Бұқар жырау Қалқаманұлы (күнделікті сабақ жоспары)
Күнделікті сабақ жоспары, қазақ әдебиеті 9 сынып
Тақырыптар:
81. Бұқар жырау Қалқаманұлы
82. Тереңдете оқитын сыныптар үшін билеттер
83. «Райымбек, Райымбек!» поэмасы
84. Ш. Айтматов «Найман - Ана»
85. Мақтымқұлы Фраги (1733 - 1772)
Сабақтың тақырыбы: БҰҚАР ЖЫРАУ ҚАЛҚАМАНҰЛЫ
Сабақтың мақсаты: а) Бұқар жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау, оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып, пікірін тыңдау, қорытынды жасау;
ә) білімділік танымын, шығармашылық қабілетін, тілдік қорын, ізденістерін арттыру;
б) еңбексүйгіштікке, мамандық таңдай білуге, адамгершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, шығармашылық іздену
Сабақтың көрнекілігі: кітаптар, тірек сызбалар т. б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бұқардың өз әкесі — Арғын руынан шыққан Қалқаман батыр. Бұқар жырау Баянауылда туып, Далба тауында дүние салған. Оның ұрпақтары да Баянауыл маңыңда.
Бұқар — XVIII ғ. екінші жартысында хандық құрған Абылайдың тұстасы, Абылайдан жасы үлкен. Ол Абылайды: "Абылайшам", "Абылайша", - деп сөйлейді екен. Бұқар өзінің "Ей Абылай" деген өлеңінде:
Ей, Абылай, Абылай! Түркістанда жүр едің.
Сені мен көргенде, Әбілмәмбет патшаға,
Тұрымтайдай ұл едің, Қызметкер болып тұр едің, —
дейді.
Осы өлеңінде ол Абылайды он бір жасынан бастап, ең ақырғы өміріне дейін білетін адам болып сөйлейді.
Бұқар — халқының, елінің тағдырына терең де ойлы көз жіберген, қабырғасы қайысып, тебірене толғау жыр төккен, парасатты ой түйген жырау, қазақтың ұлы ханы Абылайдың ақыл - кеңесшісі, ақылгөйі, поэзияның ірі өкілі. Бұқар аласапыран заманның тіршілік - болмысын, ел басына төнген қауіп - қатер, екі талай кезеңді жыр өрнегіне түсіріп, халқының тағдырына ортақтасқан.
Еліміз өз алдына жеке шаңырақ көтеріп, тәуелсіздік алғаннан кейін Абылайдың, оның данагөй ақылшысы, философ ақын Бұқардың есімдері де халық сүйіспеншілігіне, ықыласына бөленді.
Қарағанды қаласының ең бір үлкен көшесіне, бір ауданына Бұқар жырау есімі берілді. Жыраудың дүние салған жеріне оның ұрпақтары зәулім күмбез тұрғызған.
XVIII ғ. бізге мәлім ақындардың ішінде әлеуметтік мәселелерді көбінесе басымырақ жыр еткен ақын - Бұқар. Өз кезіндегі әр алуан қоғамдық мәні зор мәселелерге үн қосып, өзінің көзқарасын білдіріп отырған.
Бұқар жыраудың өз сөздеріне және ел аузындағы әңгімелерге қарағанда, ол хат білген адам болса керек. Бірақ оның "Керей, қайда барасың?", "Айналасын жер тұтқан", "Бірінші тілек тілеңіз", "Жал - құйрығы қаба деп", "Асқар таудың өлгені", "Ей, Абылай, Абылай", "Сен он бір жасыңда", "Қалданменен ұрысып", "Кәрілік", т. б. өлеңдерінің бәрі де бізге жазба түрде емес, ауызша жеткен.
Кітаппен жұмыс: Бұқардың «Айналасын жер тұтқан» деген өлеңіне талдау жасап, «Асқар таудың өлгені» деген өлеңін мәнерлеп оқыңдар.
Шығармашылық жұмыс: Бұқар жырау өлеңдеріндегі мақал - мәтел, нақыл болып кеткен сөздерді тауып, олардың бүгінгі біздер үшін қандай мәні бар екенін айтып беріңдер.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
1. Бұқар өмір сүрген кездегі қазақ елінің тарихи жағдайы қандай еді?
2. Бұқарды неге жырау дейміз?
3. Ақын толғауларында қандай әлеуметтік мәселелер көтерілген?
4. Ақын өз толғауларында халыққа өнеге боларлық қандай ойлы пікірлер ұсынады?
Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына, сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: «Көрші елдермен достықта, татулықта болу - Бұқар жырының өзекті тақырыбы» деген атпен шығарма жазып келу.
Толық нұсқасын қарау
Тақырыптар:
81. Бұқар жырау Қалқаманұлы
82. Тереңдете оқитын сыныптар үшін билеттер
83. «Райымбек, Райымбек!» поэмасы
84. Ш. Айтматов «Найман - Ана»
85. Мақтымқұлы Фраги (1733 - 1772)
Сабақтың тақырыбы: БҰҚАР ЖЫРАУ ҚАЛҚАМАНҰЛЫ
Сабақтың мақсаты: а) Бұқар жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау, оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып, пікірін тыңдау, қорытынды жасау;
ә) білімділік танымын, шығармашылық қабілетін, тілдік қорын, ізденістерін арттыру;
б) еңбексүйгіштікке, мамандық таңдай білуге, адамгершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, шығармашылық іздену
Сабақтың көрнекілігі: кітаптар, тірек сызбалар т. б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бұқардың өз әкесі — Арғын руынан шыққан Қалқаман батыр. Бұқар жырау Баянауылда туып, Далба тауында дүние салған. Оның ұрпақтары да Баянауыл маңыңда.
Бұқар — XVIII ғ. екінші жартысында хандық құрған Абылайдың тұстасы, Абылайдан жасы үлкен. Ол Абылайды: "Абылайшам", "Абылайша", - деп сөйлейді екен. Бұқар өзінің "Ей Абылай" деген өлеңінде:
Ей, Абылай, Абылай! Түркістанда жүр едің.
Сені мен көргенде, Әбілмәмбет патшаға,
Тұрымтайдай ұл едің, Қызметкер болып тұр едің, —
дейді.
Осы өлеңінде ол Абылайды он бір жасынан бастап, ең ақырғы өміріне дейін білетін адам болып сөйлейді.
Бұқар — халқының, елінің тағдырына терең де ойлы көз жіберген, қабырғасы қайысып, тебірене толғау жыр төккен, парасатты ой түйген жырау, қазақтың ұлы ханы Абылайдың ақыл - кеңесшісі, ақылгөйі, поэзияның ірі өкілі. Бұқар аласапыран заманның тіршілік - болмысын, ел басына төнген қауіп - қатер, екі талай кезеңді жыр өрнегіне түсіріп, халқының тағдырына ортақтасқан.
Еліміз өз алдына жеке шаңырақ көтеріп, тәуелсіздік алғаннан кейін Абылайдың, оның данагөй ақылшысы, философ ақын Бұқардың есімдері де халық сүйіспеншілігіне, ықыласына бөленді.
Қарағанды қаласының ең бір үлкен көшесіне, бір ауданына Бұқар жырау есімі берілді. Жыраудың дүние салған жеріне оның ұрпақтары зәулім күмбез тұрғызған.
XVIII ғ. бізге мәлім ақындардың ішінде әлеуметтік мәселелерді көбінесе басымырақ жыр еткен ақын - Бұқар. Өз кезіндегі әр алуан қоғамдық мәні зор мәселелерге үн қосып, өзінің көзқарасын білдіріп отырған.
Бұқар жыраудың өз сөздеріне және ел аузындағы әңгімелерге қарағанда, ол хат білген адам болса керек. Бірақ оның "Керей, қайда барасың?", "Айналасын жер тұтқан", "Бірінші тілек тілеңіз", "Жал - құйрығы қаба деп", "Асқар таудың өлгені", "Ей, Абылай, Абылай", "Сен он бір жасыңда", "Қалданменен ұрысып", "Кәрілік", т. б. өлеңдерінің бәрі де бізге жазба түрде емес, ауызша жеткен.
Кітаппен жұмыс: Бұқардың «Айналасын жер тұтқан» деген өлеңіне талдау жасап, «Асқар таудың өлгені» деген өлеңін мәнерлеп оқыңдар.
Шығармашылық жұмыс: Бұқар жырау өлеңдеріндегі мақал - мәтел, нақыл болып кеткен сөздерді тауып, олардың бүгінгі біздер үшін қандай мәні бар екенін айтып беріңдер.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
1. Бұқар өмір сүрген кездегі қазақ елінің тарихи жағдайы қандай еді?
2. Бұқарды неге жырау дейміз?
3. Ақын толғауларында қандай әлеуметтік мәселелер көтерілген?
4. Ақын өз толғауларында халыққа өнеге боларлық қандай ойлы пікірлер ұсынады?
Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына, сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: «Көрші елдермен достықта, татулықта болу - Бұқар жырының өзекті тақырыбы» деген атпен шығарма жазып келу.
Назар аударыңыз! Жасырын мәтінді көру үшін сізге сайтқа тіркелу қажет.
Толық нұсқасын қарау
You Might Also Like
