InfoHub Logo

Bul ózi ıanvar aıynyń aıaǵynda bolǵan oqıǵa. Órshelene soqqan boran óte qorqynyshty. Qarly boran kósheler men qıylystardy qýalaı soǵady. Qar úılerdiń terezelerin bitep tastap, shatyrdan túıir-túıirimen syrǵı qulap jatyr. Al jel árli-berli ótken kisilerdi qýalaı túsýde. Olar bir-birimen bettesip, ıyq qaǵysyp, birinen-biri myqtap ustap bir mezetke aıaldaǵansha zyr júgirip, qustaı ushatyn. Kúımeler men attar beıne bir opa jaǵyp alǵandaı. Jalshylar óz oryndarynda, kúımelerge syrt berip, jelge arqasyn tosyp tur. Al jaıaýlar qalyń qarda áreń ilbip kele jatqan kúımelerdi tasalap, jelden qutylýǵa tyrysýda. Aqyry boran basyldy-aý degende, úılerdiń irgesin qýalaı qary tazalanyp, jalǵyz aıaq jol salyndy. Júrginshiler mezgil-mezgil bir-birine soqtyǵysyp, ıyq túıistirip qalǵan sátte kim alǵa túser eken dep tosqan kúıi turyp qalatyn: eshqaısysynyń da basqaǵa jol berip, birinshi bolyp kúrtik qarǵa aıaq basqysy kelmeıtin. Endi, mine, ishteı túsinisken sekildi, ekeýi de qaımyqpastan qalyń qarǵa qadam basty, biraq bir aıaqtaryn ǵana saldy.

Keshke qaraı boran sap basyldy. Naq bir sypyryp, tazalap qoıǵandaı aspan shaıdaı ashylyp, jarqyrap ketti, ol tipti bıiktep ári móldirlene túskendeı. Al juldyzdar bolsa qaıta tazalap qoıǵandaı kógildir ottaryn jarqyratyp, ushqyn shashyp tur. Aıaz býǵany sonshalyq, tańerteńgilik qardyń beti tas bop qatyp qalypty. Torǵaılar qarǵa batyp ketpeı, ústine ushyp-qonyp sekektep júr. Olar bir omby qardan ekinshisine ushyp baryp ta, tazalanǵan jalǵyz aıaq súrleýmen sekirip te júr, alaıda esh jerden jeıtin dáneńe taba alar emes. Torǵaılar edáýir-aq tońdy.

— Shıyq! – dedi olar bir-birine. Jańa jyly osy ma? Eski jyldan da jaman ǵoı! Aýystyrýdyń da qajeti shamaly edi. Joq, biz rıza emespiz jáne onyń sebebi de bar!

— Al jańa jyldy qarsy alǵan adamdardyń, ıá adamdardyń osynshama dýyldatqanyna jol bolsyn! – dedi júni úrpıgen kishkene torǵaı. Myltyq ta atty, esikke soǵyp saz qumyralardy da syndyrdy, qysqasy qýanyshtan bastary aınalsa kerek. Onyń bári de eski jyldyń aıaqtalýyna arnalýyn kórmeımisiń! Endi kún de jylynatyn shyǵar degen oımen men de qýana jazdadym, biraq sol sátinde-aq qýanyshym sý sepkendeı sap boldy. Aıaz ádepki qalpynan tanyp, tipti qaǵynyp ketti! Shamasy, adamdar, esepterinen jańylyp, jyl mezgilderin aýystyryp alsa kerek!

— Sen de aıtasyń-aý! – dep onyń sózin ilip áketti úshinshi aıdarshasy aǵarǵan torǵaı. Olardyń qoldarynda ózderi oılap tapqan álgi bir zat, óz ataýlarymen aıtqanda kúntizbeleri bar. Olardyń oılarynsha jaryq dúnıedegi jańalyq-ózgeristiń bári sol boıynsha júretin sıaqty. Máseleniń olaı emestigin aıtsańshy! Káne, kóktem shyqsynshy, sol sátinde, odan eshqashan erte emes, Jańa jyl týsyn.. Tabıǵatta áý bastan osyndaı ózgermeıtin tártip qalyptasqan, mine, meń osy esepti ustanamyn.

— Al kóktem qashan keledi? – dep surady ózge torǵaılar.

— Alǵashqy qutanmen qatarlasa keledi. Biraq ta ol sonshalyqty bir yqtıatty emes, sondyqtan qutannyń qashan ushyp keletinin kún ilgeri boljap bilý qıyn. Aıtqandaıyn, jalpy bul jaıly bilý munda, qalada múmkin de emes qoı. Derevnáda bolmasa munda ony eshkim bilip jaryta qoımas! Kóktemdi kútip alý úshin sonda ushalyq. Qalaı bolǵanda da onda kóktem erte keleri sózsiz!

— Munyń bári tamasha! – dedi áńgimege aralaspasa da, baıaǵydan shyr aınalyp osy jerden shyqpaı, shıqyldap júrgen ana torǵaı. – Bir ǵana nárse tolǵandyrady:. munda, qalada men keıbir jaǵdaıǵa úırenip qalyppyn, al ondaı jaǵdaı derevnáda bola ma, joq pa beımálim! Osynda bir adamnyń semásy turady. Olardyń oıyna qabyrǵany tesip, ony gúl qoıatyn úsh-tórt bos qumyramen bekitip qoıý túsipti. Bul, árıne, aqyldyń isi. Onyń aýyz jaǵy ishke qaraıdy jáne qabyrǵamen bir deńgeıles ornalasqan da, túbi syrtqa shyǵyp tur. Bir jaqsysy, onyń túbinde kishkene tesik bar. Men sodan ishke erkin kirip-shyǵa beremin. Kúıeýimiz ekeýimiz sonyń ishine uıa saldyq, bizdiń balapandarymyzdyń bári sol jerden qanattandy. Adamdardyń osynyń bárin óz raqaty úshin, ózderi qyzyqtaý úshin jasaǵany belgili. Áıtpese olar saýsaqtaryn da qımyldatpas edi! Olar bizge nannyń qoqymdaryn shashady, bul da ózderi qyzyqtaýǵa arnalǵan al bul qalaı bolǵanda da bizge qorek qoı! Sonymen munda bizdiń belgili dárejede turmys jaǵdaıymyz bar, sondyqtan kúıeýimiz ekeýmiz osy jerde qalatyn shyǵarmyz deımin! Biz de múlde rıza emespiz, alaıda osynda qalamyz.

— Al bizder derevnáǵa baramyz kóktem kele jatyr ma, joq pa, sony bilip qaıtamyz! – dedi de, ózgeleri ushyp ketti.

Derevnáda qys qaqap turǵan jáne onda qalaǵa qaraǵanda áldeqaıda sýyq bolatyn. Qar jamylǵan dalada sýyq jel sýyra soǵyp tur. Qolyna keń de jyly qolǵap kıgen sharýa shanada otyr. Ol ishinen aıazdy qýyp shyǵý úshin jıi-jıi qolyn-qolyna uryp keledi.

Shybyrtqy onyń tizesiniń ústinde jatsa da, aryq attar jortýdan jańylar emes. Olardyń tanaýlarynan bý burqyraıdy. Syrǵanaǵan shana tabanynyń astyndaǵy qar syqyr-syqyr etedi. Shananyń izine túsip, sekirgen torǵaılar tońyp júr.

— Shıyq! Kóktem qashan keler eken! Qys meılinshe tym uzaqqa sozylyp ketti!

— Tym uzaqqa sozylyp tur! Qar jamylǵan bıik tóbeden shyqqan daýys jańǵyryǵyp, dalany aralap ketti. Munyń jaı ǵana jańǵyryq bolýy da yqtımal, tóbe basyndaǵy qalyń qardyń ústinde otyrǵan ǵajaıyp shaldyń daýysy bolýy da múmkin. Qarıa qudaı appaq bolatyn. Saqal-shashy appaq bolyp aǵarǵan. Ústine kıgeni de sharýanyń aq tony sekildi birdeńe. Onyń aq sur betinde aıasy úlken kózi ǵana jarqyrap tur.

— Myna shal kim? – dep surady torǵaılar.

— Onyń kim ekenin men bilemin! – dedi sharbaqta qonaqtap otyrǵan kári qarǵa. Ol «bizdiń bárimiz jalǵyz jaratýshynyń aldynda usaq qustarmyz» degen pikirdi moıyndaıtyn, osy sebepten de torǵaılardy tańdandyrǵan jaǵdaıdy yqylas qoıyp túsindirýge kiristi.

— Onyń kim ekenin men bilemin. Ol Qys, ótken jylǵy kári ámirshimiz. Kúntizbe aıtqandaı ol áli ólgen joq, qaıta oǵan jas murager Kóktem kelgenshe ýaqytsha el bıleý tapsyrylǵan. Iá, bizdiń handyǵymyzdyń bıligi áli Qystyń qolynda! Ý-ý! Nemene, baldyrǵandar, jaýrap qaldyńdar ma?

— Iá, men aıttym emes pe, – dedi eń kishkene torǵaı, kúntizbeniń adamdardyń oıynan shyǵarǵan túkke turǵysyz nárse ekenin! Ol tabıǵatpen múldem úılestirilmegen. Tegi, adamdarda qaı bir sezimtaldyq bar deısiń? Jyl mezgilderin bólýdi bizge-aq tapsyrsa ǵoı, óıtkeni biz olardan áldeqaıda názik te sezimtal bolyp jaralǵanbyz!

Apta artynan apta ótti. Orman qaraıyp, kóldiń muzy qatyp qalǵan qorǵasynǵa uqsap ketti. Bulttar... joq-joq, qańǵyǵan qaıdaǵy bult?! Jer betin túgel tuman qymtap alǵan. Úlken qara qarǵalar top-tobymen ushyp júr, biraq ta olar da tym-tyrys. Tabıǵat beıne túgeldeı qalyń uıqyda jatqandaı. Endi, mine, kól betin kún sáýlesi sıpap ótip edi, muz erigen qalaıydaı jarqyrap ketti. Saı-saladaǵy qar kórpesiniń kóbesi sógilip, lezde óziniń jarqylynan aırylyp qaldy, biraq qarıa qystyń aq tulǵasy tústikke tesile qaraǵan kúıi, áli sol qalpynda. Ol qar jamylǵysynyń birte-birte juqaryp, jerge sińip bara jatqanynda, ár tustan jer qaraıyp, onda top-top torǵaılardyń bas qosqandaryn da baıqaǵan joq.

— Shıyq! Shıyq! Kóktem shyqty emes pe?

— Kóktem! Osy ún jańǵyryǵy dalalar men kógaldardy aralap, kári aǵashtar dińgegi jasyl jańa múk jamylǵan qara kúńgirt ormannyń ishimen júgirip ótti. Osy kezde tústikten bir jup qutan kórindi. Árqaısysynyń arqasynda bir-bir tamasha bala otyr: bireýinde ul, ekinshisinde qyz. Jerge túsisimen balalar ony súıip aldy da, qol ustasyp ilgeri júrip ketti. Olardyń júrgen izinen týra qardyń ústine kishkene aq gúlder sheshek atty. Balalar qarıa Qysqa baryp, onyń keýdesine bastaryn súıedi. Sol qas-qaǵym sátte ol úsheýi de, olarmen birge búkil tóńirek te qoıý, dymqyl tuman bultyna oranyp, joǵalyp ketti. Sálden soń jel soǵyp, tumandy túrip qýyp tastady. Kúlimdep kún shyǵyp, Qys joǵalyp ketti. Tabıǵat taǵyna Kóktemniń súıkimdi balalary jaıǵasqan.

— Mine, Jańa jyl degen osy! – dedi torǵaılar. Endi biz qystaı kórgen joq-jitigimiz úshin syı-syıapatqa bólenetin bolarmyz!

Balalar qaı jaqqa kóz tikpesin, bárinde de butalar men aǵashtar jasyl búrshikter jamylyp, shóp birte-birte bıikteı ósip, egis dalasy da jasyl alqapqa aınalyp barady. Qyz jerge gúl shashýdan sharshar emes. Onyń beldemshesinde gúldiń kóptigi sonshalyq qansha taýysýǵa tyryssa da onyń báribir azaıar túri joq. Qyz jedel qımyl ústinde alma jáne shabdaly aǵashtaryna naǵyz gúl jańbyryn jaýdyryp jiberdi de, tipti tıisinshe japyraq jamylyp úlgermesten bul aǵashtar gúlge orandy.

Qyz qolyn shapalaqtap edi, bala da shapalaqtady. Endi, mine, qaıdan saıa bola ketkeni belgisiz, ushyp kelgen bir top qus: «Kóktem keldi!» – dep ándetip, saıraı jóneldi.

Tóńirekke kóz júgirtýdiń ózi bir ǵana ǵanıbet! Kún shýaqtap qurysqan boılaryn jazý jáne týra ózderiniń sonaý bir alysta qalǵan jastyq shaqtaryndaǵydaı kógaldardy altyndaı jaltyratqan sary gúlderdi qyzyqtaý úshin birde ana, birde .myna úıden kempirler syrtqa shyǵyp jatyr. Iá, álem qaıta jasaryp ketti. Olar: «Búgin netken nur jaýǵan raqat kún!» – dep sóılep júr.

Alaıda, orman áli de qońyr-jasyl kúıinde tur, búrshik bolmasa, aǵashtarda japyraq ta joq. Onyń esesine orman alańqaılarynda jabaıy qıaq hosh ıis atyp, fıalka men anemon gúl jaınap tur. Barsha qyltanaq bitken kúsh nyǵaıtatyn shyrynǵa toly. Jerge sándi jasyl kilem tóselgen. Onyń ústinde bir-biriniń qolynan ustap qyz ben bala jigit otyr.. Kóktem perzentteri kúlip qoıyp, óse berdi, óse berdi.

Aspannan jyly jańbyr sebelep tur, alaıda ony elep jatqan jan joq: jańbyr tamshylary kúıeý men qalyńdyqtyń qýanyshty kóz jasyna qosyldy. Jas jubaılar súıisip edi, sol sátinde orman jasyl jelegin jamylyp úlgerdi. Kún kókke kúlimdeı kóterildi. Aǵash bitken túgel jasyl japyraqtarǵa malynǵan.

Kúıeý men qalyńdyq qol ustasyp osynaý jańa kóterilgen kók shatyrdyń astymen júrip keledi. Jaryq pen kóleńkeniń jarysa oınaq salýynyń arqasynda kók ataýlynyń bári myń túrlenip, qubylyp tur. Anadan týǵandaı pák te názik japyraqtar tóńiregine jupar ıisti aýa taratsa, jibekteı jasyl shalǵyn men alýan tústi tastardy aralaı qýalap aqqan jylǵalar men shaǵyn ózender syńǵyrlap, sybdyr qaǵady. «Ǵasyrlar boıy osylaı bolǵan, bolyp otyr jáne bola da bermekshi», – dedi barsha tabıǵat. Ánekı! Kókek shaqyrdy, boztorǵaı shyryldady! Kóktem naǵyz kúshine engen.

Tek súmbi tal ǵana gúlderiniń túbit qolǵaptaryn sheshken joq. Olardyń osyndaı saqtyǵyna qarap turyp ishiń pysady.

Kún artynan kún jetip, apta artynan apta ótip, jer qyzǵan ústine qyza tústi. Ystyq aýa tolqyny bıdaı masaqtaryn qyzdyryp, olar eptep sarǵaıa bastady, Teristiktiń aq lotosy aınadaı jarqyraǵan orman kólderiniń betine óziniń jalpaq jasyl japyraqtaryn jaıyp tastady da, balyqtar solardyń kóleńkelerine jasyrynatyn boldy. Ormannyń arǵy betinde, kúnniń kózi qaqtalǵan jerde, sharýa úıiniń yǵynda turǵan baqta, qytyqtaı qyzdyrǵan kún sáýlesi astynda, gúldengen sándi raýshandar men shyryndy, qara kúreń ystyq jıdekterge toly shıe aǵashtary ósip tur. Ol jerde biz áýeli qyz kúninde, sosyn qalyńdyq kezinde kórgen ǵajaıyp Jaz kelinshek otyr. Kelinshek bir-birine mingesken bıik taýlardaı qara qoshqyl bulttarǵa qarap qalypty. Olar úsh jaqtan birdeı kóship kelip, aqyr sońynda tasqa aınalǵandaı, tóńkerilip teńiz sıaqty bop orman ústine tóne qalypty. Beıne bir sıqyrshy taıaǵynyń emeýrinin túsingendeı orman ishi tym-tyrys. Jel sap tyıylyp, qus bitkenniń úni óshti, kúlli tabıǵat saltanatty kútý rásimine kiriskendeı. Al joldar men soqpaqtarda arbaly, atty, jaıaý adamdar jantalasty da qaldy bári de naızaǵaıdan jasyrynýǵa asyǵýly. Kenet kóz shaǵylysatyndaı kúnniń ashyq sáýlesi jarq ete tústi, beıne bir kún qas qaǵym sátke bultty qaq jarǵandaı, sodan soń taǵy da tóńirekti qara túnek basyp, kúrkiregen kúnniń saryny qulaq tundyrdy. Aspannan sý seldeı quıyldy. Jaryq pen túnek, tynyshtyq pen kúnniń kúrkiresýi birin-biri almastyryp tur.

Bastaryńda qońyr aıdarlary jelkildegen jas qoǵalardy jel tolqyndaı terbep, japyryp jatyr. Aǵashtardyń butaqtary qalyń jańbyr shilterinen kórinbeı ketken. Jaryq pen túnek, tynyshtyq pen kúnniń kúrkireýi mınýt saıyn almasýda. Shóp pen masaq etpetteı jatyr. Olar endi qaıtyp kóterile almaıtyn sıaqty. Áne-mine degenshe nóser iri sırek tamshyly jaýynǵa aýysyp, kúnniń kózi de kórindi. Qyltanaqtar men japyraqtardyń ústindegi tamshylar marjandaı jarqyraıdy. Qustar saırap, balyqtar sýdy sholpyldata bastasa, sary masalar bıleı jóneldi. Teńiz tolqyny soǵyp, kóbik jýǵan qoı tastyń ústine jaıǵasqan Jaz kúnge qyzdyrynyp otyr. Jaz kúıeý, qýatty, bulshyq etteri bultıyp-bultıyp turǵan alyptyń naq ózi. Onyń buıra basynan sý tasqyndary sorǵalaı aǵyp, ol sýyq sýǵa túsip shyqqandaı jasaryp, ádemilenip ketken. Búkil tabıǵat jasaryp, ádemilenip ketti, tóńirekteginiń bári buryn-sońdy bolmaǵandaı qaýlaı gúldep, sulýlyǵy kóz tartyp, tamyljyp-aq tur! Jaz shyqty, jyly, janǵa jaıly jaz.

Qyrda qalyń ósken bededen kúshińe kúsh qosatyn taza aýa tarap, kóne jınalystar ótetin jerde aralar yzyńdaıdy. Jańbyr jýǵan qurban tasy kúnge shaǵylysyp jarqyldaıdy, búldirgenniń jabysqaq sabaqtary ony qalyń shashaǵymen orap tastaǵan. Oǵan ara hanymy óz uıasymen ushyp keldi. Olar qurban tasqa óz eńbekteriniń jemisi balaýyz ben bal qoıdy. Qurbandyqqa shalynǵan taǵamdy Jaz ben onyń ómirge qushtar qurbysynan ózge eshkim de kórgen joq. Tabıǵattyń osynaý syı-sıapatynyń ózi de solarǵa ázirlengen-di.

Keshki aspan altynmen aptalǵandaı. Onymen eshbir shirkeý kúmbeziniń teńeser túri joq. Kesh batyp, tań shapaǵy atqansha aı jarqyrap turdy. Aýlada jaz bolatyn.

Sóıtip, kún artynan kún, apta artynan apta ótip jatty. Qyrda bel oraq pen qol oraqtyń jarqyly birden kózge shalynsa, alma aǵashtarynyń butaqtary al qyzyl jemisterdiń salmaǵynan maıysyp ketken. Hosh ıisti qulmaq iri shoǵymen ilinip tur. Máýesi tunyp turǵan jańǵaq aǵashynyń kóleńkesinde erli-zaıypty ekeýi óziniń aqyldy, oıly qalyńdyǵymen Jaz tynyǵyp otyr.

Netken molshylyq! – dedi kelinshek. Qaı jaqqa kóz tikseń de jatqan bir bereke! Munda qandaı raqat, qandaı jaqsy, solaı bola tursa da nege ekenin ózim de bilmeımin men tynyshtyqty, demalysty ańsaımyn... Basqa sózben aıta almaımyn! Al adamdar qaıtadan jer jyrtyp jatyr. Olar ózderine bolǵan ústine bola tússin deıdi, máńgi soǵan qushtar!..

Áne, qutandar soqanyń sońynan júrip keledi... Osylar, egıpettik qustar, bizdi osynda alyp kelgen! Bizdiń osynda, teristikke, bala kezimizde qalaı ushyp kelgenimiz jadyńda ma?.. Biz ózimizben birge alýan túrli gúlder, kún shýaq jáne jasyl japyraqtar ala keldik. Al qazir... tentek jel onyń bárin derlik julyp áketti, aǵashtar qońyrlanyp, qaraıyp, endi, mine, tústiktiń aǵashtaryna uqsap ketti. Biraq bularda ol jaqtyń aǵashtaryndaǵydaı emes, altyn jemister múldem joq!

— Seniń aınalańnyń bárinen altyn kórgiń kele me? – dedi Jaz. Káne, tamashala! Ol qolyn siltep qalyp edi, ormandar qyzǵylt jáne altyn tústes japyraqtarǵa tolyp malynyp qaldy. Myna keremetti qarańyz. Itmurynnyń shoq butalarynda ottaı qyzyl jemister jarqyrap, aıý badam butaqshalary iri qońyr qyzyl jemiske tolyp tur. Jabaıy talshynnyń pisken jemisteri qońyr jasyl uıadan ózi jerge túsip jatsa, al ormanda fıalka qaıtadan gúldedi.

Alaıda jyl hanymy kún saıyn sóıleýi azaıyp, surlanyp barady.

— Sýyq ta tústi! – dedi ol. Túnde dymqyl tuman kóterilýde. Men ózimizdiń atamekendi saǵyndym!

Sóıtti de ol tústikke qaıtqan qutandardyń artynan súzile qarap, solarǵa qolyn sozdy. Sodan soń olardyń bos qalǵan uıalaryna qarady, birinde symbatty kóktiken, ekinshisinde sary sýrepka ósipti. Beıne bir uıa solar úshin, solarǵa qorshaýlyq qyzmet kórsetý úshin salynǵan sıaqty! Torǵaılar da sonyń ishine kirip-shyǵyp júr.

— Shıyq! Úı ıeleri áıel qaıda joǵalyp ketti eken. Qaraı górińiz, sál jel soǵyp edi, olar taban astynda taıyp turdy! Joldaryń bolsyn!

Aǵashtardyń japyraqtary ábden sarǵaıyp, japyraqtar saýyldap túse bastady, kúzgi qara sýyq kelip, naǵyz qońyr kúz kúshine endi. Sary japyraqtar jamylǵan jyl hanymy jerde jatyr. Onyń momaqan kózqarasy aspannyń jarqyraǵan juldyzdaryna qadala qalypty, qasynda kúıeýi. Kenet quıyn kóterilip, kepken japyraqtardy shyr aınaldyryp áketti. Quıyn basylǵan sátte jyl hanymy izim-qaıym joǵalyp ketti. Sýyq aýada osy jyldyń eń sońǵy kóbelegi shyr kóbelek aınalyp júr.

Jerdi qoıý tuman tumshalap alǵan. Sýyq jel sýyra soǵyp, tastaı qarańǵy uzaq túnder bastaldy. Anaý turǵan basyn aq qyraý shalǵan jyl patshasy. Al shashynyń aǵarǵanyn ózide bilmeıtin. Onyń oıynsha buıra shashyn aǵartyp turǵan jańa jaýǵan qar! Jasyl qyrlardy juqa ǵana qar búrkegen eken.

Mine, endi qońyraýlar juptasý ıaǵnı nekelesý bastalǵanyn habarlady.

— Jyl qońyraýy soǵyldy! – dedi jyl patshasy. Taıaý arada jas han men hanymnyń otaýy tigiledi, al men tynyshtyq taýyp, ári onyń sońynan uzamaı jarqyraǵan juldyzdarǵa tartyp ketemin!

Qar basyp qalǵan taza da jasyl qaraǵaıly ormannyń ishine jańa jyl perishtesi kelip, dinı merekeniń beınesi bolýǵa arnalǵan jas aǵashty dáriptedi.

Adamdardyń úıleri men jasyl ormandar túgel qýanyshqa kenelgen! – dedi qartaıǵan jyl patshasy. Birer aptanyń ishinde ol shashy qýdaı bolyp aǵarǵan shalǵa aınalypty. Meniń demalatyn mezgilim taıaý. Táj ben patsha bıligi jas jubaılarǵa tapsyrylady.

— Áıtse de bılik áli seniń qolyńda! – dedi perishte. Damyldama, bılik et! Jas óskinderdi qar qabattarymen búrke! Jańa ámirshiniń saltanatpen jarıalanýyn taǵat etip tos, bılik áli óz qolynda tursa da, osylaı iste! Tap qazir sen tiri bolǵanyńmen, túbi umyt bolatynyńdy tózimdilikpen tos! Kóktem shyqqan kezde seniń tynshyǵar saǵatyń da soǵar!

— Kóktem qashan keler eken? – dep surady qarıa Qys.

— Tústikten qutandar ushyp kelgende!

Endi, mine, saqal-shashy aǵarǵan, muz qursanǵan, qartaıǵan, búkireıgen, alaıda, áli de bolsa qarly daýyl men borandaı kúsh-qýaty qaıtpaǵan alyp tulǵaly qarıa Qys bıik tóbeniń basynda, qar úıindisiniń ústinde otyr. Ótken Qys sıaqty bul da tústikten kózin alar emes. Muz jarylyp, qar syqyrlap, kónkıshiler kóldiń jarqyraǵan aıdynymen jebedeı ushyp barady. Qara qarǵalar aq qar ústinde qarańdaıdy. Úp etken jel joq. Osy tynyshtyq kezinde qarıa Qys judyryǵyn qysyp edi, qalyń muz balyq buǵazdardy qursaýlap tastady.

Taǵy da qaladan ushyp kelgen torǵaılar saýal qoıdy.

— Anaý otyrǵan qarıa kim?

Taǵy da sharbaqta otyrǵan sol baıaǵy qarǵa ma, joq álde onyń balasy ma báribir, olarǵa jaýap qaıyrdy:

— Ol Qys! Ótken jylǵy ámirshi! Kúntizbede kúni bitkenimen ol áli óle qoıǵan joq, jas hanzada Kóktem kelgenshe ýaqytsha el bılep otyr!

— Kóktem qashan keler eken? – dep jamyraı surady torǵaılar. Bálkim, úkimet ózgergen soń biz úshin jaqsy zaman týar. Eskisi eshteńege de jaramsyz!

Al qarıa Qys árbir túp butasy, árbir butaǵy ashyq ta aıqyn kórinip turǵan qara ormanǵa oıly kózben qarap,basyn ızedi, Sol kez jerdi sýyq tuman búrkep aldy da, tabıǵat qysqy uıqysyna kiristi. Jyl ámirshisi óziniń jastyq jáne jigittik shaqtaryn egile esine aldy. Kelesi kúni tańerteń barlyq orman bozqyraýdan jarqyraǵan shashaq taqty. Bul Qystyń jazdy oılaǵan túsi bolatyn. Kún shyǵyp, shashaqtar saýlaı tógildi.

Torǵaılar taǵy da saýal berdi:

— Kóktem endi qashan keler eken?

— Kóktem! – dep jańǵyryqty qarly tóbe.

Mine, endi birte-birte kún de qyza tústi. Qar erip qustar: «Kóktem kele jatyr!» – dep shıqyldaı bastady.

Aspannyń asqaq bıiginde ushyp kele jatqan birinshi qutan kórindi, odan keıin ekinshisi de kózge tústi. Árqaısysynyń arqasynda bir-bir súıkimdi balalary bar. Qyrǵa kelip qonǵan soń balalar jerdi súıdi. Til qatpaǵan qarıa Qysty da súıdi, sol sát, taýdan joǵalǵan Moıseı sekildi, ol da tumanǵa sińip, ǵaıyp bolyp ketti.

Jyl shejiresi osymen aıaqtaldy.

Osynyń bári tamasha jáne naǵyz shyndyq, – dedi torǵaılar, alaıda kúntizbedegideı emes, sondyqtan da túkke turmaıdy!

---