InfoHub Logo

...Qazaqtyń M. Áýezov atyndaǵy Akademıalyq drama teatry kórermenderge toly. Respýblıkalyq estrada stýdıasyn bitirýshiler búgin osynda óner kórsetpek, sońǵy synnan ótpek. Aldyńǵy jaqtaǵy uzyn stol janynda memlekettik komısıa músheleri.

— «Mavrıtan bıi». Oryndaıtyn Gúljan Talpaqova! — dep habarlandy.

Myń buralǵan qyz erkin bılep júr. Sahnadaǵy sıqyrly bı qudiretiniń qushaǵyna oranǵandaı kórermen jurt tym-tyrys. Bı aıaqtalǵan soń sahna syrtyna shyqqan Gúljannyń birinshi kórgeni aıaýly ustazy, osy bıdi qoıǵan baletmeıster Eleonora Nıkolaevna Grıkýrova boldy. Júzinde kúlki, kózinde jas. Qýanysh jasy.

— Jaraısyń! — dep shákirtiniń betinen súıdi. Balalar baqshasynda júrip bı úırengen Gúljan keıinnen Gýrevtegi munaı óńdeý zavodynyń Mádenıet Saraıy janyndaǵy balet úıirmesine qatynasty. Bı degende ishken asyn jerge qoıatyn bolyp aldy.

— Qaraǵym, sen dáriger bol. Papań meni válske de alyp shyǵyp kórgen emes, sen qaıdan bıshi bolasyń? — deıtin anasy Ráılásh ázil-shyny aralas. 8-klasty maqtaý gramotasymen bitirgen Gúljan respýblıkalyq estrada stýdıasyna túsýdi oılady. Aldymen apaıy Rabıǵamen aqyldasty. Eń bastysy — anasyn kóndirý.

— Jaraıdy. Baram deseń bar. Azar bolsa, Almatydaǵy naǵashyńnyń úıine baryp dem alyp qaıtarsyń, — dedi anasy birazdan keıin. Óner shyńyna bastaıtyn dańǵyl joldyń alǵashqy buralań soqpaǵy osylaı bastaldy. Bıdaı óńdi taldyrmash qyz kókiregindegi arman qanatyna otyryp alǵash Almatyǵa jol tartty. Mine, sodan bergi ótken eki jyl jemissiz bolǵan joq. Talantymen, eńbeksúıgishtigimen muǵalimderine úmit kúttirgen jas qyz stýdıany úzdik dıplommen bitirip shyqty

* * *

1968 jylǵy 1tamyz. Bolgarıanyń astanasy — Sofıa qalasynda jastar men stýdentterdiń Búkildúnıejúzilik IX festıvali ótip jatyr, 80 myńnan astam jas Balqan taýynyń baýraıyn shat-shadyman dýmanǵa bóleýde. Ár jastyń aýzynda bir-aq sóz. Ol — dostyq.

Biz, ár eldiń jastary,

beıbitshil ómirdi ańsaımyz.

Biz, Qazaqstannan kelgen bir top jastar, Sofıanyń Kremıkovskı kombınatynyń jumysshy-jastarynda qonaqta bolyp, endi qala ortalyǵyna asyǵa basyp kelemiz.

— Kesh qalyp qoımasaq jarar edi, — deıdi belgili mehanızator Gúlsara Qýandyqova.

Bet alysymyz — Bolgarıanyń Ortalyq klýby. Búgin munda festıválge kelgen dúnıe júzi bıshileriniń saıysy bolmaq. Kelsek, klýb ishi halyqqa lyq toly eken. Bir-bir shoq gúlimizdi qushaqtaǵan kúıimizben ár jerge ornalastyq,

— Qazaqtyń ónerli qyzyna jankúıer bolamyz, — dep kremıkovtyq bir top qyzdar men jigitter de kelgen bolatyn. Olar da bólinip-bólinip bizben qatar jaıǵasty. Árıne, dúnıejúzilik saıysqa osaldar kelmeıtini belgili ǵoı. Sahnadan talaı sańlaqtar ótip jatyr. Kenet, shymyldyq ashylyp, habarlaýshylardyń:

— № 65. Saıysqa túsýshi Gúljan Talpaqova. Professıonal. Qazaq Sovettik Sosıalısik Respýblıkasynan. Halyq bıi «Aıjan qyz!» — degenin estigende, bizdiń júregimiz aýzymyzdan shyǵyp kete jazdady. Sebebi osynda qatynasyp otyrǵan Qazaqstan ókilderi Oljas Súleımenov, Sherhan Murtazaev, Sara Tynyshtyqulova, Aıgúl Qydyrbekova, taǵy basqa kóptegen azamattar mynaý dúnıe júzi jastarynyń aldynda búgingi ósip-órkendegen qazaq halqynyń ónerine súısinip, ári shyn nıetti jankúıerlikpen tolqyp otyrdy. Qazaqtyń ult kıimin kıip, qulpyra túsken Gúljannyń ádemi qımyly kórermender kóńiline birden jol tapqanyn ańǵarý qıynǵa túspedi. Shynyn aıtý kerek, biz zaldaǵylardyń júzine urlana qarap qoıamyz. Tańdanǵandyq pen súısingendikti kórip, qýana túsemiz. Kóńilimizde jalǵyz-aq áttegen-aı otyrdy; «Aıjan qyzdyń» oınaqy áýenin zaldaǵylar estı almady. Bul áýendi oınaýǵa jiberilgen kvartet Moskvada júrıdiń synynan ótpeı qalypty. Endi ózbek jigitiniń býbende súıemeldeýimen sahnaǵa shyǵýǵa týra keldi. Bı aıaqtalǵanda jurttyń qol shapalaqtaýymen Gúljan sahnaǵa qaıta shyqty.

Sahna syrtyndaǵy esikten bizge jolyǵýǵa shyqqan Gúljan jýrnalıser men fototilshilerdiń qorshaýynda qalyp qoıdy. Árqaısysy biraýyz sózin estip, beınesin túsirip alǵansha asyq. Qazaq saharasynyń erte kóktemdegi qyzǵaldaǵyndaı kóz tartady bıshi qyz. Biz quttyqtaýǵa, tipti qolyn qysyp, betinen súıýge múmkindigimiz bolmasa da, syrttaı maqtanyp turmyz.

Erteńinde Bolgarıa jastarynyń ortalyq «Narodna mladej» gazeti Gúljannyń úlken portretin basyp shyǵardy. Biz úshin eń qıyny — saıystyń qorytyndysyn kútken kúnder boldy. Gúljan da mazasyz tolqý ústinde. Biraq onysyn sezdirmeýge tyrysady. Bizdiń árqaısysymyzdyń kóńilimizde de sál-pál kirbiń bar-dy. Ol — bıdi súıemeldeıtin qazaqtyń ult-aspaptarynyń bolmaǵandyǵy. Júrıdiń predsedateli, belgili bıshi Ýstınova saıys bastalýǵa bir kún qalǵanda Gúljandy shaqyryp aldy.

— Keshe Sovet-venger dostyǵyna arnalǵan keshte sizdiń bılegenińizdi kórdim, — dedi áıgili bıshi, — óte tamasha! Biraq halyq bıin estradalyq aspaptarmen súıemeldeýge tipti bolmaıdy. Bul seniń balyńdy tómendetýi múmkin (Gúljandy Moskva mýzykanttarynyń estradalyq trıosy súıemeldep kelgen). Qyzym, nede bolsa, ulttyq aspap tabý kerek. Seniń ónerińe súısingennen janym ashyp aıtyp otyrmyn.

Endi ne isteý kerek? Ózbek jigiti, «Bahor» ansambliniń solısi býbenshi Ádilge barýǵa týra keldi. Ol qolynan kelgen kómegin aıaǵan joq, býbende súıemeldedi.

Aqyry úsh kún ótkende saıys qorytyndysy da shyqty-aý.

— Qazaq Sovettik Sosıalısik Respýblıkasynyń bıshisi Gúljan Talpaqovaǵa halyq bıi «Aıjan qyzdy» oryndaǵany úshin Jastar men stýdentterdiń Búkildúnıejúzilik IX festıvaliniń laýreaty ataǵy jáne kúmis medal qosa tapsyrylady.

Júrı predsedateliniń osy lebizin estigende, biz qatty qýanystyq. Shet jerde júrgende óz elińe, Otanyńa degen súıispenshiligińniń sheksiz ekenin sezine túsedi ekensiń...

— Bul ataq maǵan emes, — meniń ustazdaryma, qazaq halqynyń búgingi ónerine berilgen ataq. Bul Shara, Gúljahan sekildi apaılarymnyń eńbegi, — dep qyzara kúlimsiredi Gúljan.

Keıin ekeýmiz ońasha qalǵanda ol óziniń týǵan jeri Atyraý óńirin, kúmis tolqyndy Aq Jaıyqty, týysqandaryn eske alyp otyrdy. Men odan bolashaqtaǵy josparyn aıtýdy ótindim. Bul meniń belgili jýrnalıserge elikteýimnen ǵoı deımin.

— Jospar týraly oılaýǵa da mursha bolmaı jatyr ǵoı, — dep kúldi ol. — Qazir repertýarymda Qazaq poemasy, «Mavrıtan bıi», «Buhar bıi», «Bylqyldaq», «Aıjan qyz» — mine, osylar ǵana. Afrıka, Arab, Úndi halyqtarynyń bılerin úırený ústindemin.

Gúljan sóz arasynda óziniń kınony da unatatynyn aıtyp otyrdy. Erteńinde Bolgarıa kınostýdıasy Gúljandy belgili sovet kınoakteri Oleg Tabakovpen birge kınojýrnalǵa túsirýge alyp ketti.

«Aıjan qyz» áýenindeı súıkimdi, osynaý qarapaıym qazaq qyzynyń sol bir ásem beınesi meniń kókiregimde uıalap qalypty. Sol beıne kóz aldyma kele qalsa, ylǵı da alys qıaldarǵa, arman bıikterine samǵap bara jatqandaı kórinedi maǵan.

---