InfoHub Logo

تەمىر جول سالىنىپ، وتاربا جۇرگەنىنە، سۋدىڭ ۇستىمەن پاروحود جۇرگەنىنە، سۋدىڭ استىمەن سۇڭگۋىر قايىق جۇرگەنىنە، قۇرعاق جاي عانا جولمەن اۆتوموبيل جۇرگەنىنە ەداۋىر ۋاقىت بولدى. بۇل ايتىلعان زاتتار العاشقى شىعا باستاعاندا ابدەن جالپى جەر-دۇنيەگە جايىلعانشا، ولارعا اركىم-اق ءمىنىپ جۇرە باستاعانشا قارا حالىق نانار-نانباس بولىپ ءجۇردى.

كازىرگى ۋاقىتتا بۇل ايتىلعان زاتتار ءھام ولارمەن بىرگە الىس جەردەن تەز حابار الاتىن تەلەگرامم، تەلەفون دەگەن زات تا جالپى الەمگە تانىس بولىپ، جالپى الەمنىڭ تىرشىلىگىنە ەڭ ءبىر كەرەكتى زاتتاردىڭ ءبىرى بولىپ الدى.

بۇل ايتىلعان زاتتاردىڭ بارىنەن سوڭىراق اۋە كەمەسى — اەروپلان جاسالىپ شىقتى. اەروپلان شىققاندا دا قارا حالىق ەتە نانىڭقىراماي، نانسا دا ونى ءبىر ويىنشىق ءۇشىن، ەرىككەننەن جاسالعان نارسە عوي دەپ ءجۇردى. ءبىراق ونەرلى، عىلىم رەتىندە العا كەتكەن حالىقتار ولاي دەپ بۇعان جەڭىل قاراعان جوق، اەروپلان شىعىسىمەن ودان ورنەك، ۇلگى الىپ، اۋەلگى تۇرىنەن دە جىلدام، بىرتە-بىرتە شەبەرلەۋ قىلىپ، جاقسىلاۋ قىلىپ، كۇشتىلەۋ قىلىپ، كوبەيتىپ جاساي باستادى. وتكەن دۇنيە جاھانگەرلەر سوعىسىندا، گەرمانيا ەۋروپانىڭ ورتاسىندا، قالىڭ جاۋلارىنىڭ ورتاسىندا وتىرىپ اۋە كەمەلەرى كوپ ءھام كۇشتى بولعان سوڭ، دۇنيە اينالعان مۇحيت تەڭىزدەرىنىڭ ورتاسىنداعى جازيرا ارالدارداعى انگلياعا اۋە كەمەلەرىمەن بارىپ وق جاۋدىرىپ، ءھام تەڭىزدەردىڭ استىمەن بارىپ وق جاۋدىرىپ جەر-دۇنيەنى شۋلاتىپ ءجۇردى. ءھام سول زور ونەر شەبەر ۇستالىقتىڭ ارقاسىندا، كۇشتى اۋە كەمەسىنىڭ ارقاسىندا، جالعىز گەرمانيا جەر-دۇنيەگە قارسى مايدانعا شىعىپ، جەڭىلمەي بەلدەسىپ تۇردى.

اۋە كەمەسى قازىرگى ۋاقىتتا جالپى الەمگە جايىلىپ بولدى. جالعىز-اق اۋە كەمەسىمەن تانىس ەمەس، اۋە كەمەسى — اەروپلاندى بىلمەيتىن بىرەن-ساران سوقىر حالىقتار عانا بولار.

قازىرگى ۋاقىتتا جەر-دۇنيەدەگى حالىقتاردىڭ كوبى اەروپلان ءمىنىپ، اسپانعا ۇشىپ قاتىناسىپ جۇرگەندە، ءبىر شەتى مەن ءبىر شەتى «اتان تۇيەمەن التى ايلىق جول» بولاتىن ءبىزدىڭ قازاقستاندا ءبىر دە اۋە كەمەسى جوق. اۋە كەمەسى ەڭ الدىمەن قازاقستان ءتارىزدى تەمىر جولى جوق، پاروحود جۇرگەن وزەن-سۋلارى جوق، جەرى قيىرسىز شالعاي بەتپاق دالالى حالىقتارعا كەرەك.

اۋە كەمەسى — اەروپلان ويىنشىق ەمەس. وزەن-سۋلاردى، ءشول دالا، تاۋ-تاستاردى تاڭداماي، مىقتى اتپەن ۇزاق كۇن ءجۇرىپ باراتىن جەرلەرگە ساعاتقا جەتپەي باراتىن جۇيرىك كولىك.

ەۋروپاداعى، امەريكاداعى اۋە كەمەلەرىمەن ۇشىپ قاتىناسىپ جۇرگەن حالىقتاردىڭ قالا-قالالارىنىڭ ارالارى، اۋىل-اۋىلدارىنىڭ ارالارى تەمىر جولدارمەن، پاروحودپەن، تەلەگرامم ءھام تەلەفوندارمەن بايلانىسقان، وتاربامەن، پاروحودپەن ءھام اۆتوموبيلمەن قاتىناسقان. ءبىراق ولاردىڭ بارىنەن جىلدام جۇرەتىن بولعان سوڭ، بۇل جەردەگى حالىقتار ءقازىر اەروپلانمەن جۇرە باستايتىن بولدى.

ال ءبىزدىڭ قازاقستانعا قاراساق، جەرىندە تەمىر جول جوق، ءشول، بەتپاق دالا، پاروحود جوق، اۆتوموبيل جۇرۋگە قارا جول جوق، جەرى شالعاي. مىنە، سول سەبەپتى قاتىناسۋعا، حابارلاسۋعا قازاقستانعا ەڭ قولايلى، ەڭ ارزان تۇسەتىن كولىك — اەروپلان.

اەروپلاندى الۋ قيىن ەمەس، حالىق اقشا جيناپ، ۇكىمەتتىڭ سايلاپ قويعان مەكەمەلەرىنە تاپسىرسا، كوپ تۇكىرسە كول بولىپ اەروپلان ساتىپ الىنىپ وتىرىلادى. قالالار مەن اۋىلداردىڭ ارالارىندا ءجيى قاتىناس بولماسا، قازاقستاننىڭ ۇكىمەتى مەن ەلىنىڭ اراسىندا ءجيى حابار قاتىناسى بولماسا، ەل-حالقى بولىپ جاتقان ىستەردەن حابارسىز بولادى. ەل ساياسات، ونەر، ءبىلىم رەتىندە ارتتا قالادى. سوقىر بولادى.

مۇنداي جالپى ەل ءۇشىن يگى ىستەرگە شاقىرىپ جازعان سوزدەردى قۇر وقىپ تاستاماي، ويلانىپ ىسكە اسىرۋعا شىنداپ كىرىسۋ اركىمنىڭ موينىنداعى ازاماتتىق مىندەتى. بۇل ىسكە ۇمتىلۋ ونەرگە ۇمتىلۋدىڭ بەلگىسى.

اەروپلان — ەندىگى ەڭبەكشىل ونەرلى جاس ۇلاننىڭ قاناتى.

1923 جىل

---