قورعانسىزدىڭ كۇنى نەمەسە بۇگىنگى ولەڭ-جىردىڭ حال-اقۋالى حاقىندا
جاسىراتىنى جوق، ارا-تۇرا بولسا دا "بىزدە ادەبيەت سىنشىسى، اسىرەسە ونىڭ كىرپياز دا نازىك، كۇردەلى دە قاتپارلى جانرى پوەزيانىڭ، وزىمىزشە ايتقاندا، ومىرشەڭ دە ورەلى ولەڭ ءسوزدىڭ بارشا تولىق ۇڭعىل-شۇڭعىلىن جەتىك بىلەتىن، سىرتىن كورىپ قانا قىزىقتاماي، ىشىنە ەنە-ۇڭىلە زەرتتەپ، اقاۋ كەتكەن، ارتىق-كەم تۇسكەن تۇسىن سىنىقشىداي ءدال باسىپ ايتا الاتىن سىنشى جوق" دەگەن پىكىردى دە ەستىپ قالىپ جۇرەمىز. اۋزىمىزدى وسىلاي ۇدايى عانا قۋ شوپپەن سۇرتە بەرۋدىڭ ءوزى دە ىڭعايسىز، ىڭعايسىز دا بولسا "جەل تۇرماسا ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى-اۋ"، وسىنىڭ دا استارىندا الدەنەلەر جاتىر-اۋ دەگەنگە وي جۇگىرتىپ كورسەك تەرىس بولمايتىن سىڭايى بار. سىن دەگەن دە كوبىنە بىتكەن ىسكە، ءبىتىمى بولەك ىسكە ايتىلمايتىن با؟ "ساباسىنا قاراي — پىسپەگى" دەگەن دە ءسوز بار، سىن جوق نەمەسە از بولىپ وتىرسا، ول بۇگىنگى ولەڭدەرىمىزدىڭ ساپاسىزدىعىنان، پوەزيامىزدىڭ دەڭگەيى بارىنشا تومەندەپ كەتۋىنەن دە ەمەس پە ەكەن؟ ولەڭ دەپ اتالاتىن ءىنجۋ-مارجان ورنىنا بۇگىندەرى بالا جۇباتۋعا دا جارامسىز سىلدىرماق پەن جىلتىراقتى عانا العا تارتىپ جۇرگەن جوقپىز با ءوزى؟ "ولەڭ — ءسوزدىڭ پاتشاسى" ەدى، بۇگىن كىم كورىنگەن قالاعان جاعىنا جۇگىرتە جۇمسايتىن مالاي بالاعا اينالىپ بارا جاتقان جوق پا ەكەن؟
مىنە، وسى تۇرعىدا ءبىراز ويلانىپ العانىمىز ارتىق بولمايتىنداي كورىنەدى دە تۇرادى.
بەرتىن كەلە بايقاعانىمىز، كوبىنە-كوپ ءار نارسەنى ءوز ورنىنا قويىپ، بايسالدى بايىپپەن اقيقاتىن ايتار شىنايى سىننىڭ ورنىنا، ايتەۋىر بىرەۋدى مىنەۋدى ماقسات تۇتا ماقالا جازاتىندار بەلەڭ الىپ بارا جاتقانداي كورىنەدى. وندا دا تاياقتىڭ قاي جاق باسىن باسقانىم دۇرىس بولار ەدى دەپ، ادەبيەت تاعدىرىنان گورى جەكە باس قامىن كوبىرەك كۇيتتەگەن ساقتىقپەن عانا، ەكى شوقىپ، ءبىر قاراۋ باسىم. مۇنىڭ ءوزى دە سوناۋ ءبىر جىلدارعى ادەبي جيىندارداعى باياندامالاردا بولسىن، جەكەلەگەن شولۋ ماقالالاردا بولسىن، ولەڭ شارۋاشىلىعىندا كوزگە تۇسكەن كەم-كەتىك جايىندا ءسوز ەتكىسى كەلەتىندەر ەڭ الدىمەن وزىنە پالەندەي زيانى تيە قويمايتىن الىس اۋدان، وبلىستاردا تۇراتىن اۆتورلار شىعارماسىن نىساناعا الىپ، تىلگە تيەك ەتەتىنى سياقتى، ىشكى ءبىر باقاي ەسەپتەن ارىگە ۇزاماي جاتادى. ول كەزدە، اسىرەسە، گازەت-جۋرنال رەداكسيالارىن باسقاراتىنتاردىڭ، باسپالار ماڭىنداعى الپاۋىت-ازۋلىلاردىڭ كوكجاسىق شىعارمالارى جايلى اۋىزعا الۋ پايعامبار سوزىنە كۇمان كەلتىرىپ، ءتىل تيگىزگەنمەن بىردەي ەسەپتەلىپ، الگى، پىكىردى ايتقان ادامعا ول ناق ءبىر كۇناعا باتىپ، كۇپىرلىك جاساعانداي كۇدىكتى كوزبەن قاراي باستايتىنبىز. جازۋشىلار وداعىن باسقارىپ وتىرعان ادامدار ءتىپتى سىننان تىس ەدى، ولار جايلى، ولاردىڭ شىعارمالارى جايىندا كۇماندانۋدىڭ ءوزى كۇناعا سانالاتىن.
سونىڭ سالقىنى ءالى دە بار. "پالەدەن ماشايىق، ايتسا باسقالار ايتسىن، اش قۇلاقتان-تىنىش قۇلاق"— دەپ، كوبىنە ءالىپتىڭ ارتىن باعۋعا تىرىسامىز. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن بۇگىنگى پوەزيا كوشىنىڭ باسىندا جۇرگەن قادىر مىرزا ءالي، جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى نۇرلان ورازالين، "قازاق ادەبيەتى" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى ۇلىقبەك ەسداۋلەتتەر ەڭبەگىن كۇستانالاعان ماقالالار ۇزدىك-سوزدىق جارىق كورە باستادى. ارينە، شىنايى جاناشىرلىقپەن سىناسا، جىلاتىپ ايتار دوستىق پيعىل بولسا، ونداي سىندى ءبارىمىز دە قۇپتار ەدىك. ويتكەنى ۇرىككەن جىلقىنىڭ ارت جاعىنان قيقۋ سالا قۋماي، الدىنا شىعىپ قايىراتىن، سول سياقتى ۇلتتىق پوەزيامىزدىڭ تەمپەراتۋراسى تومەندەپ بارا جاتۋىنىڭ بارشا سەبەپ-سالدارىن تومەننەن ەمەس — توبەدەن، ىركەس-تىركەس كەلىپ، ادەبيەت وزىقتارىنا بەرىلەتىن مەملەكەتتىك سىيلىق الىپ جاتقان ايتۋلى اقىندار شىعارمالارى ارقىلى ىزدەپ، بولاشاققا سولاردىڭ ءۇنى مەن مۇڭى، جەتىستىگى مەن جەتىمسىزدىگى ارقىلى بولجام جاساسا بولار ەدى-اۋ دەپ تە دامەتىپ قالعانبىز. ءبىراق ول ماقالالاردىڭ تۇپكى ماقساتى مۇلدەم بولەك بولىپ شىقتى. شىعارمالارىنداعى كەدىر-بۇدىر كەلەڭسىزدىكتى كوزگە شۇقي ايتۋدىڭ، سول ارقىلى ورتاق مۇددەگە وراي وي-پىكىر تۇيىندەۋدىڭ ورنىنا تىرناق استىنان ءمىن تەرە شالا ءبۇلىنۋ، شاپقا ءتۇرتۋ، كەلەڭسىز كەكەتىپ، ورىنسىز مۇقاتۋ باسىم بولدى. سىنىمىز، سول باياعىدان ايتىلىپ كەلە جاتقانداي، شىن بولۋدىڭ ورنىنا قانجار جاسىرعان قىن بولىپ شىققانى ۇنامادى. ءدال ايتىپ، دالەلمەن سويلەۋدىڭ ورنىنا ادەپتەن وزىپ، شەڭبەردەن شىعىپ كەتۋ باسىمىراق بولدى.
ويلانباي سويلەۋ، كوزدەمەي اتۋ قاي-قايسىمىزعا بولسىن ابىروي اپەرمەيدى. ولەڭ ەگىستىگىن جاپپاي باسىپ بارا جاتقان كۇرمەكپەن كۇرەسەمىز دەپ ءجۇرىپ، سونىڭ ارا-اراسىنداعى ازداعان كۇرىشىمىزدى توگىپ-شاشىپ، ىسىراپ ەتىپ الۋىمىز ابدەن مۇمكىن. بۇدان كوپ جىلدار بۇرىن ولەڭ-جىردىڭ اسقاق بىلگىرى، داڭعايىر اقىنىمىز ءابدىلدا تاجىبايەۆ "قاس بىتىرەمىز دەپ كوز شىعارىپ المايىق" دەگەن اسا ءبىر ويلى ماقالا جازىپ، ادەبي ورتانى ءدۇر سىلكىندىرىپ العانى بار ەدى. "باتىل سىنايىق، ءبىراق ءبىلىپ بارىپ، بايقاپ سىنايىق" — دەگەندى مەڭزەپ ەدى ول كىسى. ءبارىمىزدى دە تەرىس جول، بۇرىس تەندەنسيادان، قىسقاسى سولاقاي سىننان ساقتاندىرعان بولاتىن. ول ماقالانى بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس، قازىرگى جاستار جاعى وقىسا دا، ويعا ساپ ساراپتاماۋى دا مۇمكىن. سوندىقتان كلاسسيكتەرىمىزدى وقتىن-وقتىن ۇلكەن-كىشىنىڭ ەسىنە سالىپ، قايتالاي وقىتىپ، ءوزىمىز دە وقىپ تۇرۋدىڭ زيانى جوعىن دا جولشىباي ەسكە سالا كەتكىم كەلەدى.
بۇلاردى ايتقاندا، مەن ءتىپتى دە قادىر، نۇرلان، ۇلىقبەكتەرگە ارا ءتۇسىپ، قورعاپ الايىن دەپ وتىرعان جوقپىن. ولار مەنىڭ قورعاۋىما ءزارۋ دە بولا قويماس. تەك قانا جاسىمىز دا، جاسامىسىمىز دا ارىن ارلاپ، ءسوزىن سويلەپ جۇرگەن ادەبيەت الدىندا ەڭ الدىمەن ءوزىمىز ادال بولۋعا تىرىسايىق تا دەگەندى ايتپاق ەدىم. "ونداي-ونداي حان قىزىندا دا بولادى"— دەمەي مە حالىق، "ءاي، ىڭعايعا كەلىپ تۇر ەكەن، وسىنى دا ءبىر سىلكىپ كورەيىنشى" دەگەن ءىشتار نيەتپەن سولاقاي سىنعا ەرىك بەرىپ، "تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا" قاراي شوقپار سىلتەي باستاساق، وندا بار عوي، قۇداي بىلەدى دەپ ايتايىن، بىرەر ماقالاعا وزەك بولارلىق ءمىندى ابايدان دا تەرىپ الۋعا ابدەن بولار ەدى. "جاقسىلىعىڭ كۇندە ۇمىت، ءسال جاڭىلساڭ بولدى كەك"، — دەپ سول جارىقتىق اباي اتامىزدىڭ ءوزى ايتقانداي، قىمس ەتسە قىرعيقاباق بولۋعا دايار تۇراتىن قازاقى پيعىلمەن كەز-كەلگەن ادام ءوزى قالاعان قولايلى كەزەڭىنە وراي ۇيالىپ-قىزارماستان، قىسىلىپ-قىمتىرىلماستان كەز-كەلگەنىمىزدىڭ شاڭىمىزدى اسپانعا شىعارا ءبىر سىلكىپ الۋى وپ-وڭاي. وندايلاردىڭ قولىن قاعۋ دا، بەتىن قايتارۋ دا بۇل كۇندە مۇمكىن بولماي بارا جاتىر. ونىڭ دا نەسىن جاسىرايىق.
وعان مىسال رەتىندە مىنا ءبىر ءجايتتى تىلگە تيەك ەتە كەتسەم، ەشكىم مەنى سوگە دە قويماس. سوگىپ جاتسا، وعان دا امال جوق، اۋىزعا كەلگەن ءسوزدى ايتپاي جانە تۇرا المايدى ەكەنبىز. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن ءوزى دە، ءسوزى دە ماعان كوپتەن تانىس، جۇرت كوزىندە ۇدايى بىلىمدىلىگى، پايىم-پاراساتىمەن جاقسى اتالىپ جۇرگەن عالىم ماتەماتيك ءىنىمىز اسقار جۇمادىلدايەۆتىڭ: "جازعان سوڭ (ولەڭدى ايتادى) قادىر، مۇحتار شاحانوۆ، تۇمانباي مولداعالييەۆشە جازۋ كەرەك، ايتپەسە جازىپ قاجەتى جوق" دەگەن پىكىرىن وقىعانىم بار ەدى. ەگەر قالام ۇستاپ جۇرگەن قازاق اقىندارىنىڭ ءبارى بىردەي تەك قانا الگى اتتارى اتالعان ءۇش قانا شايىر سياقتى ەتىپ جازىپ كەتسە، قۇداي-اۋ، نە بولار ەدى؟ ولەڭنىڭ سورى سوندا قايناماي ما. باياعى ۆلاديمير ماياكوۆسكييشە ايتساق، "جاقسى دا ءارقيلى اقىنداردىڭ كوپ بولعانى" دۇرىس ەمەس پە. مەن، ارينە، اسقاردى كولدەنەڭنەن كيلىككەن كوكاتتى قايمانا قازاقتىڭ ءبىرى ساناعىم كەلمەيدى، ءبىراق پوەزياعا تورەلىك ايتۋ ءۇشىن دە ونىڭ بارشا قىر-سىرىنا قانىق بولۋ كەرەك ەمەس پە ەدى. ءتيىپ-قاشىپ بولسا دا ماتەماتيكانى ءبىز دە وقىعان ەدىك. كيسەليەۆتىڭ الگەبراسىنداعى ءبىراز ەسەپتى مەكتەپتە مەن دە شىعارعامىن. ا: + ۆ: = دەگەندى ءالى دە ۇمىتقانىم جوق. ءبىراق سول ءبىلىمىم اسقار سياقتى ماتەماتيكانىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن الىپ جۇرگەن عالىمدار ەڭبەگىنە باعا بەرۋگە جاراماس ەدى دە، وعان مەنىڭ باتىلىم دا جەتپەس ەدى. ال ولەڭگە كەلگەندە ولار قىسىلىپ-قىمتىرىلماستان كەسىپ ايتىپ، ۇلكەن-كىشىمىزگە ءجون-جوسىق كورسەتىپ جاتادى. ونىڭ ۇستىنە سول عۇلاما اسقاردىڭ ءوزى: "ابايدى ءالى كۇنگە تۇسىنبەيمىن" — دەپ تە مويىنداپ قالادى. سويتە تۇرا ولەڭدى قالاي جازۋ قاجەتتىلىگىن ايتىپ، اقىل ۇيرەتۋدەن تايسالمايدى. بۇل جەردە، كوڭىلگە كەلسە دە ايتايىن، باياعى كرىلوۆشىلاپ: "مۇنداي دا مۇنداي سىنشىدان قۇدايىم ءبىزدى ساقتاسىن" — دەمەسكە ءتىپتى دە امالىمىز قالماي وتىرعانىن ايتا كەتۋگە ءتيىستىمىز.
باسقانىڭ ىسىنە سىن ايتۋ ءۇشىن، وزگەنىڭ باعاسىە بەرۋ ءۇشىن ءوزىمىز سول سالا بويىنشا ودان گورى (وي مەن بوي، ءبىلىم مەن بىلىكتىلىك، كىسىلىك، شەبەرلىك، تالانت، دارىن) ءسال دە بولسا جوعارى تۇرساق بولار ەدى. اقىلدى سوندا عانا ايتساق ءلازىم. ايتپەسە، "جىعىلىپ جاتىپ سۇرىنگەنگە كۇلەدىنىڭ" كەرى بولىپ جۇرمەسىنە كىم كەپىل. ءبىر كەزدە قاسىم امانجولوۆ تا تاكەن ءالىمقۇلوۆقا: "ءوز سىنىڭدى وزىڭە ايتار ءبىر شىعارماڭ باسىلسا ەكەن"، — دەگەن ەدى. قارسى داۋ تۋعىزۋشىلار تابىلىپ جاتقان جاعدايدا ءوز سىنىڭدى وزىڭە ايتا الماستاي جاعىن قاراستىرىپ، دالدىكپەن، دايەكپەن، دالەلدى سويلەگەن ءجون. جازۋشى مەن وقۋشى اراسىنا ۇدايى دانەكەر بولۋعا ءتيىس دەيتىن سىنشىلدارىمىزعا قاراتا ايتىپ جاتقان ءسوزىم بۇل. ايتپەسە، بۇرىنعىداي "كىم نە جازىپتى؟" — دەپ ەمەس، "كىمدى كىم سىناپتى، كىمدى كىم قاتىرىپتى؟" — دەگەندەي سىبىر اراسىنان كۇبىر تەرىپ كەتكەن وقىرمان كوبەيىپ بارادى. سوعان ءوزىمىز مۇرىندىق بولامىز دا، سول وقىرماندى تاعى دا كىنالاي ءتۇسىپ جاتامىز.
ولەڭنىڭ قۇنى كەمىپ، سىرى كەتىپ بارادى. گازەتتەر مەن جۋرنالدار بەتىنە قاراڭىزشى، بۋداق-بۋداق، شۋماق-شۋماق ولەڭ. ارزان سوزدەن اياق الىپ جۇرە المايسىڭ. ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاپ "جۋرناليست — اقىن"، "فۋتبوليست — اقىن"، "زاڭگەر — اقىن"، "بالگەر — اقىن"، "زەينەتكەر — اقىن"، "بەينەتكەر — اقىن" دەگەندەر شىقتى. كيمەلەپ ءتىپتى جول بەرەر ءتۇرى جوق. ءقازىر ولارعا ءسوز ايتۋ، "ءاي، مىناۋىڭ ولەڭ اۋىلىنان الىس جاتىر عوي"— دەپ ءۋاج ايتۋدىڭ ءوزى بەكەر اۋرەشىلىك. قۇلاعىنا قىستىرىپ جاتقان ەشكىم جوق. گازەت-جۋرنال رەداكسيالارى دا ولاردا ءوز ەسىكتەرىن ايقارا اشىپ قويعان. ەندەشە ولەڭنىڭ قۇنى تۇسپەي، اسىل ءسوزدىڭ ءقادىرى كەتپەي ءقايتسىن! جىلتىراعاننىڭ ءبارى التىن بولماي دا نە قىلسىن!..
ولەڭنىڭ قۇنى ءتۇسىپ كەتكەنىن اقىنداردىڭ (مەن شىنايى جازبا اقىنداردىڭ تالانتتى شوعىرى تۋرالى ايتىپ وتىرمىن) قازىرگى حال-كۇيى، تۇرمىس-تىرشىلىك، كۇنكورىس قامىنان دا ايقىن اڭعارا الار ەدىك. كەشەگى "كەرى كەتكەن كەر زامان" دەپ، ءبارىمىز جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جۇرگەن كەڭەستىك كەزەڭدە اقىندار دا باسقا بارلىق قالامگەرلەر سياقتى جازىپ-سىزعان ەڭبەگىنە قاراي لايىقتى وتەماقى الاتىن. ەل الدىنا ءتۇسىپ، التىن سارايدا تۇرماعانىمەن ءاربىر جۇقالتاڭ كىتابى جارىق كورگەننەن كەيىن بىرەر جىل بولسا دا الاڭسىز وتىرىپ جۇمىس ىستەۋىنە جەتەرلىك مولشەردەگى تيىن-تەبەنى قولىنا تيەر ەدى. جاسىنا قاراي، دارىنى، دارەجە-داركەمىنە قاراي كىمنىڭ قانشا الاتىنى دا كۇنى بۇرىن بەلگىلى بولىپ تۇراتىن. ۇكىمەت بەلگىلەگەن بەلگىلى ءبىر مولشەردەگى ستاۆكا دەگەن بار ەدى. العاشقى كىتابىنان اقىرعى كىتابىنا دەيىنگى ءوسۋ جولىندا اقىنعا ولەڭنىڭ ءاربىر جولى ءۇشىن 70 تيىننان 3-4 سومعا دەيىن قالاماقى تولەنەتىن. ەگەر تيراجى كوبەيگەن جاعدايدا بۇل سوما ەكى-ۇش ەسەگە كوتەرىلە تۇسەتىن. ەندى سونى قازىرگىمەن سالىستىرىپ كورىڭىزشى، نە بولىپ شىعار ەكەن. ول كەزدە پروزالىق كىتاپتىڭ ماشينكاعا باسىلعان 23-24 بەتى ءبىر باسپاتاباق، ولەڭنىڭ ءبىر باسپاتاباعى 700 جول بولىپ كەلەتىن. قالاماقى دا سوعان ساي تولەنەتىن. بۇگىنگىمەن سالىستىرۋڭا دا كەلمەيدى، ايتۋعا اۋىز ۇيالادى.
بۇل جايلى (قالاماقى ماسەلەسىن ايتامىن) روزا مۇقانوۆا، مارال ىسقاقباي، قۇرال توقمۇرزيندەر ءار كەزدە اشىنا جازعان دا بولاتىن. باسقالار دا جازىپ جاتىر. مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىققان كىتاپتارعا تولەنەتىن قالاماقى مولشەرى ءدال ءقازىر كىسىنىڭ كۇلكىسىن كەلتىرەرلىك دارەجەدە. اتى بار دا، زاتى جوق. جۋىردا بەلگىلى جازۋشىمىز، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى ورازبەك سارسەنبايەۆ: "ماسەلەن، مەن قالىڭ كىتابىما ءۇش ءجۇز مىڭ تەڭگە قالاماقى الدىم. بالكىم، كۇلكىلى ەستىلەر. ءبىراق شىنى سولاي" — دەگەندى ايتىپتى. ورازبەكتىڭ ءوزى باسپا باسىندا وتىر، سوعان وراي 300 مىڭ تەڭگە العان عوي، ايتپەسە، ءقازىر باسپا يەلەرى كەلىسىپ العانداي (كەلىسىپ الۋى دا ابدەن مۇمكىن) جازۋشى ەڭبەگىن بارىنشا قاناپ، سول ۇكىمەت بەرگەن ازىن-اۋلاق تيىن-تەبەندى دە جۇلمالاپ، جىرىمداپ ءجۇرىپ، ءوز قالتالارىن عانا قالىنداتۋدى ويلايدى، قاقشىپ الىپ، قالام ۇستار ارىپتەسىن قان-قاقساتىپ جاتقاندارى. ءسال رەنىش بىلدىرسەڭ: "وسىعان دا راحمەت دەمەيسىڭ بە، مۇنى دا بەرمەسەك قايتەر ەدىڭ؟" — دەپ قىر كورسەتىپ، كۇلكىگە اينالدىرادى. ءوزىڭدى مازاق ەتەدى. قورلايدى. كۇرەسۋگە دارمەن تاعى جوق. ءبىرقاتار باسپا باسىندا دا اقىندار مەن جازۋشىلار وتىر، ءبىراق "ءوزى بولعان قىز توركىنىن تانىمايدىنىڭ" كەرى، ونىڭ ۇستىنە "توق بالا اش بولم دەپ ويلامايدى" ەمەس پە. ال الگى ستاۆكا دەگەنگە قايىرا سوعار بولساق، ءقازىر سول مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىققان كىتاپتارعا ءۇزىپ-جۇلىپ اقى تولەيدى، ءبىراق بۇرىنعىداي ولەڭ دەپ، قارا ءسوز دەپ، ءارقايسىسىن ءوز دەڭگەيىندە لايىقتى باعالاۋ جوق، ەكەۋىنىڭ ارا-جىگىن اجىراتىپ جاتپاستان "ۆسەم سەسترام پو سەرگام" دەگەندەي، باسپا تاباعىنا وراي تولەنەتىن بولعان. بۇل جەردەگى ادىلەتسىزدىك نەدە دەگەنگە كەلەتىن بولساق، قارا ءسوز جازاتىن جازۋشىلار ويىندا ابدەن پىسىپ-جەتىلگەن 20-25 باسپا تاباق رومان-حيكاياتتارىن بەرى سالعاندا بەس-التى اي، ءارى كەتسە ءبىر جىل ىشىندە جازىپ تاستايدى. ال سونداي كولەمدە ولەڭ كىتابىن جازىپ شىعۋ ءۇشىن ەڭ تالانتتى دەگەن اقىنداردىڭ وزدەرىنە كەم دەگەندە تابانى كۇرەكتەي ون جىل كەرەك بولار ەدى. ءوز باسىمىز بىرەر جىل بۇرىن "ەلوردا" باسپاسىنان جارىق كورگەن "وتكىردىڭ ءجۇزى" اتالاتىن كىتابىمىزدى (كولەمى 15 باسپا تاباق) سوڭعى 12 جىل ىشىندە قاعاز بەتىنە تۇسكەن شىعارمالارىمىزدان ىرىكتەپ قۇراستىرعان بولاتىنبىز. سول كىتاپقا العان قالاماقىمنىڭ مولشەرى بار بولعانى 1000 اقش دوللارىنا جەتەر-جەتپەس بولىمسىز عانا بىردەمە.
ءقازىر "اۋدارما" اتالاتىن باسپا بار كورىنەدى. ونى اشقاندار دا ءوز ەسەبىن ارىدەن ويلاعان بولۋلارى كەرەك، ايتەۋىر كوركەم اۋدارمانىڭ ءاربىر باسپا تاباعىنا 35-40 مىڭ تەڭگەدەن قالاماقى تولەنەتىنىن بىلەمىز. قازاقتىڭ ءوز تىلىندە جازىلعان شىعارمالارعا، مەيلى ول ولەڭ بە، پروزا ما، ءبارىبىر 5-6 مىڭ تەڭگەدەن ارەڭ تولەپ جاتقاندا، بۇل نەتكەن مىرزالىق؟ بۇل نەتكەن كەلەڭسىزدىك؟
اۋدارماعا از تولەنسىن دەپ وتىرعان جوقپىز. ءبىراق ەڭ الدىمەن ءتولتۋما شىعارمالار نازارعا الىنسا كەرەك ەدى، ويتكەنى اۋدارما دەگەن، ايتەۋىر، دايىن دۇنيەنى ءبىر تىلدەن ەكىنشى تىلگە قوتارۋ عانا عوي.
كۇنكورىس قامىن كۇيتتەپ كەتكەن ادامعا قامسىز وتىرىپ، الاڭسىز عانا شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋ قايدا؟ ونداي جاعداي بۇل كۇندە مۇلدەم مۇمكىن ەمەس. "ەسەكتىڭ ارتىن جۋساڭ دا مال تاپ" — دەگەن اباي وسيەتىن باسشىلىققا الىپ، ولمەس قامىڭدى جاساۋدان ارىگە بارا المايسىڭ.
وسىلاردىڭ ءبارىن ويلاي كەلە، "جازۋشىلىقتان قايىرشىلىققا شەيىن" دەگەن ماقالا جازىپ ەدىم، جاسىراتىنى جوق، جاريالاۋعا جاسقاندىم. ءبارىبىر ەشكىمدى يلاندىرا الماسپىن دەپ تە ويلادىم. ءسويتتىم دە، ارىعانىمدى اعايىنعا بىلدىرمەي، سىرتقا ءجۇنىمدى قامپايتىپ قويىپ ءجۇرىپ جاتقان جايىم بار...
ەندەشە، ءبىر-بىرىمىزدى شاپقا ءتۇرتىپ "ويناي" بەرگەنشە كوپ بولىپ وسىناۋ ءزار-ۇنىمىزدى ۇكىمەت قۇلاعىنا ءسىڭىرۋ جاعىن نەگە عانا قولعا المايمىز. الدىمەن ءوزىمىز كىرىپتار بولىپ وتىرعان مادەنيەت، اقپارات جانە تۋريزم جونىندەگى مينيسترلىككە، ودان قايىر بولماسا ەلباسىمىز — پرەزيدەنتىمىزگە دەيىن جۇگىنىپ كورسەك قايتەر ەدى؟ "ەلدىڭ كۇشى — سەلدىڭ كۇشى" دەگەن بار، جالعىز قازدىڭ ءۇنى شىقپايدى، كوپ بولىپ داۋىس كوتەرە ءۇن قاتساق سولاردىڭ ءبىرى بولماسا ءبىرىنىڭ قۇلاعىنا جەتىپ قالار ەدى، ءبىرى بولماسا ءبىرى مۇنشالىق قۋاتتى قاۋىمنىڭ جان ايقايىنا قۇلاق اسىپ تا قالار ەدى عوي دەپ تە ويلايمىن مەن.
ارينە، ول ءۇشىن جالعىز-جارىم ءجۇرىپ بايبالام سالماي، قازىرگى قالام ۇستار قالىڭ ەلگە باسشىلىق جاساپ وتىرعان جازۋشىلار وداعى تۇتاسا تۇرىپ، تەگەۋرىندى قيمىلعا بارعانى وڭ بولار ەدى. سوندا بۇل قاۋىمداستىقتىڭ بەدەلى دە، بەدەرى دە باسقاشا رەڭگە يە بولار ەدى. ويتكەنى ۇلت ءسوزىن ۇستاپ جۇرگەن زيالىلار قاۋىمىنىڭ باسىن قوسىپ وتىرعان سالماقتى دا ساليقالى، وردالى دا قوردالى ۇلكەن ۇيىم ەكەندىگىمىزدى اينالا جۇرتقا ۇدايى سەزدىرىپ وتىرماساق، جەكە-جەكە ءجۇرىپ ەمەس، ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارا بىلەتىن ءبىرتۇتاس ەل ەكەنىمىزدى ءبىلدىرىپ وتىرماساق، ءبىزدى ەشكىم دە مويىنداپ، ەشكىم دە ساناسا قويايىن دەمەيتىن بولادى. كوپ بولىپ كۇش بىرىكتىرگەندە عانا ەڭبەگىمىزدى ەشكىمگە جەگىزبەي، كورىنگەنگە قولجاۋلىق بولا جالتاقتاماي كۇن كەشە الماقپىز. جاقسى شىعارما، سانالى وي سوندا تۋادى. بۇل جايلى ورىستىڭ تاعى ءبىر ويشىلى د.ي.پيساريەۆتىڭ: "تولكو سىتىە ليۋدي موگۋت بىت سۆوبودنىمي گراجدانامي، تولپا گولودنىح ... پويدۋت زا تەم چەلوۆەكوم، كوتورىي پوكاجەت ەي ... كۋسوك حلەبا" — دەپ باياعىدا جازعانى بارتۇعىن. ەگەر ءبىزدىڭ ءبارىمىزدى سول ايتقانداي اشىنعان اش توبىرعا نەمەسە اينالاسىنا جالتاڭداي قاراعان جاعىمپازدارعا اينالدىرعىسى كەلمەسە، ۇكىمەتتىڭ وسى ءبىر قالاماقى ساياساتىنا دا ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ، كەزىندە الدەكىمنىڭ كىناسىنەن كەتكەن كەلەڭسىزدىكتى شۇعىل تۇردە قايتا قالپىنا كەلتىرگەنى ءجون بولار ەدى. ىرگەمىزدەگى رەسەي ەلى بۇل ماسەلەنى تۇبىرىمەن قايتا قاراپ، وڭ جولعا قادام باسقالى قاشان. ولاردا ءتىپتى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ اقشالاي سوماسىن وتىز بەس ەسەگە كوبەيتكەنىن دە اقپارات قۇرالدارىنان وقىپ بىلدىك. بىزدە بولسا، ءالى دە سول بىرەۋلەر جىلاپ ءجۇرىپ، بىرەۋلەر سۇراپ ءجۇرىپ الاتىن مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ ءوزى دە، ونىڭ ازىن-اۋلاق اقشاسى دا ادەبيەت وكىلدەرى اراسىندا ءارتۇرلى الىپقاشپا اڭگىمەگە وزەك بولىپ كەلە جاتقانى جاسىرىن سىر ەمەس. ەل ءىشىنىڭ جاعدايى بارلىق جاعىنان قالپىنا كەلىپ، ۇدەرە ىلگەرىلەپ، ەكونوميكالىق تۇرعىدان وركەندەي باستاعان قازىرگى كەزەڭدە ادەبيەتكە وگەي بالاداي قاراي بەرۋدىڭ رەتى ەندى جوق شىعار دەپ تە ويلايمىز. اقىن ءسوزى قاشانعى جەردە قالا بەرۋگە ءتيىس؟
"قازاق ادەبيەتى"، 2006 جىل
You Might Also Like
-
قۋراپ بارا جاتقان قىرات بار، قۇرىپ بارا جاتقان بۇلاق بار. تارتىلىپ بارا جاتقان كولىمىز، تارىلىپ بارا جاتقان جەرىمىز بار. جازۋشىلارىمىزدىڭ ءبىرازى بەس قارۋىن بويىنا اسىنىپ، سونىڭ ءبارىن قورعاۋ قامىنا ...
-
انىق قاي جىلى ەكەندىگى ەسىمدە قالماپتى، ءسىرا، سول بەسىنشى نە التىنشى كلاستا وقىپ جۇرگەن كەزىم-اۋ دەيمىن، قارا جەردىڭ جارىعى بولسا ويلانباستان كىرىپ كەتەردەي-اق قاتتى ءبىر قىسىلا ۇيالعانىم بار ەدى. سو...
