Prızma kólemi
Pán: Geometrıa Klass: 11
Sabaqtyń taqyryby: Prızma kólemi
Sabaqtyń bilimdilik maqsaty: Prızma týraly túsinikterin keńeıtý, prızma kóleminiń formýlasyn oqyp úırený jáne esepter shyǵarýda prızma kóleminiń formýlasyn qoldana bilý
Sabaqtyń damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń oıyn elementteri arqyly yntasyn arttyryp, prızmaǵa berilgen esepterdi shyǵarý qabiletterin, logıkalyq oı - órisin damytý
Sabaqtyń tárbıelik maqsaty: Taqyrypty ómirmen, shyǵý tarıhymen baılanystyra otyryp, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý;
Sabaqtyń tıpi: Dástúrli sabaq
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Túsindirme, suraq - jaýap, deńgeılik tapsyrmalar, ózara oqytý, toptyq jumys.
Sabaqtyń kórnekiligi: Prızma modelderi, slaıdtar, kespe qaǵazdar
Sabaqtyń qural - jabdyǵy: Power Point baǵdarlamasynda jasalǵan prezentasıa, ınteraktıvti taqta, syzǵysh
Sabaqtyń pánaralyq baılanysy: Polıtehnıkalyq pándermen baılanys
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
Sálemdesip, túgeldeý. Sabaqtyń maqsatyn aıtyp ótý. Klass oqýshylaryn eki topqa bólý.
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý
§12, № 2. Ólshemderi 30sm, 30sm, 30sm bolatyn tiktórtburyshty bak sýmen toltyrylǵan. Oǵan qansha lıtr sý sıady?
Sheshýi: V=abc; V= 30*30*30=27000(sm3);
1dm3 =1lıtr; 1dm3 =1000sm3;
27000 sm3 = 27 dm3;
27 dm3=27 lıtr jaýaby: 27lıtr
№3. Taban qabyrǵalary a jáne b, al bıiktigi H bolatyn tikburyshty paralelepıpedtiń kólemin tabyndar. Esepteýdegi a=√2, b=3√5, H= √10.
Sheshýi: V =abH; V = √2*3√5*√10 = 30; jaýaby: 30
İİİ. Qaıtalaý suraqtaryn qoıý. Suraqtar slaıdtardan kórsetiledi
Ár toptan 1 oqýshy turǵyzyp 3 suraqtan qoıý
Prızmanyń búıir betiniń aýdanyn qandaı formýlamen tabamyz?
Prızmanyń tolyq betiniń aýdanyn qalaı tabamyz?
Kólbeý prızmanyń búıir betiniń aýdanyn qandaı formýlamen tabamyz?
Kólbeý prızmanyń tolyq betiniń aýdanyn qalaı tabamyz?
Tikburyshty paralelepıpedtiń kóleminiń formýlasy qandaı?
Kýbtyń kóleminiń formýlasy qandaı?
«Formýlany fıgýraǵa sáıkestendirý» saıysy slaıdtardan kórsetiledi
İV. Jańa sabaqty túsindirý
Tik prızmanyń kólemi onyń tabany men bıiktiginiń kóbeıtindisine teń
S tab - tik prızmanyń tabanynyń aýdany
N - prızma bıiktigi
Aldymen úsh buryshty prızmany qarastyramyz. Ony sýrette kórsetilgendeı etip, paralelepıpedke deıin tolyqtyramyz. O núktesi paralelepıpedtiń sımmetrıa sentri bolyp tabylady. Sondyqtan tolyqtyrylǵan prızma bastapqy prızmamen O núktesine qaraǵanda sımmetrıaly, endeshe, kólemi bastapqy prızmanyń kólemine teń bolady, Sonymen, salynǵan paralelepıpedtiń kólemi berilgen prızmanyń kólemine teń boldy. Sonymen, salynǵan paralelepıpedtiń kólemi berilgen prızmanyń eki eselengen kólemine teń.
Paralelepıpedtiń kólemi taban aýdanyn bıiktigine kóbeıtkenge teń. Onyń taban aýdany AVS úshburyshynyń eki eselengen aýdanyna teń, al bıiktigi bastapqy prızmanyń bıiktigi teń. Budan bastapqy prızmanyń kólemi taban aýdanyń bıiktigine kóbeıtkenge teń bolady degen qorytyndy shyǵaramyz.
Kez kelgen tik prızma
Kólbeý prızmanyń kólemi
S ┴ - búıir qyrlaryna perpendıkýlár qıma jazyqtyǵynyń aýdany
L - búıir qyry
V. Esepter shyǵartý
A) Oqýlyqtan
Tik paralelepıpedtiń taban qabyrǵasy 3 jáne 5sm-ǵa, tabanynyń bir dıogonaly 4 sm. Kishi dıogonaly taban jazyqtyǵymen 600 burysh jasasa, parallepıpedtiń úlken dıogonalin tabyńyz.
a=3cm, b=5cm, D1=4cm,
D12+D22=2(32+52)
D22=68 - 16=48
D2=
=tg600
BB1=4
AC1= =10
B) Klasty eki topqa bólip, tapsyrma beriledi. İ topqa tik prızmanyń kólemin, İİ topqa kólbeý prızmanyń kólemin tabýǵa esep beriledi.
Esep №1.
Úshburyshty tik prızmanyń tabanynyń qabyrǵalary 4sm, 5sm, 7sm, al búıir qyry tabanynyń úlken bıiktigine teń. Prızmanyń kólemin tabyndar.
Esep №2.
Kólbeý úshburyshty prızmanyń búıir qyrlarynyń ara qashyqtyǵy 10 sm, 17 sm, 21 sm, al búıir qyry 18 sm. Prızmanyń kólemin tabyndar.
Sheshýi: AB=10, BC=17, AC=21,
L - búıir qyry, L=18
p=
S=
V=SABC*L, L - búıir qyry
V=84*18=1512cm3
V) Eki toptyń eki oqýshysyna oryndarynda shyǵarýǵa kespe esepteri beriledi
VI Saıys qorytyndysyn shyǵarý
VII. taqyrypty bekitý
ÚİİI. Úıge tapsyrma
İH. Baǵalaý
Sabaqtyń taqyryby: Prızma kólemi
Sabaqtyń bilimdilik maqsaty: Prızma týraly túsinikterin keńeıtý, prızma kóleminiń formýlasyn oqyp úırený jáne esepter shyǵarýda prızma kóleminiń formýlasyn qoldana bilý
Sabaqtyń damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń oıyn elementteri arqyly yntasyn arttyryp, prızmaǵa berilgen esepterdi shyǵarý qabiletterin, logıkalyq oı - órisin damytý
Sabaqtyń tárbıelik maqsaty: Taqyrypty ómirmen, shyǵý tarıhymen baılanystyra otyryp, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý;
Sabaqtyń tıpi: Dástúrli sabaq
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Túsindirme, suraq - jaýap, deńgeılik tapsyrmalar, ózara oqytý, toptyq jumys.
Sabaqtyń kórnekiligi: Prızma modelderi, slaıdtar, kespe qaǵazdar
Sabaqtyń qural - jabdyǵy: Power Point baǵdarlamasynda jasalǵan prezentasıa, ınteraktıvti taqta, syzǵysh
Sabaqtyń pánaralyq baılanysy: Polıtehnıkalyq pándermen baılanys
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
Sálemdesip, túgeldeý. Sabaqtyń maqsatyn aıtyp ótý. Klass oqýshylaryn eki topqa bólý.
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý
§12, № 2. Ólshemderi 30sm, 30sm, 30sm bolatyn tiktórtburyshty bak sýmen toltyrylǵan. Oǵan qansha lıtr sý sıady?
Sheshýi: V=abc; V= 30*30*30=27000(sm3);
1dm3 =1lıtr; 1dm3 =1000sm3;
27000 sm3 = 27 dm3;
27 dm3=27 lıtr jaýaby: 27lıtr
№3. Taban qabyrǵalary a jáne b, al bıiktigi H bolatyn tikburyshty paralelepıpedtiń kólemin tabyndar. Esepteýdegi a=√2, b=3√5, H= √10.
Sheshýi: V =abH; V = √2*3√5*√10 = 30; jaýaby: 30
İİİ. Qaıtalaý suraqtaryn qoıý. Suraqtar slaıdtardan kórsetiledi
Ár toptan 1 oqýshy turǵyzyp 3 suraqtan qoıý
Prızmanyń búıir betiniń aýdanyn qandaı formýlamen tabamyz?
Prızmanyń tolyq betiniń aýdanyn qalaı tabamyz?
Kólbeý prızmanyń búıir betiniń aýdanyn qandaı formýlamen tabamyz?
Kólbeý prızmanyń tolyq betiniń aýdanyn qalaı tabamyz?
Tikburyshty paralelepıpedtiń kóleminiń formýlasy qandaı?
Kýbtyń kóleminiń formýlasy qandaı?
«Formýlany fıgýraǵa sáıkestendirý» saıysy slaıdtardan kórsetiledi
İV. Jańa sabaqty túsindirý
Tik prızmanyń kólemi onyń tabany men bıiktiginiń kóbeıtindisine teń
S tab - tik prızmanyń tabanynyń aýdany
N - prızma bıiktigi
Aldymen úsh buryshty prızmany qarastyramyz. Ony sýrette kórsetilgendeı etip, paralelepıpedke deıin tolyqtyramyz. O núktesi paralelepıpedtiń sımmetrıa sentri bolyp tabylady. Sondyqtan tolyqtyrylǵan prızma bastapqy prızmamen O núktesine qaraǵanda sımmetrıaly, endeshe, kólemi bastapqy prızmanyń kólemine teń bolady, Sonymen, salynǵan paralelepıpedtiń kólemi berilgen prızmanyń kólemine teń boldy. Sonymen, salynǵan paralelepıpedtiń kólemi berilgen prızmanyń eki eselengen kólemine teń.
Paralelepıpedtiń kólemi taban aýdanyn bıiktigine kóbeıtkenge teń. Onyń taban aýdany AVS úshburyshynyń eki eselengen aýdanyna teń, al bıiktigi bastapqy prızmanyń bıiktigi teń. Budan bastapqy prızmanyń kólemi taban aýdanyń bıiktigine kóbeıtkenge teń bolady degen qorytyndy shyǵaramyz.
Kez kelgen tik prızma
Kólbeý prızmanyń kólemi
S ┴ - búıir qyrlaryna perpendıkýlár qıma jazyqtyǵynyń aýdany
L - búıir qyry
V. Esepter shyǵartý
A) Oqýlyqtan
Tik paralelepıpedtiń taban qabyrǵasy 3 jáne 5sm-ǵa, tabanynyń bir dıogonaly 4 sm. Kishi dıogonaly taban jazyqtyǵymen 600 burysh jasasa, parallepıpedtiń úlken dıogonalin tabyńyz.
a=3cm, b=5cm, D1=4cm,
D12+D22=2(32+52)
D22=68 - 16=48
D2=
=tg600
BB1=4
AC1= =10
B) Klasty eki topqa bólip, tapsyrma beriledi. İ topqa tik prızmanyń kólemin, İİ topqa kólbeý prızmanyń kólemin tabýǵa esep beriledi.
Esep №1.
Úshburyshty tik prızmanyń tabanynyń qabyrǵalary 4sm, 5sm, 7sm, al búıir qyry tabanynyń úlken bıiktigine teń. Prızmanyń kólemin tabyndar.
Esep №2.
Kólbeý úshburyshty prızmanyń búıir qyrlarynyń ara qashyqtyǵy 10 sm, 17 sm, 21 sm, al búıir qyry 18 sm. Prızmanyń kólemin tabyndar.
Sheshýi: AB=10, BC=17, AC=21,
L - búıir qyry, L=18
p=
S=
V=SABC*L, L - búıir qyry
V=84*18=1512cm3
V) Eki toptyń eki oqýshysyna oryndarynda shyǵarýǵa kespe esepteri beriledi
VI Saıys qorytyndysyn shyǵarý
VII. taqyrypty bekitý
ÚİİI. Úıge tapsyrma
İH. Baǵalaý
You Might Also Like
