InfoHub Logo

ساتتار اسقار ۇلى ەرۋبايەۆ قازىرگى شىمكەنت وبلىسى، تۇركىستان اۋدانىندا 1914 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. 1923 جىلى تۇركىستان جەتى جىلدىق مەكتەبىندە وقىدى. مۇنى بىتىرگەننەن سوڭ جەتىجىلدىق ورىس مەكتەبىندە وقىپ، ونى ۇزدىك اياقتاپ شىعادى.

1930-شى جىلى ساتتاردىڭ بەلسەندى كومسومول مۇشەسى جانە زەيىندى جاس ەكەنى ەسكەرىلىپ، جوعارى وقۋ ورىندارىنا دايارلاناتىن الماتىداعى دايىندىق كۋرسىنا جىبەرىلەدى. سول جىلى ول قازاقستان وقۋ كوميسسارياتىنىڭ ارنايى جولداماسىمەن لەنينگراد تاريح، فيلوسوفيا جانە لينگۆيستيكا ينستيتۋتىنا تۇسەدى. ينستيتۋتتى ساتتار 1933 جىلى ۇزدىك باعامەن ءبىتىرىپ شىقتى. ول ديپلومدىق جۇمىسىن وتە جاقسى قورعايدى جانە وسى ەڭبەگى ءۇشىن بايگە الادى. ءسويتىپ، بۇل جۇمىس باسپا ءسوز بەتىندە جاريالانسىن دەگەن قاۋلى شىعارىلادى. ۇستازدارىنىڭ ۇسىنىستارى بويىنشا س. ەرۋبايەۆ اسپيرانتۋراعا قالدىرىلعان ەكەن. ءبىراق قازاقستان ولكەلىك كومسومول كوميتەتى ارنايى جەدەلحات جولداپ، س. ەرۋبايەۆتى شۇعىل تۇردە قازاقستانعا شاقىرتادى. وسىعان بايلانىستى ساتتار، وقۋىن قالدىرىپ، ەلگە ورالادى.

الماتىدا ساتتار 1933-1934 جىلدارى “لەنينسكايا سمەنا” گازەتى ادەبيەت جانە ونەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، “لەنينشىل جاس” گازەتى رەداكتورى؛ مادەنيەتتە 1934 جىلى بىرەر اي مۋزىكا تەاترىنىڭ ديرەكتورى؛ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا 1933-1934 جىلدارى جوعارى اۋىل شارۋاشىلىق مەكتەبىندە فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ ۇستازى قىزمەتتەر اتقاردى. قازاقستان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ “قاراعاندى پولەتارياتى” گازەتىنىڭ جاۋاپتى رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ىستەيدى. قالامى ۇشقىر، پىكىرى تازا، دارىندى قالامگەر س. ەرۋبايەۆ سول كەزدە قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ءبىرىنشى سەزىنە قاتىسىپ، وداق مۇشەلىگىنە العاش قابىلدانعانداردىڭ ءبىرى بولدى. 1935 جىلدىڭ جازىندا س. ەرۋبايەۆ لەنينگراد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اسپيرانتۋراسىنا تۇسەدى. ءبىراق مەڭدەپ كەتكەن وكپە اۋرۋى وعان بار بولعانى ءبىر-اق جىل وقۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىدان سوڭ ساتتار الماتىعا قايتۋعا ءماجبۇر بولادى. مۇندا ول 1936-1937 جىلدارى قازاقستان پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى مەن تەورياسىنان لەكسيالار وقيدى. ءبىراق بويىن ابدەن مەڭدەپ العان اۋىر دەرت ساتتاردى 1937 جىلدىڭ ەكىنشى ماۋسىمىندا الماتى قالاسىنداعى تۋركسيب اۋرۋحاناسىندا كوز جۇمعىزدى. وندا ول بار بولعانى 23 جاستا ەدى.

«ساتتار پروزايك، ساتتار اقىن، ساتتار پۋبليسيست، ساتتار پاروديست، ساتتار دراماتۋرگ، ساتتار ۇيىمداستىرۋشى. وسىنىڭ بارىنە ساتتار ستۋدەنت، ساتتار اسپيرانت دەگەندى قوسىڭىز. قالاي سىعىمداساڭ دا باس-اياعى جيىرما ءۇش جىلعا سىيدىرا الماي دال بولاسىڭ. ساتتار سىيدىرىپتى. ساتتار ۇلگەرىپتى» — دەپ بەلگىلى قالامگەر دۋلات يسابەكوۆ 2004 جىلدىڭ 15 قازان ايىنداعى قازاق ادەبيەتى گازەتىندەگى ماقالاسىندا ايتقانداي وسىنداي قىسقا ومىرىندە ارتىنا وشپەس مۇرا قالدىرعان قازاقتىڭ دارىن ۇلدارىنىڭ ءبىرى ساتتار ەرۋبايەۆتىڭ ەسىمى ءارقاشاندا ەل ەسىندە. 1966 جىلى ساتتار ەرۋبايەۆقا قازاقستان لەنين كومسومولى اتىنداعى سىيلىق بەرىلدى. تۇركىستان قالاسىندا ساتتار مۇراجايى بار. قاراعاندىدا ساتتار ەرۋبايەۆتىڭ اتىندا مەكتەپ، ۇلكەن كوشە بار. ونىڭ ءومىر جولى، شىعارمالارى — قازاقستان تاريحىنىڭ، قازاق ادەبيەتىنىڭ ءبىر ۇشقىنى، ءبىر عانا بولشەگى ەدى. ساتتار ەرۋبايەۆ «تراكتورشى كومسومولدىڭ جىرى»، «كولحوز بازارىندا»، «اقىن جىرى»، «ءۇش شاحتەر تۋرالى»، «مەرۋەرت القا» ت.ب. باللادالارىن «باقىت»، «ءومىر كوركەمدىگى»، «كەلەسى سوعىس تۋرالى» نوۆەللالارىن، بىرنەشە ساتيرالىق اڭگىمەلەر جازدى. س. ەرۋبايەۆ م. جانعوجينمەن بىرىگىپ مەكتەپ وقۋشىلارىنا ارنالعان قازاق ادەبيەتى حرەستوماتياسىن قۇراستىردى. سونىمەن قوسا اۋدارماشىلىقپەن دە شۇعىلدانعان. ول ك. چۋكوۆسكييدىڭ، يۋ. بەرەزيننىڭ، ا. سۋريكوۆتىڭ، ي. ەرەنبۋرگتىڭ كەيبىر شىعارمالارىن قازاق تىلىنە اۋدارعان.

س. ەرۋبايەۆ 1934 جىلى قاراعاندىعا، قايناعان ەڭبەك ورتاسىنا كەلگەنىنە قاتتى قۋانعان. سول تۇستا جازعان ءبىر كۇندەلىگىندە ساتتار: “مەن قاراعاندىعا ريزامىن، ول مەنى جازۋشى ەتىپ شىعاراتىن بولدى!” دەپتى. قاراعاندى ونى جازۋشى ەتىپ شىعاردى. ساتتار ادەبيەت سۇيەر قاۋىمعا ءمالىم “مەنىڭ قۇرداستارىم” رومانىن ءدال وسى كەزدە جازا باستاعان ەدى. بۇل رومان قازاق جۇمىسشى تابىنىڭ قالىپتاسا باستاۋ تاريحىنان، 30-جىلدارعى قاراعاندى سىندى ءىرى ونەركاسىپ وشاعىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنەن سىر شەرتكەن، العاشقى ۇلتتىق تەحنيكالىق ينتەلليگەنسيا وكىلدەرىنىڭ بەينەلەرىن سومداعان تۋىندى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ساتتار ەرۋبايەۆتىڭ ولەڭدەرى

ساتتار ەرۋبايەۆتىڭ تۋىندىلارى

ساتتار ەرۋبايەۆتىڭ ناقىل سوزدەرى

---