InfoHub Logo

قۇرت اۋرۋى ادام اعزاسىنا تۋبەركۋلەز تاياقشالارىنىڭ ەنۋىنەن پايدا بولاتىن ينفەكسيالىق جۇقپالى اۋرۋ ەكەندىگى ەكىنىڭ بىرىنە ءمالىم. تۋبەركۋلەزگە تىنىس اعزالارى ءجيى شالدىعادى. سونىمەن قاتار بۇل دەرتكە سيرەك تە بولسا مي، مي قابىقشاسى، سۇيەك بۋىن، ليمفا بەزدەرى، بۇيرەك، جىنىس اعزالارى، كوز، ىشەك جانە باسقا دا اعزالار مەن مۇشەلەر دە ۇشىرايدى.

سۇيەك-بۋىن تۋبەركۋلەزى — وتە اۋىر، سوزىلمالى جۇقپالى اۋرۋ. اۋرۋعا شالدىققان ادام كوپ ۋاقىت جۇمىسقا جاراماي، جارىمجان، ءتىپتى مۇگەدەك بولۋى دا مۇمكىن. سۇيەك-بۋىن تۋبەركۋلەزى ادام ورگانيزمىنە تۋبەركۋلەز اۋرۋىنىڭ قوزدىرعىشى تۇسكەندە باستالادى. اۋرۋ تۋبەركۋلەزبەن اۋىراتىن كىسىلەردەن، مالدان، قۇستان جۇعادى. تۋبەركۋلەز ميكروبى ادام ورگانيزمىنە كوبىنە تاماق بەزدەرى جانە ىشەك ارقىلى ءارتۇرلى جولدارمەن وتەدى. تۋبەركۋلەز اۋرۋى شاڭ-توزاڭ ارقىلى جانە اۋرۋدىڭ ىدىس-اياعى، كيىم-كەشەگىنەن دە بەرىلەدى. تۋبەركۋلەز ميكروبى تىنىس جولدارى جانە تاماق ىشكەندە اۋىز ارقىلى ىشكە كىرىپ، قان تامىرلارىنا تۇسەدى دە، تىندەرگە، ونىڭ ىشىندە سۇيەك تىندەرىنە تارايدى. ورگانيزمى ونشا ءوسىپ جەتىلمەگەندىكتەن قورعانىس قابىلەتى ناشار بولعاندىقتان، سۇيەك-بۋىن تۋبەركۋلەزىمەن اسىرەسە بالالار كوپ اۋىرادى.
اۋرۋ سۇيەكتەن باستالىپ، بىرتىندەپ جاقىن بۋىنعا جايىلادى. جاڭادان قوزىپ كەلە جاتقان سۇيەك تۋبەركۋلەزى ۇياسى، كوپ جاعدايدا ۇزاق ۋاقىت ەزىنىڭ باستاپقى جاعدايىن تەز وزگەرتە قويمايدى. ناۋقاستىڭ ءبىلىنۋى جالپى ورگانيزمنىڭ ۋلانۋ بەلگىلەرىنەن باستالادى. اۋىرعان ادام ءالسىز، اشۋشاڭ بولادى، جۇمىسقا قابىلەتى تومەندەپ، اسقا تابەتى تارتپاي، كەشكە قاراي دەنەنىڭ قىزۋى 37،2-37،5 گرادۋسقا كوتەرىلۋى مۇمكىن. جالپى ورگانيزمنىڭ ۋلانۋ بەلگىلەرى اسىرەسە جاس بالالاردا ەتە ايقىن كەرىنەدى. ولار سىلبىر، كوڭىلسىز، بوزارىپ، ۇلگەرىمى تومەندەپ، ويلاعاندا شارشاعىش كەلەدى. كەيدە تۇندە ۇيىقتاپ جاتىپ ايقايلايدى.

تۋبەركۋلين تاياقشاسى ورگانيزمگە ميكروبتىڭ تۇسكەن بەلگىسىن بىلدىرەدى، قان تالداۋىندا دا وزگەرىستەر بولادى. بۇل تۋبەركۋلەز ۇدەرىسى دامىپ، سىرقات بەلگىلەرى پايدا بولدى دەگەن ءسوز.

ومىرتقا تۋبەركۋلەزى سۇيەك-بۋىن تۋبەركۋلەزدەرىنىڭ اراسىندا ءبىرىنشى ورىندا. اۋىرعان ادام كەيدە اياقتىڭ السىزدىگىن سەزەدى. ادام قيمىلداعاندا كىبىرتىكتەگەنى بايقالادى: يىلىپ-بۇگىلىپ، ەڭكەيگەندە، اسىرەسە وتىرىپ-تۇرعاندا اۋىرعان جەر ايقىندالىپ، ءتىپتى قاي ومىرتقا زاقىمدالعانى بەلگىلى بولادى. كىسى تەز شارشاپ، جۇمىس كۇنىن ۇلكەن قيىندىقپەن اياقتايدى. كەيدە اياق ابدەن السىرەگەندىكتەن ءجۇرۋ مۇمكىنشىلىگىنەن ايرىلادى. اسقىنعان كەزدەگى ىركىلمەلى ىسىكتەر ومىرتقا تۋبەركۋلەزىنىڭ ايقىن بەلگىلەرى. سونىمەن قاتار ومىرتقادا اناتوميالىق وزگەرىستەر پايدا بولادى، جۇلىن زاقىمدانادى. جۇلىننىڭ زاقىمدانۋى اياقتىڭ تولىق سالدانۋىنا جانە قۋىقتىڭ، ىشەكتىڭ جەتكىلىكسىز جۇمىس جاساۋىنا الىپ كەلەدى. ومىرتقا ىشىندەگى تۋبەركۋلەز ۇياسىن وتە جاقسى جەتىلدىرىلگەن پەنتينوگراممادا عانا كورۋگە بولادى.

ورتان جىلىك، جامباس بۋىندار تۋبەركۋلەزى

ورتان جىلىكتىڭ باسى مەن موينىنان، ياعني جامباستىڭ شۇڭقىرىنان، باستالعان تۋبەركۋلەزدىڭ دامۋ ۇدەرىسىنىڭ باستاپقى ساتىسىندا اۋرۋدىڭ تىنىشىن الارلىقتاي جاعداي ونشا سەزىلە قويمايدى. بارا-بارا، اسىرەسە ۇزاق جۇرىستەن كەيىن، اياق ازداپ اۋىرىپ، سىلتي باستايدى. جاتتىعۋ جاساعاندا، سەكىرىپ ويناعاندا، اۋرۋ اياققا كۇش ءتۇسىپ، كوبىرەك اۋىراتىن بولادى. جاس بالالاردىڭ اياعى قيسايىپ، سۇرىنشەك كەلەدى ءجيى جىعىلا بەرەدى. ادامنىڭ دەنە قىزۋى 37-38°س-گە دەيىن كوتەرىلەتىندىگى بايقالادى. ءبىرسىپىرا ۋاقىت وتكەن سوڭ اۋرۋ اياق ساۋ اياقتان گورى جىڭىشكەرە باستايدى. سىرقات دامي كەلە اياق، جامباس جانە تىزە بۋىندارى بۇگىلىپ كەتەتىن جاعدايعا ۇشىرايدى. ورتان جىلىكتىڭ باسى بۇزىلىپ، جىلىكتىڭ باسى مەن موينىنىڭ ءبىرسىپىرا جەرى قىسقارادى. اياق قىسقارىپ، ادام ومىرلىك اقساق بولىپ قالادى. جامباس تۋبەركۋلەزى اسقىنعاندا بۋىن ىرىڭدەيدى، ىسىك پايدا بولادى، ىسىك ىشىنە ءىرىڭ جينالا-جينالا، كەيىن وزدىگىنەن جارىلادى دا سىرتقا شىعادى. جىلىك باسى مەن بۋىن شۇڭقىرىنىڭ تۋبەركۋلەزدەن بۇزىلۋى ونىڭ باسىنىڭ بۋىنىنىڭ شىعۋىنا اكەپ سوقتىرادى. بۇنداي جاعدايدا اۋىرعان ادامعا تەك وتا عانا كومەكتەسە الادى.

تىزە-بۋىن تۋبەركۋلەزى

تىزە اۋرۋعا شالدىققاندا باسقا سۇيەك بۋىن تۋبەركۋلەزىندەي اۋرۋ بەلگىسى وتە جاي باستالادى. بۋىن تۋبەركۋلەزىنىڭ باستاپقى ساتىسىندا جاراقاتتانۋ الدىمەن بۋىن قالتاسىندا، ونىڭ ەڭ كىشى قاباتىندا باستالادى. بۇل جاعدايدا بۋىندا سارىسۋ جانە بۋىن اينالاسىنداعى تىندەردە شامالى ىسىك پايدا بولادى. جۇمىس سوڭىندا بۋىننىڭ شامالى اۋىرعانى بايقالادى. تىزە بۋىنىنىڭ قوزعالىس قابىلەتى كوپ وزگەرە قويمايدى. تۋبەركۋلەز سارىسۋىنىڭ باسقا سارىسۋدان ايىرماشىلىعى — ونىڭ ۇزاق ۋاقىت ءبىرقالىپتا ساقتالۋىندا. كەشكىلىك دەنە قىزۋى 37-37،5°س-قا دەيىن كوتەرىلەدى. ءبىرشاما ۋاقىتتان سوڭ سارىسۋ تىزە ۇستىندەگى توبىققا نەمەسە توبىقتىڭ جان-جاعىنا جايىلعاندا ول جەردىڭ قاتتى اۋىراتىندىعى سەزىلەدى. بارعان سايىن اۋرۋ اسقىنىپ، اۋىرعان اياق اقساڭداپ جىڭىشكەرە باستايدى. بۋىنداعى ىسىك بىرتىندەپ ۇلعايىپ، اياق ۇرشىق تارىزدەنەدى. العاش اۋرۋ ادام تىزەسىن بۇگە باسىپ ءجۇرىپ، كەيىن اياعىن قانشا جازباق بولسا دا، جازىلمايتىن حالگە جەتەدى. بۋىن ىرىڭدەگەندە، ءىرىڭ بۋىن قالتاسىن جارىپ، ساننىڭ، تومەنگى سيراقتىڭ جوعارعى بولىگىنە جينالادى، كەيىن جۇقارىپ، قىزارىپ وزىنەن-وزى جارىلىپ، كوپكە دەيىن بىتپەيتىن جاراعا اينالادى. تۋبەركۋلەز ءۇردىسى ۇلعايىپ، تىزە بۋىنىنىڭ قوزعالىسى بىرتە-بىرتە بۇزىلىپ، بۋىن قالتاسى جيىرىلىپ، جابىسىپ قالعان جاعدايدا بۋىن ءبىرجولا قوزعالماي، اياق 5-10 سم قىسقارىپ قالادى.

يىق، بالتىر، تابان، شىنتاق جانە بىلەزىك بۋىندارىنىڭ تۋبەركۋلەزى

بۇل بۋىنداردا تۋبەركۋلەزدىڭ باستالۋى باسەڭ، ازداپ اۋىرىپ، بۋىننىڭ كولەمى ۇلعايىپ، قوزعالۋ قابىلەتى ناشارلايدى. تۋبەركۋلەز اۋرۋىنىڭ بەلگىلەرى: بۋىنداردا بۇلشىق ەتتەرى سەمىپ، اياق-قول سۇيەكتەرى جىڭىشكەرىپ، تەرى قىرتىسى قالىڭدايدى. ەمدەلمەي، اۋرۋ اسقىنعان جاعدايدا، بۋىن قوزعالماي قالادى، سۋىق ىسىك جانە جازىلمايتىن جارا پايدا بولادى. سىرقات ادامنىڭ دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ، جۇدەپ، تاماققا تابەتى تارتپاي، السىرەگەن جاعدايدا، تەزىرەك دارىگەرگە كورىنگەن دۇرىس.

گ.م. قوجابايەۆا، جوعارعى ساناتتى دارىگەر

---