InfoHub Logo

Jazýshy Marhabat Baıǵuttyń bir áńgimesinen týǵan tolǵaý

Táńirtaýdyń «Talas Alataýy» dep kartaǵa jazylyp ketken batys jaǵy áıgili Aqsý-Jabaǵylymen jalǵasyp, Ógem taýy, Shymǵan kýrorty bolyp baryp, Tashkentke oryn qaldyraıyn degendeı, shuǵyl tústikke burylyp, Alaı taýyna ulasyp, Pamırge súıenedi.

Ǵylym tilinde «flora» dep atalatyn ósimdik áleminiń jumaqpeıishi, mine, osy aımaqta.

Basqa jerlerde tuqymy úzilip ketken, ıakı sırep qalǵan, quryp ketýge bet alǵan neshe alýan ósimdikterdiń ne ózi, ne sulbasy osy atalǵan ólkede. Onyń ishinde Aqsý-Jabaǵylyda. Onyń ishinde Túlkibas óńirinde.

Sol sırek ósimdikterdiń biri, a bálkim, biregeıi — kıikoty dep atalady.

Ony keıbireýler, ásirese «jańa qazaqtar» túsinbeıdi. Ot degen sózdiń mánin birjaqty uǵady. Ol úshin laýlap janyp tursa — sol ot.

Al mal qorektenetin ósimdikti de ot deıdi qazaq. Sirá, ot — ósimdiktiń bári emes. Nárlisi, shıpalysy, ottaı qýattysy, ottaı qasıettisi. Ony taý kıigi jeıdi. Sondyqtan da kıik eti dári. Sondyqtan da adamdar kıik etine óte qumar.

Sondyqtan da kıik azaıyp ketti. Erekshe qamqorlyqqa almasa, nemese Qudaı adamdarǵa áldeqalaı nysap bermese, sol kıik jer betinen múldem joıylyp ta ketetin shyǵar.

Endi kıikoty da azaıdy. Jazýshy Marhabat Baıǵuttyń jazǵanyndaı: «Kıikoty sırep, tómennen úrkip, taýǵa shyǵyp ketipti».

Tómennen, ıaǵnı adamdardan úrkip, taý basyna eriksiz shyǵyp ketken ań da, kús ta bar. Mysaly, bizdiń respýblıkamyzdyń sımvoly bolyp jarıalanǵan Teńbil Barys.

Arqarlar men taýteke, taýeshkiler. Kıigimiz sol. Qustan: ular, kekilik...

Endi jan-janýarlardy qoıyp, ósimdik te taýǵa qaraı qashatyn bolypty. Kıikotynyń shıpaly qasıetin bilip alǵan kelimsekter ony baýdaı túsirip, otap jatyr eken.

Bul katastrofa!

Bylaı qarasań, asyp-tasyp bara jatqan dáneńe joq. Bálkim, selsoq «áýesqoı» oqyrman ony sydyrtyp óte shyǵar da. Bas-aıaǵy jınaqy, qysqa ǵana áńgime. (Marhabat Baıǵut. «Qorǵansyz júrek» kitaby. «Kıikoty» áńgimesi. 29-45 b.b.)

Biraq baıqaǵan, zerdelegen kisige másele tabylady.

Bul jazýshyda jaratýshy ózi buıyrtqan ýyz til bar. Bizdiń aýylda bir aqsaqal bıesi qulyndaǵan soń bir aıǵa deıin álgi bıeni baılamaı, qymyz ańsaǵandardyń «bol-bolyńa» qaramaı, qulynymen birge óriske jiberedi. «Onyń ne?»—deseń: «Qulynǵa obal. Ýyzyna jarymaǵan qulyn jaman-jáýtik, jabaǵy bolyp qalady», — deıdi.

Qazir jazýshymyn dep shirengenderdiń kóbiniń tilinde ýyz kemshin. Ýyzǵa jarymaı, Kókbazardan kók shalap ishkender.

Bul jazýshyda Qudaı ózi bergen kóz bar. Kóz, árıne bar. Ol kimde joq, adamdardyń bárinde derlik bar. Shyn jazýshynyń kózi kókireginde. Ol mańdaıǵa bitken eki kózden basqa – a-a. Jazýshy sonysymen sýretker.

«Aı jaryǵy Kúnniń qyzǵylt nurynan qalǵan sarqytty simirer kez» («Kıikoty»). .

Kúnniń batqan sátin talaıymyz sýrettep kórdik. Birimizdiki sátti, birimizdiki sátsiz degendeı. Al myna sýret tosyn. Sál kidirip, zerdeleseń, sol sýret kóz aldyńa keledi. Otyryp týǵan Aıdyń kún batqanda aspannan bozaryp, óńi qýqyldanyp, muńaıyp kórinetini bolady. Aýyryp qalǵan sıaqty. Sheksiz keńistikte júzse de qapas-qamaqta qalǵan sıaqty. Dárýge zárý sıaqty. Kúnniń nury Aıǵa da shıpa. Sonda sol kúnniń sáýlesine jerik bolǵan Aı keshqurym sońǵy qyzǵylt shapaqtyń sarqytyn ashqaraqtana simirmeı qaıtsin?

Aıdyń Kúnge yntyzarlyǵy. Muny uly aqyn Geıne baıaǵyda ǵajaıyp lırıkalyq -fılosofıalyq óleńinde jazyp ketken. Kún men Aı bir-birine sheksiz ǵashyq. Sansyz juldyzdar sol ekeýiniń teńdessiz mahabbatymen jaratylǵan. Aspan áleminde de bulardyń baqytyn kúndep, kóre almaıtyn qyzǵanshaqtar bar. Solar

Aı men Kúnniń arasyna ósek órtin tastap, ajyratyp jibergen. Sodan beri Aı Kúndi sońynan qýady da otyrady. Kún jetkizbeıdi. Aı: «Tokta!» — dep jalynady. Kún toqtamaıdy. Ósektiń órti jama – a-an.

Al Marhabat Baıǵut bolsa Aıǵa Kún sáýlesiniń sarqytynyń ózin tábárik etip qoıǵan. Sáýleli sýret.

Ormantaı degen jigit aǵasy bir kezde qaladan alys jatqan aýylda týyp-ósken. Týǵan aýyly taýdyń bir túkpirinde buıyǵyp qana jatatyn. Óıtkeni aýyl aınalasynda kıikoty qaptap óser edi. Kıikotynyń ǵajaıyp jupar ıisine sol aýyl raqattanyp, masań ǵumyr keshetin sıaqty edi.

Ormantaıdyń ákesi kezinde osy aýyldyń bastyǵy boldy. Kolhozdyń joq-jitik, kem-ketigine járdemdesip, malǵa azyq-shóbine deıin túsirip berýshi edi-aý. Sondaı jandardyń biri Ormantaıdyń jan joldasy, synyptasy Qasymbek degen bala edi...

Ormantaıdyń ákesi qyzmeti joǵarylap, aýdannyń ortalyǵyna kóshti. Ormantaı sol ortalyqta ósti.

Biraq ony keıin oblys ortalyǵyna qyzmetke shaqyryp, ortalyqtan úı beremiz dep, ýádeni úıip-tógip, janyn qoımady.

Ýáde berý ońaı, oryndaý qıyn. Jyldar boıy páter jaldap, jany qınalǵan Ormantaı aqyry aýrý tapty. Aýrý adam kóbinese masyl bolady. Ony kim unatady. Qudaı qosqan qatynyna deıin urysqaq, tyrysqaq bolyp ketti. urysyp, urysyp, ýys-ýys dári beredi. Al Ormantaı ýys-ýys dáriden góri bizdiń taýdyń bir tal kıikoty bolar ma edi dep armandaıdy.

Táńirtaýdyń bir qýysynda buıyǵyp jatqan aýdanyna bara almaıdy. Áıteýir, qý tirshilik. Áne-mine dep aılar, jyldar ótip jatyr. Jete almaıdy. Dál Muqaǵalı aıtqandaı: óz erkimen ózin-ózi qalanyń tas qamalyna qamap qoıǵan qý mańdaı.

Ásirese kenje uly Qısadan uıat boldy. Seni aýylǵa alyp baramyn. O, aýyl qandaı! Shirkin, qyzyqtyń bári sonda. Adamdar qandaı! — dep jas balany qyzyqtyryp, yntyqtyryp qoıyp, biraq Qudaıdyń qudireti, qý tirshiliktiń kúıbeńinen shyǵa almaıdy.

Aýylǵa, jan joldasy, tıtteıden ósken synyptasy Qasymbekke hat jazdy. Bir ýys kıikoty bolsa berip jiber dep. Aqyry, sol armanyna da jetti-aý. Qasymbek, obaly ne kerek, ańsaǵan shóbin alyp keldi. Sodan boıy jeńildep, aýrýynan aıyqqandaı boldy.

Osy shap-shaǵyn áńgimede Marhabat myrza myna zamannyń keıipsizdeý kelbetin ár qyrynan ınemen shanyshqandaı shabaqtap, istiktiń betin qaıtarmaq.

Jazýshy áý basta óz aldyna ondaı maqsat qoımaǵan da shyǵar. Biraq kıeli qalam ez ıesin aqyldy, zaty bólek, tekti jylqy sıaqty aýylǵa adastyrmaı ózi alyp keletini bolady.

Sonymen jadyrap jaz shyqty. Ormantaı kenje uly Qısany ilestirip, dorbalaryn arqalap, aqyry aýylǵa tartty-aý.

Áreń jetti. Aýyldyń shetine kire bergende aldarynan aq «Nıva» mingen baıaǵy Qasymbek jolyǵa ketti. Asyǵys eken, aýdanǵa shuǵyl sharýamen shyqqan eken. Ótken joly bir ýys kıikoty shóbin ákelip bergen de ózi bolatyn: «Aýylǵa nege kelmeısińder? Kelseńder kókirekterińnen kim ıteredi senderdi! — dep kúńkildegen. — Eshkim ıtermeıdi senderdi kókirekterińnen!»

Sóıtken Qasymbekti qara basty. Tym bolmasa: «Úıim anaý, bara berińder, men kaıtyp kelem», — de demedi.

Sodan Ormantaı Qısany jetektep, bir úıdiń aldyna jaqyndaı bergende úıden bir jaýlyǵy kir-kir, shashy qobyraǵan sary kempir shyǵyp:

— Kim kerek? — deıdi.

— Apa, men Ormantaımyn ǵoı, — deıdi jolaýshy.

Kempir Ormantaı degendi bilmeıdi. Osy aýylǵa demalys saıyn kelip, taza aýasyn jutyp, taza sýyn iship, kıikoty deıtin shóbin julyp, aýnap-qýnap qaıtatyn qalanyń kóp qýlarynyń biri eken dep qaldy.

Ormantaıdy tanymady. Ormantaıdyń marqum ákesi emes pe edi bir kezde osy aýyldy basqarǵan. Sol emes pe edi myna kempirge de arpa-bıdaı, shop túsirip bergen. Ormantaı sasyp qaldy. «Oý, men bálensheniń balasymyn ǵoı», — dep aıtýǵa da jaramady. Onyń qasynda kishkentaı Qısa aqyldy eken, bylaı shyǵa bere: «Aıtpaısyń ba kim ekenińdi, famılıańdy», — dep ákesin kústanalady-aý.

Sóıtip, ózi týǵan aýylynan at basyn tirer, bas suǵar úı tappaı, aýyl syrtyna baryp, tobylǵy túbin panalady. Adamdardyń úılerinen góri tobylǵy túbi kóp raqymdy. Tobylǵy túbin torǵaı da panalaıdy. Tobylǵynyń qadirin torǵaı biledi. Al adamdar tobylǵyny da tozdyryp barady. Demalys saıyn mashınasy barlar qaladan qaptap kelip, qazir baıaǵydaı qamshy ustamasa da qamshy sap dep syndyryp ketedi.

Sonymen, Ormantaı men Qısa elge kelip, dalada qaldy. Elim dep, týǵan jerin qansha zaryǵyp, saǵynyp edi. Oı, ońbaǵyr Qasymbek... «E, kelinder, kókirekterińnen eshkim ıtere qoımas», — dep, osy bir jattandy jalǵyz aýyz sózin qaıtalaı bergen.

Endigisi mynaý. Bul ne? Bul nyshan. Qaıran darhan kóńildiń qazynasy — qazaq aýyly! Sen de baıaǵy Abylaıdyń túsindegideı baqa-shaıandap, qurt-qumyrsqalap bara jatyrsyń-aý. Qazaqtyń qaqyramas úshtaǵan oshaǵy, qara qazany, qara shańyraǵy, qut-berekesi, túpqazyǵy, aǵash besigi osy aýyl emes pe edi? Ne bop ketkensiń, esil aýyl?! Ózińnen týǵan jas bala saqaly shyǵyp jat bolǵany ma. Tanymaı qalǵanyń qalaı?

Aýyldy mundaı halge jetkizgen qandaı zulmat? Qazirgi aýyl týraly, onyń zary men jyry týraly qulash-qulash maqala jazyp, minbelerden aýyzymyz kópirgenshe uzaq-uzaq sóz sóılep jatyrmyz. Eshkim shybyn shaqqan qurly kórmeıdi. Mınıstrler bas shulǵyp qoıyp otyra beredi. Synaǵan saıyn óse beredi.

Al mynaý... Kishkentaı áńgime. Álgi tolyp jatqan maqalalardan, sózderden teri osy áldeqaıda áserli. Átteń, muny mınıstrler oqymaıdy. Oqysa — oılanar ma edi. Kórkem ádebıettiń qudireti sonda. Oılanar edi, oqymaıdy. Ári dese taralym joq. Jetpeıdi.

Al endi ákesiniń aýyl týraly áńgimelerinen áserlenip, aýyldy qıalynda ertegiler elindeı elestetip, bir kórýge asyqqan Qısaǵa ne betimizdi aıttyq? Ólimnen uıat kúshti. Uıat boldy-aý!

Iá, eger uıat qalsa... Adamnyń aıýannan eń basty aıyrmashylyǵy uıatynda edi. Uıattan aıyrylǵan soń, adamda aıýannan aıyrmashylyq ne qaldy? Ne qaldy?

Qazan-qazan et asylyp, ıt basyna irkit tógilip jatady degen aýyldan Qısanyń qaryny ashyp kaıtty. Aýyl bir sháınek sháı berýge jaramady. Buǵan ákesi qysyldy. Óıtkeni aýyldy eń bir taza perishte, eń meıirimdi, baýyrmal dep, ómir boıy Qısanyń qulaǵyna quıyp kelgen ózi ǵoı.

Jol-jónekeı jupyny ǵana kópshilik asqanaǵa kirip, ekeýi tamaq ishti. Sorpanyń ishinde azdaǵan súıek-saıaǵy bar eken. Qısa ony qasqyrsha julmalap jegeni-aı. Aýmaǵan qasqyr. Munda turǵan ne bar? Balanyń aty bala ǵoı, qaryny ábden ashqan da.

Munda turǵany sol, ótken Jańa jyl qarsanynda mekteptegi muǵalim apaı jańa jyldyq elkada balalardyń oıynyn kórsetip, bir kóńildi kesh ótkizbekshi boldy. Qısaǵa qasqyrdyń rolin berdi.

Qısa qasqyr bolǵysy kelmedi-aq. Oǵan tipti de beıimi joq. Óıtkeni munda túk qasqyr minez joq. Jup-jýas. Oǵan qoıdyń rólin berse bolar edi...

Bul arada pedagogıkanyń, dálirek aıtqanda pedagogtyń aǵattyǵy ańǵarylady. Qısaǵa qasqyr róli yńǵaıly emes eken degenderge: «E, ol tym momyn, ony shyndap, shynyqtyrý kerek», — deıdi pedagog apaı. Iaǵnı momynnan qasqyr tárbıeleý kerek. Al arjaǵy ne bolady, qandaı nátıje beredi, — onymen sharýasy joq.

Al endi, mine, myna taýdyń bir túkpirindegi aýyldan qaıtyp kele jatyp, Qısa kenet qasqyrǵa aınaldy da ketti. Muǵalim apaıdyń maqsaty oryndalaıyn dedi.

Dál osy jerde biraz oılanyp kórelik. Qazirgi aýylda (árıne, ásirese qalada) adam qasqyrlary kóbeıdi. Buryn bireýdiń taýyǵy joǵalypty degendi estimegen aýylda endi kúnde jońǵar shapqynshylyǵy bolady da jatady. Maldy quıryǵynan ustap otyrsań da urlap ketedi. Sondaı sumdyq shyqty.

Ol urlyqty isteýge májbúr bolǵan qaryny ashqan Qısalar!!!

Ormantaıdyń Qısasy, Qudaı saqtasyn, ury emes. Odan pák, odan adal bala joq. Al biraq, myna búgingideı qarny asha-a-a berse, asha – a-a berse, sóz joq, qasqyrǵa aınalady.

Bul áńgimede avtordyń mundaı áleýmettik astarly oı aıtaıyn degen nıeti de joq shyǵar. Biraq kórkemdik qudireti, logıka boıynsha, amalsyz osyndaı túıinge ákelip tireıdi.

Avtor dál osy asqanadaǵy ashqaraq kórinisti ájýaǵa, oınaqy bir bolmashy oqıǵaǵa balaǵysy keledi. Biraq bul maska. Maskany alyp tastasań, arjaǵynan azynaǵan azap dúnıesin tanısyń. Árıne, zerdelep tanı bilesiń. Áıtpese, eleýsiz, alańsyz syrǵytyp óte shyǵýyńda múmkin.

Sonymen, ne kerek, adamdardyń. ashqaraqtyǵynan ań-qus taýǵa qaraı qashty. Olardy qoıyp, ósimdik ekesh ósimdik te taýlardyń shyndarynda ǵana qalmaq.

Al halyq she? Aýyl halqy qalaǵa qashyp jatyr. Aýylǵa qamqorlyq jasaýǵa tıisti kósemder aýyldy qoldan qıratty.

— Bizge mal ósirý zıan! — dedi bir kósem.

— Iá, múldem tıimdi emes! — dedi bir kósem.

— Mal ónimderin: sútti, maıdy, etti shetelden satyp alǵan tıimdi! — dedi bir kósem.

Sondaı jeleýmen mıllıondaǵan mal basy ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýyzynda ketti. Ásirese iri kósemder, ortasha

Sonymen, Ormantaı men Qısa elge kelip, dalada qaldy. Elim dep, týǵan jerin qansha zaryǵyp, saǵynyp edi. Oı, ońbaǵyr Qasymbek... «E, kelinder, kókirekterińnen eshkim ıtere qoımas», — dep, osy bir jattandy jalǵyz aýyz sózin qaıtalaı bergen.

Endigisi mynaý. Bul ne? Bul nyshan. Qaıran darhan kóńildiń qazynasy — kazak aýyly! Sen de baıaǵy Abylaıdyń túsindegideı baqa-shaıandap, qurt-qumyrsqalap bara jatyrsyń-aý. Qazaqtyń qaqyramas ushtaǵan oshaǵy, qara qazany, qara shańyraǵy, qut-berekesi, túpqazyǵy, aǵash besigi osy aýyl emes pe edi? Ne bop ketkensiń, esil aýyl?! Ózińnen týǵan jas bala saqaly shyǵyp jat bolǵany ma. Tanymaı qalǵanyń qalaı?

Aýyldy mundaı halge jetkizgen qandaı zulmat? Kazirgi aýyl týraly, onyń zary men jyry týraly qulash-qulash maqala jazyp, minbelerden aýyzymyz kópirgenshe uzaq-uzaq sóz sóılep jatyrmyz. Eshkim shybyn shaqqan qurly kórmeıdi. Mınıstrler bas shulǵyp qoıyp otyra beredi. Synaǵan saıyn óse beredi.

Al mynaý... Kishkentaı áńgime. Álgi tolyp jatqan maqalalardan, sózderden tóri osy áldeqaıda áserli. Átteń, muny mınıstrler oqymaıdy. Oqysa — oılanar ma edi. Kórkem ádebıettiń qudireti sonda. Oılanar edi, oqymaıdy. Ári dese taralym joq. Jetpeıdi.

Al endi ákesiniń aýyl týraly áńgimelerinen áserlenip, aýyldy qıalynda ertegiler elińdeı elestetip, bir kórýge asyqqan Qısaǵa ne betimizdi aıttyq? Ólimnen uıat kúshti. Uıat boldy-aý!

Iá, eger uıat qalsa... Adamnyń aıýannan eń basty aıyrmashylyǵy uıatynda edi. Uıattan aıyrylǵan soń, adamda aıýannan aıyrmashylyq ne qaldy? Ne qaldy?

Qazan-qazan et asylyp, ıt basyna irkit tógilip jatady degen aýyldan Qısanyń qaryny ashyp kaıtty. Aýyl bir sháınek sháı berýge jaramady. Buǵan ákesi qysyldy. Óıtkeni aýyldy eń bir taza perishte, eń meıirimdi, baýyrmal dep, ómir boıy Qısanyń qulaǵyna quıyp kelgen ózi ǵoı.

Jol-jónekeı jupyny ǵana kópshilik asqanaǵa kirip, ekeýi tamaq ishti. Sorpanyń ishinde azdaǵan súıek-saıaǵy bar eken. Qısa ony qasqyrsha julmalap jegeni-aı. Aýmaǵan qasqyr. Munda turǵan ne bar? Balanyń aty bala ǵoı, qaryny ábden ashqan da.

Munda turǵany sol, ótken Jana jyl qarsańynda mekteptegi muǵalim apaı jańa jyldyq elkada balalardyń oıynyn kórsetip, bir kóńildi kesh ótkizbekshi boldy. Qısaǵa qasqyrdyń rolin berdi.

Qısa qasqyr bolǵysy kelmedi-aq. Oǵan tipti de beıimi joq. Óıtkeni munda túk qasqyr minez joq. Jup-jýas. Oǵan qoıdyń rólin berse bolar edi...

Bul arada pedagogıkanyń, dálirek aıtqanda pedagogtyń aǵattyǵy ańǵarylady. Qısaǵa qasqyr róli yńǵaıly emes eken degenderge: «E, ol tym momyn, ony shyndap, shynyqtyrý kerek», — deıdi pedagog apaı. Iaǵnı momynnan qasqyr tárbıeleý kerek. Al arjaǵy ne bolady, qandaı nátıje beredi, — onymen sharýasy joq.

Al endi, mine, myna taýdyń bir túkpirindegi aýyldan qaıtyp kele jatyp, Qısa kenet qasqyrǵa aınaldy da ketti. Muǵalim apaıdyń maqsaty oryndalaıyn dedi.

Dál osy jerde biraz oılanyp kórelik. Qazirgi aýylda (árıne, ásirese qalada) adam qasqyrlary kóbeıdi. Buryn bireýdiń taýyǵy joǵalypty degendi estimegen aýylda endi kúnde jońǵar shapqynshylyǵy bolady da jatady. Maldy quıryǵynan ustap otyrsań da urlap ketedi. Sondaı sumdyq shyqty.

Ol urlyqty isteýge májbúr bolǵan qaryny ashqan Qısalar!!!

Ormantaıdyń Qısasy, Qudaı saqtasyn, ury emes. Odan pák, odan adal bala joq. Al biraq, myna búgingideı qarny asha – a-a berse, asha – a-a berse, sóz joq, qasqyrǵa aınalady.

Bul áńgimede avtordyń mundaı áleýmettik astarly oı aıtaıyn degen nıeti de joq shyǵar. Biraq kórkemdik qudireti, logıka boıynsha, amalsyz osyndaı túıinge ákelip tireıdi.

Avtor dál osy asqanadaǵy ashqaraq kórinisti ájýaǵa, oınaqy bir bolmashy oqıǵaǵa balaǵysy keledi. Biraq bul maska. Maskany alyp tastasań, arjaǵynan azynaǵan azap dúnıesin tanısyń. árıne, zerdelep tanı bilesiń. Áıtpese, eleýsiz, alańsyz syrǵytyp óte shyǵýyńda múmkin.

Sonymen, ne kerek, adamdardyń ashqaraqtyǵynan ań-kus taýǵa qaraı qashty. Olardy qoıyp, ósimdik ekesh ósimdik te taýlardyń shyndarynda ǵana qalmaq.

Al halyq she? Aýyl halqy qalaǵa qashyp jatyr. Aýylǵa qamqorlyq jasaýǵa tıisti kósemder aýyldy qoldan qıratty.

— Bizge mal ósirý zıan! — dedi bir kósem.

Iá, múldem tıimdi emes! — dedi bir kósem.

Mal ónimderin: sútti, maıdy, etti shetelden satyp alǵan tıimdi! — dedi bir kósem.

Sondaı jeleýmen mıllıondaǵan mal basy ustaǵannyń qolynda tistegenniń aýyzynda ketti. Ásirese iri kósemder, ortasha kósemder, aýyldaǵy kósemder qaryndaryn da, qaltalaryn da qampaıtty. Al qarapaıym ańqaýlar aýyzdary ańqaıdy da qaldy. Ańqaıǵan aýyzǵa jelden basqa eshteńe enbeıdi. Aspannan toqash jaýmaıdy. Ańqaıyp áli kúnge deıin ań-tań.

Qalaǵa qashyp jatyr. Birshama erterekte áıgili aqyn: qazaqtar qalaǵa kóshpeı kózi ashylmaıdy. Áıtpese qarańǵy bolyp qalady degen teorıa ashty. Al, kóshti. Al, qaptaı kóshti. Kózi ashylǵany qaıda? Múıizderi qaraǵaıdaı bolǵany qaıda? Káne shyqqan múıizi?!

Qazaqtyń túp qazyǵy aýylda. Aýyl azsa, ult tozady. Aýyldy qalaǵa jeteleı bermeı, qaıta qalany aýylǵa qaraı jetele. Aýylǵa mádenıet, órkenıet jetkiz. Jańa ǵasyr kelip qaldy. Aýyldaǵy mektepte kompúter turmaq, domalaq-domalaq aǵash esepshot ta joq...

Qurysyn, «Kıikotyna» oralaıyq.

Jazýshy Marhabat Baıǵut oblysta turady. Astanadan da, Almatydan da alshaq. «Kıikoty» onyń jazǵandarynyń bir tamshysy ǵana. Talaı-talaı qundy kórkem kitaptardyń avtory. Amal neshik, ataǵy joq, ataqqa shataǵy da joq. «Men!», «Men!» dep keýdesin de qaqpaıdy. Ondaı jazýshymen óli súıek synshylardyń da sharýasy joq. Zaman pysyqaılardiki. Nahaldardiki.

Menińde synshylyǵym shamaly. Synshy da emespin. Áńgime eser etti. Tolǵandyrdy. Tolǵanysymdy qaǵazǵa túsirdim.

Al men birdeńe bilsem, KIİKOTİ múlde shop emes! KIİKOTY — ol adamdar. Azaıyp, azyp-tozyp, tonalyp bara jatqandar.

Shirkin, KIİKOTY. Qandaı qasıetti, qandaı asyl edi.

Shynymen sol qasıet joǵala ma?..

1-mamyr 1999 j.

---