭ اكەسى جاپا بولادى.

---