InfoHub Logo

Rusya ve Türkmenistan, Hazar Denizi üzerinden doğrudan bağlantıyı güçlendirerek “Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru”nu hayata geçirdi. Bu tarihi anlaşma, Kazakistan’ı “Kuzey-Güney” uluslararası koridorunun dışına itebilir ve Astana’nın transit önemini azaltabilir.

20 Ekim 2025'te Aşkabat'ta düzenlenen Türkmen-Rus hükümetler arası ekonomik işbirliği komisyonunun 13. toplantısı kapsamında, iki ülke arasında “Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru” resmi olarak başlatıldı. Bu adım, sadece ikili entegrasyonun yeni bir aşaması değil, aynı zamanda bölgenin lojistik haritasını tamamen yeniden şekillendirebilecek stratejik bir karar niteliği taşıyor.

Yeni Anlaşmanın Özü Nedir?

Bu anlaşma, Rusya ve Türkmenistan arasındaki mal ve araçların gümrük işlemlerini basitleştirmeyi amaçlıyor. Rusya Başbakan Yardımcısı Marat Husnullin’e göre, temel amaç ticaret hacmini hızlandırmak ve “Kuzey-Güney” uluslararası ulaşım koridorunun gelişimini teşvik etmektir.

Avrasya Ekonomik Birliği'nin de bir zamanlar benzer bir Gümrük Birliği'nin kurulmasıyla başladığını belirtmek gerekir. Uzmanlara göre bu adım, tarafsız Türkmenistan'ın gelecekte AEB'ye üye olmasının ilk adımı da olabilir.

Kazakistan İçin Tehdit Ne?

Bugün, Rusya'dan Türkmenistan'a ve tersi yöndeki yüklerin büyük bir kısmı Kazakistan toprakları üzerinden taşınmaktadır. 2014 yılında hizmete giren “Bolaşak” demiryolu hattı, Özbekistan'ı bypass ederek Mangistav Eyaleti üzerinden Türkmenistan'a doğrudan erişim sağlamıştı.

Ancak yeni anlaşma kapsamında Moskova ve Aşkabat, aracı olan Kazakistan'ı devreden çıkararak Hazar Denizi üzerinden doğrudan deniz taşımacılığını geliştirebilir. Bu adımın nedeni pragmatik: son yıllarda Kazakistan ile Rusya arasındaki sınırı ağır tonajlı kamyonların geçmesi zorlaştı. Şu anda 7.000'den fazla tır sınırı geçemeden bekliyor.

Türkmenistan'ın “Türkmendeňizderýaýollary” Ajansı'nın belirttiği gibi, “basitleştirilmiş koridor” malların Rusya ve Türkmenistan sınırlarından geçiş süresini önemli ölçüde kısaltacak ve bu da “Kuzey-Güney” koridoru için kritik bir öneme sahiptir.

Eğer iki ülke doğrudan deniz taşımacılığını geliştirirse, “Kuzey-Güney” koridorunun güzergahı şu şekilde değişebilir: Rusya – Türkmenistan (Hazar Denizi üzerinden) – İran – Pakistan – Hindistan. Bu durum, Kazakistan'ın karayolu transit rolünü önemli ölçüde azaltacaktır.

Sadece Bir Gümrük Anlaşması Değil

Rusya ve Türkmenistan arasındaki işbirliği sadece lojistikle sınırlı değil. Taraflar, ekonominin dijitalleştirilmesi, bilgi güvenliği, Rus BT şirketlerinin Türkmenistan pazarına girmesi gibi konuları görüşerek dijital dönüşüm alanında bir mutabakat zaptı imzaladılar. Moskova, Türkmenistan'ın uzak bölgelerine geniş bant internet sağlama sözü verdi.

Bu gelişme, Kazakistan'ın transit politikası için ciddi bir sınama teşkil ediyor. Astana'nın artık lojistik stratejisini yeniden gözden geçirmesi ve yeni rekabet koşullarında avantajlarını korumanın yollarını araması gerekiyor. Aksi takdirde, stratejik öneme sahip uluslararası bir güzergahın dışında kalma riskiyle karşı karşıya kalabilir.