سۋرەتشىلەر قوعامىنىڭ جۇمىستارى
ءدارىستىڭ ماقساتى.
1. بىلىمدىلىك: سۋرەتشىلەر قوعامىنىڭ جۇمىستارى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. تاربيەلىك: ءوز وتانىن، حالقىن شىن سۇيەتىن پاتريوت ەتىپ تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: ءار ءتۇرلى ستراتەگيالار ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن، اۋىزشا سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
دارىستە قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرالدار: پلاكاتتار، سۋرەتتەر.
ءدارىستىڭ قۇرىلىمى مەن مازمۇنى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ.
2. ستۋدەنتتەردى ساباققا قاتىسۋىن ءتىزىم بويىنشا تەكسەرۋ.
3. ستۋدەنتتەردى ساباققا دايىندىعىن، قۇرال جابدىقتارىن تەكسەرۋ.
ءىى. وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىمىن تەكسەرۋ:
تەكسەرۋ ءادىسى: سۇراق جاۋاپ.
سۇراقتار:
ءتۇسىندىرۋ ءادىسى: تۇسىندىرمە
XX عاسىرداعى ورىس بەينەلەۋ ونەرى. ك. س. پەتروۆ - ۆودكين (1878 - 1939) ونەرى مەن شىعارماشىلىعى. «كوگىلدىر راۋشان» شىعارماسى. پ. ۆ. كۋزنەسوۆ (1878 - 1969)، م. س. ساريان (1880 - 1972) شىعارماشىلىعى. جەتەكشى شەبەرلەر «قىزعىن بالەت»، «جاستار كەڭەسى» شىعارمالارى.
ەلۋىنشى جىلدارى قازاق سۋرەتشىلەرىنىڭ شىعارمالارى بۇكىلوداقتىق جانە حالىقارالىق كورمەلەردىڭ تۇراقتى ەكسپوزيسياسىنا اينالا باستادى. بۇل كەزدە كوپتەگەن قازاق سۋرەتشىلەرى روسسياداعى كوركەمسۋرەت ينستيتۋتتارىن ءبىتىرىپ كەلىپ قازاقستان سۋرەتشىلەرىنىڭ قاتارى پروفەسسيونال ۇلتتىق كادرلارمەن تولىعا ءتۇستى. سولاردىڭ ءبىرى قازاقستان ونەرىنە ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى مولداحمەت كەنبايەۆ.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆ كارتينالارى قازاقتىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن كەڭ كولەمدە كورسەتكەن ەرەكشە تۋىندىلار. م. كەنبايەۆ شىعارمالارى موسكۆاداعى ترەتيانوۆ گالەرەياسىندا، تاشكەنتتەگى شىعىس حالىقتارى ونەرىنىڭ مۋزەيىندە، جانە قازاق بەينەلەۋ ونەرى مۋزەيىندە ساقتاۋلى. بۇل ونەردەگى قۇبىلىس رەتىندە سۋرەتشى شىعارمالارىنىڭ بيىك دەڭگەيىن كورسەتەدى.
م. كەنبايەۆ 1925 جىلى قوستاناي وبلىسى، جانگەلدين اۋدانىندا شارۋا سەمياسىندا دۇنيەگە كەلدى. ول اتا - اناسىنان ەرتە جەتىم قالىپ، 1931 - 1941 جىلدارى بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. ول سۋرەت سالۋمەن جاس شاعىنان اينالىستى. 1938 جىلى رەسپۋبليكالىق بالالاردىڭ كوركەمسۋرەت كورمەسىنە ونىڭ سۋرەتتەرى العاش رەت قويىلادى.
م. كەنبايەۆ 1941 جىلى الماتىنىڭ تەاترالدى - كوركەمسۋرەت ۋچەليششەسىنىڭ كەسكىندەمە بولىمىنە وقۋعا ءتۇسىپ، — كەسكىندەمە پروفەسسورى ا. م. چەركاسكييدەن، ونەرگە ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر ل. پ. لەونتيەۆتەن ءدارىس الادى. مۇندا ول «سۋرەتشى» دەگەن تاقىرىپقا ديپلومدى جۇمىس جازادى.
1951 جىلدان باستاپ م. كەنبايەۆ ءوز ءبىلىمىن موسكۆاداعى ۆ. ي. سۋريكوۆ اتىنداعى كوركەمسۋرەت ينستيتۋتىنا ءتۇسىپ جالعاستىرادى. بۇل ينستيتۋتتى بىتىرەردە م. كەنبايەۆ «جانگەلدين وتريادى» دەگەن تاقىرىپقا ديپلوم جۇمىسىن جازعان.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆتىڭ تاقىرىپتىق كارتينالارى قازاق دالاسىمەن تىعىز بايلانىستى بولىپ كەلەدى. سۋرەتشى «اڭگىمە» (1957)، «قاشاعاندى ۇستاۋ» (1967)، «سارى - ارقا»، «قۇرمانعازى»، «كيىز باسۋشىلار» اتتى كارتينالارىندا كەيىپكەرلەر وبرازىن جاساۋمەن قاتار، قازاق بالاسىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن اشۋعا باسا كوڭىل بولەدى.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆتىڭ ەرەكشە تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – «اساۋدى ۇستاۋ» كارتيناسى. كارتينا قازاق جىگىتتەرىنىڭ باتىلدىعى مەن شەبەرلىك ونەرىنىڭ شەكسىزدىگىن كورسەتەتىن كوركەم تۋىندى. كولدەنەڭىنەن سىزىلىڭقى ەتىپ الىنعان كارتينا فورماتى، قازاق دالاسىنىڭ كەڭدىگىن، ادامداردىڭ بولاشاققا قاراي ۇمتىلىسىن سيمۆولدى تۇردە كورسەتەدى. سۋرەتشىنىڭ «اساۋدى ۇستاۋ» كارتيناسى موسكۆاداعى مەملەكەتتىك ترەتياكوۆ گالەرەياسىنداعى كەڭەس ونەرى كورمەسىنە قويىلعان.
م. كەنبايەۆتىڭ وزىق تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – قازاق حالقىنىڭ داڭقتى سازگەرى قۇرمانعازى بەينەسىن كورسەتەتىن «سارى - ارقا» كارتيناسى. 1958 جىلى قۇرمانعازى وبرازىن جاساۋعا ارنالعان جابىق كونكۋرستا وسى كارتينا ءۇشىن م. كەنبايەۆ ءبىرىنشى سىيلىقتى جەڭىپ الدى. كارتينادا ات جەتەكتەگەن قۇرمانعازىنىڭ بەينەسى كورسەتىلگەن. شىعارما بوياۋلارى قوڭىر، سارى، قىزعىش تۇستەردىڭ جيىنتىعىنا بىرىكتىرىلگەن. كارتينانىڭ «سارىارقا» دەپ اتالۋى قۇرمانعازىنىڭ داڭقتى – سارىارقا كۇيىنىڭ سارىنىمەن بايلانىستى. م. كەنبايەۆ بۇل كارتينانى جازۋ بارىسىندا اقىن حاميت ەرعالييەۆپەن ءجيى پىكىرلەسىپ، ونىڭ «قۇرمانعازى» پوەماسىنىڭ مازمۇنىمەن تانىستى. سونىمەن قاتار بۇل جۇمىستى جازۋ كەزەڭدەرىندە عالىم، زەرتتەۋشى ءارى كومپوزيتور احمەت جۇبانوۆ مۇقيات باقىلاۋ جاساپ، پايدالى كەڭەستەر بەرىپ وتىرعان.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆتىڭ ەرەكشە تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – «كيىز باسۋ». بۇل كارتينا تۇستەردىڭ اۋەندىلىگىمەن جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمەن سيپاتتالادى. شىعارما مازمۇنى حالىق شەبەرلەرىنىڭ ەڭبەگىن كورسەتۋ.
م. كەنبايەۆتىڭ «جايلاۋدا» اتتى تۋىندىسى
م. كەنبايەۆ شىعارماشىلىعى – قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن بەينەلىك - پوەزيالىق تىلدە كورسەتۋ. سوڭعى جىلدار م. كەنبايەۆ باسقا دا سۋرەتشىلەرمەن قوسىلا وتىرىپ مونۋمەنتالدىق ونەر سالاسىندا ءونىمدى ەڭبەك ەتۋدە.
قازاقستان بەينەلەۋ ونەرىندەگى كەسكىندەمە شىعارمالارىمەن تانىلعان ەرەكشە تۇلعا س. مامبەيەۆ. سابىر مامبەيەۆ شىمكەنت وبلىسى، كەلەس اۋدانى ابايبازار سەلوسىندا 1928 جىلى تۋعان. سابىر مامبەيەۆ قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى، قازاقستان ونەرىنە ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر. س. مامبەيەۆ 1946 جىلى الماتى كوركەمسۋرەت ۋچيليششەسىن، 1953 جىلى سانگ – پەتەربۋرگتەگى ي. ە. رەپين اتىنداعى كەسكىندەمە، ءمۇسىن جانە ارحيتەكتۋرا ينستيتۋتىن بىتىرگەن. 1952 - 62 جىلدارى جانە 1968 - 82 جىلدارى قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقارعان.
س. مامبەيەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنداعى نەگىزگى تاقىرىپتار – زامانداستار ءومىرى، تۋعان جەردىڭ تابيعاتى جانە ەڭبەك ادامدارى. سۋرەتشىنىڭ «سۇقبات»، «تاۋدا» دەپ اتالاتىن كارتينالارى موسكۆاداعى ترەتياكوۆ گالەرەياسىندا، «قونىس اۋدارۋ»، «كوكتەم» شىعارمالارى موسكۆاداعى شىعىس حالىقتارى ونەرىنىڭ مۋزەيىندە ساقتاۋلى. «كيىز ۇيدە»، «تەرەزە الدىنداعى قىز»، «جاستار»، «م. و. اۋەزوۆ» كارتينالارىن سۋرەتشى 50 - 60 جىلدارى جازدى.
ءىV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ: (قويىلعان سۇراقتار مەن تاپسىرمالار) جاڭا وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ستۋدەنت مەن سۇراق جاۋاپ جۇرگىزۋ.
Vءى. قورىتىندىلاۋ (ءبىلىم باعالاۋ).
ستۋدەنتتەردىڭ تەوريالىق بىلىمدەرىن، ءوورعالعان ءسوج جۇمىستارىن باعالاۋ.
Vءىى. ءۇي تاپسىرماسى:
بىلەتىن اقپاراتتارىن جاڭا مالىمەتتەرمەن تولىقتىرۋ. بەرىلگەن تاقىرىپتار بويىنشا ءسوج جۇمىستارىن قورعاۋعا دايىندالۋ.
ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. ق. بولتابايەۆ، ە. قوسبارماقوۆ، ا. ەركەباي.، ونەر 2007
2. اكيشيەۆ ا. ك. يسكۋسستۆو ي ميفولوگيا ساكوۆ. الما - اتا، ناۋكا، 1985.
3. اكيشيەۆ ك. ا.، بايپاكوۆ ك. م. ۆوسروسى ارحەولوگيچەسكوگو كازاحستانا. الما – اتا، 1979.
4. يبرايەۆ ب. ا. كوسموگونيچەسكيە پرەدستاۆلەنيا ناشيح پرەدكوۆ // دەكوراتيۆنوە يسكۋسستۆو سسسر، 1980.
5. دريەۆنەە زولوتو كازاحستانا. سوست. ك. اكيشيەۆ. الما - اتا، ونەر، 1983.
1. بىلىمدىلىك: سۋرەتشىلەر قوعامىنىڭ جۇمىستارى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. تاربيەلىك: ءوز وتانىن، حالقىن شىن سۇيەتىن پاتريوت ەتىپ تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: ءار ءتۇرلى ستراتەگيالار ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن، اۋىزشا سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
دارىستە قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرالدار: پلاكاتتار، سۋرەتتەر.
ءدارىستىڭ قۇرىلىمى مەن مازمۇنى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ.
2. ستۋدەنتتەردى ساباققا قاتىسۋىن ءتىزىم بويىنشا تەكسەرۋ.
3. ستۋدەنتتەردى ساباققا دايىندىعىن، قۇرال جابدىقتارىن تەكسەرۋ.
ءىى. وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىمىن تەكسەرۋ:
تەكسەرۋ ءادىسى: سۇراق جاۋاپ.
سۇراقتار:
- العاشقى تۇرمىس تاريحىنىڭ پايدا بولۋىن جازعان عالىمدار؟
- ادامنىڭ قوعامدىق ۇيىمى كۇردەلى دە ۇزاق دامۋ جولىنان ءوتتى؟
ءتۇسىندىرۋ ءادىسى: تۇسىندىرمە
XX عاسىرداعى ورىس بەينەلەۋ ونەرى. ك. س. پەتروۆ - ۆودكين (1878 - 1939) ونەرى مەن شىعارماشىلىعى. «كوگىلدىر راۋشان» شىعارماسى. پ. ۆ. كۋزنەسوۆ (1878 - 1969)، م. س. ساريان (1880 - 1972) شىعارماشىلىعى. جەتەكشى شەبەرلەر «قىزعىن بالەت»، «جاستار كەڭەسى» شىعارمالارى.
ەلۋىنشى جىلدارى قازاق سۋرەتشىلەرىنىڭ شىعارمالارى بۇكىلوداقتىق جانە حالىقارالىق كورمەلەردىڭ تۇراقتى ەكسپوزيسياسىنا اينالا باستادى. بۇل كەزدە كوپتەگەن قازاق سۋرەتشىلەرى روسسياداعى كوركەمسۋرەت ينستيتۋتتارىن ءبىتىرىپ كەلىپ قازاقستان سۋرەتشىلەرىنىڭ قاتارى پروفەسسيونال ۇلتتىق كادرلارمەن تولىعا ءتۇستى. سولاردىڭ ءبىرى قازاقستان ونەرىنە ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى مولداحمەت كەنبايەۆ.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆ كارتينالارى قازاقتىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن كەڭ كولەمدە كورسەتكەن ەرەكشە تۋىندىلار. م. كەنبايەۆ شىعارمالارى موسكۆاداعى ترەتيانوۆ گالەرەياسىندا، تاشكەنتتەگى شىعىس حالىقتارى ونەرىنىڭ مۋزەيىندە، جانە قازاق بەينەلەۋ ونەرى مۋزەيىندە ساقتاۋلى. بۇل ونەردەگى قۇبىلىس رەتىندە سۋرەتشى شىعارمالارىنىڭ بيىك دەڭگەيىن كورسەتەدى.
م. كەنبايەۆ 1925 جىلى قوستاناي وبلىسى، جانگەلدين اۋدانىندا شارۋا سەمياسىندا دۇنيەگە كەلدى. ول اتا - اناسىنان ەرتە جەتىم قالىپ، 1931 - 1941 جىلدارى بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. ول سۋرەت سالۋمەن جاس شاعىنان اينالىستى. 1938 جىلى رەسپۋبليكالىق بالالاردىڭ كوركەمسۋرەت كورمەسىنە ونىڭ سۋرەتتەرى العاش رەت قويىلادى.
م. كەنبايەۆ 1941 جىلى الماتىنىڭ تەاترالدى - كوركەمسۋرەت ۋچەليششەسىنىڭ كەسكىندەمە بولىمىنە وقۋعا ءتۇسىپ، — كەسكىندەمە پروفەسسورى ا. م. چەركاسكييدەن، ونەرگە ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر ل. پ. لەونتيەۆتەن ءدارىس الادى. مۇندا ول «سۋرەتشى» دەگەن تاقىرىپقا ديپلومدى جۇمىس جازادى.
1951 جىلدان باستاپ م. كەنبايەۆ ءوز ءبىلىمىن موسكۆاداعى ۆ. ي. سۋريكوۆ اتىنداعى كوركەمسۋرەت ينستيتۋتىنا ءتۇسىپ جالعاستىرادى. بۇل ينستيتۋتتى بىتىرەردە م. كەنبايەۆ «جانگەلدين وتريادى» دەگەن تاقىرىپقا ديپلوم جۇمىسىن جازعان.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆتىڭ تاقىرىپتىق كارتينالارى قازاق دالاسىمەن تىعىز بايلانىستى بولىپ كەلەدى. سۋرەتشى «اڭگىمە» (1957)، «قاشاعاندى ۇستاۋ» (1967)، «سارى - ارقا»، «قۇرمانعازى»، «كيىز باسۋشىلار» اتتى كارتينالارىندا كەيىپكەرلەر وبرازىن جاساۋمەن قاتار، قازاق بالاسىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن اشۋعا باسا كوڭىل بولەدى.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆتىڭ ەرەكشە تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – «اساۋدى ۇستاۋ» كارتيناسى. كارتينا قازاق جىگىتتەرىنىڭ باتىلدىعى مەن شەبەرلىك ونەرىنىڭ شەكسىزدىگىن كورسەتەتىن كوركەم تۋىندى. كولدەنەڭىنەن سىزىلىڭقى ەتىپ الىنعان كارتينا فورماتى، قازاق دالاسىنىڭ كەڭدىگىن، ادامداردىڭ بولاشاققا قاراي ۇمتىلىسىن سيمۆولدى تۇردە كورسەتەدى. سۋرەتشىنىڭ «اساۋدى ۇستاۋ» كارتيناسى موسكۆاداعى مەملەكەتتىك ترەتياكوۆ گالەرەياسىنداعى كەڭەس ونەرى كورمەسىنە قويىلعان.
م. كەنبايەۆتىڭ وزىق تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – قازاق حالقىنىڭ داڭقتى سازگەرى قۇرمانعازى بەينەسىن كورسەتەتىن «سارى - ارقا» كارتيناسى. 1958 جىلى قۇرمانعازى وبرازىن جاساۋعا ارنالعان جابىق كونكۋرستا وسى كارتينا ءۇشىن م. كەنبايەۆ ءبىرىنشى سىيلىقتى جەڭىپ الدى. كارتينادا ات جەتەكتەگەن قۇرمانعازىنىڭ بەينەسى كورسەتىلگەن. شىعارما بوياۋلارى قوڭىر، سارى، قىزعىش تۇستەردىڭ جيىنتىعىنا بىرىكتىرىلگەن. كارتينانىڭ «سارىارقا» دەپ اتالۋى قۇرمانعازىنىڭ داڭقتى – سارىارقا كۇيىنىڭ سارىنىمەن بايلانىستى. م. كەنبايەۆ بۇل كارتينانى جازۋ بارىسىندا اقىن حاميت ەرعالييەۆپەن ءجيى پىكىرلەسىپ، ونىڭ «قۇرمانعازى» پوەماسىنىڭ مازمۇنىمەن تانىستى. سونىمەن قاتار بۇل جۇمىستى جازۋ كەزەڭدەرىندە عالىم، زەرتتەۋشى ءارى كومپوزيتور احمەت جۇبانوۆ مۇقيات باقىلاۋ جاساپ، پايدالى كەڭەستەر بەرىپ وتىرعان.
سۋرەتشى م. كەنبايەۆتىڭ ەرەكشە تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – «كيىز باسۋ». بۇل كارتينا تۇستەردىڭ اۋەندىلىگىمەن جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمەن سيپاتتالادى. شىعارما مازمۇنى حالىق شەبەرلەرىنىڭ ەڭبەگىن كورسەتۋ.
م. كەنبايەۆتىڭ «جايلاۋدا» اتتى تۋىندىسى
م. كەنبايەۆ شىعارماشىلىعى – قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن بەينەلىك - پوەزيالىق تىلدە كورسەتۋ. سوڭعى جىلدار م. كەنبايەۆ باسقا دا سۋرەتشىلەرمەن قوسىلا وتىرىپ مونۋمەنتالدىق ونەر سالاسىندا ءونىمدى ەڭبەك ەتۋدە.
قازاقستان بەينەلەۋ ونەرىندەگى كەسكىندەمە شىعارمالارىمەن تانىلعان ەرەكشە تۇلعا س. مامبەيەۆ. سابىر مامبەيەۆ شىمكەنت وبلىسى، كەلەس اۋدانى ابايبازار سەلوسىندا 1928 جىلى تۋعان. سابىر مامبەيەۆ قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى، قازاقستان ونەرىنە ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر. س. مامبەيەۆ 1946 جىلى الماتى كوركەمسۋرەت ۋچيليششەسىن، 1953 جىلى سانگ – پەتەربۋرگتەگى ي. ە. رەپين اتىنداعى كەسكىندەمە، ءمۇسىن جانە ارحيتەكتۋرا ينستيتۋتىن بىتىرگەن. 1952 - 62 جىلدارى جانە 1968 - 82 جىلدارى قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقارعان.
س. مامبەيەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنداعى نەگىزگى تاقىرىپتار – زامانداستار ءومىرى، تۋعان جەردىڭ تابيعاتى جانە ەڭبەك ادامدارى. سۋرەتشىنىڭ «سۇقبات»، «تاۋدا» دەپ اتالاتىن كارتينالارى موسكۆاداعى ترەتياكوۆ گالەرەياسىندا، «قونىس اۋدارۋ»، «كوكتەم» شىعارمالارى موسكۆاداعى شىعىس حالىقتارى ونەرىنىڭ مۋزەيىندە ساقتاۋلى. «كيىز ۇيدە»، «تەرەزە الدىنداعى قىز»، «جاستار»، «م. و. اۋەزوۆ» كارتينالارىن سۋرەتشى 50 - 60 جىلدارى جازدى.
ءىV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ: (قويىلعان سۇراقتار مەن تاپسىرمالار) جاڭا وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ستۋدەنت مەن سۇراق جاۋاپ جۇرگىزۋ.
Vءى. قورىتىندىلاۋ (ءبىلىم باعالاۋ).
ستۋدەنتتەردىڭ تەوريالىق بىلىمدەرىن، ءوورعالعان ءسوج جۇمىستارىن باعالاۋ.
Vءىى. ءۇي تاپسىرماسى:
بىلەتىن اقپاراتتارىن جاڭا مالىمەتتەرمەن تولىقتىرۋ. بەرىلگەن تاقىرىپتار بويىنشا ءسوج جۇمىستارىن قورعاۋعا دايىندالۋ.
ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. ق. بولتابايەۆ، ە. قوسبارماقوۆ، ا. ەركەباي.، ونەر 2007
2. اكيشيەۆ ا. ك. يسكۋسستۆو ي ميفولوگيا ساكوۆ. الما - اتا، ناۋكا، 1985.
3. اكيشيەۆ ك. ا.، بايپاكوۆ ك. م. ۆوسروسى ارحەولوگيچەسكوگو كازاحستانا. الما – اتا، 1979.
4. يبرايەۆ ب. ا. كوسموگونيچەسكيە پرەدستاۆلەنيا ناشيح پرەدكوۆ // دەكوراتيۆنوە يسكۋسستۆو سسسر، 1980.
5. دريەۆنەە زولوتو كازاحستانا. سوست. ك. اكيشيەۆ. الما - اتا، ونەر، 1983.