شوقان - پۋبليسيست
شوقان ۋاليحانوۆتى كوبىمىز قازاقتىڭ كورنەكتى عالىمى، گەوگراف، تاريحشى جانە دەموكرات اعارتۋشى رەتىندە بىلەمىز. ءبىراق شىنىمدى ايتسام، پۋبليسيست ەكەنىن دە بىلمەپپىن. قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن نەبىر قۇندى ماقالالارى بار. ماقالالارى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزدىلىعىن جوعالتقان ەمەس. الايدا بەلگىلى ءبىر ماقالاسىن عالامتوردان ءبىر ىزدەگەننەن وڭاي تابا قويمايسىز. “ساحاراداعى مۇسىلمانشىلىق تۋرالى” اتتى ماقالاسى نازارىمدى اۋدارتتى. سەبەبى پۋبليسيست بۇل ماقالاسىندا ايەل تەڭدىگى ماسەلەسىنە توقتالادى. ول كامەلەتكە تولماعان قازاق قىزىن تۇرمىسقا بەرۋگە، بالالاردى تۋماي جاتىپ اتاستىرۋعا، كۇشتەۋگە نارازى ەكەنىن بىلدىرەدى. بۇگىندە اڭگiمەسiن «ون بەسiمدە كەلiن بولىپ ءتۇستiم...» دەپ باستايتىن كونەكوز اجەلەرىمىز از ەمەس. راسىندا، بۇرىن قىز بالاسى ەرتە جاستان بىلدەي اۋلەتكە كەلىن بولىپ، وزگە ءۇيدىڭ تارتىبىنە بوي ۇسىنىپ، بابىن تاپقان. ءالى وڭ-سولىن تولىق تانىپ بىلمەگەن ءجاسوسپىرىم قازاق قىزىنىڭ بوتەن شاڭىراقتىڭ تابالدىرىعىن اتتاعانى قانشالىقتى دۇرىس؟ ءوز زامانىندا شوقان اتامىزدىڭ بۇل ماسەلەنى دە بەي-جاي قالدىرماعانى ورىندى دەپ ويلايمىن. امەڭگەرلىك جانە جەسىرلىك جونىندە دە ءسوز قوزعايدى.
جالپى شوقاننىڭ پۋبليسيست بولۋىنا بالا كەزىنەن بەرگى ۇلكەن ىنتاسى، ءوز حالقى، قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتى جاساعان حالىقتىق پۋبليسيستيكاسى اسەر ەتكەن. ماقالالارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن ورىس تىلىندە جازعان ەكەن، دەگەنمەن انا ءتىلدى جازبالارىن دا بىزگە مۇرا ەتىپ قالدىرعان. وزىنە ورىستىڭ دەموكراتيالىق پۋبليسيستيكاسىن ۇلگى تۇتقان. پۋبليسيست شوقاننىڭ قوعامدا ماڭىزى بار قوزعاعان ماسەلەلەرىنىڭ ءتىزىمى تولاسسىز. سونىڭ ىشىندە قازاق تىلىنە قاتىستى دا ويىن جەتكىزگەن. قازاق ءتىلىنىڭ وزىندىك قوسىمشا ءتول دىبىستارىن تاڭبالاۋ قاجەت دەگەن ۇسىنىس ايتادى. “قازاق ءتىلى- تۇركى تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ جاقسىسى” دەگەن سوزىنەن انا تىلىنە دەگەن جاناشىرلىقتى سەزگەندەي بولدىم. قازىرگى تاڭدا ءتىلىمىز جونىندە، ونىڭ لاتىن الىپبيىمەن اۋىسۋ مۇمكىندىگى جونىندە ماسەلەلەر كوتەرىلدى. شوقان ۋاليحانوۆ سول كەزدىڭ وزىندە-اق تىلىمىزگە قاتىستى دۇنيەلەردى العا تارتقان. سونىمەن قاتار بۇل تۇلعانىڭ جۋرناليستيكاعا دەگەن كوزقاراسى جانە قىزىعۋشىلىعى ءبىر بولەك. ونىڭ پىكىرلەرىنەن بۇل سالانىڭ ماڭىزدىلىعىن جوعارى باعالاعانىن اڭعارۋعا بولادى.
عالىم شوقان قازاق حالقىنىڭ رۋحاني ىزدەنىستەرىنىڭ جارقىن كورىنىسى بولا وتىرىپ، قوعامدىق ويسانا، پىكىر-تۇجىرىمداردىڭ بيىكتەي وركەندەۋىنە ەرەكشە ىقپال ەتتى. ول ءوزىنىڭ سانالى عۇمىرىندا قازاق حالقىنىڭ ءسوزىن سويلەپ، جوعىن جوقتاپ، پايداسىن ويلاپ، زارىن زارلاعان دارا تۇلعا. وعان پۋبليسيستتىك قىرى جانە ماقالالارى ايتارلىقتاي دالەل بولا الادى.
ەسەنگەلدييەۆا ايگەرىم
You Might Also Like
-
سەركە – كوسەم. بوراندى كۇندە ادۋىن كۇشكە توتەپ بەرگەن ءتول باسشى. قازاق كوگىندە ءبىر-اق رەت جارق ەتتى. شوقتىعى بيىك جۇلدىز ەدى. ونسىز ءبىزدىڭ اسپان سۇڭقيىپ قالعانداي. زامانا ءوتتى. ەسكە الىپ، ەسى...
