InfoHub Logo

Aqtóbe qalasy
№4 jalpy bilim berý orta mektebi
Fızıka pán muǵalimi Nýrımova Salıma Maratqyzy

Taqyryptyń ózektiligi:  Oqýshylardyń fýnksıonaldyq saýattylyqtaryn damytý arqyly tanymdyq belsendilikterin, shyǵarmashylyq, logıkalyq oılaý qabiletterin, óz betinshe jumys jasaı bilý qabiletin  damytý.

 

Jumystyń maqsaty: Fızıka sabaǵynda oqytýdyń ár túrli ádis-tásilderin qoldana otyryp, oqýshylardyń shyǵarmashylyq izdenisterin, óz betinshe jumys isteý belsendilikterin arttyrý barysynda teorıalyq bilimderin keńeıtip, logıkalyq oılaý qabiletterin damytý. Teorıalyq bilimderin tájirıbe júzinde dáleldeı bilýge úıretý.

Osy atalǵan maqsatqa jetýdiń mindetterine toqtala keteıik :

1) oqýshylardyń teorıalyq bilimderin shyńdaý

2) oqýshylardyń jeke dara erekshelikterin eskerý

3) shyǵarmashyl tulǵa qalyptastyrý.

Fızıka pániniń oqytý prosesin jetildirý oqýshylardyń tanymdyq belsendiligi men izdempazdyǵyn arttyrýǵa negizdelgen. Oqý tanymdyq qyzmeti barysynda oqýshylar qajetti kólemdegi bilimdi ıgerip qana qoımastan, tanymdyq qabileti men shyǵarmashyldyq oılaýy da damytylady.Oqýshylardyń  tanymdyq qyzyǵýshylyqtaryn damytýǵa arnalǵan zertteýlerdiń nátıjeleri oqýshylardyń tanymdyq qyzyǵýshylyǵynyń kórsetkishteri retinde tómende berilgen:

• tanym úrdisindegi belsendiligi, bilimge qyzyǵýshylyǵy;
• ózdiginen izdenýshilik áreket jasaýǵa yntasy;
• oqý - tanymdyq qyzmettegi negizgi túıindi anyqtaý biligi;
• ıgerilgen bilimdi tasymaldaı bilýi;
• óz is - áreketin baqylaýy, baǵalaýy;

Oqýshylardyń tanymdyq qyzyǵýshylyǵynyń eń joǵary deńgeıi tanymdyq mindetterdi ózdiginen sheshýge utymdy joldardy qoldana bilýimen, jańany bilýge degen qyzyǵýshylyǵynyń joǵary bolýymen jáne óz  is - áreketin baqylap, baǵalaı bilýmen sıpattalady. Orta deńgeıde oqýshy tanymdyq is-áreket deńgeıin ózdiginen oryndaýdy oqytýshynyń kómegin qajet etýimen sıpattalady, tómengi deńgeıde oqýshy tapsyrmany qaıtalaýmen shektelip, oqytýshynyń kómegimen oryndalady.

Bilim berý salasynda qol jetilgen bitimniń máni oqýshylar úshin bilimniń de, daǵdylardyń da teń dárejede mańyzdy ekendigine saıady. Zamanaýı eń negizgi ereksheligi oqýshylardyń alǵan bilimderin jaı ǵana ıelenip qoımaı, olardy oryndy jerinde qoldana bilýine basty nazar aýdarý bolyp tabylady, al HHİ ǵasyrda talap etiletin daǵdylardyń máni osynda.

Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy jasaǵan Quzyretterdi anyqtaý jáne irikteý jobasy daǵdylardyń barynsha keń aýqymyn qamtıtyn HHİ ǵasyrdyń modeli bolyp tabylady. Bul joba oqýshylardyń tereń tujyrymdamalyq túsinikpen astasqan negizgi saýattylyqty meńgergendigin kórsetetin, keń maǵynasynda sheshimder men is-áreketterdi tańdaý qabilettiligi túıindi quzyretterdi sıpattaıdy. Muǵalimder jumystaryna jetkilikti ýaqyt bóle bilýleri kerek, oqýshynyń bilimderi men daǵdylaryn damytýda ǵana emes, jalpy alǵanda onyń oqýyn barynsha jekeshelendirý jáne balanyń boıynda sanany – qalaı oqý kerektigin úırenýdi qalyptastyrýǵa mán bere otyryp, ony tulǵa retinde damytýda ıkemdilik tanytýlary tıis.

Oqytý – muǵalimderdiń oqýshylarǵa jasaǵan syıy emes, bul quzyrettilikter bilim alý úshin oqýshylardyń oqýshylardyń ózderi de oqý úrdisine belsendi qatysýyn talap etedi. Oqý údirisine tolyqqandy qatysý úshin qalaı oqý kerektigin bilýi kerek. Basqasha aıtqanda oqý bar, biraq sonymen birge oqýdy úıretý de bar. Adamdar oılaýǵa qabiletti jáne oılaý týraly oılanýǵa da qabiletti. Tap osy sıaqty tanymdyq qabilet bar da, sol sıaqty tanymdy taný da bar. 

Fızıka sabaǵynda alǵan bilimderin oqýshylar kúndelikti ómirmen baılanystyra alýyn qamtamasyz etý meniń birinshi mindetim bolyp sanalady. Fızıka páni kúrdeli ekenine eshkimniń de daýy joq. Ony jattap alý múmkin emes, túsiný qajet! Mine osyndaı ár túrli oılardan keıin bala júregine jol taýyp, bilimge jeteleý úshin muǵalim ár túrli ádis –tásilderdi qoldanýy tıis. Jańa formattaǵy oqýdan keıin meniń sabaq berý stılim kóptegen ózgeristerge toly desem qatelespes edim. Buǵan dálel sabaqtardan keıingi oqýshylardyń refleksıalary «Búgin fızıka sabaǵy unady», «Maǵan unaǵany fızıkalyq qubylystardy maqal-mátelde qoldanǵanymyz». Sabaq josparymnyń ár bóliminde oqýshylardyń fýnksıonaldyq saýattylyqtaryn anyqtap otyramyn. Sabaq barysynda bilimdi meńgerý deńgeıi tórt satydan turady:

1. Úırenýshilik deńgeıi «Bilý»- oqýshynyń fýnksıonaldyq saýattylyǵynyń tómengi deńgeıi,
2. Algorıtmdik deńgeıi «Túsiný», «Taldaý» - oqýshynyń fýnksıonaldyq saýattylyǵynyń orta deńgeıi,
3. Evrıstıkalyq deńgeıi «Qoldaný», «Jınaqtaý» - oqýshynyń fýnksıonaldyq saýattylyǵynyń joǵary deńgeıi,
4. Shyǵarmashylyq deńgeıi «Baǵalaý» - oqýshynyń fýnksıonaldyq saýattylyǵynyń ilgeri deńgeıi.

Shyǵarmashylyq deńgeıdegi oqýshylar tanymdyq qabileti qalyptasqan, tolyq quzyrlyqqa ıe. Fızıka sabaǵynda tanymdyq belsendilikterin arttyrý úshin túrli ádis –tásilderdi jıi paıdalanamyn.

 

Tapsyrmalar tizimi		men muny este saqtaı alamyn ba?	Maǵan muny este saqtaý qajet pe?	bul taqyrypty men shynymen ıgerdim be?
Birqalypty  túzý syzyqty qozǵalys		Este saqtaı alamyn, óıtkeni  birdeı ýaqyt aralyǵynda birdeı shamaǵa oryn aýystyrady	Este saqtaý qajet, sebebi jyldamdyqtardy anyqtaýda kezdesedi	Bul taqyrypty meńgerdim, mysaly saǵat tilshiginiń qozǵalysy birqalypty qozǵalys
Tapsyrmalar tizimi	myna fragment qarapaıym, al kelesige nazar aýdarý kerek
Birqalypty jáne bir qalypsyz qozǵalys	Parashýttyń qozǵalysy  -  avtomobıldiń qozǵalysy
Tapsyrmalar tizimi		(men muny durys túsindim be?);	men tyǵyryqqa tireldim, meniń strategıalarym nátıjesiz bolyp shyqty	sondyqtan maǵan kómek qajet
Birqalypty jáne bir qalypsyz qozǵalys		Qozǵalys túrlerin túsindim.	Qozǵalys teń údemeli jáne teń baıaýlaǵysh bolyp shyqty.	Meniń teń aınymaly qozǵalys týraly bilgim keledi

Osyǵan oraı, ár sabaǵymda oqýshylar ózderiniń boljamdary men suraqtaryn qurastyrady, bir-birine keńes beredi, óz aldyna maqsat qoıady, alynǵan nátıjelerdi qadaǵalaıdy.

Oqýshynyń tanymdyq belsendiligin arttyrý úshin sapaly tapsyrmalardy qoldanamyn. Oqýshylardyń tanymdyq qabiletterin  arttyrý úshin fızıka sabaǵynda tómendegi esep shyǵarý ádister óte tıimdi.

Aralas esepterdi sheshý ádisi

shyǵarmashylyq esepter

eksperımenttik esepterdi sheshý ádisi

Sapalyq esepterdi sheshý ádisi

Sandyq esepterdi sheshý ádisi

Esepterdi sheshý ádisteri

Grafıktik  esepterdi sheshý ádisi

Standartty emes  esepterdi sheshý ádisi

Fızıka páninde shyǵarmashylyq esepter oqýshynyń shyǵarmalyǵyn shyńdaıtyn esepter bolyp tabylady. Shyǵarmashylyq esepterdi pánge degen qyzyǵýshylyǵy joǵary oqýshylar oryndaǵany óte tıimdi. Olımpıadaǵa daıyndaý barysynda oqýshynyń tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Oqýshylarda oqý qyzmetiniń múddesi men maqsatyn, olardy iske asyrý ádisterin qalyptastyrý úshin, eń aldymen olardy qyzyqtyrý kerek. Fızıka sabaǵynda sapalyq esepterdi paıdalaný osy qyzmetti oryndaýǵa múmkindik beredi. Qarapaıym sapalyq esepter – oıdy, zeıindi qyzyqtyryp áketetin tartymdy esepter. Ásirese 7-8 synyptarda fızıkany bastaǵanda sapalyq esepterdi kóbirek shyǵartsa, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyqtary artady. Sapalyq esepter oqýshylardy ártúrli oı áreketine: salystyrýǵa, jalpylaýǵa, taldaýǵa, sıntezdeýge úıretedi. Sapalyq esepter oqýshylardyń este saqtaýyn qalyptastyrady, tanymdyq múmkinshilikterin keńeıtedi, fızıkalyq bilim deńgeıiniń joǵarlaýyna, mektep kýrsyn sanaly qabyldaýyna jeteleıdi.Sapalyq esep oqýshylardyń fızıka zańdaryn, qubylystardy, postýlattardy tez esterine túsirip, bilý daǵdylaryn, tapqyrlyqty, shyǵarmashylyqty, muqıattylyqty, keńistikte elestetý qabiletterin damytady, oqýshylardy oqytý men tárbıeleýge keń múmkinshilik beredi.

Oqytý prosesi shyǵarmashylyqpen uıymdastyrylsa, onda oqýshylardyń bilim dárejesi oqytýshy aıtqan sózderden emes, ózderiniń izdenýi jáne esep shyǵarý ádisterin izdeý arqyly qalyptasady.

 Qaı elde bolsyn balaǵa bilim berý isi eleýli oryn alyp, urpaǵynyń bilimdiligi men biliktiligin shyndaýǵa bet burdy. Shynynda da oqýshylardyń jalpy bilimin kóterý úlken másele ekeni sózsiz. Elimizdiń mártebesiniń bıik bolýy qoǵam músheleriniń keleshek el qojasy – jas urpaqtyń belsendiligi men iskerligine tikeleı baılanysty bolmaq. Qazirgi tańda elimizdiń keleshegin, óz elin súıetin, ádet-ǵurpyn, salt-sanasyn qasterleıtin urpaqty tárbıeleý – bizdiń basty boryshymyz.

PISA zertteýiniń negizgi baǵalaý oblystary
•Matematıka saýattylyǵy
•Jaratylystaný saýattylyǵy
•Oqý saýattylyǵy

PISA maqsaty: álemdik deńgeıde salystyrylatyn ár memlekettiń oqytý nátıjeleri jónindegi senimdi málimetterdi alý, saralaý.
PISA ádistemesi boıynsha testileý mektep oqýshylarynyń úırenshikti emtıhandary men testterinen túbegeıli erekshelenedi. Osy aýqymdy zertteý barysynda mektep baǵdarlamasyn meńgerý deńgeıi emes, jas óspirimderdiń alǵan bilimderin tirshilik jaǵdaılarynda qoldaný qabileti baǵalanady. Testileýdiń negizgi maqsaty - «Jalpyǵa mindetti bilim alǵan 15 jastaǵy oqýshy qoǵamda tolyqqandy qyzmet etý úshin qajetti bilim men mashyqtardy meńgerdi me?» degen suraqqa jaýap berý .

Endi osy aıtylǵan PISA halyqaralyq salystyrmaly zertteýleri men jańasha oqytý tehnologıalarynyń arasyndaǵy baılanysty izdep qarasaq, olardyń tapsyrmalary men maqsattary bir baǵytta úılesken dep aıtsaq bolady jáne olardy atap ótsek:
- Tolyq quzyrly tulǵa qalyptastyrý;
- Berilgen tapsyralardyń bir mátinniń nemese bir pánniń deńgeıinde qalyp qoımaýy;
- Esepter men suraqtardyń oqýshy quzyrlylyǵynyń damýyna múmkindik berýi;
- Esepter men tapsyrmalardyń tizbektelgen áreketter tizimi arqyly anyqtalýy;
- Tapsyrma sheshiminiń oqýshynyń ózindik tájirıbelerine negizdelýi;
- Oqýshylardaǵy grafıkalyq, belgilik, mátindik formattarda, kúrdeli boljamdy túrde berilgen aqparat úzindilerimen jumys jasaý daǵdylarynyń qalyptastyrý.

Qazirgi tańda aqparatandyrylǵan zamanda sabaqta ınteraktıvti taqtany tıimdi paıdalana otyryp oqýshynyń bilim sapasyn shyǵarmashylyq negizinde arttyrý - ómir talaby. Ol úshin muǵalim tıimdi ınteraktıvti ádister arqyly problemalyq sıtýasıalar týǵyzyp, oqýshylardyń toptyq jumysynyń nátıjesinde olardyń óz betimen taqyrypty túsinýge qolaıly jaǵdaı týǵyzady, tanymdyq qyzmetin basqaryp, ilgeri jetelep otyrady. Sońynda oqýshylar ózderi qorytyndysyn shyǵaryp, praktıkalyq jumystarmen bekitedi. 
Jańa tehnologıanyń tıimdi ádis- tásilderin urpaqtyń boıyna sińirte bilý ustazdardyń basty mindeti.

Jańa tehnologıanyń tıimdiligi sol, 
Oqýshy: 
• maqsat qoıýǵa úırenedi;
• este saqtaý qabiletteri damıdy;
• basqalarmen birigip jumys jasaıdy;
• kitappen jumys jasaýǵa úırenedi;
• qatarynan qalmaýǵa tyrysady;
• daryndy oqýshylar óz qabiletterin odan ári bekite túsedi;
• álsizder oqýǵa nıet bildirip, ózine degen senimsizdikten arylady.
• kúshti synyptarda oqýǵa degen ynta artady.
• bilim dárejesi birdeı synyptarda oqý jeńildeıdi
• ózdiginen jumys isteýge daǵdylanady

Muǵalim:
- júıeli tapsyrma berýge umtylady;
- oqýshyny jan-jaqty tanyp biledi;
- qarym qatynas ornatady;
- oqýshylardyń ózara árekettesýine jol ashady;
- olarǵa shyǵarmashylyq erkindik beriledi.
 

Qorytyndy:

Eldiń erteńi bilimniń tereńdigi men ólshenedi demekshi. Úzdiksiz ózgerip turǵan álem adamnan da qabilet pen qajettilikterdi úzdiksiz damytýdy talap etedi. Sondyqtan bilim berý salasynyń basty maqsaty oqýshylardy ózgermeli ómirde qoryqpaı, erkin ómir súrýge, bilim men biligine saı keletin baǵdar tańdap alatyndaı dárejege, óz betinshe jumys isteý daǵdylaryn qalyptastyrýǵa, analıtıkalyq oılaý  qabiletterin damytý jáne olardyń shynaıy ómirde dara tulǵa etip qalyptasýyna yqpal etý. 

«Shákirt – nyǵyrlaı beretin ydys emes, kerisinshe tutandyrýdy talap etetin shyraq» demekshi oqýshylardyń jeke shyǵarmashylyq múmkindikterin damytý jáne olardy shynaıy ómirdegi dara tulǵa etip daıyndaý mekteptiń basty maqsattarynyń biri.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi:

1. Fızıka sabaqtaryndaǵy oqytýdyń ınovasıalyq tehnologıalary. Avtory: K.J Buzaýbaqova

2. Úshólshemdi ádistemelik júıe-bilim berý sapasyn arttyrýdyń tıimdi quraly. Avtory : J.Ý. Kobdıkova

---