InfoHub Logo

ХХ-ХІ ғасырлар Прагматизм мен утилитаризм принциптеріне негізделген адамдардың материалдық қажеттіліктері мен құндылықтары бірінші орында тұрған ғылыми-техникалық революция, автоматтандыру, компьютерлендіру уақыты. Сондықтан да рухани мәдениетке үлкен көңіл бөлу керек, оның құрамдас бөлігі дін, ол адам санасында материалдық мәдениеттің бейнелену формасы ретінде әрекет етеді. Діннің басты белгісі – Құдайға сену емес, табиғаттан тыс нәрсеге сену. Дін – табиғаттан тыс нәрселерге сенумен байланысты идеялардың, сезімдердің, әрекеттер мен ұйымдардың жиынтығы. Бұл күрделі қоғамдық формация, оның құрылымында 3 негізгі элементі бар: діни сана қоршаған дүниені бейнелеу формасы ретінде әрекет етеді және діни идеология мен діни психологияны қамтиды; діни культ – сенушілердің символдық іс-әрекеттерінің жүйесі: дұғалар, рәсімдер, оразалар, мерекелер; Діни ұйымдар – белгілі бір дінді ұстанушылардың бірлестіктері. Дін – материалдық мәдениеттің адам санасында бейнеленуінің бір түрі болып табылатын адамзаттың рухани мәдениетінің құрамдас бөлігі. Дін (латын тілінен) - тақуалық, тақуалық, бұл адамның табиғаттан тыс, яғни Құдаймен байланысы. Қазіргі әлемде дін өте маңызды рөл атқарады. Жалпыадамзаттық деп саналатын құндылықтар, әдетте, әртүрлі діни жүйелер аясында қалыптасып, дамыды. Діннің ақиқаты ол туралы білімде, дәлелдер мен кейбір мәлімдемелердің дәлелдерінде емес. Дін ғажайыптар деп аталатын ерекше нәрселердің мүмкіндігін мойындайды; бірақ ең бастысы, адамдар иманнан жұбаныш пен үміт табады, оның құдайлық деп түсінілетін жоғары нәрсемен байланысы арқылы адамдық болмысын ашады. Бұл жерде адамдар болмыстың мәңгілік тұлғасын таниды, олардың мәні мен терең мағынаға толы нәрсеге қатысуын сезінеді. Дін адамға дүниенің тұтас бейнесін ұсынады, моральдық-құндылық мәнге толы, дүниетанымдық ізденістерге ықпал етеді. Дін – нақты әлеуметтік-экономикалық жағдайларда өзіндік тарихи дамуы бар қоғамдық құбылыс. Дін оны ұстанушылар үшін де жолбасшы, қазына. Кез келген дінді ұстанушылар бұл оларға шынайы қуаныш әкелетін сансыз білім мен сезім береді деп мәлімдейді. Дінге қатысты мәселелер әрқашанда білім мен сенімнің арақатынасы мәселесімен, адам бойында еріксіз бетпе-бет келетін идеалдардың, құндылықтардың, өмірлік бағдарлардың қалыптасуымен байланысты. Қасиеттілікті ұтымды, ұтымды таным әдістерімен түсіндіре бастаған ағартушылық дәуірінен бастап дін салыстырмалы түрде жақында зерттеле бастағаны тән. Сондықтан дін философиясында (түсіндірмесінде) мазмұнының жеңілдетілуіне байланысты қасиеттінің мағынасын бұрмалайтын, әркімге және әркімге қолжетімді профандық ағым басым болды. Бұл түптеп келгенде діннің «халықтың апиыны» деп жариялануына, адамдарды алдау, өзін-өзі алдау тәсілдеріне әкелді. Діннің қоғамдағы рөлін жоққа шығармай, материалистер оны жан-жақты зерттеуден бас тартып, мазмұнын әлеуметтік-мәдени факторға түсірді.

Төлеу Әлішер
Жетекші: Тунгатова У. А
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті. Философия және Саясаттану Факультеті http://kaznu.kz/

---