InfoHub Logo

Burynǵy ótken zamanda Baǵdat shaharynda Ǵylman degen bir aqyldy adam bolǵan eken. Baǵdatta onyń ártúrli dárigerlik ónerimen ataǵy shyǵady. Muny estigen Baǵdat patshasy Ǵylmandy ózine shaqyryp aldyrypty. Patsha kún saıyn onymen birge keńesip otyrady eken. Ǵylmannyń ónerlerine tań qalyp júredi eken. Bir kúni patsha úlken ýázirin shaqyryp alyp:

— Bul Ǵylman óte aqyldy jáne óneri de kóp adam eken. Osyny ýázir etsek qaıtedi? – deıdi. Ýázir patshadan bul sózdi esitken soń: «Ǵylman ýázir bolsa, bizdi ornymyzdan túsirer», – degen oıǵa keledi de:

— Eı, patsham! Bul Ǵylmannan men qorqamyn, óıtkeni basqa adamdar isteı almaǵan nárselerdi bul isteı alady. Sondyqtan bir kúni sizdi de, bizdi de óltirip, ózi patsha bolyp alar dep qorqamyn, – deıdi.

Patsha kenet oıǵa qalady da qapa bolyp:

— Mundaı aqyldy adam patshalarǵa zıandy bolady eken ǵoı! Endi bul Ǵylmandy ne qylamyz, tez kózin joıyp óltiremiz be? – deıdi.

Ýázir qýanyp:

— Eı, patsham! Áýeli odan úsh túrli ǵylym surap alyp, sol ǵylymdy bilip alaıyq, sonan soń óltiremiz, – deıdi.

— Olaı bolsa, Ǵylmandy ne qylsań da óziń bil, seniń qolyńa berdim, – deıdi patsha. Sol kúnnen bastap, Ǵylmandy patshanyń aldyna kelgizbeıtin boldy. Ǵylman ýázirden:

— Patsha nege meni kirgizbeıtin boldy? – dep suraǵanda ýázir oǵan:

— Patshanyń ýaqyty bolmaı júr, – deıdi. Ǵylman aqylǵa salyp, oılaıdy da patshanyń jaratpaǵandyǵyn biledi. Ýázir:

— Eı, Ǵylman! Patshamyzdyń sizden suraıtyn bir saýaldary bar, sol saýaldarǵa jaýap berińiz, – deıdi.

         — Men árqashan da qyzmetterińizge daıarmyn, – dep jaýap beredi Ǵylman. Ýázir:

— Birinshi saýaly: qol astyndaǵy dushpandy ustaýǵa, óltirýge jetik bolý úshin qandaı ǵylymdy oqý kerek. Ekinshi saýaly: patsha qol astyndaǵy halqyn qaıtse baıyta alady. Osy eki túrli istiń amalyn bizge jazyp berińiz, – deıdi.

Ǵylman:

— Mundaı ǵylymdardy jazyp berýge eki jyl ýaqyt berińizder, – deıdi. — Eki jyl tursyn, eki aı bermeımiz, eki jumada jazyp bitiresiz, – deıdi ýázir. Ǵylman eki jumadan keıin ózin óltiretinin biledi de:

— Meniń bul ister týraly bar aqylymdy sarp qylyp, neshe jyl jazǵan kitabym bar, endi men sony bir juma qarap, qatesin túzetip bereıin, – deıdi. Ýázir qýanyp, shyǵyp ketipti. Bir jumadan soń, Ǵylman ýázirge kelip:

— Kitapty túzetip boldym, biraq patshaǵa ózim tapsyrsam eken, – deıdi. Ýázir Ǵylmandy patshanyń aldyna alyp barǵan soń, Ǵylman kitapty patshaǵa beredi. Patsha ýázirge:

— Ǵylmandy syılańyz, qazir bir kese sharap quıyp berińiz, – deıdi. Ýázir ý salynǵan sharaptan bir kese quıyp beredi. Ǵylman sharapta ý baryn sezedi de ýázir men hanǵa sezdirmeı, qaltasynan bir kishkene túıirshik tuz sekildi nárseni kesege salyp jiberip, birazdan keıin sharapty iship salady; azdan soń ol ý ishken adam sekildenip, qınalyp turady da keseniń túbine uıyǵan ýǵa saýsaǵyn malyp ýázirge:

— Áı, ýázir, shyraǵym! Kitapty berdim, kóp paıdaly kitap, ásirese sizderge keregi myna betteri, ne isteıtinin mynaý arada jazdym, – dep, saýsaǵyndaǵy ýdy kitaptyń betterine jaǵyp jiberedi de patshadan ruqsat surap, shyǵyp ketedi. Ýázir men patsha Ǵylman shyqqan soń kitapty alyp, jazýdy qarasa: «Kimde-kim osy kitaptyń qaǵazyn on retke deıin jalasa, ol kisiniń qýaty tipti kemimeıdi», – depti.

Patsha men ýázir buǵan qýanyp, kitaptyń jazýyndaǵy aıtqan betke sheıin qaǵazdy jalaıdy, sóıtip, óz ýynan ózderi óledi.

Sol kitapta: «Patsha qol astyndaǵy halyq tynysh bolsyn dese, árkimdi aq kóńil, ádepti qylyp úıretsin!»

«Patsha qol astyndaǵy halyq baı bolsyn dese, árkimdi eńbekke tárbıeleıtin bolsyn!

Patsha qol astynda zulymdyqty tyıamyn dese, áýeli ózi zulymdyqtan tyıylsyn! » – degen eken.

---