InfoHub Logo

Twitter-diń negizin qalaýshysy týraly bizge ne málim jáne ol nesimen tanymal bolyp ketkenin osy materıalymyzda aıtyp beremiz.

Djek Dorsıdiń balalyq jáne jastyq shaǵy

Djek Dorsı 1976 jyly qarashanyń 19-da Sent-Lýıs qalasynda (Mıssýrı shtaty, AQSH) medısınalyq qural-jabdyqtar ınjeneri men úı sharýasyndaǵy aıeldiń otbasynda dúnıege keldi. Balalyq shaǵynda bul bala qurdastarynyń arasynda aıryqsha kózge túse qoıǵan joq, ol óte qarapaıym tipti uıalshaq boldy, óıtkeni balalyq shaǵynda Dorsıdiń sóıleý apparaty jaqsy jetilmegen edi — ol kekeshtenip sóıleıtin. Alaıda, balaqaı birinshi synypqa barǵan kezde ol óziniń eshkimmen aralaspaıtyn tuıyqtyǵynan aryla aldy. Buǵan nana qoıý qıyn, alaıda sóıleý kezide týyndaıtyn problemalaryn enserý úshin bul bala ózi oratorlyq óner kýrsyna jazyldy.

Mektepte Dorsı oqýdaǵy úlgerimdiligi jaǵynan úzdikter ishinen tabylmady, ol qarapaıym oqýshylardyń biri boldy: ol sýret salýǵa áýestenip, óner tarıhyn jaqsy kórdi, tenıspen shuǵyldandy, mektep gazetiniń tirligine belsendi atsalysty, sondaı-aq kompúterlik kýrstarǵa baryp júrdi. Aıta keterligi, Djek kompútermen ákesiniń arqasynda tanysty. Ol jańadan satylymǵa shyqqan alǵashqy derbes IBM kompúterin alyp kelgen edi.

Bala kezinde Djek qalalyq kartalardy jaqsy kóretin, olardy zerdeleýge kóp ýaqytyn sarp etti. Ol qolyna jolnusqany alyp, qaǵazǵa basylǵan baǵyt-baǵdarlardyń durystyǵyn tekserý úshin qalany kúni boıy aralap júre berýge bar edi.

Bul áýestigi jasóspirimge tasyn órge domalatýǵa septigin tıgizdi. 1990 jyly 14 jastaǵy Djek taksomotorlyq tasymal uıymdarmen seriktestigin bastady. Onyń jumysy sol keńselerdiń dıspecherlik qyzmetteriniń qam-qareketin ońtaılandyrýǵa arnalǵan baǵdarlamalardy jazyp shyǵý boldy. Jas Djek Dorsıdiń baǵdarlamalarynyń ótimdi bolǵany sondaı, olardy áli kúnge deıin, 23 jyl ótken soń da Sent-Lýıs dıspecherleri paıdalanyp keledi.

Djek Dorsıge Twitter-ge uqsas birdeńeni jasap shyǵarý týraly oı shamamen sol ýaqytta kelgen degen nusqa bar. Bar gáp Djektiń taksıshilerdiń ózara rasıa arqyly sóılesip, qaıda ekenin, ne istep jatqanyn bir-birine aıtatynyn kórip júrgeninde. Dál osyny mıllıondaǵan Twitter-di paıdalanýshylar kúnbe-kún istep júrgenin bilemiz.

1991 jyly jazda ózdiginen úırenip alǵan bagdarlamashy jergilikti Mira Digital Publishing kompanıasyna jumysqa turdy. Jigittiń daryny men talaby sol jerdegi dırektordy tańǵaldyrýsondaı, ol birneshe apta ótkennen keıin-aq qaljyńdap (ázil emes shyn aıtqan bolýy da múmkin) ózin «jazdyq stajerdiń kómekshisimin» dep ataı bastady.

1995 jyly mektepti bitirgen Djek Dorsı Mıssýrı Ǵylymı-tehnıkalyq ýnıversıtetine oqýǵa bardy. Degenmen, ol bul ýnıversıtette uzaq júrgen joq. Nú-Iorkke ańsary aýyp júrgen jigit sol qalaǵa ketýden úmitti boldy. Jáne de solaı bolýy úshin qolynan kelgenniń bárin istedi.

Djek Dorsı mansabyndaǵy alǵashqy qadamdar

Bir kúni nú-ıorktik Dispatch Management Services kompanıasynyń saıtyndaǵy olqylyqty kórip qalǵan Djek onyń basqarýshysy Greg Kıddke veb-resýrstyń osal tustary týraly habarlanatyn hat jazýdy uıǵardy. Áńgime saıtqa «buzyp kirý» jaıynda bolsa da Greg polısıaǵa habarlasqar joq. Onyń ornyna Grek Djekti kompanıasyna jumysqa shaqyrdy. Esht aımaqtan kelgen jigit bul usynys týraly kóp oılanyp jatpady. Mıssýrı ýnıversıtetinde bar-joǵy eki jyl oqyǵan Djek kelip turǵan múmkindikti paıdalaný úshin oqýdy tastap ketti.

Jýrnalıs Nık Bılton Dorsıdi «Nú-Iork ýnıversıtetin tastaǵan jáne kafelerde noýtbýgymen birge toılaıtyn, aıaq kıim satatyn dúkenniń ózine jumysqa turýǵa qabyletsiz, tanaýyna syrǵa taǵyp alǵan pank tyńdaýshy birtúrli jigit» dep esine alady.

Keıinirek Kıdd taǵy bir jumysqa, bul joly Oklendke shaqyryp, buǵan jas jigit qýana-qýana kelisti. Bastapqyda Dorsıdiń jańa oryndaǵy isi salǵan jerden ońǵa basyp kete qoıǵan joq. Ol jergilikti parommen tasymaldaý operatory úshin qashyqtan bagdarlamalyq jasaqtama qurdy, al bos kezinde — Kıddtiń qyzyn tárbıeleýge járdemdesti.

Aıtpaqshy, ol kezde Dorsı Kıddtiń aýlasyndaǵy qýyqtaı ǵana qorada (6 sharshy metr) turyp jatty. Eshqandaı jaǵdaı joq jaıda tursa da, Dorsıdiń kóńili toq bolatyn. Onyń «apartamentinde» keńjolaqty ınternet, sondaı-aq qonaqjaı úı ıesiniń djakýzıine túsip turý múmkindigi boldy.

Alaıda, biraz ýaqyttan soń Djek Dorsıge bundaı birsaryndy ómirmen qosh aıtysýǵa týra keldi. Bul jigitti Sılıkon alqabyndaǵylar baıqap, Odeo kompanıasyna jumysqa shaqyrdy. Ol kezde kompanıany úlken úmit artylyp júrgen tájirıbeli baǵdarlamashy jáne kásipker Evan Ýıláms — álemge áıgili Blogger blogtar servısiniń avtory basqaryp otyrǵan bolatyn. Bul servısti Evan kezinde Google-ǵa satyp jiberdi de, maqsaty áleýetti turǵyda paıdasy qomaqty ınternet-startaptardy damytý bolǵan kompanıany qurdy.

Bas kezinde Odeo-daǵy jumysy jap-jaqsy júrip jatty, biraq 2006 jylǵa qaraı jaǵdaı nasharlaı bastady. Bulaı bolýyna jańa jobalarǵa arnalǵan ıdeıalar toqyraýy sebep boldy, odan soń qarjylyq qıyndyqtar týyndaı bastady (ınvestorlar Odeo-ny qoldaýdy doǵara bastady).

Twitter-diń qurylý tarıhy

Endi myna qyzyqqa qarańyz. Kompanıanyń problemalary Djek Dorsıdi onyń mereıli sátine qaraı súıredi. Bir kúni ol Evanǵa paıdalanýshylarǵa (ınternetti) olardyń dostary dál qazir ne istep jatqanyn bilip otyrý múmkindigin usynatyn veb-servıs qurý týraly ıdeıasyn aıtyp beredi. Bul usynysqa qyzyǵýshylyq tanytqan Evan Ýıláms jobanyń beta-nusqasyn jasap shyǵarýǵa eki apta ýaqyt berdi.

Djek óziniń baıaǵydan kele jatqan armanyn aqıkatqa aınaldyrýdy keıinge qaldyryp jatpady. Florıan Ýebberdiń (Odeo-nyń jetekshi baǵdarlamashysy) qoldaýyna ıe bolǵan Djek Dorsı oǵan berilgen ýaqytta tapsyrmany oryndap shyqty. Nátıjesinde 14 kún ishinde jańa servıstiń baǵdarlamalyq kody ǵana emes, sonymen qatar onyń Twitter («shyqylyqtaýshy») degen ataýy da daıyn boldy.

Jańa mıkroblogtar servısiniń bolashaǵy jarqyn bolǵany sondaı, ony iske asyrýǵa kompanıanyń basqa qyzmetkerleri birinen soń biri tartylyp jatty. Bundaı kadrlardyń turaqtamaýy Djek Dorsıdiń jobasyn jeke kompanıa qylyp bólek shyǵarýǵa alyp keldi.

2006 jylǵy naýryzdyń 21 kúni Twitter ómirindegi eń eleýli oqıǵalardyń biri boldy — Djek Dorsı «just setting up my twttr», aǵylshynshadan «tvıtterimdi ıkemdep jatyrmyn» dep tárjimalaýǵa bolatyn tarıhtaǵy eń birinshi tvıtti jarıalady.  Birneshe aı ótken soń, 2006 jylǵy shildeniń ortasynda ınternet-qaýymdastyq servıstiń kópshilikke arnalǵan nusqasyna kózaıym boldy.

Alaıda, Twitter-diń qurylýynyń múldem ózgeshe nusqasy da bar. Mysaly, «Hatching Twitter: A True Story of Money, Power, Friendship and Betrayal» kitabynyń avtory Nık Bılton bylaı dep jazady: Dorsı birinen biri ótken oqıǵalardy oılap taba beredi. Vanity Fair-ge bergen suhbatynda ol Twitterd-i qurý ıdeıasy oǵan 8 jasynda, 1984 jyly kelgenin aıtady. Sosyn ol ıdeıanyń kartalardy, poıyzdardy, qalalardyń tirligin baqylaýdan týyndaǵanyn aıtady. Sodan keıin Twitter-diń ıdeıasy Saýs-Parktegi sport alańynda paıda bolǵanyn aıtady. Twitter-diń qurylý ıdeıalaranyń legi Dorsıdiń jańa ımıjiniń paıda bolýymen aıaqtaldy. Ol Stıv Djobsqa uqsaýǵa tyrysa bastady, ózi kıinip júretin kıim stılin oılap tapty: barlyq túımesi salynyp turatyn aq Dior jeıdesi, kók djıns jáne qara bleızer.

Djek Dorsıdiń basqa jobasy — Square

Buǵan qosa, Djek elektrondy tólemderdi qabyldaýǵa jáne óńdeýge arnalǵan sheshimderdi ázirlegen Square kompanıasynyń negizin qalady. Djek Dorsı Twitter Inc. keńesiniń tóraǵasy bolyp taǵaıyndala salyp, utqyr (mobıldi) qurylǵylarda kredıt kartalaryn qabyldaýǵa  arnalǵan jańa platformany jasaı bastady.

Onyń jasaǵany iPod, iPhone, iPod touch jáne Android ornatylǵan qurylǵylardyń bárine qosyla beretin kishigirim tórtburyshty buıym boldy. Gadjet qulaqqapqa arnalǵan jalǵaýysh arqyly qosylyp, bank kartasymen shottardy óteýge, qarajat aýdarýǵa jáne basqa qarjylyq operasıalardy oryndaýǵa múmkindik berdi.  

Qazirgi tańda kompanıada 800-ge jýyq adam jumys istep júr. 2012 jyly Business Insider jýrnaly Square Inc. kompanıasyn 3,2 mıllıard dollarǵa baǵalady.

Djek Dorsı noýtbýkty paıdalanbaıdy

Eń qyzyqtysy sol, Twitter-diń negizin qalaýshysy noýtbýkty paıdalanbaıdy, óıtkeni noýtbýk, Dorsıdiń óziniń aıtýynsha, onyń oıyn basqaǵa aýdara beredi. Esesine bul kisi bárin smarfony arqyly isteı beredi: tipti kólemdi mátinderdi de terip shyǵady, dálireginde dybysty kómekshisine aıtyp otyrady.

Bir atap óterligi, kásipker kompúterler men telefondar adamnyń búkil ýaqytyn joq qylyp jatyr, óıtkeni olarda kóptegen qyzyqty nárseler bar, dep esepteıdi. Bulaı bolmaýy úshin Dorsı birneshe ádetti boıyna sińirdi: tańerteń, jumysqa barmaı turyp, telefonyn teksermeıdi, al jumys isteýi kerek bolǵan kezde barlyq habarlamalardy óshirip tastaıdy.

Twitter-di qurýshy habarlamalar joq telefonnyń búkil ekranynda bir qosymsha ǵana turyp, oǵan kiris habarlamalarǵa jaýap jaza berýdiń qajeti bolmaıtynyn aıty.

«Jumys istegende kóz aldyńa bári jalp-jalp etip shyǵa berip, oıyńdy bóle bergenniń ornyna men aldymda turǵan nársege kóńil bólemin», — dep atap ótti Dorsı.

Dorsıdiń taǵy bir nazaryn basqaǵa aýdarmaýdyń tásili — keńes jıyndarynda gadjetterdi aýlaqqa qoıý.

«Kezdesý kezinde talqylaý nysany nazarda bolýy úshin jáne ýaqytty áıteýir birge ótkizip qana qoımaı, ony mándi etý úshin telefondardy ary alyp qoıyp, noýtbýkterdi jaýyp qoıamyz», — deıdi ol.

Kásipkerdiń pikirinshe, eger kompúterler men telefondar qosýly tursa, keńes bosqa ótedi — báriniń zeıini basqaǵa aýyp kete beredi.

Djek Dorsı qanshama kereǵarlyqqa tolyp tursa da, onyń shyǵarǵan ónimine kópshiliktiń yqylasy erekshe, buǵan Twitter-ge tirkelgen 200 mıllıon paıdalanýshy men mıllıardtardy quraıtyn dáýleti dálel. Jáne de Twitter-diń burynǵy qyzmetkerleriniń biri aıtqanyndaı: Djek Dorsıdiń shyǵarǵan eń ótimdi ónimi — ol Djek Dorsıdiń ózi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Ýolt Dısneı jetistiginiń tarıhy

Toyota tarıhy: toqyma stanoktyń ornyn kólikke almastyrý

Konosýke Masýsıtanyń ómiri men jetistikke jetý tarıhy

Nemis dárihanasynan álemdik kosmetıka ımperıasyna deıin: Schwarzkopf tarıhy

Honda markasynyń tarıhy

Úreı patshasy – Alfred Hıchkok

Balyq aýlaýǵa degen qyzyǵýshylyq HARLEY-DAVIDSON kompanıasyn qurýǵa sebep bolǵan

Djek Ma: Eger 35 jasyńyzda siz áli de kedeı bolsańyz – onda siz buǵan laıyqtysyz

Azıanyń eń baı adamdarynyń biri Djek Manyń jetistikke jetý tarıhy

Álemdegi eń jany siri akter — Djekı Channyń ómiri men taǵdyry

Ilon Mask degen kim jáne álemniń ózgerýine qandaı yqpaly bar?

Samsung kompanıasynyń tarıhy: Koreıa tehnıkasy

---