InfoHub Logo

Dáýren men Qasym — aralarynan qyl ótpes dostar. Ekeýi de on úshte. Dáýren áke-sheshesinen erte aıyrylǵan-dy. Sondyqtan da, ol marqum anasynyń ápkesi — Janar degenniń úıinde turady. Janardyń kúıeýi — óziniń qarny toq bolsa, ózgeniki de solaı eken dep oılaıtyn sanasyzdaý, qatal, qyrsyq, ári doly kisi. Tarǵyldanyp shyǵatyn qatqyl úni, júris-turysy, qaraǵan jerine jebedeı qadalar qap-qara kózi, bári-bári kez kelgen adamdy úreılendirmeı qoımaıtyny anyq. Qashan kórseń de, álgi erensiz erkek Dáýrendi qara jumysqa salady da júredi. Buǵan onyń da tula-boıy ábden úırengenge uqsaıdy, isteı beredi, isteı beredi, sharshamaıdy. Aǵanyń aıtqanyn oryndamasań sharýań bitti deı ber, aıamaıdy. Qolyndaǵy zatpen salyp qalady. Eń qyzyǵy, Janardyń kúıeýi úıine renjýli kelgende, jaǵdaı ýshyǵa túsetin. Aıqaı-shý, urys-keris. «It ashýyn tyrnadan alady» degen. Sol kúni manaǵy súıkimsiz balany beldikpen sabap, kókala qoıdaı etedi. Mundaıda Dáýrenniń tátesi aralaspaıdy, ortaǵa túspeıdi. «Báleden mashaıyq qashypty» degendeı dalada júredi. Birde, mas bop otyrǵan ol bos bótelkeni Dáýrenniń basyna uryp shaqqan edi. Sodan qalǵan tyrtyq áli kúnge deıin bar. Sóıtip, ǵumyr keshken bala jasqanshaq ta jasyq bop ósti. Qobaljysa nemese qoryqsa, kekeshtenetindi de shyǵardy. Al, Qasym anasymen birge turady. Bala úshin álemde anasynan jaqyn jan joqtaı kórinedi. Túski shaı ishilgen soń, ol qolyna qarmaǵyn alyp:

— Mam! Men Dáýrenge kettim! — dedi erekshe kóńildenip.

— Qaıda barasyńdar? — dedi anasy qarmaqqa qarap.

— Balyq aýlaımyz.

— Abaılap júrińder. Meni ýaıymdata bermeı erterek kel.

— Jaraıdy! — dep Qasym krosovkıynyń baýyn baılap, dosynyń úıine júgire jóneldi. Ekeýiniń arasyn bir-aq kóshe bólip tur. — Dáý-ren... da-la-ǵa shyq! — dedi daýsyn zoraıtyp.

— Ne boldy-eı aıqaılap. Jaı aıtsań da estımiz ǵoı! — dedi Janardyń kúıeýi terezeden basyn shyǵaryp.

— Assalaýmaǵaleıkúm aǵa. Dáýren ekeýmiz bir jerge barsaq dep edik.

— Qaıda?

— Metro jaqtaǵy kólshikten balyq aýlaımyz.

— E-e-e, senderge shabaqtan basqa eshteńe buıyrmaıdy, — dedi kúrk-kúrk jótelip. — Ómirde de solaı emes pe?! Áne, seniń aqymaq dosyń nebir akýlalarǵa jem bop júr!.. — dep qarqyldap kúlgeni bar emes pe?! Ol bireýdi kemsitip, shaıansha shaǵyp sóılegen kúni ishken asy boıyna tarap, túnde jaqsy uıyqtaıdy. Az bógelisten soń bala batyldaý sóıledi:

— Jiberetin boldyńyz ba, aǵa?  

Ol Qasymǵa uzaq qarap turdy da:

— Bopty... Eı, Dáýren. Saǵan dosyń kelip tur, — dedi ezýine qystyrǵan shylymyn qushyrlana soryp. — Men saǵan eki-aq saǵat ýaqyt beremin. Úlgermeıdi ekensiń, óz obalyń ózińe.

— Júr, erte jaryqta baryp keleıik. Álde, úıde qala beresiń be?! Keshikseń anaý óltiredi, — dedi Qasym dosyna jany ashyp.

— Oı, qoıshy. Ary ketse bir sabar.

— Kettik, onda.

Mezgil — jaz. Raqat. Eki dos kólshikten balyq aýlap, armansyz shomyldy. Onda qoldaryna qamys sap qarmaq ustaǵan, tursısheń júgirip júrgen balalar kóp eken. Biri ustaǵan balyqtaryna qanaǵattanbaı qaıtadan sýǵa laqtyrsa, endi biri olardy orta tusynan sholaq qyp kesken plasmass bótelkeniń ishine salýda.

— Kelesi aptada Saıranǵa baryp shomylaıyq, — dedi Dáýren.

— Bilmeımin. Mamamnan suranýym kerek.

— Suranyp kór. Jiberse jaqsy bolar edi.

— Kesh batqansha úlken balyq ustaýǵa tyrysaıyq. Men qarmaq salamyn, al sen nan shashyp otyr, maqul ma?! — dedi Qasym.

— Maqul!

Ekeýi jabylyp bir balyq ustady, áıteýir. Úlken eken. Balalar ony paketke orady-daǵy, qarmaǵyn jınaı bastady.

— Dáýren!

— Metronyń ishine kirip kóreıik ta. Ol áli salynyp bitken joq qoı.

Ekeýi úshin ony aralaý qyzyqty bop kórindi. Qurylysy endi ǵana bastalǵan metronyń ishi sýyq, ári qarańǵy edi. Álgiler onda birazǵa deıin júrdi.

— Dáýren. Kettik. Men qorqamyn, — dedi Qasym jan-jaǵyna qarap.

— Qorqatyn túk te joq.

— Osynda árýaq bar degen ras pa?

— Ras shyǵar. Biraq, men ony áli kórgen emespin.

— Kórseń ne isteısiń?

— Amandasar edim.    

— Qalaısha?

— Orys bolsa «zdrastı», al qazaq bolsa «assalaýmaǵaleıkúm» dep.

Qasym qarqyldap kúle bastady.

— Ne boldy?

— Ketshi. Árýaqtar sóılemeıdi ǵoı...

— Qoıshy?!.

— Vaná degen kórshimiz bar edi ǵoı. Esińde me?

— Qaı Vaná?

— Alekseıdiń balasy she?

— E-e-e, taqyrbas pa?

— Iá, ıá. Oǵan ne bopty?

— Ólip qaldy ǵoı. Bári izdedi. Tappady. Men sonyń árýaǵyn keshe ǵana kórdim. Shyn aıtamyn.

— Qaı jerden?

— Túnde. Dál osy jerden mamammen ótip bara jatqanda, — dedi Qasym daýsy dirildep. — Meni qol bulǵap shaqyrdy. Biraq, sóılegen joq.

— Sen ne istediń?

— Qashtym.

— Oı, qorqaq, qoraǵa tyshqaq.

— Óziń qorqaqsyń.

— Batyr bolsań ary qaraı óziń bar. Kettim, men.  

— Qaıta ber, chmo.

Qasym ony shaqyrmaqshy bolyp edi, biraq, qyrsyq dosy raıynan qaıtpaıtynyn sezdi me eken, áýrelenbedi. Bala kórdeı qarańǵy metrodan atyp shyqqanda jumysshyny jolyqtyrady. Ol Qasymǵa: «Bul jerde atańnyń basy bar ma?» — dep urysty.

— Aǵa, keshirińizshi. Endi qaıtalamaımyn.   

— Eger bir nárse joǵalsa sen emes, biz jaýap beremiz. Bilesiń be, ony?! — dep jumysshy kúrekteı qolyn balanyń ıyǵyna artty. Bir kezde metronyń ishinen: «Kómektesińder!» — degen daýys estildi.

— Anaýyń kim-eı? — dedi jańaǵy kisi qabaǵyn qars túıip.

— Dáýren degen dosym ǵoı.

— Dáýreniń bar bolǵyr! Endi osy jerden taǵy kórsem, shyn aıtamyn, moıyndaryńdy územin. «Ket, ket! Jolama!» — degen daýys odan saıyn kúsheıe tústi. Qarańǵylyqty qaq jaryp jelaıaq Dáýren júgirip kele jatty.

— Qazir ekeýińdi mılısıaǵa ótkizemin. Áı, beri kel, — dep jumysshy Dáýrendi toqtatpaqshy bop edi, ol Ýseın Bolt sekildi janynan óte shyqty. Sol sátti ońtaıly paıdalanǵan Qasym da qashyp ketti. — Qap, ákeń!

Artynsha metrodan Vaná da kórindi. Sóıtse, bala oınap júrip, adasyp ketken eken. Úıin tappaǵan soń osynda qonǵanǵa uqsaıdy...

— Qaıda júrsiń-eı?! Men saǵan eki saǵatta kel dedim ǵoı...

Janardyń kúıeýi Dáýrendi qaq ortasynda juldyzy bar «armeıskıı» beldikpen arqasynan urdy. Qatty tıdi, bilemin.

— Aǵa! Odan da meni uryńyzshy! — dedi Qasym arqasyn tosyp.

Baladan mundaıdy kútpegen álgi kisi kádýilgideı daǵdaryp qaldy da:

— Bylaı tur, kúshik! — dep ıterip jiberip, balany ary qaraı sabaı berdi, sabaı berdi. «Keshirshi aǵataı, keshirshi» degen Dáýren úıine qaraı júgirgende, erkek onyń artynan qýdy. Ydys-aıaq shaǵyldy, zattar syndy. Qasym tistenip, bir jaǵynan jylaǵysy kelip anasyna bardy:

— Mama, anaý Dáýrendi sabap jatyr.

Ony eshkim atymen atamaıtyn. «Anaý» deıtin.

— Óı, ol jyndy ǵoı. Sóıtip, júrip bir kúni óltirip qoımasa jarar edi.

— Mama, ma-ma... Dáýrendi uryp jatyr. Qutqaraıyqshy, — dedi Qasym kıiminen tartyp.

— Men ne isteı alamyn janym-aý. Jaman shesheńniń qolynan ne keledi, aıtshy?..

Qýań jerde ósken sekseýildeı ap-aryq Qasym ne isterin bilmeı otyryp qaldy.       

— Vaná tabylypty ǵoı.

— Iá, — dedi bala jylaǵysy kelip.

— Búgin kórip qýanyp qaldym, aman bolsyn, — dep anasy yp-ystyq alaqanymen balasynyń basynan sıpap, betinen súıdi. Qasym anasyn qushaqtaǵan kúıi jylaı bastady.

— Úlken adamdar nege qatal anashym? Nege? Nege?

— Bilmeımin qulynym, bilmeımin.

Dáýrenniń jaǵdaıy qıyn. «Anaý» ony kúnde uratyn boldy. Aqyry, ony «Jetimder úıine» ótkizip jiberdi. Bul habardy estigen Qasym qatty qınaldy. Bir aptadan keıin Qasymnyń anasy Dáýrendi sol jaqtan shyǵaryp aldy. Endi, Dáýren Qasymnyń úıinde turady. Eki bala dostyǵynyń belgisi retinde bas barmaqtaryn kesip, qanyn aq mataǵa jaǵyp saqtap qoıǵan edi. Sol mata áli kúnge deıin saqtalǵan-dy...

---