InfoHub Logo

Qyzylorda medısınalyq joǵary koleji
«Meıirger isi negizderi» pániniń oqytýshysy Jýmagýlova Saltanat

Jospar:

Kirispe

Taqyryptyń ózektiligi

Negizgi bólim

1. Ineksıanyń qaýipsiz tehnıkasy
2. Teri asty venalaryn anyqtaýdaǵy shet eldik tájirıbeler
3. Zamanaýı ıneksıaǵa arnalǵan quraldar

Qorytyndy

Taqyryptyń ózektiligi:

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDU) málimetteri boıynsha álemde jyl saıyn 8-12 mlrd ıneksıa jasalady, onyń 1 mlrd — qa jýyǵy-vaksınasıa kezinde balalarǵa. Ásirese, dárilik preparattar damýshy elderde jáne ótpeli ekonomıkasy bar elderde (burynǵy KSRO, Ortalyq jáne Shyǵys Eýropa memleketteri) parenteraldy túrde taǵaıyndaıdy.

"MEDLINE", AQSH Ulttyq medısınalyq kitaphanasy bazasynda 1966-1998 jj.ádebı derekterdi, sondaı-aq ımmýndaý boıynsha keńeıtilgen baǵdarlamany (EPI) ótkizý sheńberinde DDU-ǵa múshe memleketter beretin 1980-1998 jj. ulttyq esepterdiń jarıalanbaǵan derekterin júıeli túrde izdeý jáne taldaý júrgizdi. Taldaý úshin 13 elde dárilik zattardy parenteraldy engizý týraly derekter alyndy. Olardyń qataryna ótpeli ekonomıkasy bar 3 el de kirdi: Reseı Federasıasy (RF) (1988 jylǵy derekter), Moldova Respýblıkasy (1998) jáne "EURA" (1997) kodymen memleket (ESKERİM. red. — DDU-ǵa múshe memleketterdiń EPI ulttyq esepteriniń derekterin olardyń kelisiminsiz jarıalaýǵa bolmaıdy, sondyqtan el ataýynyń ornyna kod kórsetilgen). Bir adamǵa jylyna 0,9–8,5 ıneksıa jasaıtyny anyqtaldy(ortasha-1,5). Burynǵy sosıalısik elderde dárilik preparattar parenteraldy túrde óte jıi engiziledi: Moldovada jylyna 5 ıneksıadan, "EUR A" memleketinde — 7,5, al RF-da oryndalatyn ıneksıalar sany týraly derekter joq. Ineksıalardy kóbinese Pákistanda jáne Ekvadorda jasaıdy, onda 1 adamǵa jylyna tıisinshe 8,5 jáne 7,3 ıneksıaǵa týra keledi.

Kóptegen jaǵdaılarda dárigerler parenteraldy ádisine dárilik túrlerdi medısınalyq turǵydan negizsiz engizgen artyqshylyq. DDSU basshylyǵynda (Guide to good prescribing, 1994) dárilik zatty ıneksıalaý úshin eki negizgi negiz bar: tez áserge qol jetkizý qajettiligi nemese ıneksıa engizýdiń jalǵyz tásili bolyp tabylatyn, onyń kómegimen qajetti áser alýǵa bolatyn jaǵdaılar.

Ineksıalardyń kóp bolýyna baılanysty dárilik zattardy parenteraldy engizý kezinde qaýipsizdik erejelerin saqtamaý problemasy erekshe mańyzǵa ıe bolady. DDU anyqtamasy boıynsha," qaýipsiz ıneksıa — bul resıpıentke zıan keltirmeıtin, medısına qyzmetkeriniń qajetsiz táýekelge ushyramaıtyn jáne basqa adamdarǵa qaýipti qaldyqtardyń jınalýyna ákep soqpaıtyn ıneksıa " (TechNet kezdesýi boıynsha DDU esebi, Vashıngton, 1994 jylǵy 31 mamyr — 4 maýsym. Geneva, WHO, 1994).

DDU qarjylandyratyn zertteý nátıjeleri boıynsha 2014 jyly eń sońǵy derekter negizinde 2010 jyly 1,7 mıllıon adamǵa deıin S gepatıti vırýsyn juqtyrǵan, al 33 800 adam qaýipsiz emes ıneksıalar nátıjesinde AITV juqtyrǵan.

Ineksıadan qorqý- emdeýge nemese vaksınasıaǵa kedergi keltiretin keń taralǵan másele. Adamdardyń segiz paıyzy shanshý aldynda qatty qorqatyndyǵy, al qalǵan 16 paıyzy múldem shanshý jasatpaıtyndyǵyn moıyndaǵan.Sonyń saldarynda asqazan oıyq jarasy 2 esege ulǵaıǵan.

Sondyqtan osy taqyryp ózekti dep tańdaldy.

Zertteýdiń maqsaty: meıirgerge dáleldemelerge negizdelgen medısına prınsıpterine súıene otyryp, ıneksıalardy oryndaýdyń ózindik tehnıkasyn synı turǵysynan qaıta qaraýǵa jáne pasıentke tıimdi, qaýipsiz kómekti qamtamasyz etýge yntalandyrý.

1. Ineksıanyń qaýipsiz tehnıkasy

Ineksıa jasaý - bul medbıkeniń eń jıi jáne negizgi mindetteriniń biri bolyp tabylady. Dárilik preparattar parenteraldi túrde engiziledi, sebebi olar ádette asqazan-ishek jolynan qaraǵanda tez sińedi, nemese ınsýlın sıaqty as qorytý fermentteriniń áserinen buzylady.

Ineksıanyń tórt negizgi sıpattamasy bar: engizý orny, engizý joly, ıneksıa tehnıkasy jáne jabdyqtaý.

Teri ishilik engizý joly

Teri ishilik engizý joly preparattardyń júıeli áserin emes, jergilikti tezirek qamtamasyz etýge arnalǵan jáne ádette, negizinen dıagnostıkalyq maqsattar úshin, mysaly, allergotester men týberkýlındi synamalar nemese jergilikti anestetıkterdi engizý úshin qoldanylady.

Teriishilik ıneksıany oryndaý úshin 25g kalıbrli ıneniniń qıyǵyn joǵary qarata otyryp, terige 10-15° buryshpen, tek epıdermıstiń astyna engizedi jáne teriniń betinde "lımon qabyǵy" dep atalatyn paıda bolǵanǵa deıin 0.5 ml eritindige deıin engizedi (kúrish. 1). Mundaı engizý joly allergotesterdi oryndaý úshin qoldanylady jáne ıneksıa orny alergıalyq reaksıany belgili bir ýaqyt aralyǵynda baqylaý úshin mindetti túrde belgilenýi tıis.

Teri astyna engizý joly

Preparatty teriastylyq engizý joly dári-dármektiń qanǵa baıaý birkelki sińýi qajet bolǵanda qoldanylady, bul rette preparatty 1-2 ml teri astyna engizedi. Bul engizý joly baıaý birkelki bosatýdy talap etetin ınsýlın sıaqty dárilik preparattar úshin minsiz, ol salystyrmaly aýyrtpalyqsyz jáne jıi ıneksıalar úshin qolaıly (Springhouse Corporation 1993).

Osy sebepti ınsýlındi engizý oryndaryn turaqty aýystyrý júrgizilýi tıis, mysaly, birneshe aı boıy ıyq nemese ish aımaǵy paıdalanylady, sodan keıin engizý orny ózgeredi (Burden 1994). Dıabeti bar pasıent emdeýge jatqyzylsa, ınsýlındi engizý oryndarynda qabyný, isiný, qyzarý nemese lıpoatrofıa belgileri joq pa ekenin qaraý kerek jáne mindetti túrde medısınalyq qujattamada atap ótý kerek.

 

Sýret№2. Teri ishilik jáne teri astyna ıneksıaǵa arnalǵan anatomıalyq aımaqtar. Qyzyl núkteler — teri asty jáne teri ishilik ıneksıalar oryndary, qara kresıkter — tek teri ishilik ıneksıalardy oryndaý oryndary.

Bulshyqet ishine engizý joly

Bulshyqet ishine engizgen kezde dárilik preparat jaqsy perfýzırlenetin bulshyqette kórsetiledi, bul onyń tez júıelik áserin qamtamasyz etedi jáne úlken dozalardyń sińýi eresekterde delta tárizdi bulshyq etinen 1 ml-den 5 ml-ge deıin (balalar úshin bul mánderdi ekige bólý kerek). Ineksıaǵa arnalǵan oryndy tańdaý pasıenttiń jalpy jaǵdaıyna, onyń jasyna jáne engizý qajet dárilik preparat eritindisiniń kólemine negizdelýi tıis.

Bulshyqettiń eń tyǵyz bóligi kelesideı anyqtalady: akromıalyq ósindiden qoltyq deńgeıinde ıyq núktesine deıin syzyq júrgiziledi. Ine akromıaldy ósindiden shamamen 2,5 sm tómen 90º tereńdikke engiziledi.Sáýle nervi men ıyq arterıasynan aýlaq bolý kerek (Spring house Corporation 1993).

Bulshyqet ishindegi ıneksıa kezinde ıneni 90° buryshpen engizý jáne ıneniń bulshyq etke jetkenine kóz jetkizý kerek-bul ıneksıadan bolatyn aýrýdy azaıtýǵa múmkindik beredi.  Katsma jáne Smith (1997) zertteýi barlyq medbıkeler 90° buryshynda ıneni engizbeıtinin anyqtady, bul dál osyndaı ádis ıneksıany aýyr etedi dep sanaıdy, óıtkeni ıneler tez mata arqyly ótedi. Teriniń sozylýy ıneniń zaqymdaný yqtımaldyǵyn azaıtady jáne preparatty engizýdiń dáldigin jaqsartady.

Sýret №3. Delta tárizdi bulshyqettiń ornalasýyn anyqtaý.

Ineksıany qaýipsiz oryndaý — meıirbıkeniń negizgi fýnksıalarynyń biri, ol anatomıa men fızıologıa, farmakologıa, psıhologıa, qarym-qatynas daǵdylaryn jáne praktıkalyq tájirıbeni bilýdi talap etedi.

2. Teri asty venalaryn anyqtaýdaǵy shet eldik tájirıbeler

Kazan qalasynda ıneksıalar men ınfýzıalardy oryndaý kezinde perıferıalyq venalardy anyqtaýǵa arnalǵan eksperımenttik qurylǵy jasaldy.Bul qurylǵy qan tamyrlardan jáne olardyń aınalasyndaǵy tinderden beınelengen optıkalyq sıgnaldyń qarqyndylyǵynyń ártúrliligin tirkeý.Qurylǵy qan tamyrlarynyń ornalasý ornynyń deteksıasyn oryndaýǵa, olardyń proeksıasyn anyqtaýǵa, vena men arterıalardy senimdi ajyratýǵa múmkindik beredi.

Synaq adamdardyń kelesi toptarynda erikti túrde habardar etilgen kelisim negizinde júrgizildi: 1) is júzinde deni saý adamdar (20 adam); 2) qant dıabetimen aýyratyn, túrli dárejedegi dıabettik angıopatıasy bar naýqastar (10 adam) qatysty.Bul qurylǵynyń  kómegimen 20 deni saý adamdarda jáne 10 qant dıabetimen aýyratyn adamdarda shyntaq venalary tez anyqtalyndy. Jalpy aıtqanda qurylǵan eksperımenttik qurylǵy saý adamdarda da, dıabettik angıopatıamen aýyratyn adamdarda da kóktamyrdy tabý maqsatynda sátti qoldanyldy.

Sondaı - aq AQ "JQǴZI" (Jartylaıótkizgish Quraldardy Ǵylymı – Zertteý Instıtýty) ǵalymdary medısınalyq tehnıka salasyndaǵy eń jańa ázirlemelerdi "Bıotehnologınosfera" 22 / 02 / 2019 jyly shyqqan bedeldi basylymynyń betterinde jarıalady. 110 bólimniń qyzmetkerleri teri asty kóktamyrlardy vızýalızasıalaý úshin portatıvti qurylǵy qurady jáne Reseıdegi klınıkalar men aýrýhanalaryna osy qurylǵyny aprobasıalaý jáne engizý boıynsha belsendi jumys júrgizýde.Bul jýrnalda jarıalanǵan maqalada kóktamyrdy vızýalızasıalaıtyn qurylǵynyń birneshe túrleri sıpattalyndy.

Búginde teri astyndaǵy kóktamyrdy anyqtaý úshin birneshe jaryq-tehnıkalyq quraldar (baılanys jáne baılanyssyz) bar, biraq olar sheteldik kompanıalardyń ázirlemeleri bolyp tabylady. Kóktamyrdy vızýalızasıalaýdyń baılanyssyz qural: venovızor AV 400 AQSH kompanıasynyń AccuVein qurylǵysy bolyp tabylady. Ǵylymı jýrnalda kóktamyrdy vızýalızasıalaýdyń baılanys AccuVein quraly 5 - 6 myń dollar turatyndyǵy kórsetilgen.Qazaqstannyń valútasy  boıynsha bul qural 1 903 850 -2 284 620 teńgeni qurady. Qazaqstanda Almaty qalasynda bul quralǵa tapsyrys arqyly berýge bolady. https://almaty.flagma.kz/ saıtynda bul qural satylymda.Baǵasy  - 2 800 000 teńge. Bul quraldy Qyzylorda qalasyndaǵy emhanalar men aýrýhanalarda engizý jáne ony tájirıbede qoldaný jumystary júrgizilse meıirgerlerdiń jumysyn jeńildetetini sózsiz.

Osy zertteý jumystaryn júrgizý barysynda meıirgerlerdiń kóktamyrdy tez tabý úshin tamyrlardy vızýalızasıalaýdyń baılanyssyz AccuVein quralyn usyný tıimdi bolyp otyr.

Bul zamanaýı tehnologıa adamnyń teri astyndaǵy tamyrlardy anyqtaý sıaqty kúrdeli máselede kómektesedi. Qurylǵy 642 nm jáne 785 nm dıapazondaǵy eki tómen qýatty lazermen jabdyqtalǵan. Bul klass 2 lazerler pasıenttiń denesine zıan keltirmeıdi jáne qaýipti emes. Biraq qurylǵyny terige aparǵanda, venany ol qanshalyqty «álsiz» bolsa da, anyqtaıdy.

Accu Vein quralynyń tıimdiligi:

- Kóktamyrdy izdeý ýaqytyn qysqartady;

- Tindik zaqymdanýdy azaıtady(venany qaıta 2-3 márte tesýdi jıiletedi);

- Dárigerdiń jumysyn jáne pasıenttiń ómirin jeńildetedi.

- Aýyr jaǵdaıdaǵy pasıentterdiń kóktamyryn tabýǵa kómektesedi:

- Kúıik alǵan naýqastardy,hımıoterapıa kezinde onkologıalyq naýqastardy, esirtkige táýeldi, týberkýlezben aýyratyn naýqastardy, semizdikpen aýyratyn adamdarǵa, uzaq ýaqyt boıy engiziletin dárilik preparattardy engizýde kómektesedi.

3. Zamanaýı ıneksıaǵa arnalǵan quraldar

Ineksıalar aldynda qorqynysh dárilik preparattardy engizýdiń osy ádisiniń ónertabysynan boldy. Bul adamdarǵa da, janýarlarǵa da birdeı jaǵymsyz, bizdiń planetamyzdaǵy barlyq tiri adamdar aýyrady jáne emdelý úshin ıneksıalar taǵaıyndalady. Osynyń saldarynan sozylmaly aýrýlary bar adamdar men balalar zardap shegedi. Sozylmaly aýrýmen aýyratyn naýqastar keıde kúnine birneshe ret shanshý jasaýǵa týra keledi, nátıjesinde bóksede jyl boıy sińirilmeýi múmkin ınfıltrat paıda bolady, al nashar jaǵdaıda hırýrgıalyq emdeletin absess túrinde asqynýlar paıda bolady. Osyǵan baılanysty kóptegen damyǵan elderde aýyrtpalyqsyz júrgiziletin ıneksıa túrleri oılap tabylýda.

Solardyń biri: AQSH-ta  ıneksıaǵa arnalǵan "aqyldy" ıneler jasaldy. Jańa "ıneksıaǵa arnalǵan aqyldy ıneler" (Intelligent-Injector for Tissue-Targeting, qysqartylǵan i2T2) dáldikpen jáne qaýipsiz prosedýrany júrgizýge múmkindik beredi.

Kóptegen adamdar ıneksıalar tek jaǵymsyz esteliktermen baılanysty. Degenmen, olardy Medical Feather tamshylary arqyly boldyrmaýǵa bolady: ol tez Venany tabýǵa jáne ıneni aýyrtpalyqsyz bekitýge múmkindik beredi.

Medical Feather tachscrin OLED dıspleıimen jabdyqtalǵan, ol tipti eń tájirıbesiz dárigerlerge de gadjetti paıdalanýǵa múmkindik beredi. Dıspleıde pasıenttiń jaǵdaıy jáne onyń venalarynyń ornalasýy týraly aqparat kórsetiledi.

Gadjettiń jumys isteý prınsıpi dopplerlik áserge negizdelgen: últradybystyń kómegimen dáriger Venany taýyp, ıneni engizý úshin arnaıy konýs tárizdi qurylǵymen belgi qoıa alady. Pachtardyń ózderi sterıldi jáne jeke konteınerde sýyq jerde saqtalady.

3. Taıvan Ulttyq Ǵylym jáne tehnologıa ýnıversıtetiniń profesory ChuJing terini aýyrtpalyqsyz tesýge múmkindik beretin juqa metal shyny plenkasynan jasalǵan jabyny bar ıneni jasady. Maman metal shynynyń juqa plenkasy ıneler men teri arasyndaǵy úıkelisti 80% - ǵa tómendetýge múmkindik beredi, bul aýrýdy azaıtýǵa kómektesedi dep túsindirdi. Metal shyny da ıneni tozýdan qorǵaı alady. Eksperımentaldy jolmen metal shynydan jasalǵan qaptamasy bar ıneler tipti 10 ret qoldanǵannan keıin de tuıyqtalmaıdy. Jańa ıneler naryqta adamdarǵa klınıkalyq synaqtan keıin eki-úsh jyl boıy paıda bolýy múmkin dep kútilýde.

4. AQSH-tyń Massachýsets tehnologıalyq ınstıtýtynyń ǵalymdary aýyrtpalyqsyz ıneksıa júrgizýdiń jańa tehnologıasyn usyndy. Ázirleýshilerdiń aıtýynsha, aýyrtpalyqsyz ıneksıa jyldamdyǵymen erekshelenedi. Arnaıy qurylǵy teri qabatynyń joǵarǵy qabaty arqyly dári ótkizý úshin shaǵyn, biraq qýatty magnıt jáne elektr togyn paıdalanady. Toktaǵy ózgerister apparatqa eki fazada - joǵary jyldamdyqty (oǵan ený júrgiziledi) jáne az qysym fazasynda (dárini búrký ózi júrgiziledi) jumys isteýge múmkindik beredi.

Ený mıkroskopıalyq tesik arqyly ótedi, ol kólemi boıynsha moskıt qaldyrady salystyrýǵa bolady. Bul degenimiz, bul qurylǵy tipti kózge (mysaly, torǵa) ıneksıa jasaýǵa múmkindik beredi.  Aıtpaqshy, apparat búrikkish eritindini soryp alýǵa qabiletti. Qazirgi ýaqytta birneshe uqsas quraldar bar, biraq olar preparatty engizý jyldamdyǵyn baqylaýǵa qabiletti emes. Zertteý toby avtorlarynyń aıtýynsha, ıneksıa jasaıtyn adamdarǵa nemese ıneden qorqatyndarǵa, mysaly, balalarǵa paıdaly bolady.

5. Kádimgi shprısti aýystyrýdyń jańa júıesi Kalıfornıa, Santa-Barbara jáne Berklı ýnıversıtetteriniń ǵalymdary jáne Kalıfornıadaǵy StrataGent Life Sciences kompanıasynyń qyzmetkerleri ázirledi. Bul qurylǵy ınelersiz jumys isteıdi, terige aıtarlyqtaı zıan keltirmeıdi jáne aýyrsynýdy týdyrmaıdy. Dári-dármekterdi juqa qýatty aǵyndarmen búrketin balama júıeler 50 jyl buryn oılap tapty. Alaıda, olar tym tıimdi emes, sebebi aýyrsyný sezimi álide bolady.

Sebebi, mundaı ıneksıa kezinde preparat terige tereń enip, aýyrsyný reseptorlaryn titirkendiredi.Jańa shprıster  reseptorlarǵa mehanıkalyq áserdi azaıtý úshin aǵystyń dıametrin 50-100 mıkrometrge deıin, sondaı-aq engiziletin suıyqtyqtyń kólemin 2-den 15 nanolıtrge deıin azaıtý sheshildi. Osynyń arqasynda tereń tinderdi titirkendirmeı, tek betki qabattarǵa (shamamen 200 mıkrometr tereńdikke) túsedi.

6. Garvard ınstıtýtynda amerıkalyq ǵalymdar ınesiz ıneksıa jasaýǵa bolatyn arnaıy "tapansha" jasap shyǵardy. Onda masa tumsyǵyndaı óte kishkentaı tesik bar jáne dári dybys jyldamdyǵymen ol arqyly atylady. Nátıjesinde ol teri tesikteri arqyly birneshe mıllımetr tereńdikke enedi. Enýdiń az tereńdigine baılanysty, bul ádis tek teri astyna engizý úshin jaramdy.

Qorytyndy

Jańa zamanda ıneksıany qaýipsiz jáne aýyrtpalyqsyz jasaý zaman talaby bolyp esepteledi.Meıirger ıneksıa jasaý aldynda ózine úlken jaýapkershilik artylyp otyrǵanyn seziný qajet. Álemde ıneksıanyń áserinen bolyp jatqan asqynýlar men olardyń aldyn-alý úshin kóptegen jańa quraldar oılap tabylýda. Ol quraldardyń barlyǵy meıirgerlerdiń jumysynda kezdesetin qıyndyqtar negiizine súıene otyryp oılap tabylǵan. Qyzylorda qalasyndaǵy emhanalar men aýrýhanalarda engizý jáne ony tájirıbede qoldaný jumystary júrgizilse meıirgerlerdiń jumysyn jeńildetetini sózsiz.

---