InfoHub Logo

Kishi besin. Kún sonda da shaqyraıyp jalap tur. Kesedegi ishilmeı qalǵan reńsiz shaıdyń nilindeı tunyp jatqan qyzyl jalqyn munar. Ekeýmiz de shańdaq qara joldyń ústinde otyrmyz. Borpyldaǵan maı topyraqtan ystyq jalyn betti qabady. Men jer shuqylap otyrmyn. Aıdarhan jumarlanǵan qara sáten kóılekke tanaýyn tyǵyp ap, etpetinen túsken kúıi jol jıeginde áli jylap jatyr. Óksigen saıyn yrsıǵan qabyrǵasy tyrjyń-tyrjyń etip, qaqpyshtaı bop kúnge kúıip ketken jon arqasynan shyp-shyp ter shyǵady. Tyrtıǵan aryq qara bala qara sáten kórisip jatqandaı edi.

Kóz ushynda, Qyrǵı moınaǵynda úsh-tórt yrdýan arba bel asyp barady. Moınaq pen eki ortadaǵy tórt-bes shaqyrymdyq shańdaq qara joldyń ústi úzdik-sozdyq shubyrǵan adam. Kempir, shal, áıelder, qustaban jalań aıaq bala-shaǵa. Ár jerde tomardaı bop búk túsip qalyp jatqandar da bar. Endi bireýleri arba sońynan qalmaı ilbip barady. Myna qara sáten kóılektiń ıesi de sonaý yrdýan arbanyń ústinde ketken.

Arbalar bel asty da, shubyrǵan jurt irkilip qaldy. Jol boıy tarydaı shashylǵan kóp tomarlar qybyr-qybyr, jybyr-jybyr qozǵalyp, bekterden quldılap kele jatqan orman kóleńkesinen yǵysqandaı aýylǵa, elge qaraı kóshti. Mingesip — úshqasqan attylar, birin-biri jetelegen jaıaý jalpy. Bizdi jeteleıtin de, mingestiretin de eshkim bolǵan joq. Biz jetim qalyp edik.

— Áı, inim, tursaıshy endi, — dedi Bızát onyń basynan sıpap. — Qoı, bir úıdiń endigi qalǵan dardaı azamatysyń, óste me eken, uıat-aı. — Aıdarhan basyn kóterip, qara sáten kóılekpen aıǵyz-aıǵyz bolǵan betin súrtti.

Shańdaq qara jol. Ystyq maıtopyraq baqaıyńnyń arasynan kópsip shyǵyp, tabandy qolamtadaı qaryp barady. Bızát ekeýmizdi jetektep keledi. Únsiz keledi. Tanaýyn myrs-myrs tartyp, myqynyna toqtamaı syrǵı beretin ala shyt shalbarynyń yshqyryna jarmasyp, salpaqtap kele jatqan qaınysy, «bir úıdiń dardaı azamaty» — Aıdarhannyń mańdaıynan ıiskedi. Ókpelemesin degendeı, meniń de shashymnan sıpap qoıady anda-sanda. Búkil jol boıy:

— Iá, jasaǵan, óziń jar bola kór! — dep artyna burylyp, jalǵyz-aq ret til qatty.

Úsheýimizdi aýyl irgesine jetkizip saldy da, kún moınaǵynan asyp túsip, jasyryna qaldy. Bórlikken qan qyzyl shapaǵy ǵana taý basyn tintkileı júr edi. «Qyzaryp batqan kún jaman» degensip úlkenderden estigenim bar. Maǵan ne zaýaldyń biri batysta, Qyrǵı moınaǵynyń ar jaǵynda bólip jatqandaı kórindi.

Bireýdi jalǵyzynan, bireýdi jarynan, bireýdi barynan aıyrǵan 1942 jyldyń shildesi, eldiń er azamattary fashıserge qarsy qolyna qarý ustap soǵys jyldary meniń kóz aldymda osylaı elesteıdi. Aıdarhan sonda úsh aǵasynyń kózi retinde jalǵyz ǵana qara sáten kóılek alyp qalǵan.

* * *

— Neǵyp jatyrsyń-eı?

— A?

— Neǵyp jatyrsyń deımin?

— E-e...

Ol aýzyndaǵy bıdaıyqtyń sabaǵyn laqtyryp tastady. Qara joldyń tuıyǵyna taǵy bir qarap ap:

Álgi bizdiń Qyzyl keshikti-aý, — deı saldy. Sosyn qara sáten kóıleginiń tós qaltasynan temeki alyp tutatty.

— Ákem-aý, meniń soǵan qolym tıdi me. Álgi inim de, «táte, qazanyńdy aspaısyń ba, kesh bop qaldy ǵoı» dep qaıta-qaıta qyt-qyttap janymnan shyqpaı sólpıip turdy da aldy.

— Báse, oılap em ǵoı. İniń ekeýiń de jurttan asqan pysyqsyńdar, adam pendesiniń basyna bermesin, — dep Aıdarhan myrs-myrs kúldi. — Boıdaq neme, úıirin izdegen sáýrikteı eki kózi tuzdaı bop qaıta-qaıta aýylǵa qasha bergen soń bir kúni, áıel alasyń ba dep suradym. Alaıyn deıdi. Alǵanda unatqan bireýiń bar ma deımin. Bar edi, sen unatsań kirgizeıin dep mińgirlep týr. E, sen unatsań boldy da, maǵan nesin shapaǵat salasyń, alyp kel dedim baıaǵy. Sona bir zamanda áldeqandaı bir áıel: buqany malym bar deme, baqsyny baıym bar deme degen eken. Soǵan uqsap, men de jumysqa berekesi bolmaı bara jatqasyn Qyzyldy tezirek qaqpanǵa túsirgim keldi.

Ol baısaldy sóıleýge tyrysty. Jasyna jetpeı, mezgilsiz eresek tartyp ketkendeı kórindi maǵan. Jalpy onyń minezinde, qylyǵynda, sóılegen sózinde maqamdyq burynnan da bar edi jáne jarasyp turatyn ózine. Ýaqyt ony dedektetip, balalyq shaǵyna aıaldatpastan erterek er jetkizdi de, qaınaǵan ómirdiń ortasyna tustastarynan burynyraq, úlkendermen qatar ákep qosyp jiberdi. Toqsan úıli Toqpaıyńnan (qazirde eki júz elý úıli bólimshe) meniń esimde qalǵan túbit ıekterdiń ishinde oqý izdep attanǵandardyń tuńǵyshy da Aıdarhan bolatyn. Tort jyl boıy Semeıde oqýda júrip, mádenı-aǵartý tehnıkýmyn bitirip, shash qoıyp oralǵanda tanymaı da qalǵanbyz. Odan beri de talaı jyl, talaı ýaqyt ótipti. Úıli-barandy, balaly-shaǵaly bolypty. Ol eki ortada istep júrgen qyzmetin tastap, óz tilegimen shopan bop, mamandyǵyn da ózgertip úlgergen.

Qoı sheti dúr ete qaldy da, artynsha-aq syldyrlaǵan júgen dybysy estildi.

— Balapan, júgir! Kelinińniń aldynan shyǵyp, attan túsirip al, — dedi de, Aıdarhan taǵy da úrkip shyqqan qoı shetine bettedi... — İńir men tań qarańǵysynda saq bolmasa ıt-qus qatty, — dep sóılep bara jatty.

* * *

Aspanda sýyrtpaqtaı syzyq qaldyryp, judyryqtaı qyzyl ot jerge jetpeı jamyrap ketti. Etekten qaraǵanda qyr ústindegi sabalaq qaraǵaılardyń basyna shoq-shoq juldyzdar talasa-tarmasa qonaqtap alǵan tárizdi. Shyq qalyńdap, shalǵynsyz tarta bastaǵan. Baqanyń da, bulbuldyń da, baıǵyzdyń da daýysy estilmeıdi. Taıǵa qalǵyp ketipti. Aı da óziniń túngi kúzetine shyqty, kók kúmbezinen beti búlk etpeı baqyraıyp qarap tur. Qarsy bettegi úńireıgen qarańǵy shatqaldan elik úrdi. Oǵan Altaıdyń bergi shoqylary «áýp-áýp» dep jaýap berdi, alystaǵy quzdar samarqaý myńq-myńq etti de qoıdy. Áldebir tentek bala kep tesik qazandy taıaqpen salyp ótkendeı qoınaý ishi qańǵyr-kúńgir etti, taıga uıqysynan oıatqanyna renjip qaldy bilem, jotalardyń jon arqasy jybyrlap, qaraǵaılardyń basynda otyrǵan juldyzdar da sekirip-sekirip baryp qaıta qonaqtaǵandaı boldy. Taıynshadaı sholaq kók tóbet eki-úsh ret tanaýyn tartty da, jata ketti. Aıdarhan jastyqtan basyn kóterip:

— Shóltı! — dep daýystady. Qabaq ústindegi jalpaıǵan alasa palatkadan kerzi etigin dórpildete súıretip inisi shyqty. Shyqty da palatkany kólegeılep shirenip tura qaldy.

Jalańash etine áldeqandaı syrt kıimdi jelbegeı ile salypty. Jaýyryny qaqpaqtaı tórtpaq zor jigittiń mynaý japyraıǵan ıtarqaǵa syıyp otyrǵanyna da sengiń kelmeıtin tárizdi.

— Áı, sen uıyqtap qalma, malǵa saq bol! — dedi Aıdarhan.

— Jaraıdy, — dedi ol. Sosyn bizge bir, qosqa bir qarap qoıdy da, yrjıyp kúldi. Oınaqy kózderi aı nuryna jylt-jylt ete qaldy, pistik muryny onan saıyn keıkıip, ántek shuńqyraıa qalatyn eki betiniń ushy jıyrylyp bara jatqandaı boldy. Joq, onyń sábıligi minezinde de qalypty.

Ol syrt kıimin jer oshaq basyna tastaı sap, burylyp qosqa eńkeıdi. Búgin ǵana túsken jas kelinshegine qorǵanshaq daýyspen:

— Kóılegimdi ápershi, — dep alǵashqy ret ámir etti.

— Tún yzǵarly emes pe? Myna kóılegiń tym juqalaý ǵoı, qalyńdaý birdeńe taýyp kıseńshi, — degen uıań daýys shyqty ar jaǵynan. Shóltı alpamsadaı denesin zorǵa ıip, palatkanyń mańdaıshasyn kótere-mótere qaýdyr etkizip ishke enip ketti.

— Iapyrmaı, osy bizdi palatka qınaıdy-aý, Balapan, á? — dedi Aıdarhan dabyr-dubyr daýysty estı sala áıeline basyn buryp. — Ortalyqqa búgin de baryp qaıttym, túk joq dep aýyzdaryn qý shóppen súrtip otyr ýpravláúshıı. Erteń-aq kún jaýady, myna jyrtyq-tesik nemesi balalarǵa pana bola ma?

— Qaıt deısiń endi, shopan bolam dep suranyp shyqqan óziń. Palatka túgil baspanasyz dalada jatqan joqpysyń? Palatkany aıtady ǵoı, túge!..

— Bul aqyl surasań óstedi endi. Báse, manadan beri neǵyp úndemeı jatyr desem?..

— Aıdarhan áıeline ókpelegendeı qaıtadan maǵan qaraı aýnap tústi.

— Erteń qarly-jaýyndy jaılaýǵa kóshkeli otyrmyz. Bilmeımin tipti, senderdiń basshylaryńnyń ne oılaıtynyn? — dep Balapan taǵy da kúńk etti.

— Oılamaı júr deımisiń, reti kelmeı jatqan da. Bir sen emes, san shopan bar, bárine de baspana kerek. Ana bir kezde jalǵyz palatka kelgen eken. Ony álgi Muhtar áketti. Bala-shaǵasy jaýynnyń astynda torǵaıdaı bop búrisip otyr eken. Janym ashyp ketti de, sen al dep kezekti soǵan berdim.

Qotannyń arǵy jaq shetinen kándek sary qanshyq shańq ete qaldy.

— Áı, álgi Qyzyl neǵyp jatyr ózi, baılanyp! — dep Aıdarhan taǵy da basyn kóterip aldy.

— Sen nemenege qazymyr bop kettiń, — dedi Balapan.

— Dál búgin inimdi qýalamaı-aq óziń kúzetseń de bolatyn edi ǵoı.

— Ushynyp ketpeıdi! — Aıdarhan kórpesin keýdesine tarta túsip, qaıtadan jastyǵyna qısaıdy.

Ittiń jaǵy semdi. Orman da bir-eki ret qańq-qańq etip baryp tyndy. Qoınaý taǵy da qybyrsyz múlgip qaldy. Shalqyp ótken samal lyq etkizip arsha men shaıyrdyń hosh ıisin ap keldi. Tóbemizden tónip turǵan kári qaıyńnyń japyraǵy sybyr-sybyr etisti de, bireý estip turǵan joq pa degendeı, kilt qoıa qoıdy. Onyń jerdegi kóleńkesi de jybyrlap, bizge jaqyndap keledi.

Balapannyń náresteniń júzińdeı mop-momaqan, dóp-dóńgelek bet-pishini túbit bókebaıdan bir ýys bop qana jyltyrap kórinedi. Aıqasqan uzyn kirpikteri qybyrsyz, uıyqtap ketken tárizdi edi. Onyń top tulymy jelmen tolqyǵan seleýdiń shashaqty quıryǵyndaı elbeń-elbeń etip, sábı júzin sıpap-sıpap qoıady. Mańdaıy sál jıyrylyp, kózin japaq etkizip ashyp aldy, sosyn qytyqtaı bergen mazasyz tulymdy samaıyna qaraı úrlep jiberdi. Beıjaı, bylq etpegen kúıi aspanǵa súzilip jatyp:

— Áı, inim!.. — dep daýystady. Qoı shetinen Shóltıdiń:

— Aý! — degen daýsy estildi.

— Kónektegi súttiń betin jaba salshy, ıt kirip ketip júrmesin.

— Jaraıdy!..

«Áı, inim». Osy bir daýys irgemnen shyqsa da, alystan talyp estilgendeı boldy maǵan. Alystaǵy áldekimniń jańǵyryǵyndaı bop jetti qulaǵyma. Bul bir alysta qalǵan, umyt bolǵan jyly sóz edi...

* * *

Bizdiń aýyldaǵy jeńgesi bar balalardyń bárinde de eki esim bar-tyn. Biri ata-anasynyń qoıǵany, biri jeńgeleriniń qoıǵany. Jáne jeńge qoıǵan attyń kóbi «İnim» bop keletin. «İnim» degen at tek mende ǵana joq edi. Sodan ba, jeńgesi bar balalarǵa qyzǵanyshpen qaraıtynmyn, meni eshkimniń «İnim» demegenine nalıtyn kezderim de bolýshy edi. Ol kezde «İnim» degen sózde jeńgeniń nazynan kóri janashyrlyǵy jatatyn. Sodan ba, men Aıdarhannyń «İnim» degen atyna ortaqtasqym kele beretin. Jeńgemiz Bızáttiń «İnim» degen daýsyna men de eleń ete beretinmin.

Aıdarhan ekeýmizdiń ortamyzda Úrkek atty bir qońyr sholaq ógiz bar edi. Myń salsań bir baspaıdy, shabynan túrtkilep, úrkitip qoısań bókenshe jeledi, tentektigi sonshalyq, atsha tebetin: bir óziniń basynda úsh birdeı qasıet. Men shómele tartamyn. Bızát súıretkige aıyrmen shóp salady, Aıdarhan qol tyrmamen shómeleniń sońyndaǵy shashylǵan shópti jınaıdy. Halyq aıtqandaı eki jarty emes, úsh jarty bir bútin edik.

... Kún qaınap ketti. Aýa qańsyp tur. Qýraǵan shóp qaıta-qaıta syrǵyp túsip, súıretkige toqtamaı qoıdy. Bógelek býǵan Úrkek te tepkilenip, bas bermeı júr. Sáldeń soń basqa-kózge urǵanǵa da qaramastan, meni tóńkerip tastap, quıryqty tigip aldy da, qaraǵaı ishine qoıdy da ketti. Aıdarhan ekeýmiz ishegimiz úzilgenshe kúldik. Bızát aıyrdy laqtyryp jiberdi de, muńaıyp otyryp qaldy. Onyń qabaǵy túıilip, kózine móltildep jas tolyp ketken eken, jıegi shylanǵan qos janary qalt etpeı bezerip bizdi baǵyp otyr. Kún qaǵyp totyqqan juqa mańdaıyna syzattanyp ájim shyǵa kelipti. Qyzyl shyraıly jarqyn júzi qýqyl tartyp, áldenege yzalanǵandaı býlyǵa qalypty. Bizge renjigendeı kórindi.

— İnim, jantorsyqty ákelshi, — dedi daýsy qaltyrap. Biz ekeýmiz de qosarlana júgirdik. Qaınarda bastyrýly jatqan, qarynsha sozylyp, byljyrap ketken jantorsyqty alyp kelgende ol qýraı arasynda otyr eken. Torsyqtyń qyshqashyn sheshti de, qýraıdy qaq bólip qolymyzǵa ustatty.

— Qańsyp kettińder ǵoı, ishińdershi mynany, — dep syńq etkizip torsyqty aldymyzǵa tastaı saldy. Biz etpettep jata qalyp, qýraıdy torsyqtyń tar óńeshinen tyǵyp jiberdik te, abrattyń ilkimsiz kók sý irkitin qylqyldatyp juta bastadyq. Ol bizdiń basymyzdan kezek-kezek sıpap uzaq otyrdy, birdeme izdegendeı qaraǵaı basyn kózimen tintkilep, melshıip qalǵan edi. Álden ýaqytta:

— Qaıteıin endi, obaldaryń zaýal pásheske bolsyn, — dep demin sarqa kúrsindi de, ornynan turyp, ketip qaldy.

Biz kók qaryn bop aıranǵa toıa bergende, Úrkekti jetelep qaıtyp keldi. Beline úsh qýraı qystyryp alypty.

— Qýraıyńyz ne? — dedim men.

— Qýraı ma? Myna qýraı sen, myna qýraı inim, myna bir qýraı áskerdegi aǵalaryń Qonysbaı, — dep saýsaǵymen sanap shyqty — Úsh birdeı azamat, súıeý bolǵan soń jumysty men istemegende kim isteıdi.

— Áı, kelin shyraq!.. Balalar!.. Shóp kelmeı qaldy ǵoı, shóp! Shóp!.. — dep, maıa úıip jatqan shaldardyń biri bajyldap aıǵaı saldy.

— Qoı, oıbaı, qozǵalaıyn. Borbaılaryń sozylyp óletin boldyńdar ǵoı, demalyńdarshy, ózim-aq birdeme etermin. Aram qatqyr, sen de bizdi basyndyń-aý! — Bızát aıyrdyń sabymen Úrkekti jondata salyp qaldy da, muryndyǵynan jetelep jóneldi...

Bul bizdiń kúńdegi tirshiligimiz. Kún saıyn qýraıdaı bolsa da qaýqarlyq jasaıdy ekenbiz. Keshkilik sharshap-shaldyǵyp qosqa aıaǵymyzdy súıretip azar jetemiz de, arpanyń qatyqsyz qara kójesin qulatyp ap, búk túsip úsheýimiz bir kórpeniń astyna kiremiz de sulaımyz. Bir jaqqa ketip qalatyndaı, Bızátti tas qyp qushaqtap jatamyz. Biz ázil-qaljyń aıtqan qyz-kelinshekterden de qyzǵanatyn edik ony.

Taıganyń jyly jańbyry jylymshyp jaýady da turady. Shópten soqqan ıtarqanyń mańdaıynan kesek-kesek tamshylar tyrs-tyrs tamady da turady. Bızát etegin tizesine deıin túrip ap, aq baltyryn tamshyǵa tósep qoıyp uzaq otyratyn: yńyldap án aıtady, toqyma toqıdy, jamaý-jasqaýy ıne-jibi qolynan túspeıdi áıteýir. Bizdiń jeıdemiz de, shalbarymyz da ol kezde júnnen jasalatyn. Bızát bizge kóılek te kıgizgen, shalbar da kıgizgen. Ol bizge toqyma da úıretken.

Mundaı kúnderi keıde ol aýylǵa kir-qoń jýýǵa ketip qalady. Jóńkilgen bult, tyrsyldaǵan tamshy, sytyrlaǵan jańbyr, qosymyzdy túrtkilep maza bermeıtin yzǵarly jel jabyǵyp kórmegen balalyq kóńilimizge jetimdik kirgizip ketetin. Eki kózimiz tórt bolyp joldy kútemiz. Kele me, kelmeı me? İrimshik ákele me, qurt ákele me? Joq, odan kóri bir úzim nan, bir shókim maı bolǵany jaqsy ǵoı. Kele me, kelmeı me? Jaqsylyq habar ákele me, qaıǵyly habar ákele me? Áskerdegi aǵalarymyzdyń qaısysynan hat, qaısysynan qaraly qaǵaz bar eken? Tipti keıde ekeýi de bolmaı, adam kóńilin áldebir úmitke baılap, «habar-osharsyz ketti» deı salatyn. Al kop azamattardan osynyń úsheýi de joq. Sonyń biri Qonysbaı.

Ymyrt úıirilisimen taıga ishin soqyr tuman basady. Jaýyn barǵan saıyn ýaqtap, aq tozańdanyp ketedi, jeldiń ótinde turyp áldekim ún shashyp jatqandaı. Ormandy qara túnek basady da, tóńirek túgel ysyldap jóneledi.

Jurt erterek kójesin iship ap, uıyqtap qalady. Aıdarhan ekeýmiz qostyń aýzynda jol toryp, dirdektep tońǵansha qyzyl ala quraq kórpege oranyp otyra beretinbiz. Áýeli jolǵa qaraımyz. Sosyn men oǵan qaraımyn. Ol maǵan qaraıdy. Onyń jaq júni úrpıip, shashy tikireıip, qalqan qulaǵy burynǵydan da salpaıyp ósip ketkendeı bop kórinetin qarańǵyda. Kim biledi, meniń de keıip-keskinim sondaı bolǵan shyǵar.

Aınaladaǵy kop tomarlar qosqa qaraı antalap kele jatqandaı bolady. Joq, ári-beriden soń tomar emes, qarań-qurań etip, bir-birine jabysa qap, kúbirlesip turǵan adamdarǵa uqsap ketedi. Olardy biz kóz talǵansha ańdımyz. Ádeıi biz uıyqtap qalsyn degendeı olar da qara qosqa jaqyndamaı qoıady.

Boıymyzdy áldebir yzǵar qysyp, kóńilimizdi áldebir qorqynysh bılep, Aıdarhan ekeýmiz basymyzdy qyzyl ala quraq kórpemen tars qyp búrkep alamyz da, qushaqtasyp jatamyz. Betimdi ystyq demi sharpıdy, tars-tars urǵan júreginiń dúrsilin estip jatatynmyn men onyń.

Mańdaıshadan aqqan tamshylar bir sarynmen jer oshaq basyn sylp-sylp urady da turady. Bireý uıyqtap jatyp ógizben ursysyp qalady, bireý áskerdegi balasyn shaqyrady, bireý «quıa tússhi» dep aspazshydan birdeme suraǵan bolady, dáý de bolsa kóje shyǵar-aý. Qostyń irgesine álde ne súıkengendeı sybdyr ete qalady. Bóri me dep Aıdarhanǵa tyǵyla túsem. Biraz ótkesin bireýler sóıleskendeı bop estiledi. Álde Bızát pa eken, qasyna bireýdi ertip kep kire almaı turǵan.

Osyndaı ymyrtty keshterdiń birinde tánimizge atalarymyzdyń ashshy qamshysy da tıgen.

Bızát aýylǵa ketip qalǵan. Kúte-kúte kózimizge uıqy tyǵylǵan soń jataıyq desek, qyzdar quraq kórpemizdi jamylyp apty. Surasaq: «Bul Bızáttiki ǵoı, biz jamylamyz», — dep bermedi. Biz Bızáttiń múlkin de qyzǵanatyn edik. Áldebireýlerdiń ıemdene qoıǵanyna ishimiz kúıdi de, Aıdarhannyń aýzynan balaǵat sóz shyǵyp ketti. «Kórgensiz nemeniń tiliniń uzynyn qarashy», — dep úlkenderdiń biri qamshymen qarańǵyda tartyp-tartyp jiberdi. Búk túsken kúıi qushaqtasyp jatyp, ekeýmiz de sol kúni jastyǵymyzdy sýlap shyqqan edik.

* * *

Aı Qyrǵı qabaǵynan qulaıyn dep qapty. Shyǵys jaq alakeýimdenip, talaýrap keledi. Orman ishinen jylqyshy torǵaı ysqyryp-ysqyryp jiberdi. Balapannyń tompıǵan erinderi búlk-búlk etip, pysyldap uıyqtap jatyr. Aıdarhannyń solaı qaraı qashan aýnap túskenin bilmeımin, jalańash bilegi aıqasyp, Balapannyń qyl moınynan asyp túsipti. Qos ishinen eki jastyń shólp-shólp súıiskeni estildi. Meniń kóz aldyma taǵy da Bızát kele qaldy.

Ol soǵystan keıin de Qonysbaıdyń qara shańyraǵyn kúzetip, bes-alty jyl otyryp edi. Qazir ishki jaqta bireýge turmysqa shyǵypty. Bala-shaǵasy bar deıdi. Sonda da kúni búginge deıin onyń aýyldan ketip qalǵanyna ishim ókinetin tárizdi, ishim jylaıtyn tárizdi.

Jetim-jesirge pana bop, soǵystyń kúlli aýyrtpalyǵyn qońyr ógizdermen qosa súıresip shyqqan sol bir asyl jandardy, asyl jarlardy myna jatqan Balapan, anaý qos ishindegi jańa túsken jas kelin biler me eken? Áı, bilmeıdi-aý. Jar qushaǵynda kóp nárse umyt bolady ǵoı.

Biraq, umytsa nesi bar? Zaman baqytty bolsa, kóńil tasıdy. Kóńil tasysa, ókinishke oryn da joq. Onyń ústine halyq: «Kelinniń aıaǵynan», — deıdi. Aıaǵyn aldan kútemiz de.

Jylqyshy torǵaı qosqa jaqyndap kep taǵy da ysqyryp-ysqyryp jiberdi. Shóltı dalaǵa shyqty da, qoı shetine ketti. Aıdarhan da basyn kóterip aldy. Kózin ýqalap-ýqalap qoıyp, inisiniń sońynan baǵyp biraz otyrdy. Sálden soń: — Myna ıt tońyp qalǵan joq pa eken-eı, — dep maǵan eńkeıdi de, qyzyl ala quraq kórpeni meniń kókiregime soza jaýyp, qymtap qoıdy. Sosyn ózi de maǵan syǵylysa, taqaı jatty. Kókiregimdegi quraq kórpeniń ıisi boıymdy balqytyp, qasymdaǵy Aıdarhannyń ystyq qushaǵy jon-arqamdy jylytyp, kúıdirip bara jatqandaı boldy. Joq, sirá da ótkendi umytý qıyn eken.

---