InfoHub Logo

Аннотация

Бұл мақалада автор БАҚ пен әлеуметтік желілердің өзара әрекеттесуіне назар аударады, әлеуметтік желілердің, веб-сайттардың БАҚ-ты дамытуға деген үлесі қарастырылады. Әлеуметтік желілер, БАҚ үшін ақпарат көзі ақпаратты орналастыру алаңы, журналистің пайдаланушы ретінде қатысу алаңы сияқты нұсқаларды бөліп көрсете отырып, субъектілердің өзара іс-қимыл жасау тәсілдерін сипаттайды, осыған байланысты БАҚ пен әлеуметтік желілерді трансформациясы  проблемасын қозғайды.

Кілт сөздер: журналистика, БАҚ, әлеуметтік желі, ғаламтор,блог, блоггер, факт, веб-сайт.

Соңғы онжылдықтарда барлық бұқаралық ақпарат құралдары медиа саласында белсенді өмір сүруде. Тіпті толыққанды баспа газетінің өзінде жеке сайты бар, сол арқылы оны күнделікті ақпарат тарату үшін пайдаланады және жеке бұқаралық ақпарат құралы бола алады.

Ал ірі ақпараттық агенттіктерге келетін болсақ, онда олар бұрыннан интернет желісінде өзіндік орынын қалыптастырған. Сарапшылардың пікірінше, журналистика 2010 жылдан бастап қатты өзгерістерге ұшырады. Пайдаланушы аудиториясы мен жарияланған жаңалықтардың мазмұны да өзгерді. 2016 жылғы статистикаға сәйкес, пайдаланушылардың шамамен 40 пайызы мобильді құрылғылардан жаңалықтар сайттарына кіреді. Болжам бойынша 2018 жылға қарай мұндай пайдаланушылар саны оқырман аудиториясының жалпы санының 70 пайызына дейін артты. Ал 2021 жылдың статистикасына зер салатын болсақ қазір пайдаланушылар саны оқырман аудиториясының жалпы санының 90 пайызын құрайды. Интернет желісі дамыған сайын, пайдаланушының мінез-құлқы да өзгерді. Оянғаннан кейін тұтынушылардың шамамен 80 пайызы сайттарға, әлеуметтік желілерге кіріп, жаңа хабарламаларды көреді. Сол себепті көптеген ақпарат тарататын баспа газеттері, ақпараттық агенттіктердің интернет желісінде өзіндік веб-сайттары, әлеуметтік желілерде жеке парақшалары бар. Осы арқылы интернет журналистикасының қарқынды дамуы байқалады.

Ғаламтордағы бұқаралық ақпарат құралдары.Ең алғашқы веб-сайттар түсініксіз болды және ұзақ уақыт жүктелді. Сайттың бір бетінде сіз экранның жүз айналдыруын жасайтынсыз, сонда да сайт желісі өте баяу жұмыс істейтін.

Сандық басылымдарды құрудың шыңы адамдардың қағазбастылықтан бөлінуіне әкелді, бірақ электронды ақпарат гигабайттарының толқынына тап болды. Кейінірек веб-сайт жасаушылар бұл қарым-қатынас пен жауап алудың ең дұрыс нұсқасы емес екенін түсініп, ақпарат мөлшерін азайта бастады. Қазіргі мобильді мүмкіндіктер мазмұнды контент жасаушылардың мүмкіндіктерін керемет түрде кеңейтеді. Сондықтан қазіргі желі қолданушыларына влог немесе блог жүргізуге мүмкіндік береді және белгілі бір дәрежеде әуесқой журналист болуына да септігін тигізеді. Нәтижесінде “блог” немесе “блоггер” деген жаңа ұғымдар пайда болады.

Блог- бұл онлайн-журнал, интернет-күнделік, оның негізгі мазмұны жүйелі түрде қосылатын жазбалар. Жазбаларда мәтін, фотосуреттер, графикалық элементтер немесе мультимедиа бар. Блог жазбалары әдетте қысқа және кері хронологиялық ретпен топтастырылған. Көбінесе блогтар көпшілікке арналған, блог авторымен пікірталасқа түсетін оқырмандары бар, олар жазбаға немесе жеке блогына түсініктеме береді.

Соңғы 10 жыл ішінде интернет-блогинг саласы қарапайым интернет байланысынан, тәуелсіз және күрделі бақыланатын ірі ақпараттық кеңістікке айналды. Танымал блогтар әлемдік БАҚ-пен бәсекеге түсе алады, сонымен қатар блогосфера – бұл бизнес пен сауданы құрудың тамаша платформасы.

Алғашқы блогтардың бірін (немесе олар бұрын "веб-журналдар” деп аталған) Бүкіләлемдік ғаламтордың өнертапқышы Тим Бернерс-Ли жасаған. Бірақ бұрынғы замандағы блогтарда қазіргі блогтардың сипаттамалары жетіспеді. Олар: оқырманның қатысуы, жаңару жиілігі, редакторлық пікірлер.

Біртіндеп блогосфераның өзі де дамыды. Бастапқыда бұл жеке күнделіктер болды, бірақ біртіндеп блогтар ірі жаңалықтар мен ақпараттық порталдарға айнала бастады. Көп ұзамай танымал журналистер, саясаткерлер, сарапшылар желіде өз парақшаларын ашты- өйткені осындай жолмен  адамдарға әсер ету мүмкіндігі өте жоғары  еді. Белгілі адам қандай да бір оқиғаға өз көзқарасын білдіргенде, көпшілік оған сенуге бейім.

Блогосфера пайда болғанға дейін БАҚ ақпарат ағынын толығымен бақылап отырды және жаңалықтардың негізгі көзі болды. Блогтардың қазіргі кезде жастар арасында болсын, жасы үлкен адамдар арасында болсын танымалдығы артуда, өйткені  олар адамның әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандырды. Біріншіден, "сөз бостандығы" қажеттілігі. Интернетте цензура жоқ, интернетте сіз толығымен анонимді бола аласыз және нақты авторды бақылау өте қиын.

Екіншіден, ақпарат көздерінің үлкен саны, бір немесе басқа мәселе бойынша көптеген пікірлер. Мәселені әр түрлі жағынан, әр түрлі бұрыштардан қарастыруға болады, қандай да бір проблеманы әртүрлі елдердің адамдары қалай қамтитынын салыстыруға болады. Үшіншіден, бұл жылдамдыққа қажеттілік. 21 ғасыр-ақпарат ғасыры және адамдар оны тез алып жылдам қабылдағысы келеді. Дегенмен, блог жүргізу сияқты құбылыстың кері әсерлері де бар. Өйткені, тек мамандар мен кәсіпқойлар ғана жаза алмайды, кез келген адам блог аша алады. Сондықтан бұл ақпарат сапасының төмендеуіне әкеледі. Оның дұрыстығын ешкім тексермейді, көбінесе жарияланған ақпарат  жай ғана қауесет болып шығады.

21 ғасырда тіпті бұқаралық ақпарат құралдарында ,интернеттің  көрсететін әсері мен мыңдаған аудиториясы   жоқ. Бақыланбайтын блогтар қауіпті бола бастайды-олар белгі бір насихаттың маңызды көзі бола алады, ал интернетте ақпараттың шындық немесе өтірік екенін анықтау өте қиын. Блогтар әлеуметтік процестердің радикалдануына әкеледі, өйткені ақпараттың қол жетімділігі мен бақыланбауы радикалды идеялардың блогосферада тез таралуына себеп болады. Бақыланбайтын ақпарат қолданыстағы билік пен қолданыстағы режимдерге айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. Соңғы бірнеше жылда интернет барынша өзгерді. Блогерлер журналистика ұғымын қайта қарастырып, оны жеңілдетіп, қол жетімді етті. Кейбіреулер блогтарды "қарақшылық радио станциялары" деп те атайды. Олар қазіргі оқиғаларға, БАҚ-қа, мәдениетке және қиялына әсер ететін барлық нәрселерге өз көзқарастарын таратады. Блог-бұл жаңалықтар жинауды бет-әлпетсіз ұйымдастыру емес, блогта белгілі бір оқиғаны баяндау және де тұлғаның  жеке бағалауы, немесе субьективті пікірі әрқашан бар. Қазіргі уақытта біз “блогинг” сияқты құбылыстың қаншалықты маңызды екенін көріп отырмыз. Сондықтан әрбір блог жүргізетін адам өз аудиторисына тарататын ақпаратқа толығымен жауапты.

Медиа кеңістік заманауи журналистикаға оперативті болуға мүмкіндік берді. Алынған кез – келген ақпарат дереу интернет-ресурста жариялануы мүмкін және ғаламтор немесе әлеуметтік желілер арқылы мыңдаған адамдарға таратылады.

Толық және ресми бұқаралық ақпарат құралдарына айналмаған әлеуметтік желілер де ғаламторға ұмтылады. Жаңалық топтарына немесе көпшілікке арналған парақшаларға жазылушылар саныда күнен-күнге өсіп келеді.

Көптеген жаңалықтар сенсациялық материалдары ақпараттық агенттіктер мен қызметтерді айналып өтіп, ақпарат тұтынушы аудиториясына түседі. Бірнеше жыл бұрын мұндайды  тіпті елестету мүмкін емес еді. Әрине, журналистикада медиа кеңістіктіңде белгілі бір кемшіліктері бар:

Тексерілмеген фактілер және жарияланған ақпараттың дәл еместігі. Табыс пен даңққа ұмтылу үшін желіге қоғамдық пікірге әр түрлі әсер етуі мүмкін дәл емес мәліметтер түседі. Басқа жағдайларда тіпті қоғамдық дүрбелең туындатуы  мүмкін.

Бір жаңалықты дұрыс ұсынбау, кейбір  жаңалықтың фактілерін бөліп көрсету. Авторлар алынған ақпаратты бірнеше минуттық немесе  бірнеше сағаттық жиілікпен бөліктерге бөледі, жалпы мәтіннің алшақтығы оқырманға бүкіл ақпаратты дұрыс қабылдауға  және дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді.

Қорытындылай келе, жаңалықтар арасында интернет кеңістігі шынымен жетекші рөл атқаратынын мойындау керек. Көбінесе жаңалықтар сайттары тек ақпарат агенттіктерінің сайттарынан алған ақпаратты түсініктеме немесе дәлелденген фактілерді қоспай өңдейді.

"Тұран" университеті журналистика мамандығының 3-ші курс студенті Қадылбекова Адема

---