InfoHub Logo

رۋحاني جاڭعىرۋ – قازاقستاندىقتاردىڭ سالت-ساناسى مەن دۇنيەتانىمىن وزگەرتەتىن قوزعاۋشى كۇش. ەلباسى ماقالاسىندا ايتۋىنشا، بۇل ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ۇمىتپاي، جاھاندىق جاڭاشىلدىققا جەتەلەيتىن جول. قازىرگى قوعامىمىز كوزقاراسى قالىپتاسقان زەردەلى دە، زەرەك تۇلعا تاربيەلەۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ىلىم-بىلىمگە ۇمتىلىپ، جان-جاقتى جەتىلۋ كەرەك. ماقالادا «ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرىمىز، ءتىلىمىز بەن مۋزىكامىز، ادەبيەتىمىز، جورالعىلارىمىز، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋعا ءتيىس» دەگەن جولداردىڭ استارىندا ۇلكەن ماعىنا جاتىر. شىنىندا دا رۋحى بيىك ازاماتتارى بار ەلدىڭ ىرگەسى ماڭگىلىك بولارى حاق.

قايتا جاڭعىرۋدىڭ ەكى پروسەسى – ساياسي رەفورما مەن ەكونوميكالىق جاڭعىرۋ قولعا الىندى.  وسى جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءارقايسىمىزدىڭ سانامىز ىسىمىزدەن وزىپ ءجۇرۋى، ودان بۇرىن جاڭعىرىپ وتىرۋى ءتيىس، دەلىنگەن ماقالادا. شىندىعىندا ۇلتتىق رۋحى، رۋحانياتى جوعارى، مادەنيەتى وزىق ەل كوپ نارسەگە قول جەتكىزەدى. جانە ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ، ۇلتتىق جاڭعىرۋ دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزى ۇلتتىق سانانىڭ كەمەلدەنۋىن قاجەت ەتەدى. ەلباسى ۇلتتىق مادەنيەتتى ساقتاي وتىرىپ جاڭعىرۋ جانە ۇلتتىڭ دامۋىنا كەدەرگى بولاتىن وتكەننىڭ كەرتارتپا تۇستارىنان باس تارتۋ قاجەت ەكەنىن باسا ايتادى. ماقالاداعى «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋ ۇسىنىسى جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋگە ءدال جانە ۋاقىتىندا ايتىلعان ناقتى تاپسىرما بولدى. ءاربىر ادامنىڭ جۇرەگىندە كىندىك قانى تامعان جەرىنە، وسكەن اۋىلىنا، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، قۇرمەت بولمايىنشا – وتان دەگەن ۇلى ۇعىمعا ادال قىزمەت ەتۋ، جان دۇنيەسىمەن ءسۇيۋى ەكىتالاي.

راسىندا، جاستايىنان ءدىن مەن ءداستۇرىمىزدى، تاعىلىمدى تاريحىمىزدى وقىپ، سۋسىنداپ وسكەن ۇرپاق تەرىس اعىمدار مەن جات مادەنيەتتىڭ جەتەگىندە كەتپەيدى. ءسالت-داستۇرى مەن تاريحىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن ەلدىڭ تۇعىرى بيىك، ىرگەسى بەرىك بولماق.

كەز كەلگەن حالىقتى ءوزىنىڭ ءتولتۋما رۋحاني قۇندىلىقتارى مەن ىزگى قاسيەتتەرى عانا بىرىكتىرە الادى. نەعۇرلىم تۇتاستىققا جەتۋ ءۇشىن ەلدى ايشىقتاپ تۇرعان ۇلتتىڭ تانىمدىق، تاربيەلىك ماڭىزعا باي ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەرى قاجەت.

بۇل – تەكتەن تەك ايتىلا سالىنعان جۇرەك قالاۋى ەمەس، بۇگىنگى وركەنيەتتى، وزىق تەحنولوگيالى، جاھاندىق ىقپالداسۋدان، كەرەك دەسەڭىز، ءتۇرلى قاۋىپ-قاتەردەن قورعانۋ جولى. وسى ورايدا ۇلتىمىزدىڭ بەلگىلى ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ: «قاسىڭنان دا، دوسىڭنان دا بىردەي ساقتان»، – دەگەن ءسوزى ويعا ورالادى. ساقتانۋدىڭ باسى – ءوز رۋحاني قۇندىلىعىڭدى تۇگەندەپ، بولاشاققا مۇرا ەتىپ قالدىرۋ.

ءار حالىق ەل بولىپ عۇمىر كەشۋى ءۇشىن جاستاردىڭ ساناسىنا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ءسىڭىرىپ، رۋحاني بولمىسىمەن ءومىر سۇرۋگە باۋليدى. ەلباسىنىڭ وسى ماقالادا كوتەرگەن تاعى ءبىر ماڭىزدى، وزەكتى ماسەلەسى – تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات. راسىندا، ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ، تۋعان ولكەسىنىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسا بىلگەن ازامات بۇكىل ەلدىڭ يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتە الادى.

تۋعان جەردى قورعاۋ، تۋعان ەلىڭە قىزمەت ەتۋ ءبىلىمنىڭ كوپتىگىنەن ەمەس، ەلدىك ساناعا، تۋعان ەلىڭە دەگەن ماحابباتقا بايلانىستى ەكەن. الاش ارىسى ءاليحان بوكەيحان: «حالىققا قىزمەت ەتۋ – بىلىمنەن ەمەس مىنەزدەن»، دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. وسىناۋ پاراساتتى پىكىر ابايدا دا بار: «اتانىڭ بالاسى بولما، ادامنىڭ بالاسى بول». بۇل – ۇرپاقتان-ۇرپاققا الماسىپ وتىرعان «ەلدىك سانا» جەلىسى. ەلباسىنىڭ ماقالاسىندا ايتىلعان وسىناۋ اسىل قۇندىلىقتار سانامىزدا جاڭعىرتىپ، جان-دۇنيەمىزدى تاعى ءبىر سەرپىلتتى.

ەگەر حالىقتىڭ ءداستۇرى بولماسا قالاي دامىپ، قا­لاي ورىستەيدى؟ وتكەننىڭ ءتالىمدى تاجىريبەسىن الماي، العا قادام باسۋعا بولا ما؟ كەز كەلگەن حالىق شاريعاتقا قايشى كەلمەيتىن داستۇرىمەن جاڭانى جالعاپ بارىپ قادام جاساۋى – ونىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ العاشقى بەلەسى. وسىنداي رۋحاني تۇتاستىق جوق جەردە ۇلتتىق دۇنيەتانىمدىق ۇزىك پايدا بولادى. ۇرپاق ساباقتاستىعى دەگەن حالىق بولىپ ۇيىسىپ ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگى، ەلدىك ءۇردىس بولعاندىقتان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى دىنىمىزبەن ساباقتاستىرا جاڭعىرتۋدىڭ ماڭىزى وتە زور.

ءدىن – قوعامدىق قاتىناس پەن كۇللى ادام جاراتىلىسىن بىرىكتىرۋگە، تۇتاستىرۋعا جىبەرىلگەن اسىل ءيللاھي قۇندىلىق. ادامزات بالاسى يماندىلىقتى ءوز تابيعاتىن، اۋەلگى جاراتىلىسىن بۇزباي، سوعان ساي ءتانىپ-بىلىپ، سانا-سەزىمىمەن قابىلداعاندا عانا حاقيقاتقا جەتەدى. ءاربىر جاندى-جانسىز جاراتىلىستى ءوز ەرەكشەلىگىمەن، قادىر-قاسيەتىمەن جاراتقان مەيىرىمدى اللا تاعالا ادامزات بالاسىن دا ءتۇرلى ۇلتتار مەن ۇلىستارعا بولگەن.

ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا قوزعالعان ماسەلەلەر مەن قولعا الىناتىن باستامالار ءدىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ دە جۇمىس باعىتىن تاعى دا ءبىر ناقتىلاپ بەردى. بۇل جاڭا زاماننىڭ وتكەلىنە تابان تىرەپ تۇرىپ، يماندىلىق قالىپتاستىرعان بۇرىنعى تامىرىمىزدى تەكتىلىكپەن بەكەمدەپ، جۇيەلەۋ جولىنداعى وزەكتى باستاما دەۋگە بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەلباسى ءوز ماقالاسىندا جاستاردى تەكتىلىككە تاربيەلەۋدىڭ جولدارىن نۇسقاپ، تۇجىرىمدى وي ايتتى.

وتەپ ءجانالى

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 1 كۋرس ماگيسترانتى

---