InfoHub Logo

Adamnyń baı rýhanı álemi ǵylymı kózqarasty, ekologıalyq qaýipsizdikti, áleýmettik ádilettilikti jáne moraldyq ıdeıalardy biriktiredi.

Búgingi tańda urpaqty tárbıeleýde pedagogtarǵa, jalpy qoǵamǵa úlken jaýapkershilik júktelip otyr. Ómirdiń ár salasynyń damý qarqynymen, saýatty, salaýatty, básekege qabiletti urpaq tárbıeleýde rýhanı qundylyqtardyń mańyzy bar. Baýyrjan Momyshuly atamyzdyń "Rýhanı jaǵynan azdyndaǵan adam ǵana, Otanyna opasyzdyq jasaıdy" - dep aıtqany rýhanı baılyqtyń mánin aıqyndap turǵandaı.

Máńgilik adamgershilik-rýhanı qundylyqtarǵa negizdelgen kemel minezdi, Abaı atamyzdyń sózimen aıtsaq, tolyq adam tárbıeleý qazirgi qoǵamnyń basty qajettiligi. Adamgershilik tárbıesi-bilim oshaqtarynyń kún tártibinen túsken emes. Solaı desek te, otbasynan bastaý alatyn tárbıege tek ustazdar ǵana emes, ata-ana, qoǵam da kirisýi kerek. Búgingi urpaqtyń tárbıesi-erteńgi kúnniń kepili. Ne ekseń, sony orasyń degendeı, bul nemquraılyqty kótermeıtin úlken jaýapkershilik.

Abaı atamyzdyń "Estilerdiń aıtqan sózin eskerip júrgen kisi ózi de esti bolady demekshi, aıtýshy aqyldy bolsa, tyńdaýshy dana bolady degenge kelip tur.

Meniń pikirimshe bala tárbıesine mán berýdiń bastaýy-pedagog mamandardy óte yjdaǵattylyqpen daıyndaý qajet sıaqty. Bul mamandyqty qalap kelgen shákirt-óz boıyna bilimimen qosa, adamdy súıý, rýhanı qundylyqtardy baǵalaý, tipti júris-turysyn tárbıeleý kerek dep oılaımyn.

Balalarǵa rýhanı  qundylyqtardy sińirý úshin, ashyq sabaqtardy, merekelerdi ǵana paıdalanbaı, kúndelikti sabaqtyń tynysy retinde baǵyttaý kerek. Olaı deıtinimiz qoǵamdaǵy kóp keleńsizdikter, jastardyń ózine-ózi esep bermeýi, keı jaǵdaıda ustazdardy, ata-analaryn syılamaýy sonyń belgisi.

Ómir qaıshylyqtarǵa, qaqtyǵystarǵa toly. Rýh-bul úılesimdilikke negizdelýi kerek birlik. Úılesimdilik bar jerde, rýh kútpegen múmkindikterge jol ashady, fızıkalyq jazyqtyqtan tys sananyń keńeıý prosesi júredi jáne adam óziniń shyndyǵyn basqa jolmen ashý qabilettiligine ıe bolyp, joǵary bilim alýǵa jeteleıdi. Úılesimdilik adamdarǵa aınalasyndaǵylardyń bárine amandyq, jaqsylyq tileýge múmkindik beredi. Qaıyrymdylyq-rýhanı dúnıesi baı adamǵa tán dúnıe.

Qaıyrymdylyq az nársemen kómektesip, úlken júrekpen tabys etý. Onyń syrtynda rýhanı kemeldengen jandar-árkimge óz aqyl-keńesimen, bilgenimen bólisý arqyly úlken is bitirip jatady. Qaıyrymdylyq ulttyq bolmysymyzda bar keńdikpen ólshenedi.

Senim, úmit-adamdardy san tyǵyryqtan shyǵaryp, bolashaqqa jol bastaýshy dúnıe. Rýhanı qundylyqtar adam úshin mańyzdy bolyp tabylatyn, adamnyń moraldyq, din, adamgershilik jáne etıkalyq senimderiniń jıyntyǵy.

Mine, osy qundylyqtardy bala boıyna kúndelikti darytyp otyrý kerek. Biz kózben túzep, sózben tárbıelep qazaq degen ulttyń urpaǵymyz.

Adam bar jerde qundylyqtar da qatar júredi. Ol adamǵa ǵana emes, qorshaǵan ortaǵa da tikeleı baılanysty. Ol materıaldyq, rýhanı, máńgilik qundylyqtar.

Al, psıhologıa turǵysynan aıtsaq, qundylyq degenimiz-ózin qorshaǵan ortada jeke tulǵanyń baǵalaıtyn zattary ne qubylysy. Ol yntalandyrý uǵymymen tyǵyz baılanysty.

Rýhanı tárbıeniń negizi-biz úshin ulttyq qundylyqtarǵa negizdelýi kerek. Qazaqtyń ulttyq qundylyqtaryn jańǵyrtý búgingi zaman talaby. Ulttyq qundylyqtar men jalpy adamzattyq qundylyqtardy ózara ushtastyrý otyryp, damytý-rýhanı qundylyqtarǵa ákeledi. Qaı zamanda bolmasyn, sol qoǵamǵa saı azamatty tárbıeleýdiń birden-bir joly adamnyń rýhanı baılyǵyn arttyrý. Adamgershilik-adam boıyndaǵy eń asyl qasıet jáne adamzat balasynyń eń joǵarǵy maqsatyna baǵyttalǵan. Adam boıyna jınaıtyn izgilik, meıirimdilik, qaıyrymdylyq, senimdilik qasıetterin tárbıeleýde otbasy men pedagogtar sheshýshi rol atqarady. Ata-ananyń balasyna beretin eń úlken baılyǵy-tárbıe ekenin umytpaýymyz qajet.

Tamaǵy toqtyq,

Jumysy joqtyq,

Azdyrar adam balasyn. - degen Abaı atamyzdyń sózderi baryna masattanyp, qundylyqtarǵa den qoımaıtyn jandarǵa arnaıdy. Al "Adamzattyń bárin súı,baýyrym" dep uly aqyn rýhanı kemeldilikke shaqyrǵandaı bolyp kórinedi.

Asan Janelá Jeńisqyzy

---