InfoHub Logo

Ilon Rıv Mask – kanada-amerkıkalyq kásipker, ınjener, ónertapqysh, ınovasıalyq jobalardy ınvestısıalaıtyn bıznes-magnat.

SpaceX, Tesla Motors kompanıasynyń negizin qurýshy, basshysy, SolarCity, PayPal teń quryltaıshysy balamaly energetıkaǵa qatysty jańa tehnologıalar jasaýǵa, ekologıalyq taza elektromobılderdi, únemdi kún sáýlelik elektr stansıasyn qurastyrýǵa qatysqan. Ol adam qabiletinen tys deńgeıdeni OpenAI jasandy ınttelekt jasaý, Hyperloop konseptýaldy joǵary jyldamdyqty tasymaldaý júıesi, Marsqa saıahattaı alatyn áýe kemesin jobalaý máselelerimen aınalysqan.

Boıynan tabandylyq, eńbekqorlyq tabylatyn, syn turǵysynan oılap, jaǵdaıdy, óz áreketin naqty taldaı alatyn jan bizdiń zamanymyzdyń qaharmany retinde áldeqashan moıyndalǵan. Onyń aptasyna 100 saǵat jumys istegendigi kópshilikke belgili.

«Forbs» jýrnalynyń 2016 jyldyń qańtar aıynda jarıalaǵan málimeti boıynsha, bıznesmenniń baılyǵy 12,4 mıllıard dollarǵa baǵalanyp, eń baı amerıkalyqtardyń tiziminde 39-orynǵa jaıǵasqan.

Ilon Masktyń balalyq shaǵy

Mıllıarder 1971 jyldyń 28 maýsymynda ońtústik afrıkalyq Pretorıa qalasynda dúnıege kelgen. Ol ınjener Errol Mask pen dıeotologıa salasynyń sarapshysy Maııa Masktyń januıasyndaǵy úsh balanyń tuńǵyshy edi. Ilonnyń 1972 jyly dúnıege kelgen baýyry Kımbel jáne 1974 jylǵy Toska esimdi qaryndasy bar. 1980 jyly ata-anasy ajyrasqannan soń, Ilon alǵashynda anasymen qalǵanymen, keıinnen ákesimen birge turýǵa suranǵan.

Bala kúninde oqýdy erte úırengen Ilon men baýyrlary ýaqyttarynyń basym bóligin oqýmen ótkizgen. Ilon kópshilik arasynda bolǵandy unatpaıtyn. Ózimen-ózi jalǵyz qalǵandy jón kórip, oıǵa beriledi. Bala kúninde qatarlastary únemi kemsitetin bolǵan. Birde bir top bala aıaýsyz soqqyǵa jyǵyp, aýrýhanaǵa túsken jaǵdaı da oryn alǵan edi.

Ilon 9 jasynda alǵash ret Commodore VIC-20 kompúterin alǵan. Munan ári baǵdarlamalar jazýmen áýestenip, baǵdarlamalaý tilin úırengen. 12 jasynda shýter-vıdeooıynyn jasap, 500 dollarǵa satady. Bala bolsa da alǵashqy tabysyn táttilerge jumsamaı, kompanıa aksıasyn satyp alǵan. Azdaǵan ýaqyttan keıin aksıany qymbat baǵaǵa satýǵa bolatyn edi. Al ol aqsha armany mol balany maqsatyna bir taban jaqyn etip, basqa qurlyqqa kóshýine múmkindik beredi.

Ilon Masktyń bilim alýy

Ilon Maskty jetistikke jetkizgen ómirindegi eń mańyzdy oqıǵa – OAR-den AQSH-qa kóshýi. Alaıda alǵashynda ol AQSH-qa kóship bara almaǵandyqtan, kórshiles Kanadanyń Monreal qalasynda turatyn naǵashylarynyń úıinde turaqtaǵan. Ol jerde azamattyq alyp, bir jyl shamasynda tómen derejeli jumystarda istegen. Bul ýaqytta Ilon kedeılikte ómir súrgen edi.

Ór minezdi jas jigit 1990 jyly álemdegi eń bedeldi oqý oryndarynyń biri Kıngstondaǵy Kýıns ýnıversıtetine oqýǵa túsedi. Al 2 jyldan keıin Pensılvanıa shtatynyń amerıkalyq Ýnıversıtetine aýysqan. Ýnıversıtettegi bilimin támamdaǵannan keıin, fızıka jáne ekonomıka pánderi boıynsha bakalavr dıplomyn alǵan.

Munan soń jas jigit fızıka boıynsha doktorlyq dáreje alý maqsatynda Stenford ýnıversıteti janynda aspırantýraǵa tapsyrady. Biraq kásipkerlikpen aınalysý úshin, oqýyn aıaqsyz qaldyrǵan.

Ilon Mask mansap jolynyń bastalýy

1995 jyly Ilon óziniń baýyry Kımbelmen birlesip alǵashqy Zip2 IT-kompanıasyn ashqan. Kompanıa jańalyqtar kontenti jarıalanymy men saıttardy qoldaýǵa arnalǵan baǵdarlamalar jasaýǵa mamandandyrylǵan. Ol tańnyń atysynan kúnniń batysyna deıin tynbaı eńbektenip qana qoımaı, jaldamaly keńsede ómir súrgen edi.

Alaıda onyń tabandylyǵy men qaırattylyǵy tolaıym tabysqa, jetistikke jetýine sep bolady. 1999 jyly aǵaıyndylar ózderiniń startaptaryn AltaVista ınternet-izdeýshisine 307 mıllıon dollar kólemindegi rekordty qarajatqa satqan. Ilon qolyna túsken 20 mıllıon dollardy McLaren F1 sporttyq avtokóligi men 12 oryndyq Dassault 900 ushaǵyna jumsaǵan.

Keıinnen ol stýdent kezinen-aq álemdi ózgertetin qyzmet salalarymen aınalysqysy kelgendigin moıyndaıdy. Ilonnyń oıynsha, adamzat taǵdyryna yqpaly mol eń mańyzdy salalalar – ınternet, ǵaryshty baǵyndyrý jáne jańǵyrtylmaly energetıka. Jigerli jas olardy baǵyndyrýǵa kirisip te ketken.

Ilon Mask jáne PayPal

Ilonnyń kelesi ınternet-jobasy – 1999 jyly jasalǵan X.com startaby. Ol bir jyldan soń básekeles Confinity kompanıasymen seriktestik quryp, 2001 jyly X.com ataýy PayPal retinde ózgerdi.

Olar elektrondy tólem jónindegi ıdeıany júzege asyrýǵa tyrysyp, nátıjesinde aldyńǵy qatardaǵy tólem júıeleriniń biri PayPal-dy qurǵan edi.

Eki komanda arasyndaǵy kelispeýshilikterge qaramastan, servısti qoldanýshylar sany qarqyndy túrde ósken. Oǵan júrgizilgen ozyq saıasat pen ınovasıalyq modelderdi engizý sep bolǵan-dy. Kásipkerdiń tabysy artyp, 2002 jyly eBay júıesin 1,5 mıllıard AQSH dollaryna satyp alady. Ondaǵy Masktyń úlesi – shamamen 180 mıllıon.

Endig onyń qolynda kún energıasy men ǵaryshqa qatysty josparlaryn iske asyrýǵa múmkindik beretin jetkilikti qarajat bar edi.

Ilon Mask jáne Mars

Kásipker ǵaryshty baǵyndyrý maqsatynda úshinshi kompanıanyń negizin qalady. Ol Marsty baǵyndyrý jónindegi ıdeıanyń jaqtaýshysy retinde «qyzyl ǵalamshardyń» derbes ekojúıesin qurýǵa negiz bolatyn arnaıy jylyjaılardy jobalaýǵa kirisken.

Ilon qunynyń qymbattyǵyna baılanysty, daıyn zymyrandardy satyp alýdy tıimsiz sanaǵan. Sondyqtan kóp márte qoldanýǵa bolatyn ǵarysh apparatyn jasaýdy óz qolyna alady. Bastapqyda kásiporynyna 100 mıllıon AQSH dollaryn salǵan ol artynsha AQSH Qorǵanys mınıstrliginiń DARPA agenttiginen iri ınvestısıalar tartqan. Nátıjesinde NASA 12 partıa júkti Halyqaralyq ǵarysh stansıasyna jetkizý boıynsha kompanıamen 1,6-mıllıardtyq kelisim shartqa otyrǵan.

2009 jyly ǵarysh kemesi júkti Jer orbıtasyna sátti jetkizgen. Uıǵarylym boıynsha, munan ári ol astronavtar ekıpajyn stansıǵa jetkizetin bolady.

Kompanıa quny 3 mıllıard dollarǵa jetkenimen, negizgi ıesi satýǵa asyqpaǵan. Oǵan sebep – adamzatqa qıaldaǵydaı kórinetin oılardy birneshe onjyldyqtan keıin shyndyqqa aınaldyrý.

Ilon Mask jáne Tesla

2004 jyly Ilon qos ónertapqysh negizin qalaǵan Tesla Motors kompanıasyna qosylady. Ol – serıaly elektrokarlardy qurastyratyn óndirýshi retinde belgili.

Ilon Mask aǵylshyndyq Lotus Elise negizindegi Tesla Roadster sporttyq avtosyn shyǵarýǵa atsalysqan. Onyń bastamasy boıynsha modelderdiń barlyǵy aıtarlyqtaı yqshamdalǵan. Sonymen qatar batareıanyń bóligi jetildirilip, farlar qurylysynyń dızaınyna jańa elementter qosylǵan. Bul eńbegi úshin Ilon Global Green-2006 ekologıa salasynda syılyq alady. Al jobaǵa tartylǵan ınvestısıa 100 mıllıon kólemindegi jergilikti valútany quraıdy.

Kásibiniń damýy men esebindegi qıyndyqtarǵa qaramastan, kompanıany bankrotqa ushyraýdan aman alyp qalady. Dese de ol úshin biraz qyzmetkerdi jumystan bosatyp, sporttyq avtokóligin satýyna týra kelgen.

Kásiporynnyń qarjylaı tabysqa jetýine sep bolǵan premıým synypty Model S sedanyn shyǵarǵandyǵy edi. Mıllıarder New York Times tilshisimen pikirtalasqa qatysý arqyly qoǵamnyń qyzyǵýshylyǵyn týdyrady. Nátıjesinde 2013 jyly jarty jyl ishinde 10,5 myń elektrokar satylǵan.

Sonymen qatar tabysty kásipker elektrli kólik túrlerin qýattandyratyn stansıalardy damytýmen aınalysady. Ol nemere aǵasy Rıv negizin qalaǵan SolarCity damytýdy kózdegen. Kásiporyn kún sáýleli elektr stansıalaryn ornatý boıynsha mamandandyrylǵan. SolarCity-diń kapıtaldandyrylýy 3 mıllıard AQSH dollaryna baǵalanady.

Ilon Masktyń jeke ómiri

Jasandy ıntellektini baqylaý quraldaryn izdestirýge 10 mıllıon AQSH dollaryn syılaǵan mıllıarder eki ret otbasyn qurǵan.

Ilon birinshi áıeli Jústınmen Kanadada oqyp júrgende tanysqan. Mask bolashaq jarynan bir jas kishi bolǵandyqtan, alǵashynda kóńilin taba almaǵan. Al arada biraz ýaqyt ótkennen keıin yntyq etken sulýynyń júregin jaýlaıdy. Ýnıversıtettegi bilimin támamdaǵannan keıin olardyń joly ýaqytsha ekige aıyrylǵan-dy. Al 2000 jyly jastar otaý qurady.

2002 jyly jas jubaılardyń otbasynda ul bala dúnıege keledi. Alaıda ol kenetten bolatyn ólim sındromynan shetinep ketken. Dárigerler sábıdiń ómiri úshin uzaq kúreskenimen, ómirin aman alyp qala almady. Balasynyń óliminen keıin Ilon jaı túskendeı kúıde bolyp, tuıyqtala túsedi. Biraq araǵa ýaqyt sala, Jústın azamatyna Grıffın jáne Damıan esimdi egizder, Ksave, Sakson jáne Kaııa esimdi úshemderdi syılady.

Ýaqyt óte kele jubaılardyń arasy sýyp, otbasynan bereke ketedi. Kásipker ýaqytynyń basym bóligin jumysynda ótkizip, otbasyna az kóńil bóledi. Nátıjesinde Ilon men Jústınniń 8 jylǵa jalǵasqan otbasylyq ómiri ajyrasýmen tynady. Úılener aldynda jubaılar neke kelisim shartyna otyrǵandyqtan, Jústın burynǵy kúıeýinen eshteńe ala almaǵan.

Kásipker 2010 jyldyń qyrkúıeginde ekinshi ret shańyraq kótergen. Bul joly júregine jol tapqan arý aǵylshyn aktrısasy Talýla Raılı boldy. Ilon Talýlamen ajyrasqannan keıin kezdese bastaǵan. Basylym betterinde aktrısanyń kásipkerdiń otbasyn buzǵandyǵy jaıly jazylǵan. Degenmen ekeýiniń arasyndaǵy sezim uzaqqa sozylmady.

Úılengennen bir jarym jyldan keıin Mask ekinshi áıelimen ajyrasýǵa aryz beredi. Eki jaqqa ketisken jubaılar 2013 jyly qaıta tabysqan. Alaıda shańyraqtaǵy baqyt taǵy da baıandy bolmaıdy. 2014 jyldyń jeltoqsanynda ekeýi ajyrasyp tynǵan-dy. Arada jarty jyl ótken soń jubaılar bul sheshiminen bas tartqan. Biraq 2016 jyldyń naýryz aıynda eki jaqty kelisim boıynsha ajyrasady.

Qol jetimdi ǵarysh týrızmin múmkin etpekke talpynǵan kásipkerge Chehıada shyǵarylǵan Aero L-39oqý-jattyǵý reaktıvti ushaǵy tıesili. Munan keıin ol 2005 jyly «Munda shylym shekpeıdi» fılminiń túsiriliminde qoldanylǵan Dassault Falcon 900 modelin ıelenedi. Mıllıoner bul fılmge prodúserlik etip qana qoımaı, ushqysh retinde epızodtyq ról somdaǵan.

Kishi Robert Daýnı oryndaýyndaǵy «Temir adam» ekrandyq beınesi belgili bir deńgeıde Ilonnan kóshirip alynǵan. Ilonnyń ózi áıgili kınoepopeıanyń ekinshi bóliminde bas keıipkerdiń dosy retinde boı kórsetedi.

Sonymen qatar Mask brıtandyq agent 007 Djeıms Bond týraly «Meni súıgen tyńshy» fılmindegi Lotus Esprit negizindegi Wet Nellie sýbmarına-avtokóligin satyp alǵan. Aıta keterlik jaıt, Ilonnyń qaryndasy kınematografıamen aınalysady. Ol Musk Entertainment kınokompanıasynyń negizin qalaǵan.

Kásipker óz atyndaǵy qaıyrymdylyq qor qurǵan. Ol baılyǵynyń bir bóligin tabıǵat apattarynyń saldaryn joıýǵa bólip turady (Alabamadaǵy daýyl, japonıalyq Soma qalasyndaǵy sýnamı).

Ilon Masktyń búgingi ómiri

Marsty baǵyndyrýdy armandaıtyn Ilon 2012 jyly alǵash ret kóliktiń jańa túrin qurastyrý jónindegi josparyn jarıalady. Josparyndaǵy kólik áýe saparyn dybys jyldamdyǵymen dástúrli ushaqtardan eki ese jyldam júzege asyra alatyn Hyperloop edi.

Qubyr tárizdes túrdegi magıstraldi qoldaný josparlanǵan júıe 20 metr bıiktikte qurastyrylmaq. Ol kún sáýlesinen qýattanyp, jolaýshylardy kez-kelgen ýaqytta mejeli jerge jetkize alady. Bastysy – qaýipsiz.

Kásipker 5 mıldik alań qurylysyn bastaǵan. Ol boıynsha Los-Andjeles pen San-Fransısko aralyǵyndaǵy 600 kılometr qashyqtyqty nebary 30 mınýtta júrip ótýge bolady.

Mask 2016 jyldyń qańtar aıynda Los-Andjeles pen Nú-Iork arasyndaǵy 4 000 kılometr qashyqtyqta júrgizýshisiz júre alatyn elektromobıldi 3 jyl ishinde qurastyrýdy kózdeıtinin málimdegen. Búgingi tańda ol jumystar bastalyp ta ketti.  Buǵan deıin Tesla kompanıasynyń bas dırektory BAQ-qa avtokólikterin ózdiginen turaqqa qoıylýǵa, garajǵa kirýge «úıretkendigin» habarlaǵan edi.

---