ۇلى جەڭىس جاساسىن! – مەرەكەلىك تاربيە ساعاتى
ۇلى جەڭىس جاساسىن! – مەرەكەلىك تاربيە ساعاتى
مەرەكەلىك ءىس - شارانىڭ ماقساتى:
وقۋشىلاردى ءوز وتانىن سۇيۋگە، رەسپۋبليكامىزدىڭ ساياساتىن قولداۋعا، ادىلدىككە، ەرلىككە، ادال، باتىل بولۋعا تاربيەلەۋ، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىن سىيلاۋعا، ەركىن سويلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، پورترەتتەر، ۆيدەوروليكتەر
1 - جۇرگىزۋشى:
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ارداگەرلەر، وقۋشىلار، ۇستازدار، قوناقتار!
وتان الدىنداعى بورىشىن اقتاپ، قاندى قىرعىن سوعىستى تۇنشىقتىرىپ، ۇرپاعىنا باقىت اكەلگەن ارداگەرلەرىمىزگە مىڭ العىس دەپ، ۇلى جەڭىستىڭ --- جىلدىق مەرەكەسىنە ارنالعان تاربيە ساعاتىن اشىق دەپ جاريالايمىن!
جاقسىلىق:
بۇلت تۇنەرىپ اسپاننان،
تالاي كوزدەن جاس تامعان.
تۇتقيىلدان جاۋ كەلىپ
قىرعىن سوعىس باستالعان.
ت. ەلناز:
1941 جىلى 22 ماۋسىم كۇنى تاڭعى ساعات 4 - تە تاڭ شاپاعى جاڭا عانا ارايلاپ كەلە جاتقان كەزدە فاشيستىك گەرمانيا تۇتقيىلدان كەڭەس وداعىنا وپاسىزدىقپەن باسىپ كىردى.
بۇل حالىق ءۇشىن اۋىر كەزەڭ بولدى. گيتلەردىڭ سوعىس جوسپارى «بارباروسسا» دەپ اتالدى، ول جوسپار بويىنشا كسرو - نى 3 - 4 ايدا جاۋلاپ الىپ، ونى بولاشاق سوعىس جورىقتارى كەزىندەگى شيكىزات، ادام رەسۋرسىنا اينالدىرماقشى بولدى.
بىرىنەن سوڭ ءبىرى ەۆروپا ەلدەرىن باعىندىرا وتىرىپ، گەرمانيا 1941 جىلى ءوزىنىڭ باستى قارسىلاسى دەپ ەسەپتەگەن كسرو - عا اياق تىرەدى. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا بۇل ۇلى وتان سوعىسى دەگەن اتپەن بەلگىلى.
ارۋجان:
وتانىمىزعا قاتەرلى كۇن تۋدى. دۇنيەدەگى بەيبىتشىلىك باعىنا سۇراپىل سوعىس قاھارىن توكتى. وتانىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ەر - ازاماتتارى مايدانعا اتتاندى.
بارلىق جۇمىس سوعىس تالابىنا ساي ۇيىمداستىرىلدى. پارتيزان وتريادى قۇرىلدى.
«ءبارى دە مايدان ءۇشىن» دەگەن ۇران تاستادى. ەڭكەيگەن كارى، ورىمدەي جاس، ەڭبەكتەگەن بالاعا دەيىن ەلى، جەرى، وتانى ءۇشىن ارپالىستى.
وتان انا جىلاعاندا شەرلەنىپ،
تاپجىلماستان شوگەدى ەكەن جەرگە بۇلت.
«قارا بۇلتتى قاق جارايىق!»- دەدى دە،
قولدارىنا قارۋ الدى ەرلەنىپ.
ەركىن ديانا:
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى كسرو 27 ملن ازاماتىنان ايىرىلدى، ونىڭ شامامەن 4101 مىڭى قازاقستاندىقتار. 1710 قالا تيپتەس مەكەن، 70 مىڭداي اۋىل - سەلولار قيرادى. فاشيستەردىڭ جان تۇرشىگەرلىك ارەكەتتەرى «وست» («شىعىس») جوسپارىنا نەگىزدەلدى. بۇل جوسپاردىڭ ماقساتى «وقتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن دۇنيە ءجۇزىن باس ءيدىرۋ بولدى
1 - ءشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا – 1 ملد. استام حالقى بار 36 مەملەكەت قاتىناسسا، 1939 - 1945 جىلى سوعىسقا 1 ملد. 700 ملن. حالقى بار 61 مەملەكەت قاتىستى. 40 مەملەكەت تەرريتورياسى – ۇرىس شايقاسىنا اينالدى.
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى كسرو 27 ملن ازاماتىنان ايىرىلدى، ونىڭ شامامەن 4101 مىڭى قازاقستاندىقتار. 1710 قالا تيپتەس مەكەن، 70 مىڭداي اۋىل - سەلولار قيرادى.
ج. ديلناز:
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ العاشقى كۇنىنەن كەڭەس وداعى، ونىڭ ىشىندە قازاق حالقى ءبىر ادامداي وتان قورعاۋعا اتتانىپ، سوعىستى جەڭىسپەن اياقتاۋ ءۇشىن بارلىق كۇش - جىگەرىن جۇمسادى.
قازاقستاندا سوعىستىڭ الدىندا 6، 2 ميلليون حالىق تۇراتىن ەدى. وسى جىلدارى رەسپۋبليكامىزدان 1 ميلليون 196 مىڭ 164 ادام قارۋ اسىنىپ مايدانعا اتتاندى. رەسپۋبليكادان ەڭبەك ارمياسىنا 700 مىڭ ادام جىبەرىلدى. سوندا قازاقستان سوعىس جىلدارى اسكەري كوميسسارياتتارى ارقىلى 1 ميلليون 900 مىڭداي ادام ساپقا تۇردى.
داڭقتى قارۋلى كۇشتەردىڭ جانە ەڭبەك ارمياسىنىڭ قۇرامىندا قازاقستاندىقتار بولعان سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىنەن - اق بۇكىل حالىق جان تانىمەن ءوز وتانىن قورعاۋعا اتتاندى.
جانەركە:
ات اۋىزدىعى مەن سۋ ىشكەن، ەر ەتەگىمەن سۋ كەشكەن سۇراپىل سوعىستا ەرلەرمەن بىرگە قولدارىنا قارۋ الىپ، ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقان باتىرلارىمىز: باۋىرجان مومىش ۇلى، مانشۇك مامەتوۆا، ءاليا مولداعۇلوۆا، مالىك عابدۋلين، تالعات بيگەلدينوۆ، قاسىم قايسەنوۆ، ساعادات نۇرماعانبەتوۆ سىندى اعالارىمىز ەل الدىنداعى بورىشتارىن وتەپ، ەلىمىزدىڭ اماندىعىن، جەرىمىزدىڭ تۇتاستىعىن قورعاپ قالدى
ۆيدەو روليكپەن تانىستىرۋ.
جاراس:
بۇلت تورلادى اسپاندى،
قارا جەر قانعا لاستاندى.
زەڭبىرەك اتىپ جان - جاقتان،
وسىلاي سوعىس باستالدى.
ەلەمەس ديانا:
سوعىس دەگەن قايدان شىقتى،
اۆتورى كىم العاشقى؟
ەسىل ادام، ەسى كەتىپ،
وعان نەسىن جارماستى؟!
بۇكىل ادام تاريحىنىڭ بەتىن نەگە قان باستى؟
سوعىس دەگەن — اققان سورى اقسۇيەكتىڭ، قۇلدىڭ دا،
سوعىس دەگەن — توككەن ارى ۇلدىڭ جانە قىزدىڭ دا.
سوعىس دەگەن — سوتقارلاردىڭ قولىنداعى نايزاسى،
سوعىس دەگەن — سوعىس دەگەن — زۇلىمدىقتىڭ ايناسى.
اقەركە:
قيىلدى،
قاناتى ءتاتتى ارماننىڭ.
ءۇزىلدى قايىرماسى باقتاردا ءاننىڭ.
الەمدە ەى سۇمدىق كۇن انا ءۇشىن —
مايدانعا ازاماتتار اتتانعان كۇن.
بۇلت باستى،
اشىق ءسانى قاشتى اسپاننىڭ.
جوعالسىن زاتى بۇلاي باس قوسقاننىڭ.
اناعا ەڭ اۋىر كۇن تىرشىلىكتە —
بوزداپ كەپ،
بوزداعىمەن قوشتاسقان كۇن.
قايعىدان كارى تاۋلار قاپ - قارا بوپ،
جەتكىزدى جەرگە دەيىن قايىڭ باسىن.
كورىنىس:
«- نەمىس باسقىنشىلارى لەنينگرادتى قورشاپ الدى. سىرتپەن بايلانىس ءۇزىلىپ، 90 تاۋلىك قالا قورشاۋدا تۇردى. لادوگا كولىنەن وتەتىن ءبىر عانا سوقپاق ارقىلى كەڭ بايتاق كەڭەستەر وداعىنان جينالعان ازىق - تۇلىك، كيىم - كەشەكتى بوراعان وقتىڭ استىنان امالداپ وتكىزىپ، قالا تۇرعىندارىنا جەتكىزىلدى. سودان بۇل سوقپاق -«ءومىر جولى» دەپ اتالىپ كەتتى.
قازاقستان تەز ارادا – وسى - «ءومىر جولى» سوقپاعىمەن لەنينگرادتىقتارعا ۇزىن سانى 140 ۆاگوننان تۇراتىن، ەكى تەمىرجول سوستاۆىن جاساقتادى. قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتى بۇل سالەم - ساۋقاتتى ولارعا جوعارعى كەڭەستىڭ ءتوراعاسى ابسەمەت قازاقبايەۆتىڭ باستاپ بارۋىن ۇيعاردى. سىيلىققا قوسا قاراعاندىنىڭ № 31 شاحتاسىنىڭ كەنشىسى ءتۇسىپوۆ ءوز اتىنان حات جولدادى. قورشاۋدا قالعان قالا جۇرتشىلىعىنا مورالدىق كۇش بەرەتىن، رۋحىن كوتەرەتىن ءبىر سالەم ءسوز ارناۋ كەتپەي قويدى. بۇل ويىمدى ورتالىق كوميتەتتىڭ وتىرىسىندا ايتىپ ەدىم، كوپشىلىك قولدادى. «ءسوز اناسى – سالەم» دەمەي مە قازاق، سول اسىل ءسوزدى كىمگە جازدىرۋدى ويلاعان كەزدە اۋزىما جاكەڭ - جامبىل جابايەۆ ءتۇستى.
سودان ورتالىق كوميتەتتىڭ تاپسىرۋىمەن 1941 جىلدىڭ كۇزىندە قاسىما اقىندار ءابدىلدا تاجىبايەۆ، عالي ورمانوۆ، تاعى دا ءبىراز ادامداردى ەرتىپ جاكەڭنىڭ اۋلىنا كەلدىك. ءبىر توپ ادام ساۋ ەتىپ ەرتەمەن كەلگەنگە اۋىل ادامدارى ەلەڭدەسىپ قالدى. ونسىز دا سوعىستىڭ سۋىق حابارى جۇرەكتەرىن شايلىقتىرىپ قويعان عوي. جاكەڭ اۋىل سىرتىندا ات ۇستىندە ءجۇر ەكەن. ءبارىمىز سول كىسىگە قاراي جۇردىك. اماندىق، ساۋلىقتان سوڭ كەلگەن ماقساتىمىزدى ايتتىق، جەتكىزدىك. جاكەڭ ءبىزدىڭ ءسوزىمىزدى ات ۇستىندە وتىرىپ تىڭدادى دا، ءۇنسىز قالدى. ءبىر مەزەتتە ەڭسەسىن كوتەرىڭكىرەپ، قىزىلعا تۇسەر قىرانداي قومدانىپ، قاپتالدا جاتقان اق باستى الاتاۋعا قاراپ قويدى دا، يشارامەن «ۇيگە جۇرىڭدەر» دەگەندى ءبىلدىرىپ، ءوزى جول باستادى.
قاشاندا دا قوناققا جايۋلى تۇراتىن جاكەڭنىڭ مول داستارحانى، ونىڭ اينالاسىنا ءبارىمىز جايعاستىق. جاكەڭ توردە ءىلۋلى تۇرعان دومبىراسىن الدىرتىپ، شاناعىن قاعىپ - قاعىپ جىبەردى. ادەتتە قارت جىراۋدىڭ جىردى نوسەرلەتىپ توگىپ - توگىپ جىبەرەتىن، ءبىر ءسوزىن ەكىنشى رەت قايتالامايتىن قاسيەتىن بىلەتىن اقىندارىمىز قاعاز بەن قالامدارىن الىپ، اڭىسىن اڭدىپ دايىن وتىر. جاكەڭ جىرىن باستادى، ول قاعازعا ءتۇسىپ ماڭگىلىك دۇنيەگە اينالىپ جاتتى…
لەنينگرادتىق ورەنىم،
ماقتانىشىم سەن ەدىڭ!
……………………………….
شامى كۇندەي جايناعان،
اسپانعا ۇيلەر بويلاعان…
ارقا تۇتىپ الىستا،
ايبىنىم دەپ ويلاعام!
جابىقپاعىن لەنينگراد!
وتان ءامىر بەرگەن شاق.
ساپ - ساپ قول بارار
قورعاپ سەنى ول قالار.
جانىشتالار ايداھار!
جاتا المايمىن توسەكتە،
جانىم قالاي جايلانار؟
قۇس ۇيقىلى كونەمىن،
قايتىپ ۇيقى كورەمىن،
جەتسىن دەيمىن سەندەرگە،
جىل قۇسىنداي ولەڭىم،
قالاسىندا لەنيننىڭ،
سايىپ قىران ورەنىم…
كەلگەن ماقساتىمىز ورىندالىپ، كىشى بەسىندە الماتىعا ولجالى ورالدىق. قۋانىشىمىز شەكسىز.
تەز ارادا جامبىل اقىننىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» ولەڭىن ورىس اقىندارى اۋداردى. ارتىنشا قاراعاندىلىق كەنشىلەر حاتىن، جامبىل ولەڭىن، رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى جيناعان سالەم - ساۋقاتتى الىپ قازاقستان وكىلدەرى لەنينگرادقا ءجۇرىپ كەتتى.
جاكەڭنىڭ ولەڭى كوپ كەشىكپەي بۇكىلوداقتىق راديو ارقىلى وقىلدى، سان مارتە پلاكات بولىپ باسىلىپ، قالا كوشەلەرىنە ءىلىندى. سول كەزدى كوزىمەن كورگەن كورنەكتى ورىس جازۋشىسى، پۋبليسيست ۆسيەۆولود ۆيشنيەۆسكيي «پراۆدا» گازەتىنە بىلاي دەپ جازدى:
«…قالاعا تەز تاراعان پلاكاتتان جامبىل اقىننىڭ «لەنينگرادتىقورەنىم» ولەڭىن وقىعاندا بارلىعىمىز كوزىمىزگە جاس الدىق. جىلاپ تۇرىپ قايتا - قايتا وقىدىق. قازاق حالقىنىڭ دوستىعى مەن سۇيىسپەنشىلىگىنە شەكسىز ريزا بولدىق. الىستا جاتسا دا ارقا سۇيەر تىرەگىمىز بارىنا قۋاندىق.».
- مىنە «اقىندار اتاسى» اتانعان جاكەڭ ولەڭى توڭعانداردى جىلىتتى، قاجىعاندارعا ءال بەردى، زۇلىم جاۋعا قارسى بىتىسپەس كۇرەسكە شاقىردى. سوعىس تۇنەگىنە كومىلگەن ۇلى قالانىڭ زەڭگىر اسپانىندا نايزاعايداي ويناپ، قىسپاققا العان جاۋعا سەس كورسەتتى…».
قانشاما قيىن - قىستاۋ كەزەڭ بولسا دا، سوۆەت جاۋىنگەرلەرىنىڭ جىگەرى مۇقالمادى. ولار وسىنداي قيىن كەزەڭدەردە دە، ءبىر ۋاقىت ءبىر - بىرىنە قولداۋ كورسەتىپ وتىردى. مۇنىڭ كۋاسى رەتىندە جاۋىنگەرلەردىڭ «كاتيۋشا» ءانى بارىمىزگە تانىمال.
«كاتيۋشا» ءبيى
ەركىن ديانا:
بىلەمىز سۇم سوعىستىڭ كەزەڭدەرىن،
سەل بولىپ اققان قاننىڭ وزدەرىن.
ەلىمدى، وتانىمدى ولجالاۋعا،
جاۋ وعى جان ۇشىرىپ كەزەنگەنىن.
كوتەردىك سول سوعىستىڭ زارداپتارىن،
قايعىلى، قاتەرلى كەز سالماقتارىن.
ەلىمنىڭ باقىتى ءۇشىن شەيت بولعان،
اياۋلى ارداگەرلەر، ساڭلاقتارىم.
بولسا دا جەر شارىنىڭ كەڭەستىگى
وڭاي بىزگە كەلگەن جوق جەڭىس كۇنى
جەڭىس ءۇشىن ايانباي قىزمەت ەتىپ،
تىلدا دا ەڭبەگىمەن تەر توككەنى.
ۇلى جەڭىس جاساسىن! – مەرەكەلىك تاربيە ساعاتى جۇكتەۋ
مەرەكەلىك ءىس - شارانىڭ ماقساتى:
وقۋشىلاردى ءوز وتانىن سۇيۋگە، رەسپۋبليكامىزدىڭ ساياساتىن قولداۋعا، ادىلدىككە، ەرلىككە، ادال، باتىل بولۋعا تاربيەلەۋ، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىن سىيلاۋعا، ەركىن سويلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، پورترەتتەر، ۆيدەوروليكتەر
1 - جۇرگىزۋشى:
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ارداگەرلەر، وقۋشىلار، ۇستازدار، قوناقتار!
وتان الدىنداعى بورىشىن اقتاپ، قاندى قىرعىن سوعىستى تۇنشىقتىرىپ، ۇرپاعىنا باقىت اكەلگەن ارداگەرلەرىمىزگە مىڭ العىس دەپ، ۇلى جەڭىستىڭ --- جىلدىق مەرەكەسىنە ارنالعان تاربيە ساعاتىن اشىق دەپ جاريالايمىن!
جاقسىلىق:
بۇلت تۇنەرىپ اسپاننان،
تالاي كوزدەن جاس تامعان.
تۇتقيىلدان جاۋ كەلىپ
قىرعىن سوعىس باستالعان.
ت. ەلناز:
1941 جىلى 22 ماۋسىم كۇنى تاڭعى ساعات 4 - تە تاڭ شاپاعى جاڭا عانا ارايلاپ كەلە جاتقان كەزدە فاشيستىك گەرمانيا تۇتقيىلدان كەڭەس وداعىنا وپاسىزدىقپەن باسىپ كىردى.
بۇل حالىق ءۇشىن اۋىر كەزەڭ بولدى. گيتلەردىڭ سوعىس جوسپارى «بارباروسسا» دەپ اتالدى، ول جوسپار بويىنشا كسرو - نى 3 - 4 ايدا جاۋلاپ الىپ، ونى بولاشاق سوعىس جورىقتارى كەزىندەگى شيكىزات، ادام رەسۋرسىنا اينالدىرماقشى بولدى.
بىرىنەن سوڭ ءبىرى ەۆروپا ەلدەرىن باعىندىرا وتىرىپ، گەرمانيا 1941 جىلى ءوزىنىڭ باستى قارسىلاسى دەپ ەسەپتەگەن كسرو - عا اياق تىرەدى. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا بۇل ۇلى وتان سوعىسى دەگەن اتپەن بەلگىلى.
ارۋجان:
وتانىمىزعا قاتەرلى كۇن تۋدى. دۇنيەدەگى بەيبىتشىلىك باعىنا سۇراپىل سوعىس قاھارىن توكتى. وتانىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ەر - ازاماتتارى مايدانعا اتتاندى.
بارلىق جۇمىس سوعىس تالابىنا ساي ۇيىمداستىرىلدى. پارتيزان وتريادى قۇرىلدى.
«ءبارى دە مايدان ءۇشىن» دەگەن ۇران تاستادى. ەڭكەيگەن كارى، ورىمدەي جاس، ەڭبەكتەگەن بالاعا دەيىن ەلى، جەرى، وتانى ءۇشىن ارپالىستى.
وتان انا جىلاعاندا شەرلەنىپ،
تاپجىلماستان شوگەدى ەكەن جەرگە بۇلت.
«قارا بۇلتتى قاق جارايىق!»- دەدى دە،
قولدارىنا قارۋ الدى ەرلەنىپ.
ەركىن ديانا:
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى كسرو 27 ملن ازاماتىنان ايىرىلدى، ونىڭ شامامەن 4101 مىڭى قازاقستاندىقتار. 1710 قالا تيپتەس مەكەن، 70 مىڭداي اۋىل - سەلولار قيرادى. فاشيستەردىڭ جان تۇرشىگەرلىك ارەكەتتەرى «وست» («شىعىس») جوسپارىنا نەگىزدەلدى. بۇل جوسپاردىڭ ماقساتى «وقتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن دۇنيە ءجۇزىن باس ءيدىرۋ بولدى
1 - ءشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا – 1 ملد. استام حالقى بار 36 مەملەكەت قاتىناسسا، 1939 - 1945 جىلى سوعىسقا 1 ملد. 700 ملن. حالقى بار 61 مەملەكەت قاتىستى. 40 مەملەكەت تەرريتورياسى – ۇرىس شايقاسىنا اينالدى.
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى كسرو 27 ملن ازاماتىنان ايىرىلدى، ونىڭ شامامەن 4101 مىڭى قازاقستاندىقتار. 1710 قالا تيپتەس مەكەن، 70 مىڭداي اۋىل - سەلولار قيرادى.
ج. ديلناز:
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ العاشقى كۇنىنەن كەڭەس وداعى، ونىڭ ىشىندە قازاق حالقى ءبىر ادامداي وتان قورعاۋعا اتتانىپ، سوعىستى جەڭىسپەن اياقتاۋ ءۇشىن بارلىق كۇش - جىگەرىن جۇمسادى.
قازاقستاندا سوعىستىڭ الدىندا 6، 2 ميلليون حالىق تۇراتىن ەدى. وسى جىلدارى رەسپۋبليكامىزدان 1 ميلليون 196 مىڭ 164 ادام قارۋ اسىنىپ مايدانعا اتتاندى. رەسپۋبليكادان ەڭبەك ارمياسىنا 700 مىڭ ادام جىبەرىلدى. سوندا قازاقستان سوعىس جىلدارى اسكەري كوميسسارياتتارى ارقىلى 1 ميلليون 900 مىڭداي ادام ساپقا تۇردى.
داڭقتى قارۋلى كۇشتەردىڭ جانە ەڭبەك ارمياسىنىڭ قۇرامىندا قازاقستاندىقتار بولعان سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىنەن - اق بۇكىل حالىق جان تانىمەن ءوز وتانىن قورعاۋعا اتتاندى.
جانەركە:
ات اۋىزدىعى مەن سۋ ىشكەن، ەر ەتەگىمەن سۋ كەشكەن سۇراپىل سوعىستا ەرلەرمەن بىرگە قولدارىنا قارۋ الىپ، ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقان باتىرلارىمىز: باۋىرجان مومىش ۇلى، مانشۇك مامەتوۆا، ءاليا مولداعۇلوۆا، مالىك عابدۋلين، تالعات بيگەلدينوۆ، قاسىم قايسەنوۆ، ساعادات نۇرماعانبەتوۆ سىندى اعالارىمىز ەل الدىنداعى بورىشتارىن وتەپ، ەلىمىزدىڭ اماندىعىن، جەرىمىزدىڭ تۇتاستىعىن قورعاپ قالدى
ۆيدەو روليكپەن تانىستىرۋ.
جاراس:
بۇلت تورلادى اسپاندى،
قارا جەر قانعا لاستاندى.
زەڭبىرەك اتىپ جان - جاقتان،
وسىلاي سوعىس باستالدى.
ەلەمەس ديانا:
سوعىس دەگەن قايدان شىقتى،
اۆتورى كىم العاشقى؟
ەسىل ادام، ەسى كەتىپ،
وعان نەسىن جارماستى؟!
بۇكىل ادام تاريحىنىڭ بەتىن نەگە قان باستى؟
سوعىس دەگەن — اققان سورى اقسۇيەكتىڭ، قۇلدىڭ دا،
سوعىس دەگەن — توككەن ارى ۇلدىڭ جانە قىزدىڭ دا.
سوعىس دەگەن — سوتقارلاردىڭ قولىنداعى نايزاسى،
سوعىس دەگەن — سوعىس دەگەن — زۇلىمدىقتىڭ ايناسى.
اقەركە:
قيىلدى،
قاناتى ءتاتتى ارماننىڭ.
ءۇزىلدى قايىرماسى باقتاردا ءاننىڭ.
الەمدە ەى سۇمدىق كۇن انا ءۇشىن —
مايدانعا ازاماتتار اتتانعان كۇن.
بۇلت باستى،
اشىق ءسانى قاشتى اسپاننىڭ.
جوعالسىن زاتى بۇلاي باس قوسقاننىڭ.
اناعا ەڭ اۋىر كۇن تىرشىلىكتە —
بوزداپ كەپ،
بوزداعىمەن قوشتاسقان كۇن.
قايعىدان كارى تاۋلار قاپ - قارا بوپ،
جەتكىزدى جەرگە دەيىن قايىڭ باسىن.
كورىنىس:
«- نەمىس باسقىنشىلارى لەنينگرادتى قورشاپ الدى. سىرتپەن بايلانىس ءۇزىلىپ، 90 تاۋلىك قالا قورشاۋدا تۇردى. لادوگا كولىنەن وتەتىن ءبىر عانا سوقپاق ارقىلى كەڭ بايتاق كەڭەستەر وداعىنان جينالعان ازىق - تۇلىك، كيىم - كەشەكتى بوراعان وقتىڭ استىنان امالداپ وتكىزىپ، قالا تۇرعىندارىنا جەتكىزىلدى. سودان بۇل سوقپاق -«ءومىر جولى» دەپ اتالىپ كەتتى.
قازاقستان تەز ارادا – وسى - «ءومىر جولى» سوقپاعىمەن لەنينگرادتىقتارعا ۇزىن سانى 140 ۆاگوننان تۇراتىن، ەكى تەمىرجول سوستاۆىن جاساقتادى. قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتى بۇل سالەم - ساۋقاتتى ولارعا جوعارعى كەڭەستىڭ ءتوراعاسى ابسەمەت قازاقبايەۆتىڭ باستاپ بارۋىن ۇيعاردى. سىيلىققا قوسا قاراعاندىنىڭ № 31 شاحتاسىنىڭ كەنشىسى ءتۇسىپوۆ ءوز اتىنان حات جولدادى. قورشاۋدا قالعان قالا جۇرتشىلىعىنا مورالدىق كۇش بەرەتىن، رۋحىن كوتەرەتىن ءبىر سالەم ءسوز ارناۋ كەتپەي قويدى. بۇل ويىمدى ورتالىق كوميتەتتىڭ وتىرىسىندا ايتىپ ەدىم، كوپشىلىك قولدادى. «ءسوز اناسى – سالەم» دەمەي مە قازاق، سول اسىل ءسوزدى كىمگە جازدىرۋدى ويلاعان كەزدە اۋزىما جاكەڭ - جامبىل جابايەۆ ءتۇستى.
سودان ورتالىق كوميتەتتىڭ تاپسىرۋىمەن 1941 جىلدىڭ كۇزىندە قاسىما اقىندار ءابدىلدا تاجىبايەۆ، عالي ورمانوۆ، تاعى دا ءبىراز ادامداردى ەرتىپ جاكەڭنىڭ اۋلىنا كەلدىك. ءبىر توپ ادام ساۋ ەتىپ ەرتەمەن كەلگەنگە اۋىل ادامدارى ەلەڭدەسىپ قالدى. ونسىز دا سوعىستىڭ سۋىق حابارى جۇرەكتەرىن شايلىقتىرىپ قويعان عوي. جاكەڭ اۋىل سىرتىندا ات ۇستىندە ءجۇر ەكەن. ءبارىمىز سول كىسىگە قاراي جۇردىك. اماندىق، ساۋلىقتان سوڭ كەلگەن ماقساتىمىزدى ايتتىق، جەتكىزدىك. جاكەڭ ءبىزدىڭ ءسوزىمىزدى ات ۇستىندە وتىرىپ تىڭدادى دا، ءۇنسىز قالدى. ءبىر مەزەتتە ەڭسەسىن كوتەرىڭكىرەپ، قىزىلعا تۇسەر قىرانداي قومدانىپ، قاپتالدا جاتقان اق باستى الاتاۋعا قاراپ قويدى دا، يشارامەن «ۇيگە جۇرىڭدەر» دەگەندى ءبىلدىرىپ، ءوزى جول باستادى.
قاشاندا دا قوناققا جايۋلى تۇراتىن جاكەڭنىڭ مول داستارحانى، ونىڭ اينالاسىنا ءبارىمىز جايعاستىق. جاكەڭ توردە ءىلۋلى تۇرعان دومبىراسىن الدىرتىپ، شاناعىن قاعىپ - قاعىپ جىبەردى. ادەتتە قارت جىراۋدىڭ جىردى نوسەرلەتىپ توگىپ - توگىپ جىبەرەتىن، ءبىر ءسوزىن ەكىنشى رەت قايتالامايتىن قاسيەتىن بىلەتىن اقىندارىمىز قاعاز بەن قالامدارىن الىپ، اڭىسىن اڭدىپ دايىن وتىر. جاكەڭ جىرىن باستادى، ول قاعازعا ءتۇسىپ ماڭگىلىك دۇنيەگە اينالىپ جاتتى…
لەنينگرادتىق ورەنىم،
ماقتانىشىم سەن ەدىڭ!
……………………………….
شامى كۇندەي جايناعان،
اسپانعا ۇيلەر بويلاعان…
ارقا تۇتىپ الىستا،
ايبىنىم دەپ ويلاعام!
جابىقپاعىن لەنينگراد!
وتان ءامىر بەرگەن شاق.
ساپ - ساپ قول بارار
قورعاپ سەنى ول قالار.
جانىشتالار ايداھار!
جاتا المايمىن توسەكتە،
جانىم قالاي جايلانار؟
قۇس ۇيقىلى كونەمىن،
قايتىپ ۇيقى كورەمىن،
جەتسىن دەيمىن سەندەرگە،
جىل قۇسىنداي ولەڭىم،
قالاسىندا لەنيننىڭ،
سايىپ قىران ورەنىم…
كەلگەن ماقساتىمىز ورىندالىپ، كىشى بەسىندە الماتىعا ولجالى ورالدىق. قۋانىشىمىز شەكسىز.
تەز ارادا جامبىل اقىننىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» ولەڭىن ورىس اقىندارى اۋداردى. ارتىنشا قاراعاندىلىق كەنشىلەر حاتىن، جامبىل ولەڭىن، رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى جيناعان سالەم - ساۋقاتتى الىپ قازاقستان وكىلدەرى لەنينگرادقا ءجۇرىپ كەتتى.
جاكەڭنىڭ ولەڭى كوپ كەشىكپەي بۇكىلوداقتىق راديو ارقىلى وقىلدى، سان مارتە پلاكات بولىپ باسىلىپ، قالا كوشەلەرىنە ءىلىندى. سول كەزدى كوزىمەن كورگەن كورنەكتى ورىس جازۋشىسى، پۋبليسيست ۆسيەۆولود ۆيشنيەۆسكيي «پراۆدا» گازەتىنە بىلاي دەپ جازدى:
«…قالاعا تەز تاراعان پلاكاتتان جامبىل اقىننىڭ «لەنينگرادتىقورەنىم» ولەڭىن وقىعاندا بارلىعىمىز كوزىمىزگە جاس الدىق. جىلاپ تۇرىپ قايتا - قايتا وقىدىق. قازاق حالقىنىڭ دوستىعى مەن سۇيىسپەنشىلىگىنە شەكسىز ريزا بولدىق. الىستا جاتسا دا ارقا سۇيەر تىرەگىمىز بارىنا قۋاندىق.».
- مىنە «اقىندار اتاسى» اتانعان جاكەڭ ولەڭى توڭعانداردى جىلىتتى، قاجىعاندارعا ءال بەردى، زۇلىم جاۋعا قارسى بىتىسپەس كۇرەسكە شاقىردى. سوعىس تۇنەگىنە كومىلگەن ۇلى قالانىڭ زەڭگىر اسپانىندا نايزاعايداي ويناپ، قىسپاققا العان جاۋعا سەس كورسەتتى…».
قانشاما قيىن - قىستاۋ كەزەڭ بولسا دا، سوۆەت جاۋىنگەرلەرىنىڭ جىگەرى مۇقالمادى. ولار وسىنداي قيىن كەزەڭدەردە دە، ءبىر ۋاقىت ءبىر - بىرىنە قولداۋ كورسەتىپ وتىردى. مۇنىڭ كۋاسى رەتىندە جاۋىنگەرلەردىڭ «كاتيۋشا» ءانى بارىمىزگە تانىمال.
«كاتيۋشا» ءبيى
ەركىن ديانا:
بىلەمىز سۇم سوعىستىڭ كەزەڭدەرىن،
سەل بولىپ اققان قاننىڭ وزدەرىن.
ەلىمدى، وتانىمدى ولجالاۋعا،
جاۋ وعى جان ۇشىرىپ كەزەنگەنىن.
كوتەردىك سول سوعىستىڭ زارداپتارىن،
قايعىلى، قاتەرلى كەز سالماقتارىن.
ەلىمنىڭ باقىتى ءۇشىن شەيت بولعان،
اياۋلى ارداگەرلەر، ساڭلاقتارىم.
بولسا دا جەر شارىنىڭ كەڭەستىگى
وڭاي بىزگە كەلگەن جوق جەڭىس كۇنى
جەڭىس ءۇشىن ايانباي قىزمەت ەتىپ،
تىلدا دا ەڭبەگىمەن تەر توككەنى.
ۇلى جەڭىس جاساسىن! – مەرەكەلىك تاربيە ساعاتى جۇكتەۋ
You Might Also Like
