InfoHub Logo

Bul áńgimeni maǵan kóp jyldar boıyna Alakól aýdanynyń sharýashylyqtaryn basqarysqan azamattardyń biri Sáken Alpysbaev aıtyp berip edi.

Onda, degen ol, meniń “Kóktuma” sovhozynyń dırektory kezim edi. “Aýdanǵa Dımash Ahmetuly Qonaev keledi eken”, — degen habar dúńk ete tústi de, bárimiz de eleńdesip, bir dúrligip qalǵanbyz. Aýdanǵa at basyn tiregen úlken-kishi laýazymdy azamattardyń bári derlik bizdiń aýylǵa bir soqpaı ketpeıtin. Óıtkeni, Qytaımen shekaraǵa jýyq ornalasqan sovhozdyń júz myńǵa jýyq qoıy, myńdaǵan jylqy, túıesi bar úlken sharýashylyq edi de, onyń ústine Alakól kóliniń jaǵasyna taıaý ornalasqan bolatyn.

“Daıyn bol, dedi sol máselemen meni aldyna arnaıy shaqyrǵan aýdandyq partıa komıtetiniń birinshi hatshysy Kúreýbaı Mátenbaıuly Mujyqov, mal soıýǵa da týra kelip júre me, taǵy da habarlasarmyz, áıteýir qamsyz qalyp júrme”.

Taǵy da birer kún ótkende birinshi hatshy telefon shalyp:“Dımekeńder erteń keledi eken, Aqshıden qaıtatyn kórinedi. Qazan-oshaǵyńa óziń ıe bolyp, basy-qasynda júr”, — dep shegeleı tapsyryp, pysyqtap qoıdy.

Bastyq aıtsa boldy, bizde jan qala ma. Jan-jaqqa kisi shaptyryp, dastarqanǵa kerektiń bárin izdestirip, álekke tústik te qaldyq. Aqshı — bizdiń sovhozdyń bólimshesi, sovhoz ortalyǵynan on-on bes shaqyrym jer. Túnimen uıyqtamaı daıyndalyp alyp, tań atpaı barymyzdy kıip, baılaýyshymyzdy baılap degendeı, aýdan, sovhoz atqaminerleri bolyp, bárimiz de sol jerden tabyldyq.

Qajet bolyp qalady-aý degen azyq-túlikti taǵy bir aýdara-tóńkere tekserip shyqtyq. “Oıbaı, araq-sharap qaıda?” — deıdi bizben birge alashapqyn bolyp júrgen aýdandyq aýylsharýashylyǵy basqarmasynyń bastyǵy Ospanbekov, ol ózi bylaı da ushyp-qonǵan degbirsizbeý kisi edi, qazir tipti ábirjip, otqa túsip keterdeı aptyǵyp júr. “Dımekeńder araq ishe qoımas”, — degenimizge qaramaı, “Kim biledi, qasyndaǵy nókerleriniń biri bolmasa, biri surap qalar. Qoı, men ushyrtyp baryp, “Mejraı bazadan” konák pen shampan jetkize qoıaıyn”, — dedi de, aldy-artyna qaramaı kelgen jaǵyna qaraı taǵy zytty.

Soıýǵa dep semiz bir qoıdy ala kelgenbiz. Masqara bolǵanda, ishimizde sony soıyp buzyp beretin de adam joq eken. “Bir soısa Shodyr soıady”, — degen soń kól jaǵasynda turatyn bir aıaǵy protez balyqshy orysqa kisi shaptyrdyq. Aǵash aıaǵyn syqyrlatyp Shodyr da keldi. Álgi asaý qoıdy júk mashınasynan túsirip, soǵan ustata bergenbiz. Kenet jańaǵy topalań kelgir ytqyp bir bergende, basyna ıe bola almaı, qasapshymyz da bir jaǵyna qıralańdaı ushyp túskeni. Ortekedeı orǵyp, qıan dalaǵa qaraı jalǵyz laǵyp qoı da ketip barady. Tórt-bes jigit “Gazıkpen” jabyla qýyp berdik. Dalanyń oı-shuqyry kóp, mashına erkin silteı almaı, oıly-qyrly jerlerde omaqasa túse jazdaıdy. İshek-qarynnan eshteńe qalar emes. Áı, bir ıt áýrege túse júrip, óldim-taldym degende álgi qoıdy qýyp jetip, mashınamen qaǵyp, jyǵyp aldyq-aý. “Endi eti et bolmaı, jinigip ketedi-aý!” — dep keıip jatty jón biletin jigitter. Oǵan bola bas aýyrtyp qaraılaıtyn kúı qaıda, uzatpaı ustap alǵanymyzdyń ózine máz bola dúrdıip, sony da áldeqandaı kórip, asaý qoıdyń tórt aıaǵyn býyp ákelip aqsaq orystyń qolyna ustattyq-aý aqyry.

Bir kezde temirjol beketinen beri óte shubyrǵan mashınalar legi de kórindi. Olar osharyla kútip turǵan bizge aıaldap jatpastan, birden kól jaǵasyna qaraı tartty. Bireýlerdiń: “Dımekeńderdiń etke qaraýǵa ýaqyttary joq, balyq jep qana attanady eken”, — degen dúmpýimen jalǵyz qazanǵa tórt-bes sazandy bir-aq toǵytyp, saqyrlata qaınatyp jatqanymyzdyń ústine birinshi hatshy kelip qap: “Bularyń ne?” — demesin be.

“Balyq edi, Kúrdeke”, — deımiz ǵoı kúmiljip. “Balyǵy ne, eı, munyń! Qoıdyń basy qaıda?” “Qazir, qazir, bári de bolady”, — dep shala pisken sazandardy sypyryp tastap, shala úıitilgen qoıdyń basyn qazanǵa qaıta toǵyttyq. Kúrdekeń de burynǵy bar salmaǵynan aırylǵan, áldene shı shyǵyp qala ma dep, sasyp-aq júr. Shapqylap, taǵy da kól jaǵasyndaǵy basshylar jaqqa kete berdi. Bir ornynda baıyz taýyp tura alar emes.

Sol kezde “Mejraı bazaǵa” araq-sharap izdep ketken Ospanbekovtiń de qarasy kórindi-aý. Kól jaǵasyndaǵy qara shoǵyrdy kórip, bir dorba shampan-sharabyn saldyr-gúldir etkize ol da solaı qaraı júgirip bergenin kórip, bul jaqtan oıbaılap biz shyǵaıyq. “Qaıda bara jatyrsyz?” — dep. Ol da sasqalaqtap, óń-tús joq, júzi shańytyp alǵan, birese bizge, birese kól mańyndaǵylarǵa qaraıdy, qalaı qaraı júgirerin bilmeı alaqtaı beredi. Áýpirimmen júrip, dastarqan jasap jatqan úıge súırelep júrip ázer alyp kirdik-aý. Úrikken jylqyny aldynan shyǵyp qaıyrǵandaı kúıdemiz.

Bárimizdi osynshalyq áýre-sarsańǵa salyp qoıǵan meımandarymyz da bir kezde beri buryldy-aý. Dastarqan basyna otyra bere Dımekeń aldymen qymyz suramasa bolar ma. “Qymyz bar ma edi?” — dep kúbir etti maǵan Kúrdekeń. “Aýylǵa mashına jiberip edik, áli kelmeı jatqany!” — deımin men jylarman bolyp. Jolda birdeńege ushyrady ma, áıteýir ertesin qymyzǵa jumsaǵan adamdarym keshigip jatqan. “It ekensiń ǵoı!” — dep kúńk etti taǵy Kúrdekeń. Tisin shyqyrlata taǵy biraýyz boqaýyz aıtyp jiberdi-aý deımin. Buryn ol kisiniń aýzynan mundaı óreskel sóz shyqpaıtyn. Tuıyq adamnyń ashýy jaman bola ma, bolmasa shynymen-aq qatty qysyldy ma, ózi de qap-qara bop tútigip alypty. Júgirip dalaǵa shyqtym, qymyzǵa jibergen mashınanyń da qarasy kóringen eken, tórt-beseýmiz sonyń aldynan dalaqtap júgirip baramyz. Aıdalaǵa mashınany toqtata salyp, sabadaǵy qymyzdy jańaǵy tórt-beseýmiz qoldasa kóterip, úıge qaraı quıyndaı ushtyq. “Sasqan úırek artymen súńgıdiniń” keri emeı nemene, ózimizdi mashınadan da júırikpiz dep oılasaq kerek.

Dımekeń eshqandaı syr bergen joq, danyshpan adam ǵoı. Bizdiń ábirjip, ábigerge túsip júrgenimizdi ishi sezbedi deısiz be. Birer kese qymyz ishti de: “Al, júreıik!” — dep serikterin erte ornynan kóterildi. Dúr etip biz de ilestik.

Zý-zý etken súlik qara mashınalar bir bel asyp, kózden tasa bolǵansha sońdarynan qarap turyp, qyr asyp ketkende baryp: “Ýh!” — dep syrtqa dem shyǵardyq-aý.

İshimizdegi jasy úlkenimiz osyndaǵy balyq kombınatynyń dırektory Nurǵalıev degen azamat edi, sol kisi úıge bizdi bastap kirdi de: “Qaıtqan malda qaıyr bar, aqyry álgi asaý qoıdyń eti ózimizge buıyrdy-aý, al ákelińder ortaǵa!” — dep buıyrdy.

Usynǵan basty aldyna alyp, bir qulaǵyn kese bergende satyrlap kep jańbyr jaýdy da, syrttan júgire kirgen jigitterdiń biri: “Jańaǵy kisilerdiń mashınasy myna beldiń astynda batpaqtap qaldy, mılısıonerler jabylyp shyǵara almaı jatyr!” — desin entigip. Nurǵalıev aǵamyz selk ete tústi de, kesilgen qulaqty ornyna qaıta qondyryp, túr-túsi bop-boz bola tórden tómenge bir-aq sekirdi.

Sol eki arada taǵy bir jigit: “Shyqty mashınalary, júrip ketti!” — degen habar jetkizdi. Nurǵalıev aǵamyz da tórdegi ornyna qaraı ilbı jyljydy. Biraq endi tartylǵan basqa birden shap bermeı, áldene kútkendeı, syrtqa qulaǵyn tige edáýir únsiz otyryp qaldy.

... Sol oqıǵa eske tússe qazir ǵoı, kúlkimizdi tıa almaı qalamyz. Ol kezde kúlki qaıda, sol bir kúnniń ishinde bárimiz de bes, on kıloǵa aryqtap, jiptikteı bolyp shyǵa kelgen shyǵarmyz-aý. Minekı, qazaqy minez-qulyqtyń bir kórinisi osyndaı edi. Endi... osyǵan kúlermisiń, jylarmysyń?..

---