ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى
9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §41. ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا «بەيىمدەلۋشىلىك» تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ەۆوليۋسيالىق ناتيجەلەردىڭ ءبىرى – بەيىمدەلۋشىلىك تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك – وقۋشىلارعا ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى، بەيىمدەلۋشىلىكتىڭ تۇرلەرى، ءتىرى اعزالار ءۇشىن بەيىمدەلۋشىلىكتىڭ ماڭىزى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق – وقۋشىلارعا ءتۇرلى دەڭگەيلى تاپسىرمالار بەرە وتىرىپ، وي - ورىستەرىن، قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرىپ، دامىتۋ.
تاربيەلىك – وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، ادامگەرشىلىككە، دوستىققا جانە تازالىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ
ساباققا قاجەتتى ماتەريالدار:
قۇرالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر
كورنەكىلىكتەر: سلايد كورنەكىلىكتەر، سۋرەتتەر
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- وقۋشىلار ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەي الۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرادى
- العان ءبىلىمىن جۇيەلەي الادى
- وقۋشىنىڭ ىزدەنىس ناتيجەسى انىقتالادى
- ءوز ويىن، پىكىرىن اشىق ايتا الادى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ تۇگەلدەۋ
امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
توپقا ءبولۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
“التىن قاقپا” ويىنى
“ءبىلىمىڭدى سىنا” ۆيكتارينالىق سۇراقتار
ەۆوليۋسيا ءىلىمى - تىرشىلىكتىڭ تاريحي دامۋىن، وزگەرۋىن، ورلەۋىن جانە مۇنىڭ سەبەپتەرىن، زاڭدىلىقتارىن جانە قوزعاۋشى كۇشتەرىن زەرتتەيتىن عىلىم.
I. “تاس قاقپا” سۇراقتارى:
ەۆوليۋسيا يدەيالارىنىڭ دامۋى.
1 - توپ. كارل ليننەي (1707 - 1778) ءتىرى تابيعاتتى جۇيەلەۋدە ەڭبەك سىڭىرگەن شۆەد عالىمى. ول تابيعاتتىڭ قۇداي تاراپىنان جاراتىلعانىنا سەنگەن. ول وسىمدىكتەر مەن جانۋارلارىنىڭ سيستەماتيكاسىن جانە ءتۇردى قوس اتپەن اتاۋدى ەنگىزگەن. تۇرلەردىڭ شاعىلىسۋ جانە سىرتقى ورتا جاعدايلارىنىڭ اسەرىنەن ءتۇزىلۋى مۇمكىن دەگەن ويدا بولدى.
2 - توپ. جان - باتيس لامارك (1744 - 1829) ەۆوليۋسيالىق ءىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ ويىنشا ەۆوليۋسيانىڭ قوزعاۋشى كۇشى - اعزالاردىڭ قاراپايىمنان كۇردەلەنە تۇسۋگە ۇمتىلىسى. ول جاقسى جۇمىس ىستەگەن مۇشەلەر جاتتىقپاعاندىقتان بىرتىندەپ جويىلا بەرەدى دەپ ساناعان.
3 - توپ. چارلز دارۆين (1809 - 1882) نەگىزىندە تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەس جانە تابيعي سۇرىپتالۋ بار ەۆوليۋسيالىق ءىلىمدى ۇسىندى. چ. دارۆيننىڭ ءىلىمنىڭ دامۋىنا سەبەپ بولعان العىشارتتارعا سول كەزگە دەيىن پالەنتولوگيا، گەوگرافيا، گەولوگيا، بيولوگيا عىلىمدارى بويىنشا جينالعان ۇلكەن ماتەريالدار جانە عالىمنىڭ ءوزىنىڭ «بيگل» كەمەسىندە جەر شارىن اينالۋ ساياحاتىندا جيناقتاعان زەرتتەۋلەر ناتيجەلەرى جاتادى.
تۇقىمقۋالاۋشىلىق - دەپ اعزالاردىڭ ۇرپاقتان - ۇرپاققا ءوز بەلگىلەرىن بەرۋ قابىلەتىن ايتامىز.
وزگەرگىشتىك – اعزالاردىڭ جاڭا بەلگىلەردىڭ بەيىمدەلۋى.
ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §41. ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا «بەيىمدەلۋشىلىك» تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ەۆوليۋسيالىق ناتيجەلەردىڭ ءبىرى – بەيىمدەلۋشىلىك تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك – وقۋشىلارعا ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى، بەيىمدەلۋشىلىكتىڭ تۇرلەرى، ءتىرى اعزالار ءۇشىن بەيىمدەلۋشىلىكتىڭ ماڭىزى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق – وقۋشىلارعا ءتۇرلى دەڭگەيلى تاپسىرمالار بەرە وتىرىپ، وي - ورىستەرىن، قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرىپ، دامىتۋ.
تاربيەلىك – وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، ادامگەرشىلىككە، دوستىققا جانە تازالىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ
ساباققا قاجەتتى ماتەريالدار:
قۇرالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر
كورنەكىلىكتەر: سلايد كورنەكىلىكتەر، سۋرەتتەر
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- وقۋشىلار ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەي الۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرادى
- العان ءبىلىمىن جۇيەلەي الادى
- وقۋشىنىڭ ىزدەنىس ناتيجەسى انىقتالادى
- ءوز ويىن، پىكىرىن اشىق ايتا الادى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ تۇگەلدەۋ
امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
توپقا ءبولۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
“التىن قاقپا” ويىنى
“ءبىلىمىڭدى سىنا” ۆيكتارينالىق سۇراقتار
ەۆوليۋسيا ءىلىمى - تىرشىلىكتىڭ تاريحي دامۋىن، وزگەرۋىن، ورلەۋىن جانە مۇنىڭ سەبەپتەرىن، زاڭدىلىقتارىن جانە قوزعاۋشى كۇشتەرىن زەرتتەيتىن عىلىم.
I. “تاس قاقپا” سۇراقتارى:
ەۆوليۋسيا يدەيالارىنىڭ دامۋى.
1 - توپ. كارل ليننەي (1707 - 1778) ءتىرى تابيعاتتى جۇيەلەۋدە ەڭبەك سىڭىرگەن شۆەد عالىمى. ول تابيعاتتىڭ قۇداي تاراپىنان جاراتىلعانىنا سەنگەن. ول وسىمدىكتەر مەن جانۋارلارىنىڭ سيستەماتيكاسىن جانە ءتۇردى قوس اتپەن اتاۋدى ەنگىزگەن. تۇرلەردىڭ شاعىلىسۋ جانە سىرتقى ورتا جاعدايلارىنىڭ اسەرىنەن ءتۇزىلۋى مۇمكىن دەگەن ويدا بولدى.
2 - توپ. جان - باتيس لامارك (1744 - 1829) ەۆوليۋسيالىق ءىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ ويىنشا ەۆوليۋسيانىڭ قوزعاۋشى كۇشى - اعزالاردىڭ قاراپايىمنان كۇردەلەنە تۇسۋگە ۇمتىلىسى. ول جاقسى جۇمىس ىستەگەن مۇشەلەر جاتتىقپاعاندىقتان بىرتىندەپ جويىلا بەرەدى دەپ ساناعان.
3 - توپ. چارلز دارۆين (1809 - 1882) نەگىزىندە تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەس جانە تابيعي سۇرىپتالۋ بار ەۆوليۋسيالىق ءىلىمدى ۇسىندى. چ. دارۆيننىڭ ءىلىمنىڭ دامۋىنا سەبەپ بولعان العىشارتتارعا سول كەزگە دەيىن پالەنتولوگيا، گەوگرافيا، گەولوگيا، بيولوگيا عىلىمدارى بويىنشا جينالعان ۇلكەن ماتەريالدار جانە عالىمنىڭ ءوزىنىڭ «بيگل» كەمەسىندە جەر شارىن اينالۋ ساياحاتىندا جيناقتاعان زەرتتەۋلەر ناتيجەلەرى جاتادى.
تۇقىمقۋالاۋشىلىق - دەپ اعزالاردىڭ ۇرپاقتان - ۇرپاققا ءوز بەلگىلەرىن بەرۋ قابىلەتىن ايتامىز.
وزگەرگىشتىك – اعزالاردىڭ جاڭا بەلگىلەردىڭ بەيىمدەلۋى.
ءتىرى اعزالاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: كلاستىڭ جالپى سيپاتتاماسى. جورعالاۋشىلاردىڭ ىشكى جانە سىرتقى قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى. قۇرلىق - اۋا تىرشىلىك ورتاسىنا بەيىمدىلىگى، جىلدىق تىرشىلىك سيكلى. قورەكتەنۋى جانە مىنەز-قۇلىعى. كوبەيۋ...
